ტომოგრაფის გამოსხივება დაეხმარა ალცჰეიმერის დაავადებისას

 https://nplus1.ru/news/2021/05/07/radiation-may-treat--Alzheimer 

ტომოგრაფის გამოსხივება დაეხმარა ალცჰეიმერის დაავადებისას

 მაიონებელი გამოსხივების მცირე დოზები შეიძლება ეფექტური იყოს ალცჰეიმერის დაავადების სამკურნალოდ, დაადგინეს კანადელმა მეცნიერებმა. მათ ჩაატარეს საპილოტე კვლევა, რომელშიც მძიმედ დაავადებულმა პაციენტებმა ზედიზედ მიიღეს კომპიუტერული ტომოგრაფიის სამი თანმიმდევრული სეანსი. შედეგად, აღინიშნა პაციენტების კოგნიტური შესაძლებლობების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება. ნაშრომი გამოქვეყნდა Journal of Alzheimer’s Disease.

ალცჰეიმერის დაავადება არის ნეიროდეგენერაციული დაავადება, პროგრესირებადი დემენციის ყველაზე გავრცელებული ფორმა, რომელიც ყველა შემთხვევის 60-70 პროცენტს შეადგენს. დაავადების განვითარება იწვევს აზროვნების, მეხსიერების, მეტყველების,  ძირითადი უნარების თანდათანობით დაკარგვას, იცვლება ხასიათი და განწყობა. არსებობს რამდენიმე ჰიპოთეზა ალცჰეიმერის დაავადების წარმოქმნის შესახებ, მაგრამ ექიმებს არ აქვთ ერთიანი აზრი. თერაპიის მეთოდები დღემდე მიმართულია სიმპტომების შემსუბუქებაზე და პაციენტების ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაზე, მაგრამ არ შეუძლიათ დაავადების განკურნება. ამჟამად ხელმისაწვდომი წამლების შესახებ დამატებითი ინფორმაცია შეგიძლიათ წაიკითხოთ ჩვენს მასალაში  „რთული გადაწყვეტილებების სამყაროში: რატომ არ გვაქვს ალცჰეიმერის დაავადების ახალი წამალი“.

2015 წელს, 81 წლის დაავადების მძიმე სტადიაში მყოფ ჰოსპისის პაციენტს ჩაუტარდა ორი გეგმიური კომპიუტერული ტომოგრაფია ნევროლოგიური გაუარესების მონიტორინგისთვის. პირველი სეანსიდან ორი დღის შემდეგ ექიმმა პაციენტის მდგომარეობის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება შენიშნა. პაციენტი, რომელიც მანამდე სრულიად უმოძრაო იყო და არ რეაგირებდა არაფერზე, ალაპარაკდა, თვითონ ჭამა და ადგომას შეეცადა. გაუმჯობესება იმდენად მნიშვნელოვანი იყო, რომ რამდენიმე თვის შემდეგ პაციენტი ჰოსპისიდან მოხუცთა თავშესაფარში გაწერეს. მრავალრიცხოვანი ნევროლოგიური დარღვევები, მათ შორის ალცჰეიმერის დაავადება, გამოწვეულია ნაწილობრივ ჟანგვითი სტრესით, რომელიც აზიანებს ტვინის უჯრედებს. მკვლევარებმა ივარაუდეს, რომ რადიაციის მცირე დოზები ასტიმულირებს ორგანიზმის ბუნებრივ დამცავ პროცესებს.

ამ შემთხვევიდან გამომდინარე, ჯერი კატლერმა (Jerry Cuttler) და მისმა კოლეგებმა Baycrest Health Sciences კვლევითი და სასწავლო საავადმყოფოდან ხანდაზმულთათვის გადაწყვიტეს შეემოწმებინათ, ექნება თუ არა დაბალი დოზით რადიაციულ თერაპიას იგივე ეფექტი სხვა პაციენტებზე. მათ ჩაატარეს საპილოტე კვლევა, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო 4 ადამიანმა. ექსპერიმენტში მონაწილე Baycrest Health Sciences-ს ყველა პაციენტი იყო 81-დან 90 წლამდე ასაკის, მიშვებული დემენციით (ფსიქიკური სტატუსის მოკლე სკალა (MMSE) <12), სამი მამაკაცი და ერთი ქალი. ყველა პაციენტი კვლევის მომენტისთვის იყო კლინიკურად სტაბილური სამი თვის განმავლობაში, არცერთ მონაწილეს არ მიუღია ექსპერიმენტული მკურნალობა. მონაცემები პაციენტების ოჯახის წევრებთან ურთიერთქმედების შესახებ მიღებული იყო ზეპირი და წერილობითი გამოკითხვით, ასევე ვიზიტების დროს დეტალური დაკვირვების დახმარებით.

ოთხმა პაციენტმა მიიღო კომპიუტერული ტომოგრაფიის სამი თანმიმდევრული სეანსი, თითოეულისთვის ორი კვირის ინტერვალით. შეინიშნებოდა და დაფიქსირდა თვისებრივი ცვლილებები ახლო ნათესავებთან ურთიერთობაში და ქცევაში. კოგნიტური ფუნქციების და ქცევის რაოდენობრივი მაჩვენებლები იზომებოდა ტომოგრაფიამდე და მის შემდეგ. კვლევაში გამოიყენეს შედეგების სამი რაოდენობრივი მაჩვენებელი  ნეიროკოგნიტური შესაძლებლობების, ქცევითი სიმპტომებისა და ფუნქციური შესაძლებლობების შესაფასებლად. ტესტი Severe Impairment Battery (SIB) შეირჩა კოგნიტური ფუნქციის გასაზომად, როგორც ერთადერთი ხელმისაწვდომი ინსტრუმენტი, რომელიც შექმნილია მძიმე დემენციის მქონე პაციენტების ნეიროფსიქოლოგიური პროფილის დასახასიათებლად. დემენციის ქცევითი სიმპტომების გასაზომად გამოიყენებოდა კოენ-მენსფილდის ფიზიკური აღგზნების სკალა (CMAI) და ალცჰეიმერის დაავადების ფუნქციური შეფასების და ცვლილების სკალა (ADFACS) - ფუნქციური შესაძლებლობების გასაზომად.

ოთხი პაციენტიდან სამმა აჩვენა კოგნიტური შესაძლებლობების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება. ერთ პაციენტს ცვლილებები არ აღენიშნა. ორ პაციენტს, რომლებსაც ადრე სჭირდებოდათ სრული მოვლა, შეეძლოთ საკუთარი თავის კვება და მარტივი სიტყვიერი ბრძანებების შესრულება. აღინიშნა მეხსიერების გაუმჯობესება და აგრესიის შემცირება. ახლო ნათესავების და სხვა პირების ხარისხობრივი მონაცემები (აღწერები, ფოტოები და ვიდეოები) მოწმობენ კოგნიტური ფუნქციების და ქცევის მნიშვნელოვან გაუმჯობესებას. კომპიუტერული ტომოგრაფიის თერაპიის შემდეგ არ ყოფილა გაუარესების ნიშნების არცერთი შემთხვევა. მაგრამ სამ რაოდენობრივ მაჩვენებელში მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება არ ყოფილა შემჩნეული.

საპილოტე კვლევამ აჩვენა, რომ დაბალი დოზით მაიონებელი გამოსხივება შეიძლება იყოს ალცჰეიმერის დაავადების თერაპიის დიდი იმედების მომცემი მეთოდი. ავტორები აღნიშნავენ, რომ ექსპერიმენტი შეზღუდული იყო შერჩევის მცირე ზომით, რაოდენობრივი მაჩვენებლების გაუმჯობესების არარსებობით, ბიოლოგიური მარკერებით და პლაცებო ჯგუფის არარსებობით. კუტლერი და კოლეგები მიუთითებენ შემდგომი კვლევის აუცილებლობაზე, მათ შორის ორმაგად ბრმა, პლაცებოზე კონტროლირებად კვლევების აუცილებლობაზე.

ახლახან ამერიკელმა ბიოლოგებმა შეძლეს თაგვებში მიზნობრივი გენური თერაპიის გამოყენებით ტაუ-ცილის რაოდენობის შემცირება, რომელიც მონაწილეობს ალცჰეიმერის დაავადების განვითარებაში. მეთოდი აღმოჩნდა ეფექტური ნეირონების გამონაზარდების განვითარების აღსადგენად და არ აჩვენა გვერდითი ეფექტები არც მოლეკულურ და არც ქსოვილოვან დონეზე.

რუზანა ანჩეკი