https://m.gazeta.ru/science/2008/12/01_a_2901259.shtml
მზის დაღუპვის შემთხვევაში შემოთავაზებულია დედამიწის გადარჩენის დეტალური გეგმა
ორმა შვეიცარიელმა მოაზროვნემ მოიფიქრა, როგორ გადაერჩინა დედამიწა გაყინვისგან, როდესაც მზე ჯერ წითელ გიგანტად გადაიქცევა, შემდეგ კი თეთრ ჯუჯად. მათ შესთავაზეს პლანეტის მზის სისტემის განაპირა ადგილას გადანაცვლებისა და იქ „ხელოვნური მზის“ შექმნის დეტალური გეგმა. მიუხედავად თავისი უცნაურობისა, გეგმა სულაც არ არის არამეცნიერული.
სანამ პოლიტიკოსები და ეკონომისტები სხვადასხვა ქვეყნებიდან კამათობენ იმაზე, თუ როდის დაიწყება მსოფლიო რეცესია და რამდენ წელიწადში დასრულდება იგი, შვეიცარიაში არსებული მდგომარეობა, როგორც ჩანს, განაწყობს სამყაროს ბედის შესახებ კომფორტული ფიქრებისკენ ბევრად უფრო ხანგრძლივი დროის მასშტაბით. მეჩისლავ ტაუბე და ვალტერ ზაიფრიცი დაფიქრდნენ იმაზე, თუ როგორ გადაერჩინათ დედამიწის მოსახლეობა დაღუპვისგან, როდესაც მზე ამოწურავს თავის ბირთვულ საწვავს.
წითელი გიგანტი და ვლადიმერ პუტინის მწუხარება
მარადიული მზეც არ არის, და მის ცენტრში არსებული საწვავის მარაგი - წყალბადის ატომების ბირთვები, პროტონები - ყოველ წამში თითქმის მილიარდი ტონით მცირდება. ვარსკვლავის ცენტრი თანდათან იკუმშება, იქ ტემპერატურა იზრდება და ჩვენი ვარსკვლავის ზომა და სიკაშკაშე ნელა, მაგრამ დამაჯერებლად იზრდება. მაგალითად, მზის ზედაპირიდან გამოსხივებული ენერგიის რაოდენობა ყოველ მილიონ წელიწადში დაახლოებით 0,1%-ით იზრდება.
სიკაშკაშის ასეთი მშვიდი ზრდა გაგრძელდება დაახლოებით 5-6 მილიარდი წლის განმავლობაში, სანამ წყალბადი მზის ცენტრში საერთოდ არ გაქრება. მაგრამ შემდეგ ვარსკვლავის ცენტრი ჩაქრება, და არაფერი შეუშლის ხელს გრავიტაციის ძალების წნევას, რომლებიც მზის ცენტრს ყველა მხრიდან შეკუმშავენ. წყალბადისგან დაცლილი მზის ბირთვი შეიკუმშება, მაგრამ ამავე დროს გაჩნდება ენერგიის ახალი, ეგრეთ წოდებული ფენიანი წყარო - შემცირებული ბირთვის უშუალო სიახლოვეს დარჩენილი წყალბადი „აინთება“.
ვარსკვლავური ევოლუციის თანამედროვე შეხედულებების მიხედვით, ამ პროცესს მოჰყვება მზის სისტემის მთელი ცენტრალური ვარსკვლავის გრანდიოზული გარდაქმნა. მზე, იმ დროისთვის უკვე ოდნავ შესქელებული, 200-300-ჯერ გაიბერება, ხოლო მისი სიკაშკაშე თითქმის სამ ათასჯერ გაიზრდება ფენოვან წყაროში განსაკუთრებით მაღალი სიმკვრივისა და ტემპერატურის გამო. ასე რომ, ჩვენი მნათობი შევა წითელი გიგანტის ფაზაში.
თუ არაფერი გაკეთდა, მაშინ დედამიწა, მზის ევოლუციის ასტრონომიული სტანდარტებით ეს არც თუ ისე ხანგრძლივი ეპიზოდი, დაახლოებით მილიარდი წელი, ვერ გადარჩება. ჯერ კიდევ ძნელი სათქმელია, შთანთქავს თუ არა მზე ჩვენს პლანეტას: ერთის მხრივ, დედამიწის ორბიტა უნდა გაფართოვდეს მზის მიერ მასის დაკარგვის გამო, მეორე მხრივ, იგივე დაკარგული ნივთიერება შეანელებს დედამიწის ორბიტალურ რბოლას და ამით ორბიტალურ რადიუსს შეამცირებს.
ნებისმიერ შემთხვევაში, დედამიწაზე სიცოცხლე იმ ფორმით, რომელშიც ჩვენ ვიცით, ვერ გადარჩება წითელი გიგანტის ფაზის დაწყებამდეც კი - 5 მილიარდ წელიწადში მზის სიკაშკაშის მცოცავი ზრდა მილიონ წელიწადში 0,1%-ით გამოიწვევს პლანეტის საშუალო ტემპერატურის მატებას 50-60 გრადუს ცელსიუსამდე. დედამიწა მეტ სითბოს მიიღებს, და სითბოს ბალანსის შესანარჩუნებლად მას მოუწევს სითბოს მეტი გამოსხივება, რაც აუცილებლად გამოიწვევს ტემპერატურის მატებას.
მაგრამ მაშინაც კი, თუ ჩვენ როგორმე მოვახერხეთ ჩვენი პატარა სამყარო სიცხისგან გადარჩენა - მაგალითად, პლანეტის უფრო ფართო ორბიტაზე გადაადგილებით, ეს არ გადაარჩენს მას გაყინვისგან, რომელიც აუცილებლად დადგება შემდეგ.
ფენის წყაროს ენერგიის ამოწურვით და ჰელიუმის ნელი ბირთვული წვის შემდეგ, მზე ჩაქრება, მისი გარსი ნელ-ნელა აორთქლდება არსებულ სივრცეში და ცენტრში დარჩება პაწაწინა „ვარსკვლავური გვამი“ - წარმოუდგენლად მკვრივი და თავდაპირველად დედამიწის ზომის ძალიან ცხელი ობიექტი და მასა, რომელიც მზის თანამედროვე მასის დაახლოებით ნახევარი იქნება.
ეს იგივე თეთრი ჯუჯაა, რომელიც ნელ-ნელა გაცივდება კიდევ მრავალი მილიარდი წლის განმავლობაში, მაგრამ შეძლებს მზის სისტემას მისცეს მხოლოდ ათასობით და მილიონჯერ ნაკლები ენერგია, ვიდრე მნათობი ამჟამად იძლევა. ვლადიმერ პუტინმაც კი, როგორც რუსეთის პრეზიდენტმა, აღიარა, რომ ძალიან შეწუხებული იყო ამ პერსპექტივით.
გადარჩენის გეგმა
ტაუბემ და ზაიფრიცმა გადაწყვიტეს გული არ ტკენოდათ და კიდევ ერთხელ დაფიქრდნენ იმაზე, თუ რა შეიძლებოდა გაეკეთებინათ ამასთან დაკავშირებით. მათ თავიანთი ფიქრის შედეგები კორნელის უნივერსიტეტის ელექტრონული პრეპრინტების საიტზე გამოაქვეყნეს. რომელ ჟურნალში გაიგზავნება ნაშრომი სარეცენზიოდ, ორ მამაც შვეიცარიელს არ დაუკონკრეტებია.
სინამდვილეში, ტაუბე და ზაიფრიცი პირველები არ არიან. ფანტასტი მწერლები უკვე ნახევარი საუკუნის განმავლობაში ფიქრობენ იმაზე, თუ როგორ უნდა შექმნან რაიმე სახის სუპერ-ჰიპერვარსკვლავმფრენი, ჩასვან მასში დედამიწელები და გააგზავნონ რომელიმე შორეულ, მზის გარშემო მბრუნავ, დედამიწაზე, რომელსაც არ დაემუქრება ნამდვილი მზის ბედი მილიარდობით და მილიარდობით წლის განმავლობაში.
ასტრონომებმაც ასევე ბევრი იფიქრეს ამ საკითხზე. მაგალითად, ფრიმენ დაისონმა შესთავაზა სპილენძის უზარმაზარი ნახევარსფეროს აშენება - ფლავის ქვაბის მსგავსი, მხოლოდ მილიონჯერ უფრო დიდის - და მასში ბირთვული ბომბების აფეთქება ისე, რომ უკუცემის ძალამ ამ ნახევარსფეროს ზედა ნაწილში ბიძგი მისცეს პატარა კოსმოსურ ხომალდს, რომელშიც კაცობრიობის ელიტა გაემგზავრება ახალი ვარსკვლავური სამშობლოს კოლონიზაციისთვის.
თუმცა, ტაუბეს და ზაიფრიცს ამ სცენარში სამი გარემოება აწუხებს. ჯერ ერთი, გაუგებარია, ვინ უნდა ჩაითვალოს ელიტად და რა ბედი ეწევა მათ, ვინც დარჩება. მეორეც, დედამიწაც შესაბრალისია - ჩვენ მივეჩვიეთ მას, და შორეული ვარსკვლავური ხომალდიდან იმის ყურება, თუ როგორ შთანთქავს მზე მის ეკოსისტემას, მძიმე იქნება ელიტისთვისაც. და ბოლოს, სად უნდა გაიგზავნოს ეს ელიტა, ასევე არ არის სავსებით ნათელი.
ამის ნაცვლად, შვეიცარიელები სთავაზობენ დედამიწის გადაადგილებას მზის სისტემის გარეუბანში, მანამდე კი იქ ხელოვნური „მზის“ შექმნას.
სითბოს და სინათლის ახალი წყაროსკენ მიმავალ გზაზე პლანეტა განათდება ორბიტალური განათებით, რომელიც შეივსება თერმობირთვული რეაქციებით.
იმისათვის, რომ ჩვენი სამყარო გადავიტანოთ პლუტონის ორბიტის მიღმა, მზიდან 7,5 მილიარდ კილომეტრში - მხოლოდ ასეთ მანძილზე შეუძლია დედამიწას გადაურჩეს წითელი გიგანტის ფაზას, - მეცნიერები გვთავაზობენ გრავიტაციული მანევრების გამოყენებას - რამდენიმე ასეული კილომეტრის დიდი ასტეროიდის მიზიდვას. ხსნის გეგმის მომავალი შემსრულებლების აზრით, დღეს დედამიწელები დაახლოებით ანალოგიურად ცდილობენ საწვავის ეკონომიას მათი, ალბათ პრიმიტიული, პლანეტათაშორისი ზონდებისთვის, მათი პლანეტების მიზიდულობის დაშლის გზით.
ტაუბე და ზაიფრიცი სთავაზობენ ასტეროიდის მზის გარშემო მოგრძო ორბიტაზე ისე გაყვანას, რომ ყოველ რამდენიმე წელიწადში მან ჩვენი პლანეტის წინა მხარესთან (ორბიტაზე მოძრაობისას) მხოლოდ ათობით ათას კილომეტრში გაიაროს, შედეგად შეძლონ მისი წინ „გასვლა“ და სიჩქარის გაზრდა. რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში ასტეროიდი თავისთავად შეანელებს მოძრაობას, მაგრამ პრინციპში არაფერი უშლის ხელს მისი ორბიტის ისე მოწყობას, რომ იუპიტერს იგივე რეგულარულობით ჩაუქროლოს, რომელიც თავისი მძლავრი მიზიდულობით დააბრუნებს „მიმწოლს“ მის ადრინდელ ორბიტაზე. იუპიტერზე მოქმედი უკუქცევა უმნიშვნელოა მისი უზარმაზარი მასის გამო, ამიტომ მისი უგულებელყოფა შეიძლება.
სხვათა შორის, იუპიტერს (და სატურნს) ამ მხრივ კიდევ ერთი როლი ეკისრება - მათი ატმოსფეროდან გამოიყოფა დეიტერიუმი, წყალბადის მძიმე იზოტოპი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას მართვადი ბირთვული რეაქციისთვის. სწორედ ამ გზით გამომუშავებული ენერგია წავა მთელი ღონისძიების „დაფინანსებაზე“ - „მიმწოლი“ ასტეროიდის სასურველ ორბიტაზე გაყვანასა და მის კორექციაზე, „ხელოვნური მზისკენ“ მიმავალი დედამიწის განათებაზე და რაც მთავარია, ამ მნათობის კონსტრუირებაზე.
„ხელოვნური მზე“
ახალი „მზის“ შექმნას მეცნიერები გვთავაზობენ მზის სისტემის უშუალო სიახლოვეს მდებარე გიგანტური პლანეტებისგან. თუ დააკვირდებით იმ სიჩქარეს, რომლითაც მეცნიერები ახლა აღმოაჩენენ ახალ ეგზოპლანეტებს, უცნაური აღარ იქნება ტაუბეს და ზაიფრიცის ვარაუდი გააგზავნონ ავტონომიური კოსმოსური ხომალდები ყველა უახლოეს ვარსკვლავზე, ვთქვათ, ასობით სინათლის წლის რადიუსში. ოპერაციის განმეორებით, როგორიცაა ის, რომელიც დედამიწას გადაადგილებს მზის სისტემის გარეუბანში ყოველი შორეული ვარსკვლავის სიახლოვეს, შეგიძლიათ წინასწარ გამოაგზავნოთ ამ ადგილას რამდენიმე ათეული, ან თუნდაც ასობით „იუპიტერი“ - გაზის გიგანტური პლანეტები, რომლებიც, როგორც ჩანს, თითქმის ყველა ვარსკვლავს აქვს.
ამის შემდეგ ამ გიგანტურ პლანეტებს დარჩებათ მხოლოდ ერთ მნათობში შერწყმა. მიღებული ობიექტის სიღრმეში ტემპერატურა და სიმკვრივე საკმარისი უნდა იყოს მასში ბირთვული რეაქციების გასანათებლად - ასე დაიბადება „ხელოვნური მზე“, და ეს ოპერაცია შეიძლება განხორციელდეს ყოველგვარი „ნული პორტალის“ გარეშე, მხოლოდ ჩვეულებრივი ფიზიკის ჩარჩოში, ათობით მილიონი წლის განმავლობაში. თუ გავითვალისწინებთ, რომ კაცობრიობას 7 მილიარდი წელი აქვს რეზერვში, და მისი ტექნოლოგიური განვითარება არც კი ფიქრობს შენელებას, ეს იდეა აღარ ჩანს ასე დაუჯერებლად.
სხვათა შორის, ობიექტი, რომელიც ჩაანაცვლებს მზეს, ტაუბეს და ზაიფრიცის შემოთავაზებით, შეიძლება დამზადდეს მასის მიხედვით, ორიგინალზე სამჯერ პატარა.
რა თქმა უნდა, იმისთვის, რომ მის სხივებში ისევე კომფორტულად გათბეთ, როგორც დღეს მზის სხივებში, მოგიწევთ ბევრად უფრო ახლოს მიხვიდეთ „ხელოვნურ მზესთან“, ასე რომ ახალი წელი - მნათობის გარშემო მორიგი ბრუნი - თითქმის ყოველთვიურად შეიძლება აღინიშნოს თანამედროვე კალენდრის მიხედვით. სამაგიეროდ მის ირგვლივ ცხოვრება ძალიან დიდხანს იქნება შესაძლებელი. რაც უფრო მასიურია ვარსკვლავები, მით უფრო სწრაფად ხარჯავენ ისინი თავის ენერგიას, და თუ დავფიქრდებით დედამიწის ევაკუაციაზე მზიდან რამდენიმე მილიარდ წელიწადში, მაშინ ვარსკვლავი რამდენჯერმე მცირე მასით იცოცხლებს ათობით და ასეულობით მილიარდი წელი. ამ დროის განმავლობაში კი დედამიწელები მოიფიქრებენ, რა უნდა გააკეთონ.
„დედამიწის გადარჩენის გეგმა“ შეიძლება უცნაურად გამოიყურებოდეს, მაგრამ ყველაზე უცნაური ის არის, რომ ეს გრანდიოზული წამოწყება არ ეწინააღმდეგება ფიზიკის არცერთ კანონს. რა თქმა უნდა, ამ კუთხით ბევრი დეტალი დაზუსტებას საჭიროებს, და თითქმის ყველა მათგანის მიმართ შეიძლება ბევრი წინააღმდეგობის მოფიქრება, მაგრამ ამ გზაზე პრინციპული დაბრკოლებები არ არსებობს. თუმცა, როგორც ისტორია გვიჩვენებს, უფრო ხშირად საჭიროა კაცობრიობის გადარჩენა საკუთარი თავისგან, და ის მომავალი პრობლემები, რომლებიც ერთი თაობისთვის გადაულახავია, მომავალი თაობა ღიმილის გარეშე ვერ აღიქვამს. შეგიძლიათ ახლავე გაიღიმოთ.
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised