„ახალი ადამიანი“ საბჭოთა ფსიქოლოგიაში - თვალსაზრისი XXI საუკუნიდან გ. ბრესლავი

 https://psyjournals.ru/textsbreslav/issue/57390.shtml 

„ახალი ადამიანი“ საბჭოთა ფსიქოლოგიაში - თვალსაზრისი XXI საუკუნიდან  

გ. ბრესლავი

ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, ბალტიის ფსიქოლოგიის და მენეჯმენტის ინსტიტუტის ასოცირებული პროფესორი, რიგა, ლატვია

e-mail: g_bresl@latnet.lv 

ანოტაცია

რაიმონდ ბაუერის ცნობილ წიგნში, რომელიც გამოქვეყნდა ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის წინ, „ცივი ომის“ მწვერვალზე, გაკეთდა პასუხის გაცემის მცდელობა კითხვაზე: „რა სოციალური დაკვეთის მიღება შეეძლო სოციალურ მეცნიერებებს ოქტომბრის რევოლუციის ლიდერებისგან და, კერძოდ, ფსიქოლოგიას, „ახალი საბჭოთა ადამიანის“ არა მხოლოდ როგორც მნიშვნელოვანი იდეოლოგიური ორიენტირის, არამედ როგორც ახალი რეჟიმის მართვის ობიექტის“ შექმნის მიზნის მისაღწევად? ავტორს სურს არა მხოლოდ შეაფასოს ამ პრობლემის გადაჭრის წარმატება, არამედ შეაფასოს როგორც ფსიქოლოგიის მდგომარეობა საბჭოთა კავშირში, განსაკუთრებით ურთულეს სტალინურ პერიოდში, ასევე საბჭოთა ისტებლიშმენტის მიზნები თავისი ქვეყნის მოქალაქეებთან მიმართებაში ფსიქოლოგიის და საბჭოთა საზოგადოების ისტორიის თანამედროვე გაგების თვალსაზრისით.

თუ უკვე 1930-იან წლებში ამერიკელმა ფსიქოლოგებმა დაადასტურეს დემოკრატიული ლიდერობის უპირატესობა და ხაზს უსვამდნენ რასებს შორის ფსიქოლოგიური განსხვავებების შემცირების შესაძლებლობას სწავლების საშუალებით (Lewin, Lippitt, & White, 1939; Lippitt, 1940), ამავე დროს გერმანელმა ფსიქოლოგებმა თავიანთი კვლევებით დაადასტურეს რასიზმისა და ავტორიტარიზმის დოქტრინები (Wyatt, & Teuber, 1944). გასაგებია, რომ საუბარია საზოგადოებაში დომინანტური სოციალურ-პოლიტიკური იდეების ორმხრივ გავლენებზე და ფსიქოლოგიურ თეორიებზე, თუმცა ფსიქოლოგიური დამუშავების გავლენა მმართველი ელიტის დომინანტურ ღირებულებებსა და დამოკიდებულებებზე აშკარად ჩამოუვარდებოდა საპირისპირო გავლენას უფრო დემოკრატიულ ქვეყნებზე.

ლიტერატურა

Allik, J., Mottus, R., Realo, A., Pullmann, H., Trifonova, A., McCrae, R., Meshcheryakov B. (2009). How national character is constructed: personality traits attributed to the typical Russian. Psychological Journal of International University of Nature, Society and Human ―Dubna‖, 2009, 1.

Bauer, R. A. (1952/1959). The New Man in Soviet Psychology. 2nd printing. Cambridge: Harvard University Press.

Lewin, K., Lippitt, R., & White, R. (1939). Patterns of aggressive behavior in experimentally created "social climates." Journal of Social Psychology, 10, 271-299.

Lippitt, Ronald (1940). An experimental study of the effect of democratic and authoritarian group atmospheres. University of Iowa Studies: Studies in Child Welfare, 16 (3), 45-195.

Luria, A. R. (1936). The development of mental functions in twins. Character and Personality, 5, 35-47.

Luria, A. R. (1937). Vues psychologiques sur le developpement des etats oligophrenes. Congres International de Psychiatrie Infantile (Paris), 3, 135-145.

McFarland S.G., Ageev V.S. & Abalakina-Paap M.A. Authoritarianism in the Former Soviet Union // Journal of Personality and Social Psychology. 1992. V. 63(6). P. 1004-1010.

McFarland S., Ageyev V., Abalakina, M. (1993) The Authoritarian Personality in USA and USSR: Comparative Studies. In W. F.Stone, G. Lederer, R. Christie (Eds.) Strength and Weakness: The authoritarian personality today. — N.Y.: Springer-Verlag.

Overmier, J. B., Seligman, M. E.P. (1967). Effects of inescapable shock upon subsequent escape and avoidance responding. Journal of Comparative and Physiological Psychology, 63, 23-33.

Seligman, M. E.P. (1975). Helplessness: On depression development and death.— San Francisko: W.H.Freeman.

Wyatt, Fr., & Teuber, H.-L. (1944). German Psychology under the Nazi System. Psychological Review, 51, 229-247.

მ.ა. აბალაკინა, ვ.ს. აგეევი, ს.ტ. მაკ-ფარლანდი (1990). ავტორიტარული პიროვნება აშშ-სა და სსრკ-ში. ადამიანი. № 6. გვ. 110-118.

პ.პ. ბლონსკი (1921). მეცნიერული ფსიქოლოგიის ნარკვევი. მოსკოვი: გოსიზდატი.

გ. ბრესლავი (2006). ფსიქოლოგიის ისტორია: ევროპული შეხედულება (ხელნაწერი).

ნ.ი. ბუხარინი(1990). რჩეული ნაწარმოებები. მოსკოვი: ეკონომიკა.

ლ.ა. გორგონი (1939). მოთხოვნილება და ინტერესები. საბჭოთა პედაგოგიკა, 8-9, გვ.132-140.

ა.რ. ლურია (1982). გავლილი გზის ეტაპები: სამეცნიერო ავტობიოგრაფია. — მოსკოვი: მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა, გვ.18.

ვ.ა. კოლცოვა, იუ.ნ. ოლეინიკი (1995). საბჭოთა ფსიქოლოგების მუშაობა დიდი სამამულო ომის დროს // ფსიქოლ. ჟურნ. ტ.16. № 3. გვ. 3-12.

კ.ნ. კორნილოვი  (1928 ა). ფსიქოლოგიის თანამედროვე მდგომარეობა სსრკ-ში, წიგნში: „თანამედროვე ფსიქოლოგიის პრობლემები“, კ.ნ. კორნილოვის რედ., ტ. 3. — მოსკოვი–ლენინგრადი, 1928, 5–25.

კ.ნ. კორნილოვი   (1928ბ). ფსიქოლოგია და მარქსიზმი, წიგნში: ფსიქოლოგია და მარქსიზმი. სტატიების კრევული, კ.ნ. კორნილოვის რედაქციით. - ლენინგრადი, 1925, 9–24.

კ.ნ. კორნილოვი   (1942). ნების ფორმირების პრობლემა. საბჭოთა პედაგოგიკა, 5-6,

ა.რ. ლურია (1975). საბჭოთა ფსიქოლოგები დიდი სამამულო ომის დროს // ს.ს. კორსაკოვის სახელობის ნეიროპათოლოგიისა და ფსიქიატრიის ჟურნალი. № 5. გვ.757-759.

ა.ვ. პეტროვსკი. (1984). ფსიქოლოგიის ისტორიისა და თეორიის საკითხები: რჩეული შრომები. — მოსკოვი: პედაგოგიკა.

ს.ლ. რუბინშტეინი (1940). ზოგადი ფსიქოლოგიის საფუძვლები. - მოსკოვი: რსფსრ განათლების სახალხო კომისარიატის სახელმწიფო საგანმანათლებლო- პედაგოგიური გამომცემლობა.

ბ. მ. ტეპლოვი (1947). საბჭოთა ფსიქოლოგიური მეცნიერება 30 წლის განმავლობაში. საჯარო ლექციის სტენოგრამა. —მოსკოვი: გამომც. „პრავდა“.

ვ.ვ. უმრიხინი.  სსრკ-ში ქცევითი ფსიქოლოგიის „დასასრულის დასაწყისი“. კრებული „რეპრესირებული მეცნიერება“. — ლენინგრადი: ნაუკა, 1991, გვ.136–145.

გ.ი. ჩელპანოვი (1914). მოსკოვის უნივერსიტეტთან არსებული ფსიქოლოგიური ინსტიტუტი (ისტორია, სტრუქტურის აღწერა მეცადინეობის ორგანიზაცია). კრებულში: გ.ი. ჩელპანოვი (რედ.), ფსიქოლოგიური კვლევები. ტ.1, გამ.1-2.

შერეშევსკი, (1991). ვ.მ. ბეხტერევის გარდაცვალების საიდუმლოება. ვ.მ. ბეხტერევის სახელობის ფსიქიატრიის და სამედიცინო ფსიქოლოგიის მიმოხილვა. № 2, გვ. 101-110.

ა.მ. ეტკინდი (1994). შეუძლებელის ეროსი: ფსიქოანალიზის ისტორია რუსეთში. — მოსკოვი: „გნოზისი“  - „პროგრეს-კომპლექსი“.