აზიმოვი, ფსიქოისტორია

აზიმოვი, ფსიქოისტორია და პუტინის მზაკვრული გეგმა -2370

 https://bazilevskiy.ru/2021/01/02/psihoistoriya-i-hitriy-plan-putina-2370/

აიზეკ აზიმოვი,  ფანტასტიკა და რეალობა. მე გავიზარდე წიგნის დეფიციტის ეპოქაში ХХ საუკუნის 80-იანი წლების პირველ ნახევარში. არა, მაღაზიებში ბევრი წიგნი იყო, მაგრამ რატომღაც სულაც არ იყო ისეთი, რისი წაკითხვაც მინდოდა. მათი ბედნიერი მფლობელი რომ გამხდარიყავი, ან იღბლის იმედი უნდა გქონოდა და მაკულატურა ჩაგებარებინა, ან ნაცნობობა გქონოდა, ან სპეკულანტებთან გეყიდა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამხანაგებო, წაიკითხეთ, მაგალითად, კაისიმ კულიევის ნაწარმოებების სრული კრებული. ალბათ, დღევანდელი მოზარდებისთვის ეს ყველაფერი გიჟურად გამოიყურება. გახსენი სმარტფონი და წაიკითხე, რაც გინდა.

როგორც ბევრი ჩემი თანატოლი, მეც ბავშვობიდან ვიყავი გატაცებული სამეცნიერო ფანტასტიკით. მახსოვს, „მარსიული ქრონიკები“ მომცეს მე-6 გაკვეთილის შემდეგ მტკიცე მოთხოვნით, წიგნი მეორე დღესვე გაკვეთილების წინ დამებრუნებინა. რადგან სხვებიც იყვნენ რიგში. და მე გავუმკლავდი დასმულ დავალებას. მიუხედავად სირთულეებისა, რომელთა წინაშეც მომიწია პოპულარული (და, შესაბამისად, სსრკ-ში დეფიციტურის) საკითხავი მასალის შეძენისას, ძალიან სწრაფად ამოვყავი თავი science fiction-ის სამყაროში. ბრედბერი და ლემი, საიმაკი და ჰაინლეინი, შეკლი და კლარკი...

აზიმოვი სამეცნიერო ფანტასტიკის ერთ-ერთი ბურჯი

მაგრამ, მიუხედავად ამისა, რუსეთის ქალაქ პეტროვიჩის მკვიდრი, ისააკ იუდოვიჩ აზიმოვი იყო, ვისაც, ჩემი აზრით, ეკუთვნოდა სამეცნიერო ფანტასტიკის მეფის ტახტი, თუნდაც მას არაფერი დაეწერა სხვა, გარდა მისი უდიდესი „დასაბამისა“. მან კი კიდევ მრავალი შედევრი შექმნა. აიზეკ აზიმოვი დაიბადა (სწორედ ამ სახელით გახდა ცნობილი მთელ მსოფლიოში) 1920 წლის 2 იანვარს. 1939 წელს გამოქვეყნდა მისი პირველი მოთხრობა „ვესტას ტყვეობაში“.

ბოლო სამეცნიერო ფანტასტიკური რომანი „გზა დასაბამისკენ“ 1993 წელს, უკვე მწერლის გარდაცვალების შემდეგ გამოიცა. მწერლის შემოქმედებითი მემკვიდრეობა უზარმაზარია. ასობით რომანი, მოთხრობა, სამეცნიერო-პოპულარული  სტატია. რად ღირს თუნდაც „მარადისობის დასასრული“ და „თვით ღმერთები“. მაგრამ სწორედ „Foundation“-ს არ ჰყავს ბადალი ჩანაფიქრის გრანდიოზულობით.

სელდონის გლობალური მზაკვრული გეგმა

მოკლედ, „დასაბამის“ არსი ასეთია. შორეული, ძალიან შორეული მომავალი. დიდი ხნის წინ შეწყვიტეს სისულელეები და წარმატებით ჩაერთნენ კოსმოსის ათვისებაში. ამბის დაწყების დროისთვის დიდი გალაქტიკური იმპერია 25 მილიონ სამყაროს აერთიანებს. არავის ახსოვს დედამიწა, როგორც კაცობრიობის აკვანი. 

იმპერია ყვავის და რაიმე განსაკუთრებული მინიშნება არ არის რაიმე პრობლემაზე, მაგრამ შემდეგ გამოჩნდება ფსიქოისტორიკოსი გარი სელდონი, რომელმაც იმპერიის ხელმძღვანელობა თავისი გამოთვლებით შეაწუხა. მისი თქმით, რამდენიმე საუკუნეში იმპერიას კრახი ელოდება და დადგება ქაოსის 30 ათასი წელი მეორე გალაქტიკური იმპერიის წარმოქმნამდე. უცნაური ფსიქოისტორიკოსი ცდილობს დაარწმუნოს გალაქტიკის მმართველები მათი გლობალური გეგმის მომზადების დაწყების აუცილებლობაში, რომელსაც მოუწევს მინიმუმამდე დაიყვანოს იმპერიის დაშლის კატასტროფული შედეგები და შეამციროს ქაოსის ეპოქა სულ რაღაც ათას წლამდე. 

როგორც ძნელი მისახვედრი არ არის, სელდონმა თავისი წინადადებებით დიდი უბედურება დაატეხა საკუთარ თავს, რადგან მაღალ სახელმწიფო მოხელეებს ყოველთვის არ უყვართ ცუდი ამბებით და უცნაური იდეებით რომ უფუჭებენ განწყობას, მით უმეტეს, რომ მათ შეუძლია საზოგადოების აფორიაქება. პერსპექტივებიც იმდენად შორეულია, რომ უფრო ადვილი იყო აბეზარი ფსიქოისტორიკოსის მოშორება და შორეული შთამომავლებისთვის ყველა პრობლემის მოგვარების დატოვება. დააყენეთ თავი დიდი, აყვავებული იმპერიის ყოვლისშემძლე მაღალი თანამდებობის პირების ადგილზე, რომლებსაც სთავაზობენ დაფიქრებას გაუგებარი გეგმის რელიზაციაზე, რომლის განხორციელებასაც შორეული შთამომავლებიც კი ვერ ნახავენ.

საოცარია, მაგრამ სელდონმა შეძლო და მიაღწია თავისას. გეგმის განსახორციელებლად მას გამოუყვეს საჭირო რესურსი და პლანეტა იმპერიის ყველაზე შორეულ კუთხეში. გეგმის დეტალები სელდონის უახლოესმა თანაშემწეებმაც არ იცოდნენ, რაც, გეგმის მიხედვით, საბოლოო წარმატებისთვის აუცილებელი პირობა იყო. შემდგომი თხრობის ხელახალი გადმოცემის შესაძლებლობა არ არის ზუსტად აზიმოვის ეპოპეის გლობალურობის გამო. უბრალოდ წაკითხვაა საჭირო. მაგრამ სავსებით შესაძლებელია ფანტაზირება და წახულიგნება შორეული გალაქტიკური იმპერიის პრობლემების ჩვენს ამჟამინდელ რუსულ რელსებზე გადატანით.

პუტინის მზაკვრული გეგმა 2370

წარმოიდგინეთ 2024 წლის გაზაფხული. რუსმა ხალხმა საპრეზიდენტო არჩევნებში ვლადიმერ ვლადიმროვიჩ პუტინი კიდევ ერთი ვადით აირჩია. და შემდეგ, როდესაც ეროვნული ლიდერი სავსეა ენერგიით და ახსოვს, რომ დრო გასაქანად არ არის, სპეცსამსახურები ახსენებენ, რომ ვინმე ფსიქოისტორიკოსი სელდენოვიჩი, „ეხო მოსკვის“ ვებსაიტზე თავის სვეტში, შფოთვას იწვევს ისედაც მოუსვენარ ლიბერალურ კონტიგენტს შორის საშინელებებით სამყაროს გარდაუვალი აღსასრულის შესახებ. 

სელდენოვიჩი პირდაპირ ეთერიდან დეიდა ჟენია ალბაცთან ერთად გადაცემა „შორს პროფესიიდან“ ჩასვეს მანქანაში მოციმციმე შუქებით და მიიყვანეს კრემლის ბუნკერში. უნდა გვახსოვდეს, რომ უკვე კაცობრიობისთვის მომაკვდინებელი ეპიდემიის მეოთხე წელია. რუსული ელიტა საშინელ საიდუმლოს იგებს. კოვიდი, ეს წვრილმანებია. 500 წლის შემდეგ, სელდენოვიჩის გამოთვლებით, დედამიწა ციურ ღერძს (პირობითად) შეეჯახება და ყველა ცოცხალი არსება შეწყვეტს არსებობას.

კვერცხთავიანი სელდონოვიჩის გაანგარიშებით, კაცობრიობის გადარჩენა ამ გლობალური კატასტროფისგან შესაძლებელია მხოლოდ 2370 წელს პლანეტაზე „დიდება პუტინს“ (თუმცა, ის სირიუსის რაიონში უნდა აღმოაჩინონ მხოლოდ 2296 წელს რუსეთის სამხედრო კოსმოსურმა ძალებმა) ვარსკვლავთშორისი ექსპედიციის გაგზავნით, რომლის წევრებიც გახდებიან იმ დროისთვის ყველაზე აქტიური, პარტიის „ერთიანი რუსეთის“ აქტივისტები.

თითქოს, სრული სისულელეა, და უფრო მეტად სელდენოვიჩის გაგზავნის სურვილი, როგორც მინიმუმ, ნანგრევებიდან მკვდარი სალეხარდ-იგარკას რკინიგზის აღსადგენად. ვლადიმირ ვლადიმროვიჩს ისედაც უამრავი პრობლემები აქვს, რომ იფიქროს, თუ რა მოხდება 500 წლის შემდეგ. უკრაინის საკითხის საბოლოო გადაწყვეტა ჯერ კიდევ შორსაა, სირიაში და ამიერკავკასიაში ერდოღანი თავხედობს, ინგლისელი ქალბატონი ხელს უშლის, გაჭიანურებული ეკონომიკური კრიზისის გამო საჭირო გახდა კენჭისყრის გახანგრძლივება სამ კვირამდე. თუმცა საქმე არც ისე ცუდადაა. სელდენოვიჩის სისულელეებში პლიუსებიც არის.

მაგრამ პუტინმა მთელი სერიოზულობით მოუსმინა სელდონოვიჩს. დაიბარა კრემლში თავისი ერთგული თანამოაზრეები. პუტინმა დაავალა დიმიტრი ოლეგოვიჩ როგოზინს უახლოესი ორშაბათიდან დაეწყო რაკეტის შექმნა როსკოსმოსში, რომელიც საშუალებას მისცემს მას საჭირო დროს გაფრინდეს სირიუსის მშვენიერ სამყაროში. ხოლო რუსეთის ფედერალური კოსმოსური პროგრამა 2035 წლამდე თაროზე დადოს. მისი დრო არ არის, კაცობრიობის გადარჩენაა საჭირო. უფრო მეტიც, მისი შესრულება ჯერ კიდევ მაინც არარეალურია.  

პუტინმა უბრძანა ანატოლი ბორისოვიჩ ჩუბაისს, მომდევნო 300 წლის განმავლობაში შეექმნა მრავალი სასარგებლო წვრილმანი, რათა სირიუსზე და „პუტინის დიდებაზე“ მამაცმა მოგზაურებმა თავი კომფორტულად იგრძნონ გზაში. ამისთვის მან დიდი თანხა გამოყო. არა, ძალიან დიდი თანხა.  პუტინმა დაავალა დიმიტრი ანატოლიევიჩ მედვედევს, დაეწყო ექსპერიმენტები რუსული ელიტის შვილებიდან სრულყოფილი ადამიანების შესაქმნელად, რათა X საათისთვის იყოს ვინმე, რომ შესაძლებელი გახდეს სულ მცირე რამდენიმე გონივრული კანდიდატის შერჩევა. ან ერის საუკეთესო ნაწილი მაინც რომ გადარჩეს, ღმერთო მაპატიე, იმ შემთხვევისთვის, თუ ამ უცნაურმა ფსიქოისტორიკოსმა რამე აურია  და, საბოლოოდ, მთელი კაცობრიობა გაქრა.

და ეროვნულმა ლიდერმა თავის მთავარ მზვერავებთან და ჩეკისტებთან ერთად განიხილა ყველაზე მნიშვნელოვანი მთელი კაცობრიობისთვის პუტინის მზაკვრული გეგმა-2370. ეს ძალიან საიდუმლო გეგმაა და 300 წლის მანძილზე არაფერს არ უნდა მიხვდნენ არც წყეული ამერიკელები და არც მეხუთე კოლონა. სელდენოვიჩი სამუდამოდ ჩაკეტეს იმავე ბუნკერში. უთხრეს, რომ არსებობს კაცობრიობის გადარჩენის ამოცანა, რის გამოც მთელ ძალასა და ფულს დავხარჯავთ პუტინის მზაკვრულ გეგმა-2370-ზე, მაგრამ ამის შესახებ არაფერს გეტყვით, რადგან საბუთები არ გაქვთ.

სამაგიეროდ, რამდენი შესაძლებლობა იხსნება. მორიგი „პროგრესი“ ჩამოვარდა? ისე, ვლადიმერ ვლადიმიროვიჩ, „პროგრესი“ წვრილმანია, სამაგიეროდ ჩვენ დიდ პროგრესს მივაღწიეთ „პუტინის დიდებაზე“ ფრენის მოსამზადებლად. აკადემიკოსმა ჩეჩნეთში ისევ  სისულელე წამოროშა? ახლა აკადემიკოსისთვის არ გვცალია, ჩვენი ფსიქოისტორიკოსების გათვლები ისევ არ ამართლებენ. სხედან, ჩვენი მხსნელები, ანგარიშებზე და სისწორისთვის ყველაფერს თავიდან ანგარიშობენ.

ტვერის ოლქის კიმრსკის რაიონში არ არის გზები და სამუშაო ადგილები. მოქალაქეებო, ხელს ნუ შეუშლით, საქმეები აქვს მოსაგვარებელი. მთელი ძალისხმევა მიმართულია „პუტინის დიდებისთვის“ გზის საფარის შექმნაზე. ასე იქნება, თუ ჩვენთან  ფსიქოისტორიკოსები გამოჩნდებიან. ჩვენ ხომ არ ვართ რაღაც სუნიანი ტრანტორი. აქედან ჩნდება კითხვა, კარგია თუ ცუდი ჩვენს პირობებში გლობალური მიზანი, როგორიცაა დიდი გეგმა ან კომუნიზმის მშენებლობა? ან, უკეთესი იქნება, არსებული ხვრელების  ტაქტიკურად ამოვსება.

ასე რომ, როგორღა შემთხვევით, გამიჩნდა რომანის იდეა, რომელმაც შეიძლება დაჩრდილოს მსოფლიო ფანტასტიკის მთელი კლასიკა. ასე რომ, ვჩუქნი ენთუზიასტებს. რჩება მხოლოდ ვისწავლოთ წერა ისევე ნიჭიერად, როგორც აზიმოვი. მაგრამ გულწრფელად რომ ვთქვათ, უმჯობესია წაიკითხოთ აიზეკ აზიმოვის „დასაბამი“. არც სელდონია იქ რაღაც ცალფეხა აფროამერიკელი ლესბოსელის მსგავსი.