ქრისტიანული ფსიქოლოგია: მომხრე და მოწინააღმდეგე, დისკუსია
ბორის ბრატუსი, ვიქტორ სლობოდჩიკოვი, არტურ პეტროვსკი, მიხეილ კონდრატიევი
შესავალი
საჭიროა თუ არა რელიგიურად ორიენტირებული საგნები საშუალო და უმაღლეს სკოლაში? პოლემიკამ „მართლმადიდებლური კულტურის საფუძვლების“ [1] ირგვლივ დაჩრდილა გაცილებით ნაკლებად ცნობილი, მაგრამ რუსულ ფსიქოლოგიაში ოდნავ ნაკლებად აქტუალური „შიდადისციპლინარული“ დავა. რამდენიმე ცნობილმა რუსმა ფსიქოლოგმა გამოაცხადა ახალი მიმართულების - „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ შექმნა და იცავს ამ საგნის სწავლების აუცილებლობას საერო უნივერსიტეტში და მოითხოვს მისთვის სათანადო სამეცნიერო სტატუსის მიცემას.
ამ იდეას საფუძვლად უდევს ცნობილი მოსაზრება რელიგიასა (და, უფრო ფართოდ, რელიგიურ რწმენას) და მეცნიერებას შორის ფუნდამენტური განსხვავებების არარსებობის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ „სკეპსისმა“ არაერთხელ გააკრიტიკა ასეთი მოსაზრებები, ჩვენ გადავწყვიტეთ წარმოგიდგინოთ მეცნიერების - „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ მომხრეებისა და მოწინააღმდეგეების - პოზიციები, რათა მკითხველს შეეძლოს დამოუკიდებლად არჩევანის გაკეთება. ასე რომ, „ბრძოლის ველზე“ წარმოდგენილია:
ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ბორის ბრატუსი, ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ვიქტორ სლობოდჩიკოვი, მღვდელი ანდრეი ლორგუსი, ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი არტურ პეტროვსკი, ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი მიხეილ კონდრატიევი.
გარდა ამისა, ჩვენს მიერ გამოკითხულ იქნა მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიური ფაკულტეტისა და მოსკოვის სახელმწიფო ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური უნივერსიტეტის სოციალურ ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის სამი ათეული სტუდენტი. მათ დაუსვეს კითხვა: რა დამოკიდებულება აქვთ მათ „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ კურსის დანერგვის იდეის მიმართ? ამ მასალაში ყველაზე ტიპიური პასუხებიც შევიტანეთ. სტუდენტთა ინტერვიუებს და მოსაზრებებს მხოლოდ უმნიშვნელო კორექტირება გაუკეთდა.
მაშ ასე, საჭიროა თუ არა მეცნიერებასა და უმაღლეს სასწავლებლებში „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“? წაიკითხეთ და გააკეთეთ დასკვნები.
მომხრე: „ფსიქოლოგიამ დაივიწყა ადამიანი.
ბორის ბრატუსი (ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის ზოგადი ფსიქოლოგიის კათედრის გამგე, რუსეთის ფედერაციის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი)
ბორის სერგეევიჩ, გთხოვთ, ჩამოაყალიბოთ „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ ძირითადი პრინციპები.
ნებისმიერ მიმართულებას ფსიქოლოგიაში გარკვეული დამოკიდებულება ადამიანის კონცეფციის, ადამიანის ამა თუ იმ გაგების მიმართ. ფსიქოლოგია, ზოგადად, თავისთავად არ არსებობს, ის ყოველთვის ადამიანის ფსიქოლოგიაა. აქედან გამომდინარე, ადამიანის ფსიქოლოგიის შესასწავლად ჩვენ უნდა გვქონდეს ადამიანის სახე, უნდა გვესმოდეს, რაში გამოიხატება მისი არსი, მისი ბუნება. თითოეული მიმართულება ფსიქოლოგიაში თავისებურად უდგება ამ საკითხს - პირდაპირ ან არაპირდაპირ.
ამრიგად, როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ქრისტიანული ფსიქოლოგიის შესახებ, ჩვენ პირველ რიგში ვსაუბრობთ ადამიანის გარკვეული კონცეფციის შესახებ. ქრისტიანულ ფსიქოლოგიაში ადამიანი არის ღვთის ხატება და მსგავსება, ადამიანს აქვს უკვდავი სული და მრავალი სხვა საფუძველი. ფსიქოლოგია ამ თვალსაზრისით არ განიხილება, როგორც თავის თავად არსებული, არამედ როგორც არსებული, რათა ემსახუროს ადამიანს. საქმე ისაა, რომ ფსიქიკა, გარკვეულწილად, ინსტრუმენტია. ამ ინსტრუმენტის დახმარებით ჩვენ ვაზროვნებთ, ვიმახსოვრებთ, ვიღებთ გადაწყვეტილებებს და ა. შ. მაგრამ არის ასეთი ცნობილი გამონათქვამი: „აზროვნება არ აზროვნებს“. ანუ, თავისთავად, თქვენს აზროვნებას აზროვნება არ შეუძლია, არც თქვენი მეხსიერება თავისთავად, ინტერესის გამო, არაფერს არ იმახსოვრებს. თქვენ იმახსოვრებთ და აზროვნებთ იმიტომ, რომ ეს შედის თქვენი, როგორც ადამიანის, ამოცანაში. ამ თვალსაზრისით, ფსიქიკის შესწავლა არ არის ქრისტიანის ან ფსიქოლოგის პრეროგატივა, რომელიც ფსიქოლოგიაში სხვა მიმართულებას უჭერს მხარს. ფსიქიკის კანონები საკმაოდ ინვარიანტულია, ისინი ყველას ერთნაირი აქვს. არ არსებობს დამახსოვრების კონკრეტული ფსიქიკა ან ქრისტიანული სარწმნოების ადამიანის აღქმის ფსიქიკა. ფსიქიკის კანონები ზოგადი კანონებია, სხვა რამ არის ის, რას უკავშირდება და რომლის ფარგლებშია მოქცეული.
უნდა ითქვას, რომ ქრისტიანული ფსიქოლოგია, როგორც ახალი მიმართულება, ცდილობს ფსიქოლოგიური ცოდნის კორპუსის დაკავშირებას, როგორც არსებულის, ასევე ახალის, ადამიანის ქრისტიანულ კონცეფციასთან. ამაში გამოიხატება მისი მარტივი, მაგრამ მნიშვნელოვანი განსხვავება ფსიქოლოგიის სხვა მიმართულებებთან შედარებით. ეს განსხვავება, პირველ რიგში, იკვეთება ისეთ სფეროებში, უკავშირდება პიროვნებას, ფსიქოთერაპიას, ზოგადად, ადამიანს. ვთქვათ, სიმულტანური აღქმის თავისებურებების ან მსგავსი რაღაცის კვლევებში, ალბათ, ვერ მოიძებნება რაღაც სპეციალური რამ, რაზეც ქრისტიანული ფსიქოლოგის მოსაზრებები განსხვავებული იქნება ფსიქოლოგიის სხვა მიმართულებების წარმომადგენლების შეხედულებებისგან. გარდა ამისა, არსებობს მაინც სხვაობა გამოსაცდელის მიმართ დამოკიდებულებაში. აქ შეიძლება მაგალითის სახით ქრისტიანული მედიცინის ხსენება. ქრისტიანული მედიცინა არ გულისხმობს, რომ ექიმი არ იყენებს უახლეს სამედიცინო საშუალებებს, არ იყენებს ქირურგიას. რა თქმა უნდა, იყენებს, მაგრამ იქ განსხვავებული დამოკიდებულებაა პაციენტების მიმართ, რომელიც ეფუძნება ადამიანის მიმართ კეთილი და გულმოწყალე დამოკიდებულების პრინციპებს.
ქრისტიანული ფსიქოლოგიას ტრადიციული ფსიქოლოგიური მიმართულებებისგან განასხვავებს ადამიანის მიმართ სხვა დამოკიდებულება ?
დიახ, და არა მხოლოდ განსხვავებული დამოკიდებულება, არამედ ადამიანის განსხვავებული გაგება. ჩემი აზრით, ეს არის ქრისტიანული ფსიქოლოგიის არსი.
როგორ გამოიყენება პრაქტიკაში ქრისტიანული ფსიქოლოგიის თეორია?
თუ ავიღებთ მთელი ფსიქოლოგიის სფეროს, აღმოჩნდება, რომ ქრისტიანი ფსიქოლოგები არც ისე ბევრი არიან. მაგრამ ზოგიერთი მაინც იყენებს ქრისტიანული ფსიქოლოგიის თეორიას თავის საქმიანობაში. ვთქვათ, ფ.ე. ვასილიუკი ფსიქოთერაპიას ატარებს, ფსიქოთერაპიის მის კონცეფციაში შედის ქრისტიანული ფსიქოლოგიის ზოგიერთი პოსტულატი. ქრისტიანული ფსიქოლოგია ფსიქოთერაპევტის წინაშე აყენებს სხვა ამოცანებს და, შესაბამისად, აქედან გამომდინარეობს მათი შესრულების სხვა მეთოდები, რომლებსაც არ ითვალისწინებენ ფსიქოთერაპიის ტრადიციული მიმართულებები. მაგალითისთვის ავიღოთ ისეთი მიმდინარეობა, როგორიცაა ბიჰევიორიზმი. სიტუაცია ასეთია: ადამიანი მოდის გარკვეული სახის პრობლემით. მას რაღაც აწუხებს, ის უხერხულად გრძნობს თავს, არ შეუძლია საჯარო მოქმედებასთან დაკავშირებული ამოცანის გადაწყვეტა. ფსიქოლოგს შეუძლია დაეხმაროს მას, ანუ ასწავლოს იმოქმედოს გარკვეული სახით, მაგრამ აქ მისი, როგორც ფსიქოლოგის ამოცანა წყდება. გარდა ამისა, არ დგება საკითხი, რომ, შესაძლოა, მეთოდს, რომელიც ფსიქოლოგმა გამოიყენა რაღაც რომ ესწავლებინა პაციენტისთვის, სინამდვილეში ზიანი მოაქვს მისთვის. თერაპევტს, რომელიც ხელმძღვანელობს, ქრისტიანული ფსიქოლოგიის მიმართულებით, ყოველთვის ემახსოვრება ეს და შეეცდება არ დაუშვას შეცდომა. დიახ, ჩვენ გვყავს ადამიანები, რომლებიც სამედიცინო საქმიანობას ასეთი პოზიციებიდან ეწევიან, მაგრამ ვერ ვიტყვით, რომ ეს არის ისეთი ძლიერი მიმართულება, რომელსაც ბევრი მხარდამჭერი ჰყავს. ისინი ბევრი არ არიან. მეცნიერებაში ეს მიმართულება ამჟამად გაჩნდა. მაგრამ მეცნიერებაში, სწორი ან წარმატებული მიმართულება არ განისაზღვრება კენჭისყრით. ის მიმართულებები, რომლებიც ახლა დომინანტურია ფსიქოლოგიაში, ადრე პერიფერიაზე იმყოფებოდნენ, და ერთ დროს მათ, როგორც გაუგებრობას, ისე განიხილავდნენ.
ხომ არ შედის ქრისტიანული ფსიქოლოგია წინააღმდეგობაში ტრადიციულ ფსიქოლოგიურ მიმართულებებთან?
ჩემი აზრით, აქ არ არსებობს კონფრონტაცია. ახალი პოზიცია მეცნიერებაში არ უარყოფს მის გამოჩენამდე უკვე დაგროვილ ცოდნას. მართლაც, ისე მოხდა, რომ ფსიქოლოგია დიდი ხნის განმავლობაში კონფრონტაციაში იმყოფებოდა თეოლოგიასთან. ეს კონფრონტაცია, ასე ვთქვათ, მოზარდის ასაკის პოზიციიდან, გარდაუვალი და აუცილებელი იყო. როგორც მეცნიერებას, ფსიქოლოგიას სჭირდებოდა ფეხზე დადგომა. მეცნიერულობის ნიმუში ფსიქოლოგიისთვის იყო საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები. მაგრამ ახლა აშკარა ხდება, რომ ყოველივე ამის გამო ჩვენ დავკარგეთ ადამიანი. და არა იმიტომ, რომ ჩვენ ვიყავით ასეთი ცუდები, არამედ იმიტომ, რომ მეცნიერება, რომელიც ყალიბდებოდა, ითხოვდა კვლევის ჩარჩოების მაქსიმალურ კონკრეტიზაციას, და ვერ აძლევდა თავის თავს ზოგადი საკითხების შესწავლის უფლებას, რომლებსაც ჰქონდათ მორალური და ეთიკური მხარე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, Другими словами, დაგროვდა უზარმაზარი მასალა, ჩატარდა მრავალი სპეციალური კვლევა, რომლებმაც ფსიქოლოგია გაუთანაბრეს სხვა მეცნიერებებს, მაგრამ მოულოდნელად აღმოჩნდა, რომ ჩვენ მხედველობიდან დავკარგეთ ადამიანი.
და როდესაც ახლა დადგა მთლიანი პიროვნების პრობლემა, ბუნებრივია, ჩნდება იმ თეორიის პრობლემა, რომლის პოზიციიდან ჩვენ ვილაპარაკებთ ამ მთლიანობაზე. თუ, პირიქით, ჩვენ ვუგულებელყოფთ მეცნიერების მიერ დაგროვებულ გამოცდილებას, ჩვენ შეცდომას დავუშვებთ. ვინაიდან ქრისტიან ექიმს არ შეუძლია საკუთარი თავის გამართლება (თუ მან ხელიდან გაუშვა პაციენტი) იმით, რომ ის არ ენდობა ურჯულოთა ფარმაკოლოგიას, ის უნდა იყოს კარგი ექიმი. სხვა საქმეა, რომ ის სხვაგვარად უყურებს პაციენტს, წარმოუდგენია, რომ შეუძლია ილოცოს მისი სულის გადასარჩენად. ამიტომ, როდესაც მეკითხებიან, ვინ არის ქრისტიანული ფსიქოლოგი, სადაც შეუძლია მას მუშაობა (ჩვენ ვისაუბრეთ ამის შესახებ სტუდენტებთან), პასუხი მარტივია: ის კარგი ფსიქოლოგია, მას შეუძლია ყველგან მუშაობა, მაგრამ მას ასევე აქვს გარკვეული მოსაზრება ადამიანზე.
“ადამიანი მთლიანობაში ფსიქოლოგიას ადრე არ შეუსწავლია“
ვიქტორ ივანოვიჩ სლობოდჩიკოვი (ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, რუსეთის განათლების აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, რუსეთის განათლების აკადემიის პედაგოგიურ ინოვაციათა ინსტიტუტის დირექტორი, რუსეთის ფედერაციის განათლების სამინისტროს და რუსული მართლმადიდებლური ეკლესიის მოსკოვის საპატრიარქოს ურთიერთქმედების საკოორდინაციო საბჭოს წევრი)
როგორ ფიქრობთ, რატომ არის აუცილებელი კლასიკური ფსიქოლოგიის „ქრისტიანული ფსიქოლოგიით“ შევსება?
„ქრისტიანული ფსიქოლოგია“ სიტყვათშეერთებაა, რომელიც მოსახერხებელია წარმოთქმისას, თუმცა რამდენამდე არაზუსტია. საქმე ისაა, რომ ქრისტიანული ფსიქოლოგია, როგორც სამეცნიერო დისციპლინა, ოდესღაც ფილოსოფიის წიაღში არსებობდა, რელიგიური პრაქტიკის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა, ნაკლებად თეოლოგიისა, უფრო მეტად - პრაქტიკული რწმენის. მაგრამ ეს არ არის ქრისტიანის ფსიქოლოგია და არ შეიძლება იმის თქმა, რომ ქრისტიანები განსაკუთრებული ადამიანები არიან და რომ მათ აქვთ საკუთარი ფსიქოლოგია. არა, ეს ასე არ არის. ამიტომ, ამ მიმართულების აღმნიშვნელი უფრო ზუსტი ტერმინი იქნება „ქრისტიანულად ორიენტირებული ფსიქოლოგია“ ან „მართლმადიდებლურად ორიენტირებული ფსიქოლოგია“.
რაშია აქ პრობლემა? მე გამოვყოფდი კლასიკურ ფსიქოლოგიას და იმ ფსიქოლოგიას, რომელიც ახლა არსებობს დასავლეთში. იმ მომენტიდან, რაც ფსიქოლოგიამ დაიწყო მეცნიერულ დისციპლინად ჩამოყალიბება, ის, რა თქმა უნდა, ამას აკეთებდა კლასიკური მეცნიერების ნორმების მიხედვით. შემთხვევითი არ არის, რომ დიდი ხნის განმავლობაში ფსიქოლოგია იყო ფიზიოლოგიურად ორიენტირებული და ერთ-ერთი მოთხოვნა იყო პოსტულატების „ობიექტურობა“, „უნივერსალურობა. ცხადია, რომ ამ შემთხვევაში ფსიქოლოგიის პრობლემური სფერო შევოწროვდა ფსიქიკის შესწავლამდე, მხოლოდ ფსიქიკური მოვლენების შესწავლამდე. კლასიკური ფსიქოლოგია არ არის მეცნიერება სულის შესახებ, როგორც ამას მოიაზრებდნენ ძველ დროში, არამედ ფსიქიკის შესახებ, როგორც ადამიანის რთული თვისებების შესახებ. ამ თვალსაზრისით, მაგალითად, განვითარდა მატერიალისტური ფსიქოლოგია. მიუხედავად ამისა, ფსიქოლოგიაში გაჩნდა საკმაოდ ბევრი სიუჟეტი, რომელიც დაკავშირებულია პიროვნების და ცნობიერების პრობლემებთან, რომლებიც მთლიანად ვერასგზით ვერ უკავშირდებოდნენ ტვინის მოვლენებს. სინდისის, რწმენის, მსოფლმხედველობის, პიროვნების, ფასეულობების პრობლემები - ეს ყველაფერი მხოლოდ ადამიანური პრობლემები ფსიქოლოგიის უკანონო სიუჟეტები იყო, რადგან ეს არ არის ფსიქიკური მოვლენები - ეს მთლიანად ადამიანისთვის დამახასიათებელი მოვლენებია და არა მხოლოდ მისი ფსიქიკის. მაგრამ მთლიანად ადამიანი ფსიქოლოგიას არ შეუსწავლია, ვინაიდან მიიჩნევდა, რომ ადამიანის პრობლემა იყო ფილოსოფიური ან საღვთისმეტყველო პრობლემა. მაგრამ საქმე იმაშია, რომ მკაფიო წარმოდგენის გარეშე, თუ რა არის ადამიანი, ფსიქოლოგიას არ შეუძლია მისი ფსიქიკური მოვლენების ინტერპრეტაცია.
თუ ფსიქიკა რაღაცის თვისებაა, მაშინ ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რის თვისებაა ის. თუ ფსიქიკა წარმოებულია ადამიანის ცხოვრების წესისგან, მაშინ ფსიქოლოგიას უნდა ჰქონდეს საკუთარი წარმოდგენა ადამიანის არსის შესახებ. ამიტომ შეუსაბამობა კლასიკური მეცნიერების ნორმებსა და იმ ფაქტს შორის, თუ რას მოითხოვდა სინამდვილეში ცხოვრება ფსიქოლოგიისგან, სულ უფრო და უფრო გაიზარდა.
საქმე ისაა, რომ, მაგალითად, პედაგოგს სჭირდება არა მხოლოდ ცოდნა ფსიქიკის, აღქმის და ფიქრის შესახებ: ამ განცალკევებული ფრაგმენტებისგან მთელ სურათს ვერ შექმნი. ფსიქოლოგი პრაქტიკაში კვლავ დაეყრდნობა მის ყოველდღიურ ან პროფესიულ გამოცდილებას. ანალოგიურად მედიკოსებსაც შეუძლიათ რომ მოიქცნენ, რადგან მედიცინა უკვე დიდი ხანია კურნავს მხოლოდ დაავადებებს, და არა თავად ადამიანს, ამ თვალსაზრისით მედიცინა ძალიან მექანიკურია.
უნდა ითქვას, რომ თვითონ ფსიქოლოგია საკმაოდ დიდი ხნის მანძილზე აგროვებდა ცოდნას ადამიანის, ადამიანის მთლიანი აღქმის აუცილებლობის შესახებ. აქ განსაკუთრებით გამოირჩევა ჰუმანისტური მიმართულება დასავლურ ფსიქოლოგიაში, ჩვენთან კი ეს ბავშვური, ასაკობრივი ფსიქოლოგიაა, ვიგოტსკის სკოლა.
ჩვენთან კი ეს საკითხი პირველად არის წამოჭრილი. არ შეიძლება ყურადღების არ მიქცევა ადამიანის რელიგიურ გაგებაზე. მაგრამ არც ყველაფრის გაგება და ახსნა შეიძლება ღვთისმეტყველების თვალსაზრისით. ღვთისმეტყველების თვალსაზრისით, ავადმყოფობა ცოდვის შედეგია, ხოლო მეტნაკლებად პრაქტიკული თვალსაზრისით, დაავადების მკურნალობისთვის ადამიანმა ექიმს უნდა მიმართოს. სად მთავრდება მღვდელის კომპეტენცია და სად იწყება ფსიქოთერაპევტის კომპეტენცია - ეს პრობლემური სივრცეა. არ შეიძლება ითქვას, რომ აქ ყველა აქცენტია დასმული, მაგრამ მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ სინოდმა გამოსცა დადგენილება რელიგიურ სასწავლო დაწესებულებებში ფსიქოლოგიის კურსის შემოღების შესახებ. თუმცა ფსიქოლოგია მღვდელმსახურთა შორის ძალიან დიდ ეჭვს იწვევს. ეს გასაგებიცაა, რადგან აქ მეცნიერებისა და რელიგიის სფეროები ერთმანეთში გადაიკვეთება: ფსიქოლოგი შეიძლება არ იყოს მორწმუნე ადამიანი, ხოლო ის სფერო, რომელშიც ის შემოიჭრება, სულიერ დაცვას ეკუთვნის. გარდა ამისა, კლასიკურმა ფსიქოლოგიამ შეიმუშავა სხვა ადამიანთა მანიპულირების მრავალი ტექნიკა. მაგალითისთვის ავიღოთ თუნდაც რეკლამა, ის მთლიანად ელემენტარულ ფსიქოლოგიურ ეფექტებზეა აგებული.
კონკრეტულად რაში მდგომარეობს ჩვეულებრივი ფსიქოლოგიის ნაკლოვანი მხარეები? რა ასპექტებს არ ითვალისწინებს ის „ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგიისგან“ განსხვავებით?
ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგია არ არის ზოგადი ფსიქოლოგია. ზოგადი ფსიქოლოგია არის სწავლება ფსიქიკური მდგომარეობების და პროცესების შესახებ, რომლებსაც საკუთარი თვისებები გააჩნია. მე დაჟინებით ვამტკიცებ, რომ ჰუმანიტარული სფეროსთვის - მართვიდან და განათლებიდან რელიგიურ პრაქტიკამდე - საჭიროა სწორედ ადამიანის ფსიქოლოგია. ამრიგად, განათლებაში ყურადღების ცენტრში პიროვნების განვითარების და პიროვნების გაგების ფსიქოლოგიაა და, რაც მნიშვნელოვანია - არა ანტიკური, არა ფილოსოფიური, არამედ ქრისტიანული. სწორედ ქრისტიანობაშია ყველაზე სრულად გამოხატული პიროვნების ღირებულება, სწორედ ქრისტიანობაში ეძლევა ადამიანს მარადიული სიცოცხლის შესაძლებლობა, ღმერთთან შეხვედრის შესაძლებლობა, და ამის მისაღწევად, რა თქმა უნდა, საჭიროა პიროვნული განვითარების გარკვეულ საფეხურზე ასვლა. პიროვნული არსებობის გზა არსებობის უმაღლესი საშუალებაა სამყაროში. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ღმერთთან შეხვედრა არ მოხდება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანი ღვთის მფარველობიდან ამოვარდება.
სავსებით აშკარაა, რომ ქრისტიანული ფსიქოლოგია უნდა შეიცავდეს ცოდნის უზარმაზარ მასივს, რომელიც ადრე არ გამოუყენებიათ ფსიქოლოგებს - ეს არის აღსარების, ღვაწლის, წმინდანების გამოცდილება და თვით ბუნების შესახებ საღვთისმეტყველო მოძღვრება. უკვე აღარავის ეპარება ეჭვი, რომ ადამიანი სამჰიპოსტასიანი არსებაა: უნდა ვისაუბროთ მის სხეულებრივ ჰიპოსტაზზე, სულიერსა და სასულიეროზე. სასულიერი ჰიპოსტასი კლასიკურ ფსიქოლოგიაში საერთოდ იყო მოკვეტილი, იგი შეცვალა იდეოლოგიამ. საბჭოთა ფსიქოლოგიაში არსებობდა ისეთი ცნება, როგორიცაა „საბჭოთა ადამიანის სული“. პიროვნების მატერიალისტური გაგება - ეს ყველაფერი იქიდან არის. როდესაც კომუნისტური იდეოლოგია ჩამოიშალა, ფსიქოლოგია არასისრულის მდგომარეობაში აღმოჩნდა, რასაც ზოგჯერ მიჰყავდა ყალბ გზაზე. ამიტომ ადამიანის ფსიქოლოგიაში საჭიროა ქრისტიანული (კერძოდ, მართლმადიდებლური) შემადგენელი. გარდა ამისა, მღვდელმსახურებას, მორწმუნეებსაც სჭირდებათ ფსიქოლოგია, რომელიც ორიენტირებულია სულიერებაზე.
კიდევ ერთი მომენტია პრეადამიანის ფსიქიკის კარდინალური განსხვავება საკუთრივ ადამიანისგან. ადამიანი სხვა არსებაა. დიახ, რა თქმა უნდა, ადამიანებსა და ცხოველებს შორის არსებობს რაღაც მსგავსება. როგორც ამბობენ, უფალმა შექმნა სამყარო, აქ ქვებიც არის - ჩვენი ნათესავები, და ცხოველები, მაგრამ არის თვისებრივი განსხვავებებიც, რომელთაც თუ გადავაბიჯეთმ აღმოვჩნდებით სხვა სივრცეში, არსებობის სხვა გზაზე. აუცილებელია განისაზღვროს ადამიანის არსებობის განსხვავება პრეადამიანის არსებობისგან. თუ ამ საზღვარიდ განსაზღვრას ვერ შევძლებთ, მაშინ ყოველთვის წავაწყდებით მსგავსებას - ადამიანს ცხოველებთან ბევრი მსგავსი თვისება გააჩნია. როდესაც ადამიანს ღორს, სპილოს ან მაიმუნს ადარებენ - ეს არ არის მხოლოდ მეტაფორა, ეს ნიშნავს, რომ ადამიანს აქვს რაღაც საერთო ამ ცხოველებთან. მაგრამ ადამიანს აქვს ისეთი რამ, რაც მას ცხოველებისგან განასხვავებს. პიერ ტეიარ დე შარდენმა, ერთ-ერთმა დასავლურმა რელიგიურმა ანთროპოლოგმა, შემოგვთავაზა ერთადერთი თვისება, რომელიც გამოჰყოფს პრეადამიანის არსებობას და საკუთრივ ადამიანის არსებობას: ადამიანს შეუძლია საკუთარ თავს ანგარიში ჩააბაროს იმაზე, თუ რას აკეთებს: „მე უბრალოდ კი არ ვიცი, მე ვიცი, რომ ვიცი“. ანუ ადამიანს, რომელსაც ჯერ არაფერი გაუკეთებია, შეუძლია განიხილოს მისი მომავალი მოქმედების გზა. ეს არის რეფლექსიის უნარი.
აქ კიდევ ერთი მნიშვნელოვაი პრობლემა ჩნდება. როდესაც ვმსჯელობთ ადამიანის შესახებ, ჩვენ შეგვიძლია საერთოდ არ ვილაპარაკოთ ზოგადად ადამიანზე. არსებობს რაღაც, რაც განსაზღვრავს ადამიანის ცხოვრების სპეციფიკას, მაგრამ არ ახასიათებს ყველა ადამიანს გამონაკლისის გარეშე. მაგალითად, დასავლური კულტურის ადამიანი განსხვავდება აღმოსავლური კულტურის ადამიანისგან. ამიტომ, თუ გვესმის, რომ ადამიანის განვითარება დიდწილად განპირობებულია კულტურით, მაშინ ჩვენ უნდა შევისწავლოთ ეს კულტურა. თუ ჩვენი კულტურა ქრისტიანული, მართლმადიდებლურია, მაშინ უნდა გვესმოდეს, რომ სწორედ ამაში მდგომარეობს ადამიანის სპეციფიკა. და შემდეგ ფსიქოლოგიამ შეგნებულად უნდა მოახდინოს ორიენტირება ამ კულტურულ მატრიცებზე. აქ ჩვენ გვაქვს უფლება დავაყენოთ საკითხი ქრისტიანულად ორიენტირებული ფსიქოლოგიის შესახებ. და არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს მორწმუნე ადამიანის მოთხოვნაა, არამედ ჩვენი თანამედროვე ფსიქოლოგიის არასრულყოფილების გამო, სადაც არ შეუძლიათ განასხვავონ, ვთქვათ, ჭიაყელის ფსიქოლოგია და ჩემი ფსიქოლოგია. მე ასეთი ფსიქოლოგია არ მჭირდება. მე დანამდვილებით ვიცი, რომ ღვთიური წარმოშობა მაქვს, მე უფალმა ღმერთმა შექმნა და საერთოდ მე არ ვარ ევოლუციის ფრაგმენტი. მით უმეტეს, რომ ევოლუციური თეორია სულ უფრო და უფრო სადავოა ბოლო დროს და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებით დაკავებული მრავალი მეცნიერი მას კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს.
ამიტომ ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგიის გაჩენა დროისთვის ხარკს კი არ წარმოადგენს, და არც იმისთვის, რომ დღეს მოდურია საკუთარი რელიგიურობის დემონსტრირება, რითაც დაკავებული არიან ჩვენი პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები და ბანდიტები. კომუნისტური იდეოლოგია გაქრა; ბუნებრივია, მისი ადგილი რაღაცით უნდა იყოს შევსებული: ზოგი მიმართავს მაგიას, ოკულტიზმს, ზოგი კი სერიოზულად მიდის ეკლესიაში. სხვები მაინც ცდილობენ ათეისტური რწმენის შენარჩუნებას, მაგრამ ათეიზმიც რელიგიის ფორმაა: ათეისტი სჯერა, რომ ღმერთი არ არსებობს. ქრისტიანულად ორიენტირებული ფსიქოლოგია ახლა ყველგან არის საჭირო, მასში ნამდვილად არის ცხოვრების ყველა სფეროს მოთხოვნილება.
დღეს განსაკუთრებული პრობლემაა ის, რომ მღვდლები ახლა აწყდებიან ნეოწარმართობას. ანუ ახალი ეპოქის წარმართებს, რომლებიც გაიზარდნენ ამ გიჟური ათეიზმიდან. რა თქმა უნდა, ძველი ხანის წარმართი, რა თქმა უნდა, იყო ცრუმორწმენე, მაგრამ ის მაინც მორწმუნე ადამიანი იყო, ღვთისმოშიში. მოციქული პავლე, როდესაც იგი ბერძნებთან მივიდა, ერთ-ერთ ქალაქში მან უთხრა მოსახლეობას, რომ მოვიდა ეცნობებინა „უცნობი ღმერთის“ შესახებ - ამ ქალაქში იყო საკურთხეველი, რომელიც მიეძღვნა „უცნობ ღმერთს“. ნეოწარმატთი კი არ არის მორწმუნე, არამედ ის „ცრუმორწმუნეა“. მას სჯერა შავი კატების და ყველა სახის სიმბოლოს, ამავე დროს ის საკმაოდ აგრესიულია და სურს ამ ძალების დაუფლება, რათა გამოიყენოს ისინი. როგორ არის მოწყობილი ამ ადამიანების ცნობიერება - ამის შესახებ არც საღვთისმეტყველო, და არც ფსიქოლოგიური ლიტერატურა არაფერს ამბობს. ყველა ამ პრობლემის გადაკვეთაზე იქმნება ქრისტიანულად ორიენტირებული ფსიქოლოგია.
მართლმადიდებლური პედაგოგიკის შესახებ საუბარი უფრო ადვილია, რადგან არსებობს პრაქტიკული ურთიერთობების ჩამოყელიბების პრაქტიკა, და ისინი უკვე ღირებული და სულიერად წმინდა არიან.
ფსიქოლოგიაში არის ისეთი ფენები, სადაც მართლმადიდებლობის სინათლეს ჯერ არ შეუღწევია. ვთქვათ, ეს არის სულიერი ფენა, რომლის შესახებაც მე ვისაუბრე. არის მრავალი ცრურწმენა, სტერეოტიპი, ცრუ ორიენტაცია, აქ განსაკუთრებული ტიპის პრაქტიკაა საჭირო, რათა მკურნალობის დროს ადამიანს ზიანი არ მიადგეს, არამედ დაეხმაროს მას, ამასთან არ გაანადგუროს მისი საკუთარი ინდივიდუალობა, თავს არ მოახვიოს საკუთარი შეხედულებები სამყაროს შესახებ. სწორედ ამიტომ, ახლა სერიოზული ფსიქოთერაპევტები სულ უფრო ხშირად მიმართავენ ქრისტიანული ფსიქოლოგიის გამოცდილებას. ისინი კურთხევასაც კი იღებენ სულიერი მოძღვრისგან და მხოლოდ ამის შემდეგ ეწევიან პრაქტიკას. მორწმუნე ფსიქოლოგი მშვენივრად გრძნობს საზღვარს, სადაც მისი კომპეტენცია მთავრდება და ადამიანს მხოლოდ მღვდელი თუ უშველის, თუ, რა თქმა უნდა, ადამიანს სურს მისგან დახმარების მიღება.
რამდენად დიდია იმ ადამიანების რიცხვი, რომლებსაც შეიძლება ეწოდოს „ქრისტიანი ფსიქოლოგები“?
ჩვენი ინსტიტუტის თანამშრომელთა ორმა მესამედმა თეორიულ საფუძველად აიღო ჩემი ნაშრომები. ფსიქოლოგიური ანთროპოლოგია (ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგიის უფრო ზოგადი სახელი) ახლა გამოიყოფა, როგორც განსაკუთრებული მიმართულება ფსიქოლოგიაში. ეს არის ფსიქოლოგიური შეხედულება ადამიანზე, მისი ხედვა მთლიანობაში. ჩვენ ვთანამშრომლობთ, მაგალითად, სამხედროებთან; ისინი ეყრდნობიან ჩვენს ნამუშევრებს. თქვენ იცით, რომ ადრე იყვნენ პოლიტიკური კომისრები, ახლა კი ოფიცრები არიან, რომლებიც სამხედროებთან მუშაობენ, როგორც ფსიქოლოგები.
ვფიქრობ, პრაქტიკაში, ქრისტიანული ფსიქოლოგიის თეორიული პოსტულატები უკვე საკმაოდ ფართოდ გამოიყენება. განათლების სამინისტროსა და მოსკოვის საპატრიარქოს შორის ურთიერთქმედების საკოორდინაციო საბჭო განიხილავს სასულიერო სკოლებში ქრისტიანული ფსიქოლოგიის კურსის შესაძლო დანერგვას. ჩემი აზრით, უკვე გადაიდგა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ნაბიჯი - უნივერსიტეტებისთვის თეოლოგიის სახელმწიფო სტანდარტის დამტკიცება. ეს ნიშნავს ფაკულტეტებთან არსებული თეოლოგიის განყოფილებების და კათედრების გახსნას, სადაც ადამიანები მიიღებენ საერო პროფესიულ განათლებას. ახლა, იმედი გვაქვს, მიიღება საბოლოო გადაწყვეტილება სასწავლო კურსის „მართლმადიდებლური კულტურის საფუძვლების“ სწავლების შესახებ ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში პირველი კლასიდან დაწყებული, მართალია, როგორც რეგიონალური კომპონენტის. და ეს არ არის ცალკეული მღვდლების ინიციატივა, ეს განათლების სამინისტროს ინიციატივაა. საკოორდინაციო საბჭოში შედიან სხვადასხვა ადამიანები, რომლებიც მუშაობენ საზოგადოებრივ საწყისებზე. იქ ასევე არიან განათლების სამინისტროსა და საპატრიარქოს შორის თანამშრომლობის მოწინააღმდეგეები, მაგრამ ესენი ძირითადად არიან პეტერბურგის და მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტების მეცნიერული ათეიზმის ყოფილი კათედრების თანამშრომლები, რომლებიც ახლა რელიგიათმცოდნეობით არიან დაკავებულნი. მაგრამ, ამავე დროს, მაგალითად, მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორი სადოვნიჩი, რომელიც საბჭოს წევრია, აქტიურად უჭერს მხარს ეკლესიისა და განათლების სამინისტროს ურთიერთმოქმედებას.
გვითხარით, სად მოამზადებენ კურსის „მართლმადიდებლური კულტურის საფუძვლების“ მასწავლებლებს?
თუ კურსის შემოღება საბოლოოდ დამტკიცევდა, მაშინ შეიქმნება შესაბამისი კათედრები კვალიფიკაციის ამაღლების ინსტიტუტების საფუძველზე. ზოგადად, ეს კურსი შეიძლება ჩამოყალიბდეს სხვადასხვა გზით: ის შეიძლება ისწავლებოდეს, როგორც კიდევ ერთი დამატებითი კურსი, რომელიც კანონით უნდა იყოს გათვალისწინებული, მაგრამ ის ასევე შეიძლება რეალიზებული იყოს ისტორიის, ლიტერატურის, ბიოლოგიის მასწავლებლის - ნებისმიერი ვინმეს მიერ - მათი საკუთარი კურსების ფარგლებში. ეს არ მოხდება ფაქტოლოგიის საზიანოდ. მეცნიერებაზე ორიენტირებული ფაქტოლოგია დარჩება, მაგრამ აქცენტი მასწავლებელმა სხვა რამეზე უნდა გააკეთოს. შეიძლება, ვთქვათ, არ დავხარჯოთ ძალა ცხარე კამათზე იმის შესახებ, რომ ადამიანი მაიმუნისგან წარმოიშვა, მაგრამ შეიძლება შევეცადოთ ამის პრობლემატიზირება კონკრეტულ კურსში, გამოვავლინოთ აქ წარმოქმნილი კოლიზები; ვაჩვენეთ, მართლა წარმოიშვა თუ არა ადამიანი მაიმუნისგან? აუხსნელი აქ ერთი-ერთადერთი რამ რჩება: ბიოლოგები ვერანაირად ვერ პოულობენ გარდამავალ რგოლს. ვინც არ უნდა მონახონ, იქნება ეს მაიმუნი თუ ადამიანი. არის რაღაც ბზარი, რომელსაც ვერაფრით ვერ შეავსებ. ზოგადად, ნაშთების მიხედვით ვერაფერზე ვერ იმსჯელებ, რადგან ორგანულ სისტემაში ფუნქცია ორგანოზე ადრე წარმოიქმნება, და არა ორგანო, და შემდეგ ხდება რაღაცის პროდუცირება. ჯერ ჩნდება ფუნქცია, ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გონება უფრო ადრე გაჩნდა, ვიდრე ტვინი, ეს გონებამ შექმნა ტვინი, და არა პირიქით. არსებობს კიდევ ბევრი სხვა რამ. რაც მთავარია, შიშები და აკრძალვები ახლა მოიხსნა. თუ მასწავლებელი პატივისცემით ეკიდება თავისი მოსწავლეებისა და მათი მშობლების რელიგიურ შეხედულებებს, ის გაითვალისწინებს მათ. ბოლოს და ბოლოს, მე, როგორც მორწმუნე ადამიანი და როგორც ჩემს შვილებზე პასუხისმგებელი ადამიანი, შემიძლია სკოლას მივმართო პრეტენზიით: მე ვარ გადასახადის გადამხდელი, თქვენ კი ჩემს მორწმუნე შვილს სისულელეებით უტენით თავს, თანაც ბინძური. დიახ, ჩვენ გვაქვს მიღებული საერო განათლება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს რომ იგი არაკონფესიულია, ეს მხოლოდ ერთ რამეს ნიშნავს: თქვენ არ ამზადებთ საეკლესიო მუშაკებს, თქვენ არ იძლევით პროფესიულ სასულიერო განათლებას. საერო ნიშნავს არაეკლესიურს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ის მოკლებულია სულიერებას, სასულიეროს.
„ჩვენს კურსდამთავრებულთა თეორიული ბაგაჟი ქრისტიანულიიქნება“
მღვდელი ანდრეი ლორგუსი (რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის რუსული მართლმადიდებლური უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის დეკანი)
გვითხარით, როგორია სწავლების კონცეფცია ფაკულტეტზე, რა პროგრამებს იყენებთ თქვენს ფაკულტეტზე, სად და ვის მიერ არის შემუშავებული?
ჯერჯერობით ჩვენ არ გვაქვს პედაგოგიური სიახლეები და გამოგონებები. ჩვენ პრაგმატული გზით წავედით. ჩვენი აზრით, ჩვენ ვერ შევძლებთ სრულიად ახალი ფსიქოლოგიის შექმნას, რომელსაც ეწოდება „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“. ეს, ალბათ, მომავლის საქმეა. მაგრამ ეს ჩვენი ქრისტიანული საქმეა, და ჩვენ ამას უკვე ვაკეთებთ. ჯერ-ჯერობით ჩვენ ვმოძრაობთ, ერთი მხრივ, მეცნიერული ფსიქოლოგიის ქრისტიანული ღვთისმეტყველებისკენ მიახლოვების მიმართულებით, ხოლო, მეორე მხრივ, ფსიქოლოგიის ქრისტიანული საფუძვლების ფორმულირების გზით, რაც იმპლიციტურად დამახასიათებელია პატრისტიკური ღვთისმეტყველებისთვის. ამ საფუძველზეა აგებული მიმდინარე წელს ჩვენი პროგრამა. ჩვენ გვაქვს პროგრამები, რომლებიც ფსიქოლოგიის საუკეთესო მშობლიურ ტრადიციებზეა აგებული. ეს არის მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი და მოსკოვის ქალაქის ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური უნივერსიტეტი, შესაბამისად, პედაგოგთა შემადგენლობა. მეორეს მხრივ, არსებობს მოსკოვის სასულიერო აკადემიის და ჩვენი მართლმადიდებლური უნივერსიტეტის პროგრამები. ჩვენ გვყავს მასწავლებლები სახელმწიფო უნივერსიტეტებიდანაც.
ის პროგრამა, რომელიც ჩვენ შევადგინეთ, მართლაც უნიკალურია, რადგან მისი რეალიზაცია სხვაგან არ ხორციელდება, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ არის ქრისტიანული ფსიქოლოგიის პროგრამა. ჩვენ ვეყრდნობით სახელმწიფო სტანდარტს ფსიქოლოგიაში, რომელსაც ემატება (რამდენადაც ეს შესაძლებელია) საგნები ჩვენი შეხედულებისამებრ. ბუნებრივია, ის რეგიონალური და საუნივერსიტეტო კომპონენტი, რომელიც იძლევა ზოგადი პროგრამის შეცვლის საშუალებას საუნივერსიტეტო კონცეფციიდან გამომდინარე, ჩვენ შევცვალეთ ღვთისმეტყველების თვალსაზრისით. მაგრამ ფაკულტეტი ახლახან შეიქმნა, ამიტომ საუბარი ჩვენი გამოცდილების შესახებ ჯერ ნაადრევია.
თქვენი უნივერსიტეტი სახელმწიფოა?
არა. უნივერსიტეტი საეკლესიო-საზოგადოებრივია. მას, რა თქმა უნდა, აქვს, სახელმწიფო რეგისტრაცია და აკრედიტაცია. სახელმწიფო არ გვეხმარება, ჩვენ ვარსებობთ იმ სახსრებით, რომელიც გამოგვიყვეს ჩვენმა დამაარსებლებმა, ამას ემატება შემოწირულობა, მათ შორის პოტანინის ფონდიდან.
რა პროფესიას დაეუფლებიან თქვენი სტუდენტები ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ? სად შეძლებენ შემდეგ მუშაობას?
ჩვენი სტუდენტები შეიძლება იყვნენ ჩვეულებრივი ფსიქოლოგები, ე.ი. მათ შეუძლიათ ფსიქოთერაპიაში, ფსიქოლოგიურ კონსულტაციაში, ფსიქოლოგებად მუშაობა, ერთი სიტყვით, ნებისმიერ ადგილას. მაგრამ ჩვენ უნდა გვესმოდეს, და ეს საერთო პრობლემაა, რომ ფსიქოლოგს აკადემიური საუნივერსიტეტო განათლების შემდეგ სჭირდება პრაქტიკული განათლებაც. ეს, როგორც წესი, არის ფსიქოთერაპიის, ფსიქოანალიზის კურსები ან კიდევ სხვა რამ.
ჩვენი ფსიქოლოგები ისარგებლებენ ყველა იმ შესაძლებლობით, რომელიც გააჩნიათ ტრადიციულ ფსიქოლოგებს, მაგრამ მათი თეორიული ბაგაჟი განსხვავებული იქნება. იგი არ იქნება მატერიალისტური, არამედ ქრისტიანული თავისი მსოფლმხედველობით. მათი დამოკიდებულება ადამიანის მიმართ გამდიდრდებულია ადამიანის უკვდავი სულიერი არსის მოძღვრებით.
და, ბუნებრივია, ჩვენი კურსდამთავრებული კრიტიკულად იქნება განწყობილი ზოგიერთი ფსიქოლოგიური მეთოდიკის მიმართ, მაგალითად, ჰიპნოზის და ფსიქოლოგიური ზემოქმედების ისეთი ფორმების მიმართ, როგორიცაა მედიკამენტები, ნეირო-ლინგვისტური მეთოდი, ფსიქოანალიზი. მაგრამ ეს არ წარმოადგენს პრობლემას, რადგან ბევრი არაქრისტიანული ფსიქოლოგი ასევე კრიტიკულად არის განწყობილი ამ მეთოდების მიმართ.
კრიტიკულად რა გაგებით? შესაძლებელია თუ არა ქრისტიანი ფსიქოლოგ-ფსიქოანალიტიკოსის არსებობა?
პრინციპში, შესაძლებელია, თუმცა ეს იქნება გადახრა ღვთისმეტყველებიდან. მაგრამ თუ ის აირჩევს ამ მეთოდს, მაშინ შესაძლებელია. სხვა საქმეა, რომ აქ ქრისტიანი ფსიქოლოგისთვის ასეთი არჩევანისას სერიოზული წინააღმდეგობები წარმოიქმნება. ბევრი რამ არ შეესაბამება ქრისტიანობას. მაგრამ ჩვენ ძალით არ დავაკავებთ ჩვენს კურსდამთავრებულებს ერთ ფსიქოლოგიურ სკოლაში, ისინი თვითონ გააგრძელებენ საკუთარი გზის არჩევას, რომელიც, ვფიქრობ, შეიძლება არ აღმოჩნდეს ქრისტიანული. რა თქმა უნდა, ეს მწარე და შეურაცხმყოფელი იქნება ჩვენთვის, მაგრამ ჩვენ ხომ განათლებას ვაძლევთ. რა თქმა უნდა, ჩვენ ქრისტიანულ განათლებას ვაძლევთ, მაგრამ ამის მიუხედავად, ჩვენ არ შეგვიძლია ადამიანის შეზღუდვა, ის ყოველთვის დარჩება თავისუფალი.
ქრისტიანული ფსიქოლოგი მხოლოდ მართლმადიდებელ მორწმუნეს გაუწევს დახმარებას?
არა, ნებისმიერ ადამიანს. თუ ფსიქოლოგი კონფიდენციალურ ბარიერს უყენებს თავის კლიენტს, მაშინ ასეთი ფსიქოლოგის ადგილი ფსიქოლოგიაში საერთოდ არ არის. ქრისტიანული ფსიქოლოგი ყველას უნდა დაეხმაროს, ადამიანის ეროვნული და რელიგიური კუთვნილების მიუხედავად.
ხომ არ წარმოიშვება აქ სირთულეები, როდესაც სხვა რელიგიური შეხედულების მქონე ადამიანი მიმართავს ქრისტიან ფსიქოლოგს? ხომ შესაძლებელია სიტუაცია, როდესაც არაქრისტიან ადამიანს არ შეუძლია სხვას მიმართოს, რადგან ახლოს არ აღმოჩდნენ მუსლიმი, ბუდისტი ან რიგითი ფსიქოლოგები.
საქმე ისაა, რომ ფსიქოლოგი თავისი მრწამსის შესახებ არასოდეს აცნობებს კლიენტს. ეს უბრალოდ არ არის ფსიქოლოგიური ქცევა. ხდება, რომ კლიენტი საუბარს იწყებს გარკვეული რელიგიური პრობლემების შესახებ, მაგრამ განსაკუთრებით ხშირად ამ შემთხვევაში ფსიქოლოგი ადამიანს მღვდელთან აგზავნის. მაგალითად, მე ვთანამშრომლობ რამდენიმე ფსიქოლოგთან, რომლებიც ზოგჯერ ურჩევენ თავის პაციენტებს ჩემთან მოსვლას რელიგიური პრობლემების მოსაგვარებლად. ანუ, თავად ფსიქოლოგი ამას ხელ არ ჰკიდებს. ეს ფსიქოლოგის პროფესიული პოზიციაა.
ფსიქოლოგმა არ უნდა ილაპარაკოს მისი მრწამსის შესახებ, მაგრამ ფსიქოლოგის რეკომენდაციები და მისი მეთოდები დასაბუთდება მისი მსოფლმხედველობით. ქრისტიანი ფსიქოლოგი არასოდეს ეტყვის თავის კლიენტს, რომ ის ქრისტიანია, მაგრამ ის უარს იტყვის ზოგიერთ მეთოდზე, მის რჩევებს კი სულიერი კომპონენტი ექნება. ის არასდროს გამოიყენებს მეთოდებს, რომლებიც მისცემენ ცნობიერების შეცვლილ მდგომარეობასთან მუშაობის საშუალებას. ის არ გამოიყენებს მეთოდებს, რომლებიც ძალადობენ ადამიანის სულზე. აქ ფსიქოლოგის ქრისტიანული მომზადება მკაფიოდ იქნება მონიშნული, მაგრამ არა რელიგიური კუთვნილების საკითხებში.
მომხრეებს კითხვებით მიმართა ალექსანდრ ავერიუშკინმა
მოწინააღმდეგეები: „არ არსებობს ქრისტიანული ფსიქოლოგია, როგორც მეცნიერება“
არტურ ვლადიმერის ძე პეტროვსკი (ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, განათლების რუსეთის აკადემიის აკადემიკოსი, 1992-1997 წწ. რუსეთის საავტორო საზოგადოების პრეზიდენტი)
მიგაჩნიათ თუ არა, რომ არსებობს ფსიქოლოგიის „ადამიანთან დაბრუნების“ საჭიროება, როგორც ამას ამტკიცებენ „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ მომხრეები? რამდენად სერიოზულია ეს არგუმენტი ფსიქოლოგიური მეცნიერების თვალსაზრისით?
მე ვფიქრობ, რომ ადამიანის მიმართ ყურადღება შეიძლება აღდგეს სხვადასხვა ხერხის გამოყენების გზით, მათ შორის პედაგოგიურის. საქმე იმაშია, რომ ფსიქოლოგიას ყველა თავის განყოფილებაში: ზოგადში, სოციალურში, პედაგოგიურში, კლინიკურში - ყურადღების ცენტრში ჰყავს არა ხვლიკები, არამედ ადამიანები. ამიტომ, ეს არგუმენტი არაფერს იძლევა. დღეს უფრო შესამჩნევია პედაგოგიკის ორიენტირების მცდელობა განვითარებად ადამიანზე, ადამიანზე, როგორც განათლების, სწავლების და აღზრდის საგანზე. ეს პედაგოგიური ანთროპოლოგიაა, რომელიც ახლა ძალაში შედის. მე დავასახელებ სხვა საგნების მთელ რიგს, რომლებიც სრულად პასუხობენ ვიქტორ ივანოვიჩ სლობადოკიკოვის და ბორის სერგეევიჩ ბრატუსის მიერ დასახულ ამოცანას, ყოველგვარი დამატებითი, განსაკუთრებული „ქრისტიანული“ ფსიქოლოგიის გამოყენების გარეშე. ზუსტად რომ ვთქვათ, ადამიანი ყველა ჰუმანიტარულ მეცნიერების ყურადღების ცენტრშია. ასე რომ, ეს არგუმენტი, ჩემი აზრით, კრიტიკას ვერ უძლებს.
ამავე დროს, მინდა ვთქვა, რომ ვიქტორ ივანოვიჩთან და ბორის სერგეევიჩთან კარგი ურთიერთობა მაქვს და დიდად ვაფასებ მათი მრავალ ნაშრომს. მაგრამ ეს ხელს არ მიშლის დავიკავო ის პოზიცია, რომელიც არ ემთხვევა მათ მიდგომას, - ეს სამეცნიერო პოლემიკაა.
თქვენი აზრით, რას უკავშირდება რელიგიისადმი დიდი ყურადღება და თუნდაც მეცნიერებაში რელიგიური სიუჟეტების შემოტანის ტენდენცია, ამ შემთხვევაში ქრისტიანულის ?
აქ მკაფიოდ უნდა გამოვყოთ პრობლემის ორი მხარე: ერთი, საკუთრივ, თეოლოგიურია, მეორე - კულტუროლოგიური. თუ მხედველობაში მივიღებთ კულტუროლოგიურ ასპექტს, მაშინ, ჩემი აზრით, განათლებულმა ადამიანმა უნდა იცოდეს ბიბლიის მთავარი სიუჟეტები, როგორც ძველი, ისე ახალი აღთქმის, რადგან ეს გახდა ევროპული კულტურის განვითარების ფუნდამენტი თითქმის ორი ათასწლეულის განმავლობაში. ამავე დროს ეს კულტურა საეროც იყო, რადგან დიდი ხნის განმავლობაში საეროსა და რელიგიურს შორის საზღვრის გავლება ძალიან რთული იყო. თუ ამგვარი ცოდნის საჭიროებას ვგულისხმობთ, მაშინ უნდა განვასხვავოთ ცოდნა და რწმენა. ერთი საქმეა ცოდნის ჩამოყალიბება, ხოლო მეორე საქმე - რწმენის აღზრდა. ეს ორი განსხვავებული ამოცანაა. ერთი მათგანი მთლიანად სკოლის ფარგლებშია მოთავსებული, ეს კულტუროლოგიური მომენტია, რომელზეც მე ვისაუბრე, მეორე კი მთლიანად ეკლესიის უფლებებშია. ამასთან ერთად, არცერთი მათგანი არ იტანჯება, თითოეულს შეუძლია იმოქმედოს საკუთარ ეპარქიაში.
მეორე კითხვა, რომელიც ჩნდება ამასთან დაკავშირებით, არის თავად ქრისტიანული ფსიქოლოგიის იდეა. საქმე იმაშია, რომ ტერმინი „ფსიქოლოგია“ ორი მნიშვნელობით გამოიყენება. პირველ რიგში, ფსიქოლოგია არის მეცნიერება, და მეორეც, არსებობს ადამიანების ფსიქოლოგიაც. ჩვენ ვამბობთ: „ამ ადამიანს აქვს რაღაც ძალიან საოცარი ფსიქოლოგია!“ როგორც ჩანს, ეს ეხება მისი ფსიქიკური პროცესების და მდგომარეობის ერთობლიობას. ეს ორი მნიშვნელობა უნდა განვასხვავოთ, და თუ საუბარი ეხება ქრისტიანულ ფსიქოლოგიას, მაშინ საუბარია იმაზე, რომ ეს არის ადამიანების ფსიქოლოგია. და აქ, რა თქმა უნდა, შეგვიძლია ვისაუბროთ ქრისტიანული ფსიქოლოგიის შესახებ, რომელიც არ იძლევა საშუალებას, ვთქვათ, დიდი მარხვის განმავლობაში გავიხედოთ მთელი რიგი საკვები პროდუქტების მიმართულებით. რა თქმა უნდა, ამგვარ ქრისტიანულ ფსიქოლოგიას ანგარიში უნდა გავუწიოთ.
როდესაც რუსეთის განათლების აკადემიის პრეზიდენტი ვიყავი, აკადემიის შემადგენლობაში მოვიწვიე მოსკოვისა და სრულიად რუსეთის პატრიარქი ალექსი II, რადგან ის არის დიდი ავტორიტეტი რელიგიური განათლების სფეროში (რელიგიურ განათლებას - ყველა სახის სემინარიებს და სასულიერო აკადემიებს - აქვს არსებობის სრული უფლება, რა თქმა უნდა, კონსტიტუციის თანახმად, სახელმწიფო განათლების სისტემის მიღმა). მახსოვს, როგორ ვუწევდი ანგარიშს ქრისტიანი ადამიანის ფსიქოლოგიას. როდესაც ის ჩემს კაბინეტში მიიწვიეს, დასასვენებელ ოთახში, სადაც მომზადებული იყო სუფრა გამასპინძლებისთვის, მე გადავხედე მაგიდას (იმ დროს იყო მარხვა) და ვთქვი: ახლავე წაიღეთ ეს, ეს და ეს“. რადგან ზოგიერთი პროდუქტი არ შეესაბამებოდა მის შეხედულებებს იმის შესახებ, რა შეიძლება და რა - არა. ეს სრულიად ნორმალური იყო - მე ანგარიში გავუწიე მის ქრისტიანულ ფსიქოლოგიას.
სხვა საკითხია ფსიქოლოგია, როგორც მეცნიერება. ფსიქოლოგია, ისევე როგორც ნებისმიერი მეცნიერება, ვერ გადაჯვარედინდება რწმენასთან, რელიგიასთან. ჩემი პოზიცია ასეთია: მეცნიერება და რელიგია არსებობს პარალელურ სიბრტყეებზე, რომლებიც არ გადაიკვეთება, და თუ გადაიკვეთება, მხოლოდ ეთიკის სფეროში. მეცნიერებისა და რელიგიის სხვა კვეთა არ შეიძლება არსებობდეს, და მათი შეთავსების ნებისმიერი მცდელობა, რონ ერთს ჰქონდეს გავლენა მეორეზე, ღრმად მცდარი პოზიციაა, უფრო მეტიც, მკრეხელური. მიმაჩნია, რომ რელიგიას არა აქვს უფლება უარყოს გარკვეული სამეცნიერო პოსტულატები, ისევე, როგორც მეცნიერებას არა აქვს უფლება უარყოს ის, რასაც ამტკიცებს რელიგია. რელიგია ამტკიცებს, რომ ღმერთმა შექმნა სამყარო შვიდი დღის განმავლობაში, ჩვენ არ გვაქვს უფლება ეს უარვყოთ მეცნიერული თვალსაზრისით, რადგან ეს რწმენის საგანია. მეორეს მხრივ, თუ მეცნიერება ამბობს, რომ, მაგალითად, გენეტიკური ანალიზების მონაცემების თანახმად, ჩვენ წინაშეა ზუსტად მეფე ნიკოლოზ II-ისა და მისი ოჯახის წევრების ნაშთები, და ეს დადასტურებულია სიზუსტით, სადაც შეცდომის ალბათობა უმნიშვნელოა, რელიგიას არ შეუძლია უარყოს მეცნიერება. ვიმეორებ, ისინი სხვადასხვა სიბრტყეზე არსებობენ. ასეთია საკითხის ფილოსოფიური გადაწყვეტა, ხოლო როდესაც ჩვენ მივმართავთ კონკრეტული ამოცანების გადაწყვეტას, ეს შემოგვიბრუნდება საერო განათლების მიღების აუცილებლობით, რომელიც მოიცავს ქრისტიანობის ისტორიასთან დაკავშირებულ აუცილებელ კულტუროლოგიურ ასპექტს, და რელიგიურ განათლებას, რომელსაც აქვს არსებობის იგივე უფლება, მაგრამ სკოლის ფარგლებს გარეთ. ჩვენთან სახელმწიფო ეკლესიისაგან არის გამოყოფილი, სკოლაც ეკლესიისგან არის გამოყოფილი. ამიტომ, ჩემთვის „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ სწავლება, რომელიც ცდილობს რელიგია მეცნიერებად აქციოს, ნონსენსია.
ამ შემთხვევაში, ნება მომეცით დაგისვათ საკითხი, რომელიც სცდება თემის ფარგლებს. „მართლმადიდებლური კულტურის საფუძვლების“ დანერგვის მცდელობას თქვენ ასევე აფასებთ, როგორც სადემარკაციო ხაზს საერო სკოლასა და რელიგიას შორის?
განათლების ახალი საგნების და სტანდარტების დანერგვა მაშინვე აწყდება სასწავლო დროის ურთულესი პრობლემის მოგვარებას. თუ ჩვენ მაინც კიდევ გვაქვს ეს დრო, მაშინ უნდა დავნერგოთ რელიგიების ისტორიის სწავლება, როგორიცაა ისლამის, იუდაიზმის და ბუდიზმის ისტორია. რა თქმა უნდა, გარკვეული აქცენტი უნდა გაკეთდეს ქრისტიანობისა და მართლმადიდებლობის ისტორიაზე, რადგან ამ კონფესიამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში დანარჩენთან შედარებით.
ამ თვალსაზრისით, როდესაც ვუბრუნდებით რა „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ პრობლემებს, მინდა მოვიყვანო მისი ერთ-ერთი მომხრის არგუმენტი. ვიქტორ ივანოვიჩ სლობოდჩიკოვი თვლის, რომ რადგან რუსეთის კულტურა არის ქრისტიანული, მართლმადიდებლური და ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი აღზრდილია ქრისტიანული ტრადიციის ფარგლებში, სწორედ ამიტომ აუცილებელია მეცნიერებაში „ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგია“.
მე უკვე ვთქვი, რომ მეცნიერება და რელიგია სხვადასხვა სიბრტყეზე იმყოფება. და, რა თქმა უნდა, ქრისტიანულ ტრადიციებში აღზრდილი უნდა დარჩეს ისეთივე, როგორიც იყო, და გაზარდოს თავისი ქრისტიანობა რელიგიური, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში საერო განათლების ფარგლებში. ჩემთვის სრულიად ცხადია, რომ ეს არ აძლევს რელიგიას მეცნიერებაში ჩარევის უფლებას, ჩვენ კი სკოლაში ვასწავლით მეცნიერების საფუძვლებს და სხვა არაფერს. რაც შეეხება აღზრდის იდეას ქრისტიანული ტრადიციის ფარგლებში, მე უკვე 80 წლის ვარ და არ მახსოვს, რომ ბოლო 80 წლის განმავლობაში ვინმე აღზრდილი ყოფილიყო ქრისტიანული ტრადიციის სულისკვეთებით.
შემდეგ, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენ ერთი რელიგია არ გვაქვს, რომ რუსეთი არის მრავალკონფესიური ქვეყანა, და აქ წარმოიქმნება სირთულეების მთელი რიგი, რამაც შეიძლება არასასურველი კონფრონტაცია გამოიწვიოს. ჩვენს ქვეყანაში ხომ, სავარაუდოდ, სულ მცირე, 20-25 მილიონი მუსულმანია. რომელი ტრადიციით აღიზარდნენ ისინი? თუ საქმე ეხება განათლებას, ჩვენ მხედველობაში უნდა გვქონდეს, რომ ვთქვით „ა“, უნდა ვთქვათ „ბ“-ც. ასე რომ, რელიგიური განათლება ყველგან უნდა იყოს. რა იქნება ეს? თავის დროზე, როდესაც გიმნაზიაში გაკვეთილი იწყებოდა, მორიგე ოფიცერი ბრძანებდა: „ყველა ლოცვაზე!“ - მაგრამ ამავე დროს სხვა სარწმუნოების წარმომადგენლები: მუსულმანები, ებრაელები, ბუდისტები - გაჰყავდათ კლასიდან. დღეს როგორ უნდა მოიქცნენ? ვფიქრობ, რომ უნდა გაძლიერდეს ადამიანთა სულიერი განვითარება ყველანაირი საშუალების გამოყენებით, მათ შორის რელიგიის მეშვეობით. ამ თვალსაზრისით, მას შეუძლია ბევრი რამის მიცემა, მაგრამ მხოლოდ მისი შესაძლებლობებისა და უფლებების ფარგლებში. სკოლამ იგივე უნდა გააკეთოს: ჩამოაყალიბოს სულიერება, მაგრამ არა თეოლოგიური თვალსაზრისით, არამედ მაღალი ზნეობის, მაღალი ესთეტიკური იდეალების, არასულიერებაზე უარის თქმის თვალსაზრისით, რომელიც ნამდვილად ემუქრება ყველას და რომელსაც წინა პლანზე გააქვს ქვენა გრძნობები და ინტერესები. დიახ, ეს უნდა გააკეთოს როგორც ეკლესიამ, ისე სკოლამ. მე ვერ ვხედავ სკოლასა და ეკლესიას შორის კონფრონტაციის აუცილებლობას. მე მჯერა, რომ მათ იგივე პრობლემები უნდა მოაგვარონ, მხედველობაში მიიღონ ადამიანების ზნეობა, პიროვნების ფორმირება, აღზრდა, ვინც იმსახურებს იმას, რომ მას ეწოდოს ადამიანი, მაგრამ ორივემ საკუთარი ხერხებით და საკუთარი შესაძლებლობებისა და უფლებების ფარგლებში.
რაც შეეხება მეცნიერებას, ჩემი პოზიცია ასეთია: ჩემი აზრით, არ არსებობს ქრისტიანული ფსიქოლოგია, როგორც მეცნიერება, ეს ვარაუდია, ისეთი რამის გაკეთების მცდელობა, რისთვისაც არ არსებობს მეცნიერული საფუძველი. ჩვენი მთავარი ამოცანაა ვასწავლოთ სტუდენტს ან სკოლის მოსწავლეს აზროვნება, კრიტიკული დამოკიდებულება სხვადასხვა მიდგომების მიმართ, ამა თუ იმ პოზიციის შეგნებულად დაკავება; კმარა დოგმების დაზეპირება.
ეს პროცესი, რომელიც ახლა მიმდინარეობს „რელიგიური აღორძინების“ სახელით, გამოიყურებამ როგორც ახალი დოგმების თავსმოხვევა, ძველის, საბჭოთას ნაცვლად.
სრულიად მართალია. ფუნდამენტალიზმისკენ მიმართული ნებისმიერი სახის მოძრაობა ცოდვაა, უბედურება. უნდა ჩამოყალიბდეს გონივრული ადამიანი. homo sapiens-ის ცნება ეკუთვნის არა მხოლოდ მათ, ვინც მაიმუნთა ტომს გამოეყო. ჩვენ უნდა ჩამოვაყალიბოთ გონივრული ადამიანი, მოაზროვნე, ეჭვის შემტანი, რომელიც სკეპტიკურად უყურებს მის გარშემო არსებულ მოვლენებს, მაგრამ ამავე დროს ხელაღებით არ უარყოფს ყველაფერს.
« „ზოგად საგანმანათლებლო პროცესში რელიგიური გავლენა ეროვნული უთანხმოებას იწვევს“
მიხაილ იურევიჩ კონდრატიევი (ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი, რუსეთის განათლების აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, მოსკოვის საქალაქო ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური უნივერსიტეტის სოციალური ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის დეკანი)
„ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ტრადიციულმა ფსიქოლოგიამ „დაივიწყა ადამიანი“ და რომ სწორედ ამით არის გამოწვეული მასში „ქრისტიანული საფუძვლების“ გადასინჯვის და დანერგვის აუცილებლობა, რომლებიც მიზნად ისახავს მეცნიერებისთვის ჰუმანისტური ფასეულობების დაუბრუნებას. თქვენ რა აზრის ხართ?
ადამიანი ფსიქოლოგიამ კი არა, ზოგიერთმა ფსიქოლოგმა დაივიწყა, ვისთვისაც ადამიანი მოულოდნელად გაიხსნა. რატომღაც გაიხსნა იმის გაცნობიერების გზით, რომ რელიგიის გარეშე, მღვდლების დახმარების და რელიგიური წარმოდგენების გარეშე ისინი თავად ვერ შეძლებდნენ ადამიანში გარკვევას; მაგრამ, ჩემი აზრით, ისინი ვერ გარკვეულან იმდენად აბსტრაქტულ ადამიანში კი არა, რამდენადაც საკუთარ თავში.
მართლაც, საბჭოთა ფსიქოლოგიაში, პიროვნება აღმოჩნდა გამოფიტული. მოხდა ორმაგი რედუქცია. პირველ რიგში, მოხდა პიროვნების გაიგივება ფსიქიკასთან, მეორეც, ფსიქიკის შესწავლა გაიგივდა კოგნიტური პროცესების შესწავლასთან. ამრიგად, პიროვნება ფასდებოდა მხოლოდ იმით, თუ რა გზით ხდება ამ შემეცნებითი პროცესების მიმდინარეობა ამა თუ იმ ასაკში. ეს უკავშირდებოდა ფსიქოლოგიისა და პედაგოგიკის ურთიერთდამოკიდებულებას და აისახება დებატებში იმის შესახებ, თუ რა არის ზოგადად ფსიქოლოგია და როგორ უკავშირდება იგი პედაგოგიკას. თუ სერიოზულად მივუდგებით ამ საკითხს, პედაგოგიკა (თეორიული პედაგოგიკა, მე არ მაქვს აღებული დიდაქტიკური და მეთოდოლოგიური ასპექტები) არის ის დისციპლინა, რომელიც უნდა პასუხობდეს კითხვას: „როგორ უნდა იყოს?“, ანუ შექმნას ვალდებულებების გარკვეული მოდელი. ფსიქოლოგია კი პასუხობს პრინციპულად განსხვავებულ კითხვას: „როგორ არის სინამდვილეში?“. გასაგებია, რომ ტოტალიტარულ სახელმწიფოში, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობდით, პედაგოგიკა იყო არა მხოლოდ უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე ფსიქოლოგია, არამედ მისი ანტაგონისტი იყო, რადგან საშინელი იყო იმის ცოდნა, „როგორ არის სინამდვილეში“. უფრო მნიშვნელოვანი იყო იმის ცოდნა,“როგორ უნდა იყოს“, რადგან იგი დეკლარაციულად იყო გაწერილი, შემდეგ კი თქმა: „ასე არის!“. ყველაფერი, რაც ამას ხელს უშლიდა და შეიძლებოდა ეჩვენებინა, როგორ უნდა იყოს, სინამდვილეში ითვლებოდა ვნების მომტანი. შედეგი იყო დადგენილება, რომლის თანახმად, ფსიქოლოგია დაიხურა 1936 წელს. პედაგოგიკის ამ დომინანტობამ განაპირობა ის, რომ მეცნიერების განვითარება, პიროვნების შესწავლა ხდებოდა ცალმხრივად - მაგრამ რა შუაშია აქ „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“?
ჩემი აზრით, რელიგიურ სფეროში მეცნიერულად დასმულ კითხვებზე პასუხების ძებნას აზრი არ აქვს. მსოფლშეგრძნების ეს ორი სფერო იმყოფება იმ სიბრტყეებზე, რომლებიც ერთმანეთს არ კვეთს. ამიტომ არსებობს ცნება კონცეფცია, რომელსაც მე ამოვიღებდი ბევრ ფსიქოლოგიური ლექსიკონიდან და რომელიც არ არის დაკავშირებული ფსიქოლოგიურ მეცნიერებასთან და, ზოგადად, მეცნიერებასთან. ჩემთვის უცნაურად გამოიყურება ის ფსიქოლოგიური ლექსიკონები, სადაც წარმოდგენილია „სულის“ ცნება. ამავე დროს, ჩემთვის უცნაური იქნებოდა ფსიქოლოგიური ლექსიკონი, რომელშიც „სულიერების“ ცნება არ იქნებოდა. ჩემთვის უცნაურია ისეთი ლექსიკონი, სადაც არ არსებობს „ღირსების“ ცნება, სადაც არ არსებობს „სინდისის“ ცნება, მაგრამ თუ იგი რაიმე რელიგიურ სქემასთან არის დაკავშირებული, მაშინ არ მჯერა, რომ „ღირსების“ ცნება ადამიანისთვის, ვისაც სწამს მართლმადიდებლობა, კათოლიციზმი, ბუდიზმი, - განსხვავებული მის საკუთარ განცდებში. მეცნიერება ხომ ზუსტად ამით არის დაკავებული: იმით, რაც შეიძლება იზომებოდეს, რაც შეიძლება დამტკიცდეს, რის მიმართაც შეიძლება გამოყენებულ იქნას კონკრეტული მეთოდიკა.
„ქრისტიანი ფსიქოლოგები“ ამბობენ, რომ ეს დისციპლინა ემყარება არა მხოლოდ რელიგიურ, არამედ მეცნიერულ საფუძვლებს, რუსული ფსიქოლოგიის ტრადიციებს, კერძოდ, ვიგოტსკის სკოლას. შეიძლება „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“ გახდეს კიდევ ერთი მიმართულებს სხვა მიმართულებებს შორის ერთი მეცნიერების ფარგლებში?
ფსიქოლოგია, ისევე როგორც ნებისმიერი მეცნიერება, პირველად განვითარდა, როგორც ერთნავიანი მცენარე და დასაწყისში მას არც დარგები არ ჰქონდა. შემდეგ დარგებიც გაჩნდა. ამ დარგებს თავისი დარგები გაუჩნდა, უფრო პატარა. ეს იყო სკოლები, მიმართულებები, დარგობრივი განყოფილებები და ა.შ. ზოგიერთი მიმართულება ხდება დარგი. ზოგიერთი სკოლა იღებს მიმართულების სტატუსს. სად შეიძლება აქ მოიძებნოს „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ ადგილი, ან, როგორც ზოგიერთები უწოდებენ (ამ შემთხვევაში სწორად), „ქრისტიანობაზე ორიენტირებული“ ფსიქოლოგიის? იმისათვის, რომ ვთქვათ, რომ ეს არის სამეცნიერო დარგი, კიდევ ორი პრობლემა უნდა მოგვარდეს. ჯერ ერთი, საჭიროა საგნის სპეციფიკის, და მეორეც, კვლევის მეთოდების სპეციფიკის დადგენა; და თუ ეს ასეა, მაშინ შეგვიძლია ვისაუბროთ ფსიქოლოგიაში დამოუკიდებელი და თვითღირებული დარგის შესახებ.
ახლა ვნახოთ, რა არის ქრისტიანული ან მართლმადიდებლური ფსიქოლოგიის საგანი? ეს სულია. რა კავშირი აქვს ამას მეცნიერებასთან, თუ არ არსებობს მისი გაზომვის მეთოდი, არ არსებობს საგნის თავისებურებები, სპეციფიკა?
შემდეგ მინდა იმის გაგება, თუ სად არიან სხვა რელიგიები? სადაც არის მუსულმანური ფსიქოლოგია, იუდასტური ფსიქოლოგია, ბუდისტური ფსიქოლოგია და ა.შ. წარმოიდგინეთ, რომ იქნება ქრისტიანული ფსიქოლოგიის კათედრა. კიდევ რა კათედრები უნდა იყოს ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე და რა სპეციალობებში მოხდება ხარისხის მინიჭება? გამოდის, რომ ერთი გახდება კანდიდატი „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ სპეციალობით, მეორე „იუდასტური ფსიქოლოგიის“, ხოლო მესამე „მაჰმადიანობის“ სპეციალობით? ეს აბსურდია!
ასე რომ, არ არის საჭირო ფსიქოლოგიაზე პარაზიტირება, სწორედ რომ პარაზიტირება, რადგან თუ გინდა შენი ხე გაზარდო, დარგე იქვე გვერდით. არ არის საჭირო პრეტენზია იმ ხის ფესვებზე, რომელიც თქვენი დახმარების გარეშე გაზარდეს და რომელიც გაზარდეს მხოლოდ იმისათვის, რათა გადაელახათ აზრების დასაბუთების არამეცნიერული გზები. მეცნიერება იქმნებოდა და გახდა მეცნიერება ზუსტად იმასთან დაკავშირებით, რომ აუცილებელი იყო რაღაცის დამტკიცება და დამტკიცების შემდეგ იგი ხდებოდა მეცნიერული ფაქტი. მეცნიერული ფაქტები, რომლებიც სისტემად ჩამოყალიბდა, გაცნობიერებული და ინტერპრეტირებულია დამადასტურებელი პოზიციებიდან, თეორიებად ყალიბდებოდა; შემდეგ ადამიანები, რომლებიც მუშაობდნენ ამ თეორიების ლოგიკის გათვალისწინებით, გაერთიანდნენ სკოლებში; მონათესავები სკოლები მიმართულებებად ჩამოყალიბდნენ; თავის მხრივ, საერთო საგნითა და საერთო სამეცნიერო ინსტრუმენტარით გაერთიანებული მიმართულებები, დარგებად ჩამოყალიბდა. ეს ყველაფერი შეიქმნა დახმარების გარეშე, და არა იმდენად დახმარების გარეშე, რამდენადაც იმ ლოგიკის საწინააღმდეგოდ, რომელშიც ვითარდებოდა სხვა, რელიგიური, ცოდნა, რომელსაც მეცნიერებასთან არავითარი კავშირი არ ჰქონდა. უფრო მეტიც, პრინციპულად ეწინააღმდეგებოდა მას მტკიცების მეთოდში, რომელმაც მეცნიერებისგან განსხვავებით, მიიღო დოგმატური მტკიცების სქემის სახე.
და ახლა „ქრისტიანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგიის“ მომხრეები აცხადებენ: „არა, ახლა ამ გაზრდილ ხეს ჩვენ ამ ორიენტაციას მივცემთ“. და თავდაყირა აყენებენ მთელ ფესვთა სისტემას აქცევს და ხეს აძლევენ მიმართულებას რელიგიისაკენ. ამ დროს სხვები მოდიან და ამბობენ: „ეს არის მუსულმანობაზე ორიენტირებული ფსიქოლოგია“. და იმავე ხეს იქით აძლევენ მიმართულებას. საკუთარი ხე არ გააჩნიათ, მაგრამ ფართობი, სადაც შეიძლება მისი გაზრდა, დიდია - მაშ გაზარდეთ საკუთარი! საფუძველი ჩაუყარეთ, როგორც საჭიროა, როგორც უწოდებთ, თქვენს „მეცნიერებას“ („მეცნიერებას“ ბრჭყალებში, რადგან აქ საფუძველს წარმოადგენს თეოლოგიური ცოდნა). სხვა საქმეა, რომ, ჩემი აზრით, ჯუჯა ხის გარდა ქვაზე არაფერი გაიზრდება, რამდენიც არ უნდა მორწყათ იგი. მაგრამ აიძულო შენზე იმუშაოს მეხსიერებამ, ოფლმა, იმ ადამიანების შრომამ, რომლებიც გარკვეული, კერძოდ, სამეცნიერო, პრინციპებისადმი ერთგულები იყვნენ, და ეს ცოდნა მეცნიერულ დონემდე აიყვანეს, - ეს პარაზიტიზმია. არ არის აუცილებელი ამ შენობისთვის, რომელიც თქვენ არ აგიშენებიათ, უცხო ფუნდამენტის ჩადება.
რაში გამოიხატება განსხვავება? როდესაც ამბობენ, რომ ათეიზმიც რელიგიაა, ეს წმინდა სოფისტიკა და თაღლითობაა. ნებისმიერმა აზრმა, რომელიც თავში მომივა და რომელიც ჭეშმარიტებად მიმაჩნია, შეიძლება შემდეგ გამოიწვიოს ბრალდებები იმის შესახებ, რომ მე მისი მწამს. გამოდის, რომ ან მე უნდა ვთქვა ის, რაც არ მწამს, და მაშინ მე ვარ ფარისეველი, ან თუ მე მჯერა ის, რასაც ვამბობ და ვაკეთებ, მაშინ „მორწმუნე“ ვარ. ეს სოფისტიკაა, სიტყვებით თამაში, მეცნიერებასა და რელიგიას შორის პრინციპული განსხვავების დამალვა.
რას იტყვით იმ გავლენაზე, რომელიც შეიძლება იქონიოს „ქრისტიანულმა ფსიქოლოგიამ“ განათლების სისტემაზე? ალბათ, ღირს კითხვის გაფართოება: რა შეიძლება ითქვას ზოგადად რელიგიურად ორიენტირებული დისციპლინების შემოღებასთან დაკავშირებით?
არ ღირს არც მეცნიერული და არც რელიგიური ცოდნის თავს მოხვევა მათთვის, ვისაც ეს არ სჭირდება: მეცნიერებასა და რელიგიას საქმიანობის სხვადასხვა სფერო აქვთ. ასეთი თავს მოხვევა უცნაური იქნებოდა, ისეთივე უცნაური, მე რომ გამოვსულიყავი მატერიალისტური სტატიით ჟურნალში „ღვთისმეტყველების საკითხები“. მაშინ რატომ გამოდის სამეცნიერო ფსიქოლოგიურ ლიტერატურაში სტატიები რელიგიური თემების შესახებ? რატომ უნდა წაიკითხონ ისინი სტუდენტებმა და, მით უმეტეს, რატომ უნდა შეისწავლონ მათ რელიგიურად ორიენტირებული დისციპლინა, თუ ისინი საღვთისმეტყველო ფაკულტეტზე არ მივიდნენ სასწავლებლად?
მაგრამ, თუ ვსაუბრობთ მთელ საზოგადოებაში რელიგიისადმი დამოკიდებულებაზე ...
მე არ მომწონს ისრაელი, ისევე როგორც არ მომწონს მესამე რაიხი, ერთი მიზეზის გამო: იმიტომ, რომ ადამიანები ფასდებიან იქ ერთი ეროვნებისადმი კუთვნილებით ან არმიკუთვნებით. მე ასევე არ მომწონს მებრძოლი ათეიზმი, ისეთი, როგორც არ მომწონს მებრძოლი რელიგიურობა, რომელმაც ქვეყანა მოიცვა. ამასთან მებრძოლ ათეიზმში მე მესმის არა ადამიანის უფლება დაიცვას თავისი ათეისტური პოზიცია, არამედ იმ ადამიანების უარყოფა, ვინც არ იზიარებს ამ პოზიციას (საბედნიეროდ, ჩვენს საზოგადოებაში ასეთი ადამიანები ძალიან ცოტაა, და ეს ჟურნალიც არ უჭერს მას მხარს). მებრძოლი პოზიცია, სხვის ლოგიკის უარყოფა ქმნის ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით იმას, რასაც მე ვუწოდებ „საბოლოო არჩევანის ხარისხს“ ან „საბოლოო შეფასებას“, როდესაც ერთი პარამეტრის არსებობა ხელს უშლის სხვების განხილვის შესაძლებლობას. მაგალითად, ანტისემიტიზმის შემთხვევაში: თუ ის ებრაელია, მაშინ ჩემთვის „ყველაფერი ნათელია“, საბოლოო შეფასების ხარისხი დამთავრებულია. ამ შემთხვევაში ადამიანები იყოფა „ჩვენზე“ და „მათზე“, ყოველგვარი სხვაგვარი დიფერენციაციის გარეშე.
ახლა მე დაკავებული ვარ ეთნოკულტურულის პრობლემებით, უფრო სწორად, როგორც ახლა მათ სწორად უწოდებენ, პოლიკულტურული კომპონენტის პრობლემით განათლებაში. და მე ვხედავ, რამდენად აქტიურად, დაჟინებით, აგრესიულადაც კი, ღვთის ყველა მცნების დარღვევით, ხდება არა ეთნოკულტურულის, და განსაკუთრებით არა პოლიკულტურულის, არამედ ეთნოკონფესიური განათლების დანერგვა. ჩვენს ქვეყანაში, გვინდა თუ არა ეს, ეს ყოველთვის უკავშირდება ეროვნული პოლიტიკის პრობლემებს. ამიტომ, ჩემი აზრით, ეკლესიის საგანმანათლებლო პროცესში გააფთრებული შეღწევის მცდელობა ეროვნულ უთანხმოებას იწვევს. აიღეთ ნებისმიერი სკოლა, არა სკოლა ებრაული, თათრული ან სხვა კომპონენტით, არამედ ჩვეულებრივი საშუალო სკოლა. განა არ არის იქ იგივე - იმ დონეზე, რომელზეც ეს საზოგადოება საერთოდ მომწიფდა - მაგრამ მაინც პოლიკულტურული განათლება? როგორც კი იქ გაჩნდება ეთნოკონფესიური ზეწოლის ელემენტი, ადამიანები ერთმანეთს ეთიშებიან.
დიახ, მართალია - იმისათვის, რომ გაერთიანდენ, ჯერ გათიშვაა საჭირო. მაგრამ ჩვენ დიდი ხანია ერთმანეთისგან გათიშული ვართ, არ რირს დიფერენცირების პროცესის გაძლიერება. სწორედ ამიტომ ძალიან მეშინია განათლებისა და საპატრიარქოს ყველაზე მრავალფეროვანი ერთობლივი კომისიების შექმნისა, ისეთი საგნების შემოღებისა, როგორიცაა „მართლმადიდებლური კულტურის საფუძვლები“. ჩემი მთავარი არგუმენტი ის კი არ არის, რომ საერო სახელმწიფომ უბრალოდ არ უნდა მოამზადოს პროფესიული მღვდლები, და ჩვენ უნდა გვქონდეს საერო განათლება. პრობლემა და საშიშროება სხვა რამეშია. რამდენიც არ უნდა ილაპარაკონ იმის შესახებ, რომ ეს მეცადინეობა იქნება ფაკულტატიური, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში ისინი შეეხება ყველას. როდესაც ბავშვები ერთსა და იმავე კლასში და ერთმანეთის გვერდით იმყოფებიან, მათ აქვთ საკუთარი, ზოგჯერ რთული, ურთიერთობები და პრობლემები (როგორც სოციალურმა ფსიქოლოგმა, მე ვიცი, რომ ნებისმიერ, განსაკუთრებით ბავშვთა, მოსწავლეთა სტუდენტურ ჯგუფში არის ისეთი ნაპერწკლები, საიდანაც დიდი, სერიოზული ხანძარი ჩნდება). როდესაც უცებ აღმოჩნდება, რომ ვიღაცამ აირჩია ეს ფაკულტატივი, მაშინ ბავშვები შეეცდებიან გაიგონ, რატომ გაკეთდა ეს არჩევანი ... ამას ემატება მხოლოდ ერთი რამ - ეს ბიჭი ან ეს გოგონა, რომლებიც არ წავიდნენ ფაკულტატივზე, შეიტყობენ რაიმე ახალს მათი წინაპრების შესახებ მეშვიდე თაობაში, რადგან იმის დამტკიცების მსურველები, რატომ არ წავიდნენ ბავშვი იქ, მოძებნიან და მიაგნებენ, უფრო მეტ ძალისხმევას გამოიყენებენ, ვიდრე მთელი მისი ოჯახი. და ვისაც ადრე სურდა ეთქვა სიტყვა „ებრაელი“, მაგრამ ამის საფუძველი არ ჰქონდა, როდესაც შეიტყო, რომ მისი კლასელი არ წავიდა ფაკულტატივზე ქრისტიანულ ფსიქოლოგიაში ან მართლმადიდებლურ კულტურაში, მას ახლა ამ მიზეზი გაუჩნდა.
მეორეს მხრივ, თქვენი ოპონენტები აცხადებენ, რომ ქრისტიან ფსიქოლოგს ექნება განსხვავებული მიდგომა მისი თერაპიული ამოცანების მიმართ, იგი იქნება უფრო ყურადღებიანი, უფრო ფრთხილი პაციენტთან ურთიერთობისას ...
და რა - სხვა ფსიქოლოგებს შეუძლიათ იყონ უყურადღებო და სასტიკი? ეს არ არის ქრისტიანობის ან ათეიზმის საკითხი, არამედ პროფესიული ვარგისიანობის საკითხია. მაგრამ როდესაც ქრისტიანი ფსიქოლოგი რაიმე გზით უახლოვდება თავისი პროფესიული მოვალეობების შესრულებას, მე სხვა მომენტი მაწუხებს.
აქ, ჩემი აზრით, იმალება ავტორიტარული პიროვნების პრობლემა. ჩვენ ყოველდღიური ცნობიერების დონეზე მიგვაჩნია, რომ ავტორიტარული პიროვნება არის ის ადამიანი, რომელიც დიდი სიამოვნებით ახდენს ზეწოლას მათზე ქვემოთ მდგომზე. მაგრამ სინამდვილეში ეს სრულიად განსხვავებული რამ არის. ავტორიტარული პიროვნება, როგორც ფსიქოლოგიური ცნება, უპირველეს ყოვლისა, არის ადამიანი, რომელიც მზადაა მიიღოს ზემოდან ზეწოლა, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ თავად ექნება ქვევით ზეწოლის შესაძლებლობა. ამაზე იყო აგებული ფაშიზმის მთელი იერარქია, რადგან არამარტო დიდი ფუერის სიყვარულზე იყო აგებული წესრიგი - მესამე რეიხის მთელი ცხოვრება აგებული იყო პატარა ფიურერებზე თითოეულ დონეზე.
ავტორიტარული პიროვნება მზადაა გაუძლოს ზეწოლას, მაგრამ მხოლოდ იქამდე, სანამ არის ოდნავი სივრცე ქვევით ზეწოლისთვის. „ჩვენს ზემოთ ვიღაც არის“ - ასეთია ის მონური ლოგიკა, რომელსაც იზიარებენ თანამედროვე ქრისტიანული ფსიქოლოგიის შემოქმედნი. ეს აუცილებლად გულისხმობს მათ სრულ რწმენას იმაში, რომ მათ აქვთ ვინმეზე ზეწოლის უფლება. უფრო მეტიც, ისინი მზად არიან მიიღონ არა მხოლოდ უფალი ღმერთი, როგორც მათი აზრებისა და შესაძლებლობების ყოვლისშემძლე, არამედ ნებისმიერი მღვდელი, რადგან ის კვლავ აღმოჩნდება როგორც ზედამხედველი იმ ზნეობრივ პოზიციაზე, რომელსაც ისინი რეალიზეენ თავის პროფესიულ საქმიანობაში. ჩემი აზრით, სწორედ ეს არის ნამდვილად ყველაზე საშიში.
მე დიდ პატივს ვცემ გულწრფელად მორწმუნე ადამიანებს. მათ შორის არიან ფსიქოლოგები და, უფრო მეტიც, არიან ისეთებიც, რომლებიც გულწრფელად თვლიან საჭიროდ, რომ საგანმანათლებლო პროცესში შეიტანონ რელიგიური ელფერის მქონე რიგი დისციპლინებისა. სხვა საქმეა, რომ მე, ბუნებრივია, ისინი მიმაჩნია შეცდომაში შეყვანილები. მაგრამ მათ არ ეკუთვნის ამ მიმართულების ლიდერთა ურთიერთობები, რომლებსაც ყველაფერი მშვენივრად ესმით. ეს ის ადამიანები არიან, ვინც, ჩემი აზრით, ყველაზე მნიშვნელოვანის წინააღმდეგ ილაშქრებს (და მათ ეს მშვენივრად იციან) - პიროვნების წინააღმდეგ, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის მთლიანად ჩამოყალიბებული, როგორც პიროვნება. სწორედ ამიტომ ყველაზე საშიშია ამ ადამიანების შეღწევა განათლების სფეროში.
მე ასევე ძალიან მაწუხებს „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ შემთხვევაში, რომ მორწმუნე ფსიქოლოგი, ურწმუნოსგან განსხვავებით, განსხვავებულად უდგება თავის სამეცნიერო საქმიანობას. ჩვენ ყველამ ვიცით, რა არის ე.წ. სუბიექტური გადახრა კვლევის პრაქტიკაში: ადამიანი აყენებს გარკვეულ ჰიპოთეზას, შემდეგ იყენებს, ვთქვათ, დაკვირვების მეთოდს, აკვირდება ზუსტად იმას, რისი ნახვაც სურდა. ხდება გადახრა მისი ჰიპოთეზის სასარგებლოდ.
მე დარწმუნებული ვარ, რომ ყველა ჰიპოთეზა (მე, თუმცა არ მსმენია არცერთი მათგანი) „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ ან ნებისმიერი სხვა კონფესიური ფსიქოლოგიის ფარგლებში დადასტურდება აუცილებელი წესის შესაბამისად. ამ ჰიპოთეზების სამართლიანობა დადასტურდება სწორედ იმიტომ, რომ იმ ადამიანს, ვინც მათ გამოხატავს, სჯერა მათი.
ამასთან დაკავშირებით, შემოგთავაზებთ მაგალითს: ინტერნეტში დაიდო ინფორმაცია, რომ ზოგიერთმა იტალიელმა მეცნიერმა ჩაატარა ექსპერიმენტი ლოცვის გავლენის შესახებ ორსულ ქალებზე. და, რა თქმა უნდა, აღმოჩნდა, რომ ორსულ ქალთა რიცხვი მათ შორის, ვინც ლოცულობდა, უფრო მეტი იყო.
იქ მითითებული იყო, რომ ეს ქალები იყვნენ მორწმუნეები? თუ არა? მათ იცოდნენ, რომ ლოცვა სრულდებოდა?
არა, მათ არ იცოდნენ, რომ ლოცულობდნენ მათი წარმატებული განაყოფიერებისთვის.
ასევე მე მინდა ვიცოდე რამდენიმე ცვლადის შესახებ: დაორსულებლთა და არ დაორსულებულთა ასაკი, პროსტატის არსებობა დაორსულებლთა და არ დაორსულებულთა ქმრებში და ა.შ. და ა.შ. და ა.შ., ანუ მე მაინტერესებს ცვლადის მთელი ნაკრები. მე დარწმუნებული ვარ, რომ ერთი ცვლადის შემოღებით და სხვათა გაუთვალისწინებლად მე შემიძლია დავამტკიცო, რომ კარლ მარქსი ნიკოლოზ II-ის ბიძაშვილი იყო, მიუხედავად იმისა, რომ იგი მოგვიანებით დაიბადა. მაგრამ ეს არის ზუსტად ის, რითაც, ჩემი აზრით, დაკავებული არიან ქრისტიანი და სხვა კონფესიური კუთვნილების ფსიქოლოგები. რადგან ყველაფერი, რასაც ისინი ამბობენ, სიტყვაზე იყო მიღებული. წარმოიდგინეთ, როგორ მიმდონარეობს გამოცდა ინსტიტუტში და მას იღებს მამაო. თქვენი აზრით, ვინ ჩააბარებს უკეთესად გამოცდას? ის, ვინც მღვდელს დაუმტკიცებს, რომ ჭეშმარიტი მორწმუნეა. არც მეცნიერებასთან და არც განათლებასთან ამ ყველაფერს საერთო არაფერი აქვს.
მოწინააღმდეგეებს ესაუბრა სერგეი სოლოვიოვი.
მოსკოვი სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის
კურსდამთავრებულთა მოსაზრებები
ქსენია ისაევა
ჩემი აზრით, რელიგია არ უნდა მიისწრაფოდეს იმისკენ, რომ დაემსგავსოს კლასიკურ მეცნიერებას. თუ იგი იღებს საკუთარ თავზე ფსიქოლოგიური დახმარების ფუნქციებს და თუ ამის მიღწევას ახერხებს, მაშინ ეს არის ის მაქსიმუმი, რომელშიც ი იგი თავს კომფორტულად უნდა გრძნობდეს, და მას არ სჭირდება საკუთარი თავის კლასიკური მეცნიერებისა და მეთოდოლოგიის ნორმებამდე მიყვანის მცდელობა.
იმ შემთხვევაში, თუ ქრისტიანულმა ფსიქოლოგმა, როდესაც ის პაციენტს ეხმარება, არ გაამჟღავნა, თუ რას ემყარება მისი მეთოდიკა, მსურს ვიცოდე მაინც, არის თუ არა ამ მიმართულებისთვის საკვანძო მომენტი ის, რომ ეს ქრისტიანული ფსიქოლოგიაა. თუ ეს ფსიქოლოგია იყენებს მეთოდებს, რომლებიც არ გულისხმობენ „მორწმუნეს/ურწმუნოს“ „მე ვეკუთვნი/არ ვეკუთვნი მართლმადიდებლურ ეკლესიას“ მკაფიო განმარტებას, მაშინ იქნებ არ ღირს უწოდოთ მას „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“ და სხვა სახელი მივცეთ?
ვერა მიხაილოვა
ჩემი აზრით, რელიგიასა და ფსიქოლოგიას შორის გარკვეული „უფსკრული“არსებობს, რადგან ეს განსხვავებული მიდგომებია და არ შეიძლება ერთის ახსნა მეორეს საშუალებით. რელიგიური განცდები უფრო პარაფსიქოლოგიას ესაზღვრება, რომლის მიმართ ზოგადად მეცნიერებაში დამოკიდებულება რთული და არაერთკმნიშვნელოვანია
მოსკოვის ქალაქის ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური უნივერსიტეტის სოციალური ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის 2 კურსი
ნატალია არტემიევა
მე ვფიქრობ, რომ ისეთი დისციპლინა, როგორიც არის ქრისტიანული ფსიქოლოგია, საჭიროა, რადგან რუსეთი მართლმადიდებლური ქრისტიანული ქვეყანაა. ჩემი აზრით, ასეთი დისციპლინა სასარგებლო იქნება და საშუალებას მისცემს უკეთესად შეისწავლოს იმ ადამიანების ფსიქიკის თავისებურებები, რომლებიც ეკუთვნიან მართლმადიდებელ (და არა მხოლოდ) ქრისტიანებს. სტუდენტი-ფსიქოლოგისთვის ეს დისციპლინა საჭიროა ზოგადი განვითარების თვალსაზრისით, ის ასევე, ჩემი აზრით, დაეხმარება უფრო ობიექტურად შეაფასონ ის პროცესები, რომლებიც მიმდინარეობდნენ და მიმდინარეობენ საზოგადოებაში.
ჩემი აზრით, დისციპლინის შემოღება საკმაოდ მართლზომიერია, რადგან რუსეთი ძირითადად მართლმადიდებლური ქრისტიანული ქვეყანაა.
ეკატერინა გარუსოვა
სტუდენტებისთვის სასარგებლო იქნება გაეცნონ ამ მიმართულებას. მაგრამ, რა თქმა უნდა, თავს მოხვევის გარეშე.
არ მიმაჩნია საჭიროდ ქრისტიანული ფსიქოლოგიის ცალკე სფეროდ გამოყოფა. როგორც მეცნიერება, ფსიქოლოგია თავისთავად გულისხმობს ადამიანურ ურთიერთობებს პაციენტსა და სპეციალისტს შორის. ხოლო ქრისტიანულ ფსიქოლოგიას, ჩემი აზრით, მაინც ექნება თავს მოხვევის გარკვეული ასპექტი. ქრისტიანობა ხომ გულისხმობს კანონებისადმი მკაცრ მორჩილებას. და რადგან ყველა არაა მორწმუნე, ამიტომ, შესაბამისად, ქრისტიანული ფსიქოლოგია შეიძლება მათთვის არ აღმოჩნდეს საჭირო.
ეკატერინა მატიუხინა
ჩემი აზრით, დისციპლინის „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის შემოღება უცნაური იქნებოდა. ჩვენ უნდა ვიმუშაოთ სხვადასხვა ადამიანთან, რომელთაგან ბევრი შეიძლება საერთოდ ათეისტი იყოს ან სხვა სარწმუნოებას ეკუთვნოდეს. მეორეს მხრივ, რწმენის საკითხი შეიძლება არც განიხილებოდეს, თუ „ქრისტიანული ფსიქოლოგიაში“ არ შედის ქრისტიანული სარწმენოების თავისებურებების შესწავლა. ჩემი აზრით, ბევრად უფრო აუცილებელია რელიგიათმცოდნეობის კურსი, რაც ხელს შეუწყობდა ფსიქოლოგთა შესაძლებლობას ადამიანებთან საუკეთესო მიდგომის მოძებნაში, რომლებიც გულმოდგინედ იცავენ თავისი რწმენის კანონებს. მე მაინც ბუნდოვნად მაქვს წარმოდგენილი, თუ რას წარმოადგენს „ქრისტიანული ფსიქოლოგია“. მაგრამ მეჩვენება, რომ ეს დისციპლინა ნებისმიერ შემთხვევაში გულისხმობს რელიგიურ ასპექტებს, ამან კი შეიძლება შელახოს ზოგიერთი სტუდენტის უფლებები.
ინა სემენენკო
დღეს სულ უფრო მეტი ადამიანი მიმართავს რელიგიას, აკეთებს ამას სხვადასხვა მიზეზის გამო, აღწევს ამით სხვადასხვა მიზანს. ამიტომ, ჩემი აზრით, შემოთავაზებული დისციპლინის შესწავლა მხოლოდ გააფართოვებს ჩვენს თვალსაწიერს, დაგვეხმარება ბევრ კითხვაზე პასუხების მოძიებაში, მიგვანიშნებს ძველი პრობლემების მოგვარების ახალ გზებზე. მაგრამ რამდენად მართლზომიერია სალექციო კურსი მიეძღვნას მხოლოდ ქრისტიანულ ფსიქოლოგიას? ხომ არ შეიძლება სხვა რელიგიების დავიწყებაც, რომლებიც გავლენას ახდენენ ადამიანების ფსიქოლოგიაზე. ზოგადად, ვფიქრობ, ასეთი კურსი სასარგებლო იქნებოდა ჩემთვის, მით უმეტეს, თუ მას სხვა რელიგიების ფსიქოლოგია შეავსებდა.
ალა ბაშკიროვა
ჩემი აზრით, ასეთი მიმართულება განსაკუთრებით მართლზომიერი არ არის, რადგან ნებისმიერი ადამიანის მსოფლმხედველობა ყალიბდება იმ საზოგადოებაში, სადაც ის ცხოვრობს, იმ საზოგადოებრივ გარემოში, რომელშიც ის იზრდებოდა. იმავე წარმატებით შეგიძლიათ შეისწავლოთ არა ქრისტიანული ფსიქოლოგია, არამედ საშუალო კლასის ადამიანების ან კიდევ ვინმე სხვის ფსიქოლოგია. გარდა ამისა, ადამიანებს შეიძლება სწამდეთ ან არ სწამდეთ, ირწმუნონ ან პირიქით. რა თქმა უნდა, რელიგია ტოვებს თავის ნიშანს, მაგრამ ის მაინც გაცილებით ნაკლებად ძლიერია, ვიდრე უბრალოდ საზოგადოებრივი აღზრდა. ამ თვალსაზრისით, მიმაჩნია, რომ არ ღირს ასეთი საგნის შეყვანა საგანმანათლებლო პროგრამაში.
დასკვნითი შენიშვნები
რა თქმა უნდა, ზემოთ განხილული კომენტარებიდან არ შეიძლება მსჯელობა ფსიქოლოგიური სტუდენტობის განწყობის შესახებ, ამისათვის საჭიროა სოციოლოგიური კვლევა. მაგრამ თუნდაც ფსიქოლოგიის მოსკოვის ორ ფაკულტეტზე ჩატარებული მცირე გამოკითხვადან შეიძლება გარკვეული დასკვნების გამოტანა. უპირველეს ყოვლისა, შესამჩნევია საკმაოდ თავშეკავებული დამოკიდებულება „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ მომხრეების სურვილის მიმართ შექმნან მეცნიერება რელიგიური პოსტულატების საფუძველზე. მეორეც, მრავალი სტუდენტი „ქრისტიანულ ფსიქოლოგიაში“ უპირველეს ყოვლისა გულისხმობს რელიგიის ფსიქოლოგიას და არა ქრისტიანობაზე ორიენტირებულ მეცნიერებას. სწორედ რელიგიის ფსიქოლოგიაში ხედავენ ისინი სერიოზულ საჭიროებას და თვლიან, რომ მისი არარსებობა საკმაოდ სერიოზული ხარვეხია მათ განათლებაში. მასალების ავტორთა სტუდენტებთან პედაგოგიური ურთიერთობების გამოცდილებიდან გამომდინარე ასევე შეიძლება დასკვნის გაკეთება სერიოზული ინტერესის არსებობს შესახებ რელიგიის ფსიქოლოგიის პრობლემებისადმი [2]. სამწუხაროდ, ამ სიუჟეტებს ფსიქოლოგიურ ფაკულტეტებზე არ ეთმობათ საკმარისი ყურადღება.
მასალის ავტორები და ჟურნალის რედაქცია არ მალავენ თავის კარგად განსაზღვრულ პოზიციას: ჩვენ კატეგორიულად წინააღმდეგი ვართ, რომ რელიგიაზე ორიენტირებული დისციპლინები შეიყვანონ საერო სახელმწიფო განათლებაში. ჩვენ ასევე მიგვაჩნია, რომ „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ კრიტიკოსების არგუმენტები მეცნიერული თვალსაზრისით ბევრად უფრო დამაჯერებელია. მაგრამ, როგორც მიგვაჩნია, ჩვენ შევძელით საკუთარი ცალმხრივობის გადალახვა და როგორც „ქრისტიანული ფსიქოლოგიის“ მომხრეები, ისე მოწინააღმდეგეების პოზიციების დემონსტრირება. ვერდიქტი თქვენი გამოსატანია.
მართალია, უნდა გაცნობოთ, რომ, სამწუხაროდ, მოსკოვის სახელმწიფო პედაგოგიურ უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიური კონსულტირების ფაკულტეტის დეკანმა, პროფესორმა ფ.ე. ვასილიუკმა, იმ მიმართულების ერთ-ერთმა წამყვანმა წარმომადგენელმა, რომელიც ფსიქოთერაპიაში იყენებს ქრისტიანული ფსიქოლოგიის მეთოდებს, ვერ დაგვითმო დრო ჩვენს კითხვებზე პასუხის გასაცემად. რელიგიური ელფერის მქონე ფსიქოთერაპია იმსახურებს ცალკეულ განხილვას, ამიტომ ჩვენ არ მივიჩნევთ თემას დახურულად და ველოდებით მოსაზრებებს და კომენტარებს სტუდენტების, მეცნიერებისა და ჩვენი სხვა მკითხველებისგან.
რედაქცია მადლობას უხდის დისკუსიის ყველა მონაწილეს და უტოვებს დამატებითი კომენტარების შესაძლებლობას.
მასალა მოამზადეს ალექსანდრე ავერიუშკინმა და სერგეი სოლოვიოვმა
ტექსტი დაიბეჭდა ჟურნალში „სკეფსისი“ , №3/4, 2005
1. ამ პოლემიკაში „სკეფსისმა“აქტიური მონაწილეობა მიიღო. ჟურნალის №2-ში გამოქვეყნებული „წყაროების გაუკუღმართების“ გარდა, ჩვენი ავტორების სტატიები დაიბეჭდა გაზეთებში „პირველი სექტემბერი“, „მარცხენა ავანგარდი“, „ნოვაია გაზეტა“, აგრეთვე ჟურნალში „საღი აზრი“.
2. რელიგიის ფსიქოლოგიის შესწავლა გამოყოფილი იქნა ცალკეული მიმართულებით ვ. ვუნდტის მიერ; რელიგიის ფსიქოლოგია ერთ-ერთ ცენტრალურ ადგილს იკავებს სოციოლოგ-თეორეტიკოსთა მ. ვებერის, ე. დურკჰიმისა და მ. მოსის ნაშრომებში; მან საინტერესო განვითარება მიიღო ფსიქოანალიზის ფარგლებში (ზ. ფროიდის, კ.გ. იუნგის, ე. ფრემი და სხვ. შრომებში), შესწავლილი იქნა ეთნოგრაფების და ანთროპოლოგების (ბ. მალინოვსკის, კ. ლევი-სტროსის, ა. რედკლიფ-ბრაუნის და მრავალი სხვას) მიერ. თემის შესახებ საწყისი წარმოდგენის მიღება შეგიძლიათ კრებულის „რელიგია და საზოგადოება“ დახმარებით (მოსკოვი: ასპექტ-პრესი, 1996).
And rediscover your birthright as kings and queens, no slaves to material desire, the root of suffering which our adversaries have found a way to produce on a mass scale by ppl that choose to limit themselves and others into this matrix/Maya - illusory soul simulation world .
Divide to conquer - they are cunning and use a twisted version of our ancestors truths to cause wars between pawns
Example on how To profane a sacred teaching/knowledge = left brain or literal/material interpretations of metaphysics.
We are taught (deceptively perhaps) that our ancestors were primitive sun worshipper and made statues to worship 😂😂😂😂 this is our primitive thinking - they mapped the movement of stars and made statues as metaphors not to worship but to acknowledge these forces - eg. The goat Satan represents Saturn ruler of Capricorn > the contradiction is this - Jewish and Muslims worship Saturn as Eloh or Allah (god of karma/time aka Kronos /Odin & Dajjal, demiurge) while Christians worship the sun as Christ - bask in blood of Christ means bask in sun light unless u take it literally which is demonic/satanic lol . Eloi the allfather Odin - the scriptures before being twisted into superstition religion spoke in metaphor abt sacrificing a goat so crops can grow - this was a metaphor of the sun leaving Capricorn in winter to transition to spring time when crops grow .. BUT those that took it literally started spilling goat blood hoping it will make crops grow - appeasing the ‘gods’ which are just planets (wandering stars) eg Morning star or light bearer lucifer is none other than Venus . The gods in the clouds - Olympus is metaphors of planets in the sky. Saturn & Jupiter = God & jazeus /Odin & Thor/Kronos and Zeus .
https://www.patheos.com/blogs/johnshore/2011/07/the-patriarchal-ego-fortifying-psyche-destroying-soul-crushing-domineering-brain-washing-fear-inducing-manipulative-spiritually-abusive-world-of-the-fundamentalism-i-know/
https://educateinspirechange.org/health/neuroscientists-discover-a-song-that-reduces-anxiety-by-65-percent-listen
Настоящая любовь облагораживает. Человек стремится быть лучше, добрей, он сам счастлив и хочет чтоб все вокруг были счастливы. Он не завидует, не злорадствует.... И вот когда человек женат счастливо, у него даже ребёнок есть, при этом он злобный, пытается повысить самооценку оскорбив кого то, уприкает других людей в ошибках (а как говорится ели вы не делали ошибок значит вы не жили) разве такой человек может быть счастлив в любви? Мне кажется он называет устроенную комфортную бытовуху в виде жены кухарки и бесплатных секс услыг любовью.. а настоящего чувства пока не встретил... зато тыкает в окружающих одиноких людей палзем и называет всех дураками, типо "сотрите как надо"
в общем единственное средство проверить человека на присутствие любви, это оценить его благородство Кто со мной не согласен
https://lit.ukrtvory.ru/sila-lyubvi-sposobnaya-pobedit-dazhe-smert-po-tragedii-u-shekspira-romeo-i-dzhuletta-1/
Campbell's and Steinbeck's relationship was very "interesting" to say the least at the time they met. As told in the wonderful biography, "Joseph Campbell: A Fire in the Mind," it was both inspiring for both, and fraught with a love triangle tension, which led to their estrangement. Joe introduced John to Spengler's "Decline of the West" which had Steinbeck creatively tied in knots and unable to write for weeks. They both had a great love and admiration for "Doc" Ricketts, and Steinbeck's and Ed's boat trip that was chronicled in "The Log from the Sea of Cortez" was a great distillation of their deep thoughts and sense on the nature of life and the world. It's a beautiful little book.
Life does not begin with intimate physical union between man and woman. Neither does Life end when the human body no longer retains the breath of life, for Life is Consciousness. Whatsoever, wheresoever Consciousness is, there is life. Man's life is the living Spirit of God's Consciousness. In the world of plants, animals, insects, and all visible and invisible elements are life forms. All came to be by the word of God's Spirit consciousness of thought. Whether understood or not, man's life of awareness in the flesh, and knowledge of all known dimensions and spheres that daunt his intelligence are of God's underlining Spirit expressing His creative intent, purpose, and mind in human terms of time, space, distance and matter.
Excerpt CHAPTER FOURTEEN - CONSCIOUSNESS IS LIFE LIFE IS LIGHT - THE ILLUSION OF GOD
IF YOU CAN JUST UNDERSTAND THESE WORDS
Negative thoughts cannot be avoided. They are in the ethereal vibrations of the cosmos material world, for as negativity thoughts are in positivity, and positivity in negativity, they cannot be divided, but they can be eliminated from ones conscious activity. "Ay, there's the rub!" When either are accepted as personal, automatically both are guest of the beholder of this split personal mind of dual egos, and are the power which generate, and gives life to their activities throughout ones consciousness and physical body. When positive and negative thoughts are no longer projected with intent and purpose upon a destined path by the human mind, or no longer occupants of ones personalized consciousness, the old adage: "Sometime up, sometimes down." cannot come into play, for one then has become obedient to the commandment "Take NO thought," they have set their minds free, and thus, allow the thoughts of the invisible to continue their journey of free flowing. (Emphasis mine]
Never give power to anything a man believes is his source of strength - jufa
The American Dream?
When one looks at the reality of the question: "Are there mythological elements in the American Dream?" it will be found the American Dream is tied to myth, fallacy, and freedom. The fallacy of the myth and freedom is one can achieve what is dreampt materially, but fall short by the prevailing tendency of prejudice, political, social, economic control, and freedom inhibited.
The myth is the American Dream is applicable equally, it is not. To indicate "the set of ideals in which freedom includes the opportunity for prosperity and success, as well as an upward social mobility for the family and children, achieved through hard work in a society with few barriers" leave out the freedom of certain ethinics groups by the enforcement of a sociological system which looks at some Americans as 2nd & 3rd class citizens.
This is not a political statement, it is a myth that the American Dreams serves all Americans equally and justly and is available "with few barriers" to the pursue of Freedom.
Never give power to anything a person believes is their source of strength - jufa
https://www.filson.com/blog/profiles/western-flyer-john-steinbeck/?utm_source=facebook&utm_medium=social&utm_campaign=002&utm_keyword=filson_journal&fbclid=IwAR1eTCW-DpZIeJ3agnplg8IQ9XF2C1znPA07-SCjPW6MyKdJN6w0Gl2Nl50
James Hillman drove home the point that human artifacts as well as nature are imbued with soul. As an urban planner, i explore how the greatest artifact, urbanism, acts as a spiritual container
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised