სინდისი, სუპერეგო და სამომხმარებლო საზოგადოება

 https://medium.com/reflexing-complexity/совесть-супер-эго-и-общество-потребления-98a0709702d1 

სინდისი, სუპერეგო და სამომხმარებლო საზოგადოება

 ჩემს ერთ-ერთ საყვარელ ფსიქოანალიტიკურ სტატიაში, რომელიც დავკარგე და სავარაუდო სათაურიც არ შემიძლია გავიხსენო, ძალიან საინტერესო იდეაა შემოთავაზებული სინდისის, ეგო-იდეალისა და სუპერ-ეგოს გამიჯვნის აუცილებლობის შესახებ. შეგახსენებთ, რომ სუპერ-ეგო ერთგვარი ფსიქიკური სტრუქტურაა, რომელიც შეიცავს ღირებულებებს, დამოკიდებულებებს და იდეალებს, არეგულირებს ადამიანის ქცევას საზოგადოებაში. ეგო-იდეალი სუპერ-ეგოს ნაწილია და ის იდეალური წარმოდგენაა საკუთარ თავზე, რომლისკენაც ადამიანი მიისწრაფის და რომელსაც ის რეგულარულად ადარებს საკუთარ თავს, რათა თავისი ქმედებების კორექტირება მოახდინოს. სინდისი სუპერეგოს ერთგვარი „კარგი“ და დაუსჯელი ნაწილია, რომელიც დაკავშირებულია სხვებზე ზრუნვასთან და მასთან დაკავშირებულ ღირებულება-დამოკიდებულებებთან. ამ სამი კომპონენტის გამიჯვნის შემდეგ, სუპერეგო ხდება სოციალური სტრუქტურების პროექცია ჩვენს ფსიქიკაში, კერძოდ, მათში ძალაუფლების განაწილების ასახვა, როლებზე დამოკიდებული ქცევის გზები და, ზოგადად, სოციალური თამაშის წესების საცავი, თუცა სიტყვა „თამაშის“ გამოყენება სუპერეგოსთან მიმართებაში საკმაოდ ოპტიმისტური შეხედულებაა მის ხასიათზე. განსაკუთრებით რთულ პიროვნულ და/ან სოციალურ სიტუაციებში სუპერ-ეგო იქცევა ერთგვარ შინაგან მაფიად, რომელიც დევნის ადამიანს ქცევის გაუგებარი და არაადეკვატური წესების დარღვევისთვის. ამავდროულად, აბსოლუტურად ყველა შემთხვევაში სუპერ-ეგო აგებულია (თვით-) აგრესიაზე და აგრესორთან იდენტიფიკაციაზე, რადგან აგრესიის გარეშე კონტროლი შეუძლებელია.

ზემოაღნიშნულთან უშუალოდ დაკავშირებულია კიდევ ერთი საინტერესო იდეა, უკვე ჩვენი დღევანდელი საზოგადოების შესახებ. შესანიშნავი ფილოსოფოსი სლავოი ჟიჟეკი თავის ფილმში „Pervert’s Guide to Ideology“ ამბობს, რომ დღეს ფსიქოანალიტიკოსებთან მოდიან პაციენტები, რომლებიც, წარსულისგან განსხვავებით, თავს დამნაშავედ გრძნობენ ან რცხვენიათ იმის გამო, რომ არ შეუძლიათ ცხოვრებით ტკბობა. მე მსმენია ამის შესახებ და არაერთხელ წამიკითხავს სხვადასხვა წყაროებში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დღევანდელ კოლექტიურ სუპერ-ეგოს, ფროიდის ვიქტორიანული ეპოქის პურიტანიზმისგან განსხვავებით, აქვს დამოკიდებულება ჩვენი კოლექტიური ვალდებულების მიმართ, მივიღოთ სიამოვნება და დავტკბეთ ცხოვრებით - განწყობა, რომელიც თავისი ფორმულირებით სრულიად ტოტალიტარულია. ეს მჭიდროდ არის დაკავშირებული სამომხმარებლო საზოგადოებასთან. უხერხული ხდება პრობლემების ან რაიმე სისუსტის შესახებ ჩივილი, რადგან ეს ნიშნავს, რომ რაღაც კარგად არ გაქვთ. აუცილებელია - სწორედ რომ აუცილებელია! - საკუთარი წარმატების მანიაკალური ჩვენება და საქონლის და მომსახურების მოხმარება თავიანთი სოციალური სტატუსის უზრუნველსაყოფად. შენ ვალდებული ხარ „იცხოვრო სრულფასოვნად“, „იყო ის, ვინც ხარ“ და „მიიღო სიამოვნება ცხოვრებისა და სამუშაოსგან“ - და გამოხატო შენი გრძნობები, მაგალითად, თითქოსდა ბედნიერი ფოტოები სოციალურ ქსელებში შვებულებაში ყოფნის ან ძვირადღირებულ და, თითქოსდა საჭირო შესყიდვების დროს. სტარტაპების კულტურა ხსნის სრულიად ახალ განზომილებას დაუოკებელი მომხმარებლობის რეალიზაციისთვის - ფინანსურად ინვესტორების უძირო ჯიბეებით, ფსიქოლოგიურად მეწარმის აზარტის და ახალი Google-ის ან Facebook-ის მაცდური წარმატებით.

მაგრამ რამდენადაც შესანიშნავი არ უნდა იყოს სტარტაპები და გაუთავებელი თვითრეალიზაცია, საკითხი იმაში მდგომარეობს, თუ რამდენად შეესაბამება ეს ადამიანის ღრმა მოთხოვნილებებს - და არა ქვეცნობიერად ათვისებულ კოლექტიურ მოცემულობას.

P. S. საყვარელი სტატია შემთხვევით ვიპოვე უკვე დასრულებული პოსტის შემდეგ, ეს არის ბოლო ორი ლინკი (პირველი უფასო, მაგრამ შემოკლებული ვერსიაა).