ქალთა ფაუნა სტერეოტიპების წინააღმდეგ

 ქალთა ფაუნა სტერეოტიპების წინააღმდეგ

https://vk.com/@naukavsibiri-protiv-stereotipov

https://www.livepress.ge/ru/2019-05-11-09-09-59/article/35385-26---------------------.html

https://adme.media/svoboda-psihologiya/12-stereotipov-v-otnoshenii-muzhchin-i-zhenschin-kotorye-portyat-lyudyam-zhizn-pochem-zrya-2510340/

https://nafi.ru/analytics/stereotipy-v-otnoshenii-zhenshchin-i-ikh-sotsialno-ekonomicheskie-posledstviya/

ჩვენთვის რვა მარტი არა მხოლოდ ქალთა დამოუკიდებლობის აღნიშვნის დღეა, არამედ არის

გენდერულ სტერეოტიპებთან ბრძოლის შეხსენებაც. ქალბატონებს თითქოს არ შეუძლიათ

გრამატულად იხემძღვანელონ ან იყვნენ თავდაჯერებულნი, ვალდებულნი არიან ყველაფერში

დაემორჩილონ მამაკაცებს, ერთ დღესაც ვერ იცხოვრებენ პარტნიორის გარეშე, არ აქვთ უნარი

ეშმაკური სქემების. "ჰფფფ"! ამას არა მხოლოდ ჩვენი რედაქცია, არამედ ცხოველთა სამყაროც

გააპროტესტებს.

ძალაუფლების შესახებ

ზოგიერთ სახეობას ცხოვრება უადვილდება მატრიარქატით: მაგალითად სპილოებს.

მეტოქეებთან მუდმივი ბრძოლის გამო, მამრების ორგანიზმი უფრო სწრაფად იფიტება და

იშვიათად ცოცხლობენ ღირსეულ ასაკამდე. ამიტომ, სადაც დაგროვილი ინფორმაცია უფრო

მნიშვნელოვანია, ვიდრე ძალა, ლიდერებად აღიარებულნი არიან მდედრები. ისინი არიან

ნეიტრალურები ნათესავების მიმართ, მათი არავის ეშინია და არც დამშვიდებას ცდილობს ვინმე,

მაგრამ ნახირი ყურადღებით აკვირდება "ბელადის" რეაქციას. თუ ის იჩენს დაძაბულობას

ლომის ღრიალის გაგონებისას, ნახირი თავდაცვით პოზიციას იკავებს. მდედრი სპილო

აღუშფოთველია, ხოლო ყველა დანარჩენი მშვიდადაა. სქესობრივ მომწიფებას მიღწეული

მამრები, ცხოვრობენ ამაყად სიმარტოვეში ან წევრიანდებიან პატარა ჯგუფებში- რაც არ უნდა

იყოს, სპილოები სოციალური ცხოველები არიან, ერთად უფრო მხიარულია. კოზაკებსა და

ვირთხებშიც, ფარას მდედრების უფროსი წარმომადგენელი ხემძღვანელობს, მაგრამ მამრი

არსად მიდის: მათთან ერთად ბევრად მარტივია ნადირობა.

აფთართა ფარის სიცოცხლეც მდედრის მიერ კონტროლირდება. ისინი მამრებზე დიდები არიან,

ამიტომ ეს ფიზიკური "გადაწონა" ბევრ რამეში განსაზღვრავს სოციალურ ქცევას: მამრებს

აფთრების ფარაში ხმის მიცემის უფლება არ აქვთ. ტაბლის დროს მათ უნდა დაიცვან რიგის

წესრიგი. როდესაც ნაპოვნია ნადირი, დედები უპირველეს ყოვლისა ზრუნავენ იმაზე, რომ

ლეკვებმა მათი წილი მიიღონ- მამრებს კი დაუნდობლად აძევებენ.

მდედრი აფთრების ქცევა განპირობებულია ანდროსტენედიონის ჰორმონის დიდი რაოდენობით,

რომელიც საშვილოსნოში გარდაიქმნება მამრის ჰორმონ ტესტოსტერონად. აქედან

გამომდინარე ფეხმძიმობის დროს, ტესტოსტერონის დონე იმატებს და აღწევს მამრისას. ამას რა

თქმა უნდა მოჰყვება შედეგები: გარეგნულად, მდედრის და მამრის სასქესო ორგანოები იმდენად

ჰგავს ერთმანეთს, რომ ლაქოვან აფთრებს დიდხანს განიხილავდნენ როგორც

ჰერმაფროდიტებს. თუმცა ის, რაც მდედრებში ფალოსად მიიჩნეოდა, რეალურად არის დიდი,

ერექციისთვის სრულად ქმედუნარიანი კლიტორი.

საინტერესოა, რომ მეცნიერებს ჯერ არ დაუფიქსირებიათ სექსუალური ძალადობის

შემთხვევები აფთრების რომელიმე სახეობაში. გარდა ამისა, გამომდინარე იქიდან, რომ მდედრი

აფთრები მეტად ძლიერები არიან ვიდრე მამრები და აქვთ ძლიერი ყბები, ამ სახეობის

თაყვანისმცემლები გამოირჩევიან უპრეცედენტო თავაზიანობით: ისინი უახლოვდებიან რჩეულს

თითქმის მიწამდე თავდახრილები.

ფუტკრები ცხოვრობენ დიდ ოჯახებად- ნაყარებში, თითოეული თავის სკაში. ოჯახის

შემადგენლობაში მწერების სამი "პროფესია" გამოირჩევა: მუშა ფუტკარი, მამა ფუტკარი და

დედა ფუტკარი. ლიდერული როლი ასევე ეკუთვნის მდედრობითი სქესის სახეობებს: ისინი

წარმოადგენენ ოჯახის ბიოლოგიურ ძირს, რადგან შეუძლიათ ააშენონ ბუდე, მოიპოვონ საკვები

და იყოლიონ შვილები. გამრავლებაზე პასუხისმგებელი არის ზუსტად, რომ დედა ფუტკარი.

მამრობითი სახეობებს-მამა ფუტკრებს- მუშაობა არ შეუძლიათ და მათი დანიშნულება არის

განაყოფიერება, რაც ძალიან იშვიათად ხდება. გარდა ამისა, 7-10 მამა ფუტკრის სპერმა, დედა

ფუტკარს შეიძლება ეყოს 2-3 წლის განმავლობაში.

ჭიანჭველებს ასევე აქვთ სამი ძირითადი კასტა: მდედრი, მამრი და მუშა (სტერილურად

მოდიფიცირებული მდედრი). პირველები- ჭიანჭველათა ბუდის დამფუძნებლები- ძირითადად

კოლონიები ბინადრობენ მხოლოდ ამ შემთხვევაში: მდედრი კვერცხს დებს, რომ ჭიანჭველების

ბუდე მუდმივად გაიზარდოს და იმატოს. მამრები საჭიროები არიან განაყოფიერებისთვის:

ბუდიდან გასვლის და შეჯვარების შემდეგ, ისინი ცოცხლობენ ცოტახანს. მუშა სახეობები მეტად

მოძრავნი არიან: აშენებენ, იცავენ და ალაგებენ "სახლს", ამარაგებენ ყველა მობინადრეს

საკვებით, ზრუნავენ მატლებზე და სტრუქტურულად ძალიან განსხვავდებიან მდედრებისგან.

განაყოფიერებული კვერცხუჯრედებიდან ყველაზე ხშირად ვითარდებიან მდედრები (ან მუშები),

ხოლო განუყოფიერებელი კვერცხუჯრედებიდან მამრები.

მდედრი შეიძლება იყოს ძალზე აგრესიული ძალაუფლებისთვის ბრძოლაში. ჭიანჭველების

ბუდეში შეიძლება გაერთიანდეს რამდენიმე მდედრი იმისთვის, რომ შექმნან და უხემძღვანელონ

კოლონას: რამდენიმე მემდრს საქმე მეტად სწრაფად მისდის, ამასთან ერთად კოლონა ნაკლებად

დაცულია მეზობლების თავდასხმისგან. თუმცა, როგორც კი დასახლება გაიზრდება და

გაძლიერდება დედოფლები ბრძოლაში ერთვებიან, წყვეტენ ერთმანეთს ნაწილებად,

ერთპიროვნული ძალაუფლებისთვის. გარდა ამისა ისინი წონიან ყველანაირ რისკს:

მდედრებისთვის მოწინააღმდეგის მოშორება, არ ღირს თავგაწირვის რისკად.

საქსუალური კანიბალიზმის შესახებ

ზოგჯერ მდედრები საკმაოდ სისხლისმსმელები არიან: ისინი ჭამენ პარტნიორს სექსის წინ,

დროს ან მის შემდეგ. მწერები ამ საკითხში საკმაოდ დაუნდობელნი არიან: ზოგიერთი

მდედრობითი სახეობა, სასქესო ორგანოების შეერთების მომენტში, იჭერს მამრს ისევე,

როგორც სხვა მსხვერპლს და დინგით ეფლობიან მათ თავზე. მდედრის ნერწყვი შიგთავსს რევს,

რომელსაც სქეჩლით ჭამს, სანამ პარტნიორი ბოლომდე არ გამოიფიტება. პილიგრიმები და

სფერული ობობებში, შეჯვარების შემდეგ მამრები გულის შეტევით იღუპებიან, ან ტოვებენ

სასქესო ორგანოს მდედრის სხეულში, ან უბრალოდ პარტნიორები ჭამენ. სოციობიოლოგები ამ

ქცევას "რეპროდუქციულ ინვესტიციას" უწოდებენ, რაც იმას ნიშნავს, რომ მამრები მდედრებს

თავიანთ მომსახურებას სთავაზობენ, როგორც მომავალი თაობის გამოკვების წყაროს.

რა თქმა უნდა, ეს ძალიან კეთილშობილური საქციელია, მაგრამ მამრების უმრავლესობა

შეჯვარების შემდეგ რაც შეიძლება სწრაფად გაქცევას ცდილობს. პრობლემა ის არის, რომ

მდედრი ობობა სექსუალური ლტოლვის დაკმაყოფილების შემდეგ, მაშინვე გადადის შიმშილის

დამორჩილებაზე, მამრი კი მასთან შედარების საკმაოდ სუსტია, ამიტომ საქორწინო

სარეცელიდან, პირდაპირ ვახშამს ეცემიან. ზოგიერთ შემთხვევებში მდედრი ტარანტულა

საერთოდ ვერ იცდის შეჯვარების დასრულებამდე და მის პარტნიორს პროცესის დროს ჭამს.

სხვათაშორის არსებობს ცნობისმოყვარე ექსპერიმენტი, რომელიც ადასტურებს, რომ მდედრი

ტარანტულები, პარტნიორის არჩევის დროს, ხემძღვანელობენ "პირველი გამოცდილებუდან". აი

მამრები, რომლებიც განსხვავდებიან პირველი სექსუალური პარტნიორისგან, სორტირდებიან

და ნადგურდებიან.

ზოგჯერ მამრები თავად თმობენ სულს, სქესობრივი აქტის შემდეგ. ამრიგად, ობობა Agriope

aemuela-ს მამრები, სექსის წინ მათი დაჭერის მცდელობას სიგიჟემდე ეწინააღმდეგებიან,

მაგრამ სექსუალური აქტის სიამოვნება მათთვის ძალიან ძლიერია და ისინი სწორედ

სიყვარულის საცერელზე კვდებიან. წითელზურგიანი სახეობის მამრები, საერთოდ მიდრეკილნი

არიან იმისკენ, რომ შეჭმულნი იქნენ: ისინი ზომით მდედრზე ასჯერ პატარები არიან, მაგრამ

მაინც სიხარულით გარბიან მათკენ. თუმცა ისინი არ არიან შტერები, არამედ ძალიან

პრაგმატულები არიან: ამ სახეობის მამრი, რომელსაც პარტნიორი ჭამს, ბევრად მეტ კვერცხს

ანაყოფიერებს, ვიდრე გადარჩენილი. საქმე იმაშია, რომ სექსის დროს მამრი ობობა

პედიპალპეპს (კიდურების მეორე წყვილი) მდედრის მუცლის ქვედა ნაწილის ორ ხვრელში

ათავსებს: მას შეუძლია მიაღწიოს ამ ხვრელს მაშინაც კი, როცა მისი მუცელი უკვე პარტნიორის

პირშია. ამრიგად, როდესაც მეწყვილე ღეჭავს მამრს, სექსი უფრო დიდხანს გრძელდება და მას

შეუძლია მეტი სპერმის გამოყოფა, რაც ნიშნავს მეტი კვერცხუჯრედის განაყოფიერებას. ამიტომ

მისი მთავარი ამოცანაა, იყოს მეტად მადისაღმძვრელი.

არიან მდედრები, რომლებიც პარტნიორს აწვალებენ (როგორც ჩანს) სიამოვნებისგან:

მაგალითად, მდედრ ჭიაყელა კრიკეტებს აქვთ ცუდი ჩვევა- პარტნიორის სისხლის დალევა

სექსის დროს, დამატებითად ფრთებიდან კბეჩენ რამოდენიმე ნაჭერს. შედეგად სისხლი შრება

და ფრთები კარგავს თავდაპირველ იერს- ამიტომ, მდედრებს ურჩევნიათ ვაჟიშვილები,

რომლებსაც კონკურენტები ჯერ არ მიჰკარებიათ: ვის სურს დაკმაყოფილდეს იმ საკვებით,

რომელსაც უკვე ვიღაც ღეჭავდა ?

ხრიკები განაყოფიერების შესახებ

ზოგიერთი სახეობა საერთოდ არ განიცდის პარტნიორის საჭიროებას. ბდელოიდურ

როტიფერებს შორის, მხოლოდ მდედრი გვხვდება: ეს არის ცხოველთა მთელი რიგი, რომლებმაც

უარი თქვეს სქესობრივ გამრავლებაზე, დაახლოებით 40-80 მილიონი წლის წინ. ჯიშის

გამრავლება ხდება კლონირების წყალობით- ეს არის რეპროდუქცია სექსის გარეშე, რომელსაც

ყოველდღიურად მილიონობით არსება მიმართავს. მარწყვი ანტენების და ისრების გამომშვები;

საფუარის სოკოები და სხვა ორგანიზმები, რომლებიც მრავლდებიან კვირტით; ღრუბლები,

ანემონები და მრავალრიცხოვანი ჭიები, რომლებიც იყოფა ნაწილებად და აღადგენს თითოეულს

სრულფასოვან ორგანიზმში და სხვადასხვა მდედრი (მათ შორის როტიფერები), რომლებიც

დებენ გაუნაყოფიერებელ კვერცხებს. გარდა ამისა, უამრავი ცოცხალი ორგანიზმით

ევოლუციიდან გამომდინარე, მდედრებს განუვითარდათ შინაგანი განაყოფიერების

შესაძლებლობა- ალბათ იმიტომ, რომ ეს არის ეფექტური გზა სპერმის და კვერცხუჯრედის

უზრუნველსაყოფად. ასეთი განაყოფიერება ხდება მაგალითად, თუ მდედრი ზის

სპერმატოფორაზე (სპერმატოზოიდების კაფსულა)- ამას ზოგიერთი სახეობის ტკიპები და

ამფიბიები ახორციელებენ.

ამით გამრავლების ზღვარი არ მთავრდება. ზღვის ცხენებში პენისი აქვს მდედრს: ამის

მეშვეობით იგი ქვირითს დებს მამრის სანაყოფე კამერაში, რომელიც არის დაკავებული

შთამომავლობის გაჩენით. ზოგიერთი საერთოდ ჰერმაფროდიტია: ის ყოველთვის მზადაა

მიმართოს თვითგანაყოფიერებას, მაგრამ თუ არ შეუძლია (ან არ უნდა), მაშინ შეუძლია

შეწყვილდეს მისი სახეობის პირველივე ინდივიდთან. აი ბაღის ლოკოკინები კი, უპირატესობას

ანიჭებენ სექსს სადმე გვერდით, მაგრამ თუ მდედრი ვერ შეძლებს პარტნიორის გაჩენას ერთ

წელიწადში, ის იწყებს თვითგანაყოფიერებას.

საკმაოდ მოსახერხებელია იყო ჰერმაფროდიტი: მისთვის მოსახლეობის ყველა წევრი

პოტენციური შეყვარებულია, ამიტომ სექსუალური პარტნიორის გამო ჩხუბი არ ხდება.

ამასთანავე, ბევრი ჰერმაფროდიტი ვარჯიშობს ხანგრძლივ სასიყვარულო თამაშებში, მაგრამ

არა ზოგიერთი ჭია. ერთ-ერთი სახეობის წარმომადგენლები, სექსში უპირატესობას ანიჭებენ

მამრის როლს, რადგან ევოლუციის პროცესში მათ გამოიმუშავეს განაყოფიერების ტაქტიკა,

რომელიც საშუალებას იძლევა სწრაფად დაიპყრონ პარტნიორი და თავი დაიღწიონ. ამისთვის,

ისინი პენისს აწობენ პარტნიორის ტანის ნებისმიერ ნაწილში, რის შემდეგაც ისინი მთელი

შესაძლებლობით ეტანებიან. ვინაიდან ასეთი არაცერემონიული სქესობრივი კავშირი ტოვებს

ღია ჭრილობას მსხვერპლის სხეულში, ყველა, ვისაც შეუძლია თავის დაცვა, აშკარა

უპირატესობას იძენს. შედეგად, ამ სახეობის ჭიებს შორის გავრცელდა ფარიკაობა ფალოსებზე.

როგორც ფარიკაობის ნებისმიერ სახეობაში, აქაც მოწინააღმდეგეები ცდილობენ ერთმანეთის

დარტყმას, ამასთან ცდილობენ საპასუხო დარტყმის თავიდან აცილებას. ჩხუბი გრძელდება არა

ერთ-ერთი მონაწილის სიკვდილამდე, არამედ იმ მომენტამდე, სანამ ერთ-ერთი მათგანი არ

შეძლებს პენისის შეყვანას პარტნიორის სხეულში.

თაღლითობის შესახებ

ჩვენ უკვე გავარკვიეთ, რომ ზოგიერთი მდედრი შესანიშნავად უმკლავდება საკვების პოვნას. რა

თქმა უნდა, სტერეოტიპები იუწყებიან, რომ ბევრი მდედრი სახეობა თავმდაბლად ელოდება

პარტნიორს, რომელმაც გამოქვაბულში პირობითი მამონტი უნდა მოიტანოს. თუმცა, მდედრები,

რომლებიც არ არიან დაჯილდოვებულნი ფიზიკური ძალით, შეუძლიათ მიიღონ ყველაფერი,

რაც მათ სჭირდებათ ეშმაკობის დახმარებით (თუმცა აქ ყველაფერი, როგორც ყოველთვის,

სექსზეა დაფუძნებული -მაგრამ რას არ იზამ გადარჩენისთვის.) ასე რომ, წინა ტექსტში ჩვენ

უკვე ვისაუბრეთ პინგვინებზე, რომლებიც მამრებს ბუდეებისთვის საშენ მასალას ჰპარავენ

სქესობრივი კავშირის შემდეგ. აი მორიელის ბუზები კი სექსით შოულობენ საჭმელს:

გამომდინარე იქიდან, რომ ისინი მტაცებლები არიან (უფრო ზუსტად კი, მკვდარი მწერებით

იკვებებიან.) ღირსეული მამრი, მდედრს აცდუნებს რომელიმე მკვდარი ხოჭოს საშუალებით.

მდედრები მიზანმიმართულად ეთმობიან ბატონებს, რომლებსაც შეუძლიათ ასეთი დახვეწილი

კერძების მიწოდება, მაგრამ მისი მიღება ადვილი არ არის. თუ მამრი, ამა თუ იმ მიზეზის გამო

ვერ ახერხებს მწერის მიღებას, ის იყენებს საკუთარ სანერწყვე ჯირკვლებს, დიდი,

მადისაღმძვრელი ჟელატინისებრი გოროხების წარმოებისთვის. რა თქმა უნდა, ეს არ არის

ისეთი გემრიელი, როგორიც ხოჭო, მაგრამ მაინც.

კიდევ ერთი გენდერული სტერეოტიპი საუბრობს ქალების თავმდაბალ მონოგამიაზე და

მამაკაცის შემზარავ პოლიგამიაზე. ოღონდ ასე არა ! დამატებითი დახმარება- მიზეზი, რის

გამოც მდედრები ირჩევენ რამოდენიმე პარტნიორის ყოლას. ავიღოთ ჩვეულებრივი რეა,

ფრინველი, რომელსაც ფრენა არ შეუძლია სამხრეთ ამერიკიდან. მამრი სახეობები,

ერთდროულად იღებენ კვერცხებს რამდენიმე მდედრისგან, ახდენენ მათ ინკუბაციას და ზრდიან

წიწილებს. სანამ მამრები თავიანთ შვილებთან ერთად დადიან, მდედრები ფინიკზე დარბიან და

კვერცხებს დებენ სხვა მამრებისთვის, რომ მამრმა მათზე იზრუნოს.

წითელფრთიან შაშვებში, ნებისმიერი მამრი, რომელთანაც მდედრი დაკავდა სექსით,

მოფრინდება მის დასაცავად, თუ ვინმე თავს დაესხმება ბუდეს. ამავდროულად, მან უწევს

ზღვარის დაბალანსება: თუ მთავარი პარტნიორი ეჭვრობს, რომ მდედრი ღალატობს, მას

შეუძლია შეწყვიტოს მისი დახმარება. ამგვარად, ლერწმების ბუსუსებზე, პატარა მომღერალ

ფრინველებს შორის, მამრი არ ცდილობს წიწილების გამოკვებას, თუ ეჭვობს, რომ ისინი მისი

მემკვიდრეები არ არიან.

ასეთი პრობლემები როგორც ჩანს, არ აწუხებთ ბრინჯაოს ფრთიან იაკანებს. მათ მამრებს

უწევთ სხვისი შვილების გამოკვება, თუმცა მათ სხვა არჩევანი არ აქვთ. ბრინჯაოს ფრთიან

იაკანებში მდედრები ხელმძღვანელობენ თავიანთ სექსუალურ ცხოვრებას: ისინი 60%-ით უფრო

მძიმეები არიან ვიდრე მამრები, ამიტომ ნება-სურვილით უნდა დაემორჩილონ ან უნდა დატოვონ

თამაში.

ჩვევების მრავალფეროვნებით, ფაუნის მრავალი წარმომადგენელი მშვიდად და ჰარმონიაში

ცხოვრობს. თითოეული სახეობა (და თუნდაც სახეობის ინდივიდი) ირჩევს პარტნიორთან

გადარჩენისა და თანაარსებობის გზას, რადგან ეს მათთვის კომფორტულია: ღეროებს

შეუძლიათ ჰომოსექსუალურ წყვილებად იცხოვრონ, პინგვინებს შეუძლიათ შთამომავლობის

„სრულფასოვნების“ შემდეგ დაშორება. და Prairie voles-ს შეუძლია აირჩიოს პარტნიორი

ერთხელ და სამუდამოდ. საბოლოოდ ეს გადაწყვეტილებები დამოკიდებულია სქესზე.

"გონივრული ადამიანის“ სახეობის კონტექსტში, მეცნიერები ზოგადად გვთავაზობენ „სექსის

ეფექტზე“ საუბარს: ჩვენ ვართ ერთი სახეობა, ტვინის სტრუქტურის მრავალი ვარიაციებით. ასე

რომ, მამრობითი და მდედრობითი სქესის ტვინი მითია და არსებული განსხვავებები არ არის

საფუძველი იმის დასაჯერებლად, რომ ზოგიერთი ტვინი (ადამიანები) სხვებზე უკეთესია.

ეს ყველაფერი იმისთვის, რომ: სტერეოტიპები ბოროტებაა. გილოცავთ დღესასწაულს,

ძვირფასო მკითხველებო