მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ცილა, რომელსაც მეხსიერების შეცვლა შეუძლია. რატომ არის ეს საჭირო?

მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ცილა, რომელსაც მეხსიერების შეცვლა შეუძლია. რატომ არის ეს საჭირო?

ელენა დორონკინა, ალია ნურგალეევა 

 https://www.championat.com/lifestyle/article-4481793-mozhno-li-izmenyat-vospominaniya-uchyonye-vyyasnili-kak-povliyat-na-pamyat.html

ბევრს გაუჩნდა უსიამოვნო მოვლენის სამუდამოდ დავიწყების სურვილი. აღმოჩნდა, რომ ამის რეალური გზა არსებობს.

რამდენად რეალურია მეხსიერების წაშლა და შეცვლა?

 ვარკვევთ ექსპერტთან ერთად

მეცნიერები თვლიან, რომ ეს შესაძლებელია. ძველ ბერძნულ მითოლოგიაშიც კი იყო ნახსენები გარკვეული „დავიწყების წამალი“ ნეპენტესი – მწუხარებისგან  დავიწყების წამალი. და, როგორც ჩანს, მითიური წამალი ნაწილობრივ რეალობაში განხორციელდა. მკვლევარებმა აღმოაჩინეს მექანიზმი, რომელიც დაეხმარება ნაწილობრივ მაინც დაივიწყოს ნეგატიური მოვლენა. რა თქმა უნდა, აღმოჩენა ჯერ კიდევ შორს არის მეხსიერების წაშლის მოწყობილობის გამოგონებისგან, როგორც „კაცებში შავებში“, სადაც მეცნიერება იძლევა არჩევის საშუალებას, რომელი მოგონებები წაშალოს და რომელი დატოვოს. მიუხედავად ამისა, ჩვენ ვთავაზობთ გარკვევას, როგორ მუშაობს ეს მექანიზმი.

რას ამბობენ მეცნიერები?

2004 წელს ამერიკელ ავტორთა ჯგუფმა დაიწყო მოგონებების მართვის გზების ძიება. მცდელობები წარმატებით დაგვირგვინდა: მკვლევარებმა შეძლეს მოგონებების „წაშლა“ ცხოველებში. და თუმცა ექსპერიმენტი წარმატებული იყო, მაგრამ როგორ მუშაობს მთელი მექანიზმი, იმ მომენტისთვის გაურკვეველი იყო. საქმე იმაშია, რომ შედეგების გამეორება ყოველთვის არ იყო შესაძლებელი, და ეს დამაბნეველი აღმოჩნდა. მეცნიერებმა დიდი ბრიტანეთიდან გადაწყვიტეს კვლევის განახლება და ახსნეს, რა იყო აღმოჩენის ხრიკი.

დასაწყისისთვის აღვნიშნავთ, რომ გრძელვადიანი მეხსიერება იყოფა ორ ტიპად: ფაქტობრივსა და ინსტინქტურზე. პირველ შემთხვევაში ადამიანები იმახსოვრებენ კონკრეტულ ფაქტებს: თარიღებს, მოვლენებს, სახელებს, ნომრებს, სათაურებს. ხოლო მეორეში - ემოციებს, უნარებს და გამოცდილებას. მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ ფაქტობრივი მეხსიერების შეცვლა შეუძლებელია, ხოლო ინსტინქტური მეხსიერების კონტროლი სავსებით შესაძლებელია. ექსპერიმენტის მსვლელობისას მათ აღმოაჩინეს, რომ ეს შესაძლებელია ეგრეთ წოდებული კუდიანი ცილის და სამკურნალო საშუალების - პროპრანოლოლის ერთობლივი მუშაობის წყალობით. ექსპერიმენტი ჩატარდა ვირთხებზე, მაგრამ მომავალში მეცნიერები გეგმავენ შედეგების ადამიანებზე პროეცირებას. მათი აზრით, აღმოჩენა სასარგებლო იქნება ფსიქოლოგიური ტრავმებისა და პოსტტრავმული აშლილობების სამკურნალოდ.

როგორ ყალიბდება ადამიანის მეხსიერება და რამდენად სასარგებლოა ეს აღმოჩენა??

მეცნიერები დიდი ხნის განმავლობაში ცდილობდნენ მეხსიერების მოწყობილობის გაშიფვრას და მოგონებების მუშაობის მექანიზმის განსაზღვრას. ახლა ამ პროცესის მხოლოდ ძირითადი გაგება არსებობს: ინფორმაციის მიღების დროს თავის ტვინის ნეირონებს შორის ახალი კავშირები იქმნება. უჯრედებს შორის გაცვლა ხდება ცილის მოლეკულების დახმარებით, რომელთა სიცოცხლე 48 საათს შეადგენს, რის შემდეგაც ისინი იღუპებიან და ჩნდება ახალი.

გრძელვადიან მეხსიერებაზე პასუხისმგებელ მოლეკულას M-ზეტა ეწოდება. ინფორმაციის ჩაწერას M-ზეტას ტვინში ეხმარება ემოციები, რომელთა გავლენის ქვეშ იმყოფება ადამიანი.  მედიატორი ჰორმონები, რომლებიც წარმოიქმნება ემოციების ზემოქმედებით, პასუხისმგებელნი არიან ინფორმაციის მეხსიერებაში ჩაწერაზე.

აქ ჩნდება კითხვა: რატომ ვივიწყებთ ზოგიერთ მოვლენას და გვახსოვს სხვა? საქმე იმაშია, რომ როდესაც მუშაობაში ერთვება ჯილდოს სისტემა, ის ან იწყებს მოქმედებას ტვინში, როდესაც ცდილობს ამა თუ იმ მოვლენის გახსენებას, ან არა. შესაბამისად, მედიატორი ჰორმონები ან ხელახლა წარმოიქმნება, ან არა. და თუ ვერ გავიხსენებთ მოვლენასა და გარემოს შორის კავშირს სამჯერ მეტად, მოგონება წაიშლება.

ელენა: ვფიქრობ, ეს ჩვენი დროის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო აღმოჩენაა. მისი დახმარებით მეცნიერები ერთი ნაბიჯით მიუახლოვდნენ იმის უფრო დეტალურად გაგებას, თუ როგორ ხდება მოგონებების შენახვა და წაშლა. რა თქმა უნდა, ამ სამუშაოს დიდი დრო დასჭირდება, მაგრამ უკვე ახლა გარკვეული საიდუმლოებები გაირკვა. არ არის გამორიცხული, რომ კვლევის გაგრძელებით, საბოლოოდ შესაძლებელი გახდენა ადამიანების დახმარება, რომლებსაც ხშირად აწუხებთ სტრესული მოგონებები ცხოვრების უსიამოვნო მოვლენების შესახებ.