მთვარის გარშემო მოძრავი მომავალი სადგური მიიღებს რადიაციის დეტექტორს და კოსმოსურ „მეტეოსადგურს“

მთვარის გარშემო მოძრავი მომავალი სადგური მიიღებს რადიაციის დეტექტორს და კოსმოსურ „მეტეოსადგურს“

 https://nplus1.ru/news/2020/03/13/gateway-instruments

NASA-მ შეარჩია პირველი ორი სამეცნიერო ინსტრუმენტი, რომლებიც განლაგდება მომავალი Gateway-ის სადგურზე მთვარის გარშემო ორბიტაზე. აპარატის ბორტზე განთავსდება ევროპაში შექმნილი რადიაციის დონის დეტექტორი და ამერიკული მოწყობილობა კოსმოსურ ამინდზე დაკვირვებების ჩასატარებლად, ნათქვამია NASA–ს ვებ–გვერდზე.

Gateway არის მთვარის ორბიტაზე დაკომპლექტებული სადგურის საერთაშორისო პროექტი. გეგმების თანახმად, სადგური უნდა გახდეს ადამიანის სიცოცხლის პირველი შედარებით გრძელვადიანი ადგილი დედამიწის დაბალი ორბიტის გარეთ. პირველ ეტაპზე ეკიპაჟი ჩაერთვება მთვარისა და ღრმა სივრცის შესწავლაში, ხოლო მომავალში სადგური ასევე უნდა იქნას გამოყენებული მარსის მიმართულებით დასაქმებული ფრენების შუალედურ წერტილად.

Gateway შედგება რამდენიმე მოდულისგან, რომლებიც დამოუკიდებლად იქნება გაშვებული კოსმოსში. წინასწარი განრიგის თანახმად, სადგურის პირველი ნაწილები სტარტს 2022 წელს აიღებენ, ხოლო 2024 წლისთვის მზად იქნება ორი მოდულისგან შემდგარი მინიმალური კომპლექტაცია, რომელიც შესაფერისი იქნება პატარა ეკიპაჟის მცირე ხნით დარჩენისთვის. არსებობს სადგურის განვითარების გეგმები მინიმუმ 2028 წლამდე.

Gateway–სთვის შერჩეული ორი პირველი სამეცნიერო ინსტრუმენტი გახდა რადიაციის და კოსმოსური ამინდის საზომები. პირველზე მუშაობს ევროპული კოსმოსური სააგენტო, ხელსაწყო დაეხმარება ეკიპაჟის ჯანმრთელობაზე სხვადასხვა სახის გამოსხივების გავლენის შეფასებაში. მეორე იქმნება NASA-ს ძალებით და დააკვირდება მზის მხრიდან ქარის მიერ მოტანილ ნაწილაკებს, რომლებიც განსაზღვრავენ კოსმოსურ ამინდს.

რადიაციული უსაფრთხოება Gateway–სთვის უფრო მნიშვნელოვან როლს ასრულებს, ვიდრე საერთაშორისო კოსმოსური სადგურისთვის. ეს განპირობებულია მრავალი ფაქტორით, მაგრამ მთავარია დედამიწაზე სწრაფი ევაკუაციის შეუძლებლობა და დამუხტული ნაწილაკებისგან დაცვის არარსებობა, რადგან მთვარეს ას ათასჯერ უფრო სუსტი მაგნიტური ველი აქვს, ვიდრე დედამიწას.

კოსმოსური ამინდი და, კერძოდ, მზის აფეთქებები ასევე შედარებით სუსტ გავლენას ახდენს კოსმონავტებზე საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე. მაგრამ მთვარის გარშემო ორბიტაზე (და მით უმეტეს მარსისკენ მიმავალ გზაზე) ეს ზემოქმედება გაცილებით ძლიერი იქნება. ვინაიდან მზის მიერ შექმნილი კოსმოსური პლაზმა ძალიან დინამიურია, საჭიროა დეტალური მონაცემები მისი პარამეტრების შესახებ ხანგრძლივი დროის განმავლობაში საიმედო პროგნოზებისთვის.

მომავალში, NASA შეარჩევს სხვა სამეცნიერო ინსტრუმენტებს Gateway-სთვის. სააგენტო აპირებს განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმოს მთვარის გარშემო სივრცის პირობებსა და პოლარული ორბიტის აღმოჩენილ შესაძლებლობებს, რაც იძლევა რეგულარულად დაკვირვების საშუალებას ციური სხეულის პოლუსებზე, რომლებიც პრაქტიკულად მიუწვდომელია დედამიწის ზედაპირიდან შესასწავლად.

რას უნდა ველოდოთ მთვარის გარშემო ორბიტაზე Gateway-ის საერთაშორისო ბაზის პროექტისგან, ამის შესახებ ვრცლად დავწერეთ მასალაში „შუალედური სადგური“.

                                                                           ტიმურ კეშელავა

ევროპის ქალაქები სუფთა ჰაერისთვის იბრძვიან

 

ევროპის ქალაქები სუფთა ჰაერისთვის იბრძვიან

https://ru.euronews.com/2020/09/09/yevropeyskiye-goroda-v-pogone-za-chistym-vozdukhom

ევროპის ქალაქები სუფთა ჰაერისთვის იბრძვიან

ქალაქებში ჰაერის ცუდი ხარისხი სულ უფრო მეტად აწუხებს ხელისუფლებას. შეძლებენ ისინი ჩვენთვის სუფთა ჰაერის დაბრუნებას?

ასეთი სუფთა ჰაერი იტალიის ეკონომიკურად ყველაზე განვითარებულ რეგიონში დიდი ხანია არ ყოფილა. ახალი კორონავირუსის აფეთქებამ, რომელმაც მთელ ქვეყანას და განსაკუთრებით ძლიერად დაზარალებულ ლომბარდიას კარანტინზე წასვლა აიძულა, შეაჩერა ეკონომიკური და სოციალური აქტივობა, მოულოდნელი პოზიტიური ეფექტი გამოიწვია - ქალაქებში ჰაერი სუფთა გახდა. მონაცემები თანამგზავრიდან ადასტურებს ტოქსიკური ნივთიერებების კონცენტრაციის შემცირებას მთელ რეგიონში, მათ შორის მილანში, რომელიც, როგორც სხვა მეგაპოლისები, სამწუხაროდ, განთქმულია ჰაერის დაბინძურების საშიში დონით. ლომბარდიის გარემოს სააგენტოს მონაცემების თანახმად, მარტში აზოტის ოქსიდის კონცენტრაცია შემცირდა 38%-ით, მყარი ნაწილაკების - 14%-ით და ბენზოლის - 33%-ით, 2016 და 2019 წლების იმავე თვესთან შედარებით.

საკარანტინო ზომების შედეგად, ჰაერის ხარისხი ასევე გაუმჯობესდა მადრიდში, ლისაბონში და ევროპის სხვა ქალაქებში. ამასთან, ეს დადებითი ეფექტი არის მოკლევადიანი, რადგან ეკონომიკური აქტივობის აღდგენისთანავე ჰაერის დაბინძურება კვლავ იწყებს ზრდას. ქალაქის ხელისუფლება ათწლეულების განმავლობაში სხვადასხვა წარმატებების მიღწევაში ცდილობდა გარემოსდაცვითი მდგომარეობის გაუმჯობესებას. ის ფაქტი, რომ ჰაერის დაბინძურება ხელს უწყობს ვირუსის გავრცელებას და სიკვდილიანობის ზრდას, ეს იქნება ახალი სტიმული გადაუდებელი ზომების მისაღებად ჰაერში ტოქსიკური ნივთიერებების დონის შესამცირებლად.

„1970-იანი წლების დასაწყისიდან ჰაერის ხარისხი მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, - ამბობს დოქტორი ვინსენტ-გენრი პეუჩი, კოპერნიკის ატმოსფეროს მონიტორინგის სამსახურის (CAMS) დირექტორი. - ევროპული და ეროვნული ნორმები არეგულირებენ დამაბინძურებელი ნივთიერებების კონცენტრაციის დონეს ადამიანის ჯანმრთელობაზე მათი გავლენის შესამცირებლად, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი“. ჰაერის დაბინძურება კვლავ რჩება ყველაზე სერიოზულ ეკოლოგიურ პრობლემად ევროპაში, აფრთხილებენ ევროპის გარემოს დაცვის სააგენტოს (EAОС) სპეციალისტები. ქალაქებში, სადაც მილიონობით ადამიანი ცხოვრობს, თავმოყრილია მრეწველობის ძირითადი დარგები და მგზავრთა მასობრივი ნაკადები, ჯერ კიდევ შეინიშნება ჰაერის დაბინძურების დონე, რომელსაც ექსპერტები ჯანმრთელობის დარგში მავნედ თვლიან.

17 კგ ჰაერის შემადგენლობა, რომელსაც ყოველდღე ვსუნთქავთ, მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული. ქალაქებში საავტომობილო გადაზიდვები, ენერგიის წარმოება და მოხმარება, სამრეწველო საქმიანობა, საწვავის წვა, მტვერი და ზღვის მარილი არის ატმოსფეროში ისეთი დამაბინძურებელი ნივთიერებების ემისიების ძირითადი წყარო, როგორიცაა აზოტის ოქსიდი, მიწასთან არსებული ოზონი და შეწონილი ნაწილაკები (PM).

დაახლოებით 40 მილიონი ადამიანი ევროკავშირის 115 უდიდეს ქალაქში სუნთქავს ჰაერს, რომელიც შეიცავს მინიმუმ ერთ დამაბინძურებელ ნივთიერებას. მისი კონცენტრაცია აღემატება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მიერ დადგენილ ზღვარს, ამასთან ჯანმოს ნორმები უფრო მკაცრად ითვლება, ვიდრე ევროკავშირის. მაგრამ ქალაქებში ხშირად შეინიშნება ევროკავშირის მიერ დადგენილი შეწონილი ნაწილაკების PM10 საშუალო დღიური კონცენტრაციის გადაჭარბება (50 მკგ/მ3 არა ნაკლებ 35-ჯერ წელიწადში) და საშუალო წლიურის (40 მკგ/მ3). 2017 წელს ევროკავშირსი ქალაქის მოსახლეობის დაახლოებით 14% განიცდიდა ოზონის გაზრდილი შემცველობის ზემოქმედებას ჰაერში; 17% - PM10-ს ნაწილაკების გაზრდილ კონცენტრაციას, და კიდევ 17% - ბენზო(ა)პირენის (BaP) - საწვავის არასრული წვის პროდუქტის -გაზრდილ კონცენტრაციას. 

ჰაერის დაბინძურება ევროპის ქვეყნებს ძვირად უჯდება. „შეწონილი ნაწილაკები (PM10 და PM2.5), ნახშირორჟანგი (NO2) და ოზონი (O3) ძირითადი დამაბინძურებელი ნივთიერებებია და წარმოადგენს პრობლემას ევროპის ქალაქებისთვის“, - ამბობს ევრიმ დოან ოზთურკი, ევროპის გარემოს სააგენტოს ჰაერის ხარისხის ექსპერტი. სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ მავნე დამაბინძურებელი ნივთიერებების ხანგრძლივი ზემოქმედება ყოველწლიურად დაახლოებით 400 000 ადამიანის ნაადრევ სიკვდილს იწვევს. ჰაერის დაბინძურება პროვოცირებს მრავალი დაავადების განვითარებას, ასთმისა და სუნთქვის სხვა ქრონიკული დაავადებებიდან დაწყებული ინსულტით და კიბოს სხვადასხვა ფორმით დამთავრებული. ზარალი დაბინძურებული ჰაერის გავლენისგან წელიწადში 940 მილიარდ ევროს შეადგენს, რადგან ადამიანებს მეტი მოცულობის სამედიცინო დახმარება სჭირდებათ, ისინი უფრო ხშირად იღებენ საავადმყოფო ფურცელს ან არაშრომისუნარიანები ხდებიან. ენერგეტიკისა და სუფთა ჰაერის შემსწავლელი ცენტრის ექსპერტების აზრით, 2020 წლის პირველ ნახევარში ჰაერის დაბინძურება მსოფლიოს ქალაქების ეკონომიკას წლიური მთლიანი შიდა პროდუქტის 0,4-დან - 6%-მდე უჯდება. ბერლინი, ლონდონი და ბუქარესტი მათ შორის არიან, ვინც ყველაზე მეტი ზარალი განიცადა ერთ სულ მოსახლეზე.

„თუმცა ჰაერის ხარისხის ბოლოდროინდელი მოკლევადიანი გაუმჯობესება, უდავოდ, დადებითად აისახება მოსახლეობის  ჯანმრთელობაზე და კეთილდღეობაზე, - ამბობს ჯანმოს ევროპული ცენტრის პროგრამის „გარემო სიცოცხლისა და შრომისთვის“ ხელმძღვანელი დოროტა იაროსინსკა,  - [. ..] ყველაზე დიდ გავლენას ჯანმრთელობაზე გრძელვადიანი ზემოქმედება ახდენს. უნდა იყოს გათვალისწინებული, რომ ნებისმიერი მოკლევადიანი დადებითი ეფექტი, როგორც COVID-19–ის შედეგი, არ ემსახურება გეგმაზომიერ და უწყვეტ საქმიანობას ჰაერის ხარისხისა და კლიმატის გაუმჯობესებისთვის. არსებობს რისკი, რომ ეკონომიკური აქტივობის სწრაფი აღდგენისთვის ჩნდება გარემოს დაცვის ზომების შესუსტების  ცდუნება, და შედეგად იზრდება გრძელვადიანი რისკები“.

ამასთან, ევროპის ქვეყნების ძალისხმევა ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების მიზნით, იმპულსს იღებს. „ევროპული მწვანე გარიგება“ ადგენს ახალ პრიორიტეტებს ჰაერის დაბინძურების ნულოვანი დონის მისაღწევად“, - ამბობს დოქტორი ოზთურქი. - პოლიტიკური წრეები, მედია და საზოგადოება სულ უფრო მეტ დაინტერესებას იჩენენ ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების საკითხების მიმართ, და იზრდება ინიციატივების საზოგადოებრივი მხარდაჭერა“.

დირექტივებისა და პროექტების შემუშავება ჰაერის დაბინძურების შესამცირებლად ემყარება ჩვენს ქალაქებში ჰაერის ხარისხის უწყვეტ მონიტორინგს. „CAMS–ში ჩვენ კონსოლიდაციას ვუწევთ დაკვირვებების შედეგებს ადგილობრივ, ეროვნულ და ევროპულ დონეზე, ასევე ვთავაზობთ ჰაერის ხარისხის პროგნოზებს თანამგზავრების დაკვირვებების, მიწისზედა გაზომვების და ციფრული მოდელების საფუძველზე, ყველაფერი როგორც ამინდის პროგნოზისთვის“, - ამბობს დოქტორი პეუჩი. მომდევნო ოთხი დღის პროგნოზები მიუთითებს ძირითადი დამაბინძურებელი ნივთიერებების სავარაუდო კონცენტრაციაზე, ასევე აქვთ თუ არა მათ ლოკალური წარმოშობა, თუ ისინი მოტანილია ევროპის ან მსოფლიოს სხვა რეგიონებიდან (იხ. სურათი). ეს საშუალებას აძლევს ადგილობრივ ხელისუფლებას და დირექტიულ ორგანოებს  ფოკუსირება მოახდინონ დაბინძურების კონკრეტული მიზეზების მოგვარებაზე, იქნება ეს ტრანსპორტი, მრეწველობა თუ მტვრის ღრუბელი საჰარიდან. ჰაერის ხარისხის კონტროლის ინსტრუმენტები დემონსტრირებენ ყოველდღიური ზომების ეფექტურობას ჰაერის დაბინძურების შესამცირებლად, მაგალითად, აჩვენებენ, ტრანსპორტის ნაკადის შეზღუდვას ამა თუ იმ დღეს როგორ შეუძლია შეამციროს შეწონილი ნაწილაკების რაოდენობა ჰაერში.

ექსპერტები ჯანდაცვის სფეროში ასევე იყენებენ ამ ინფორმაციას ჰაერის დაბინძურების კონტროლის ზომების სტიმულირებისთვის. „ჯანმოს“ რეგიონალურმა ბიურომ შეიმუშავა ისეთი ინსტრუმენტები, როგორიცაა AirQ+ კომპიუტერული პროგრამა ჯანმრთელობაზე ჰაერის დაბინძურების გავლენის რაოდენობრივ შესაფასებლად ნაციონალურ და სუბნაციონალურ (ქალაქურ) ​​დონეზე, რომელიც ეხმარება პოლიტიკისა და პრაქტიკული ზომების ფორმირებაში, - აღნიშნავს ჯანმოს წარმომადგენელი, დოქტორი იაროსინკა. - მისი დახმარებით შეიძლება შეფასდეს დადებითი ეფექტი, რომელსაც ჯანმრთელობაზე მოახდენს ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესება. ეს ყველაფერი შეუძლებელია საიმედო მონაცემების გარეშე, როგორც სამედიცინო-სანიტარულის, ასევე ჰაერის ხარისხთან დაკავშირებული. მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყნებმა და ქალაქებმა შექმნეს და მხარი დაუჭირეს ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის ეფექტურ სისტემებს“. 

ქალაქის მოსახლეობის ჩართვა ჰაერის ხარისხის მონიტორინგში ასევე ხელს შეუწყობს ჰაერის დაბინძურების შემცირებას. „ლონდონის სამეფო კოლეჯის კვლევამ აჩვენა, რომ ხარისხიანი მონაცემების არსებობამ შეიძლება შეამციროს ჰაერის დაბინძურების ზემოქმედება 50%-ით, ყოველდღიური საქმიანობის მცირე ცვლილებების გზით“, - ამბობს ტაილერ ნოულტონი Plume Labs-იდან. ამ ფრანგულმა კომპანიამ შეიმუშავა პროგრამა, რომელიც პროგნოზირებს ჰაერის დაბინძურებას, ასევე ჰაერის ხარისხის პერსონალური მონიტორები, რომლის წყალობითაც მომხმარებლები ადგილებზე შეძლებენ  დამაბინძურებელი ნივთიერებების კონცენტრაციის კონტროლს რეალური დროის რეჟიმში. ეს პროგრამა იყენებს CAMS-ის მონაცემებს ლოკალური პროგნოზების შესადგენად.  „კვლევამ აჩვენა, რომ ქარი და ამინდის პირობები, ტენიანობა და სიცხე, ატმოსფერული წნევა და მრავალი სხვა ფაქტორი ქმნის სუფთა ჰაერის და დაბინძურების კერების „ჯიბეებს“, - განმარტავს ტაილერ ნოულტონი. - ერთ ქუჩაზე ჰაერის დაბინძურების დონე შეიძლება 8-ჯერ მეტი იყოს, ვიდრე მეორეზე. ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის საკმაო რაოდენობის სადგურების დაყენება ამ დონის დეტალების დაბინძურების ზუსტად გასაზომად, ასტრონომიული თანხა დაჯდებოდა. ჰაერის ხარისხის შესახებ პერსონალურ მონაცემებზე წვდომას დიდი მნიშვნელობა ექნება“. 

ჰელსინკში მეცნიერები კონსოლიდირებენ ქალაქის თემებისა და მოქალაქეებისგან მიღებულ მონაცემებს, რომლებიც თან ატარებენ მობილურ სენსორებს, რომლებიც უფრო ზუსტ ინფორმაციას აწვდიან დაბინძურების ზონების შესახებ. HOPE-ს პროექტის მიზანია „ხელმისაწვდომი ფორმით უზრუნველყოს ძირითადი ინფორმაციის მიწოდება ჰაერის ხარისხის და მისი გავლენის შესახებ ქალაქის მცხოვრებლებზე, იმაზე აქცენტით, თუ რა შეუძლიათ გააკეთონ ქალაქის მცხოვრებლებმა ადგილებზე ჰაერის ხარისხის გასაუმჯობესებლად“, - ამბობს HOPE-ს პროექტის ხელმძღვანელი იუსი კულონპალო. ეს შეიძლება ნიშნავდეს „პირადი ავტომობილებით ნაკლებად გამოყენებას, უფრო მეტად ფეხით სიარულს და ველოსიპედით მგზავრობას, დიზელისა და ბენზინის ავტომობილებიდან ელექტრულზე ან ჰიბრიდულზე გადასვლას, ნაკლებად შეშის დაწვას, თანამედროვე, უფრო ეფექტურ ბუხრების ყიდვას“, - განმარტავს ჯუსი კულონპალო.

სარაგოზას, სანტიაგო დე კომპოსტელას, ფლორენციის, მოდენას, ლივორნოსა და პიზას ექსპერტები ტრაფიკის მონაცემებს ამინდის პროგნოზთან და ტოქსიკური ნივთიერებების დონესთან აკავშირებენ. მათი მიზანია საგზაო-სატრანსპორტო საშუალებებით  ჰაერის დაბინძურების შემცირება. TRAFAIR პროექტის ფარგლებში, დაბალფასიან სენსორებს განათავსებენ ქალაქის სხვადასხვა წერტილში, აკვირდებიან დამაბინძურებელი ნივთიერებების შემცველობას, შემდეგ კი მონაცემებს ტრანსპორტის ნაკადის მოძრაობის შესახებ და დამაბინძურებლების დისპერსიის მოდელებს ჰაერის ხარისხის პროგნოზირებისთვის იყენებენ.

ინოვაციური მიდგომა ჰაერის დაბინძურების პრობლემის გადასაჭრელად ლონდონის ქალაქის ხელისუფლებას წელიწადში 4,1 მილიარდი ევრო უჯდება. პროექტის „ისუნთქე, ლონდონო“ მიზანია შექმნას მსოფლიოში ჰაერის ხარისხის მონიტორინგის უდიდესი ქსელი. პროექტის ფარგლებში გარე განათების მოძებზე  და ქალაქის შენობებზე 100 სენსორული მოდული დამონტაჟდა, რომლებიც რეალური დროის რეჟიმში ზომავენ ჰაერის ტოქსიკურობის დონეს, ხოლო მობილური სენსორებით აღჭურვილი Google Street View ავტომობილები კურსირებენ ქალაქის ცენტრალურ რაიონებში და ყოველ წამს ატარებენ გაზომვას. პროექტში მონაწილეობენ ქალაქის მაცხოვრებლებიც, რომლებიც პორტატული სენსორების დახმარებით ზომავენ ჰაერის ხარისხს საცხოვრებელი ადგილის მიზედვით.

კომპანიებმაც კი, რომელთა საქმიანობა პირდაპირ არ არის დაკავშირებული ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესებასთან, გადაწყვიტეს მონაწილეობა მიიღონ ქალაქებში დაბინძურების დონის მონიტორინგში. მომდევნო ორი წლის განმავლობაში DPD ამანათების მიწოდების სამსახური გეგმავს რეალური დროის რეჟიმში გაზომოს შეწონილი ნივთიერებების PM2.5 შემცველობის გაზომვა ევროპის 20 ქალაქში. ამ მიზნით, მან აღჭურვა თავისი ავტომობილები და ჰაბები მობილური ლაზერული სენსორებით, რომლებიც ყოველ 12 წამში გაზომავს ტოქსიკური ნივთიერებების კონცენტრაციას.

მიუხედავად იმისა, რომ ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების ყველაზე აშკარა გზაა ეკოლოგიურად სუფთა ტრანსპორტზე გადასვლა, ემისიების დაბალი დონის სატრანსპორტო ზონების დაგეგმვა და ქალაქის ცენტრში შესასვლელად გადასახადების გადახდებინება, ინოვაციური სამშენებლო მასალების გამოყენება ასევე ხელს შეუწყობს დაბინძურების შემცირებას. ექსპერტები, რომლებიც მუშაობენ LIGHT2CAT პროექტზე, ამტკიცებენ, რომ ტიტანის დიოქსიდის დამატებით ცემენტის დუღაბში შენობები და სხვა ნაგებობები შეიძლება მგრძნობიარე გახადოს სინათლის მიმართ, ვინაიდან ტიტანს შეუძლია შთანთქას მზის გამოსხივება და გამოიწვიოს ქიმიური რეაქცია, რაც გააანეიტრალებს მავნე ნაწილაკებს ჰაერში. ტიტანის ოქსიდი ასევე წარმოადგენს იტალიური კედლის საღებავის Airlite-ს ძირითად კომპონენტს, რომელსაც, მისი შემქმნელების აზრით, შეუძლია შეამციროს აზოტისა და გოგირდის ოქსიდების, ამიაკის და CO-ს კონცენტრაცია, როგორც შენობის შიგნით, ისე მის გარეთ.

ასევე არსებობს შიში, რომ კლიმატის ცვლილება ევროპაში გავლენას მოახდენს ჰაერის დაბინძურებაზეც. კვლევამ აჩვენა, რომ უფრო ხშირმა სითბურმა ტალღებმა შეიძლება გამოიწვიოს მიწის დონეზე ოზონის კონცენტრაციის ზრდა, რაც მავნე ზემოქმედებას მოახდენს ადამიანის ჯანმრთელობაზე. სითბურ ტალღებს, რომლებიც ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში კონტინენტს გადაეფარებიან, თან ახლავს ქარის დაბალი სიჩქარე და მაღალი ტემპერატურა, რაც ქმნის ხელსაყრელ პირობებს ოზონის წარმოქმნისთვის და საშუალებას აძლევს დამაბინძურებელ ნივთიერებებს მეტხანს დარჩეს ატმოსფეროში.

„ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესება გამოიწვევს გულ-სისხლძარღვთა და რესპირატორული დაავადებების შემცირებას მოსახლეობაში გრძელვადიან და მოკლევადიან პერსპექტივაში, - განმარტავს ჯანმოს წარმომადგენელი დოქტორი იაროსინსკა. -ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების შემცირებას შეიძლება თან ახლდეს CO2-ს და ხანმოკლე კლიმატური დამაბინძურებლების შემცირება, როგორიცაა შავი ნახშირბადი და მეთანი, და ამით ხელს შეუწყობს კლიმატის ცვლილების მოკლევადიანი და გრძელვადიანი შედეგების შერბილებას.”

„საჭიროა პოლიტიკის შეთანხმებულობის უზრუნველყოფა ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესების და სათბური გაზების შემცირების დარგში“, - ამბობს დოქტორი პეუჩი. ჩვენმა წინა კვლევებმა აჩვენა, რომ ზომების დაცვა, რომელიც მიმართულია CO₂ და შეწონილი ნაწილაკების ემისიების შემცირებაზე, ერთად ან ცალკე, გაცილებით იაფი დაჯდება, ვიდრე აქტიური ზომების მიღება. მათ ასევე აჩვენეს, რომ ჰაერის დაბინძურების შემცირებისა და კლიმატის ცვლილების შერბილების ზომების შერწყმით, CO₂–ის ემისიები დასავლეთ ევროპაში შეიძლება შემცირდეს 15%–ით და მეტით, ვიდრე მხოლოდ ერთი ასეთი პროგრამით გათვალისწინებული ზომების რეალიზაცია.

„ჩვენ არ უნდა დავკმაყოფილდეთ მიღწეულით, - დასძენს დოქტორი პეუჩი. - ცვალებადი კლიმატის პირობებში შესაძლებელია ერთდროულად ბრძოლა როგორც ჰაერის დაბინძურების, ასევე სათბურის გაზების ემისიების წინააღმდე. ეს არის წაუგებელი სიტუაცია, რომელიც უშუალო  გავლენას მოახდენს მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე“. 

 

==========

https://chytayka.com.ua/geroi-90-x-ljudi-i-den-gi-novejshaja-istorija-kapitalizma-v-rossii/id34372.html

90-იანი წლების გმირები. ხალხი და ფული: რუსეთში კაპიტალიზმის უახლესი ისტორია 

ვალერია ბაშკიროვა, ალექსანდრ სოლოვიოვი (არტ. 37598)

ეს წიგნი „ულმობელი 90-იანი წლების“ მოკლე ისტორიაა „კომერსანტის“ ჟურნალისტების ვალერია ბაშკიროვას, ალექსანდრ სოლოვიოვისა და ვლადისლავ დოროფეევის შესანიშნავი გადმოცემით. პირველი რესტორნები და საგირავნო აუქციონები, ბირჟა „ალისა“ და ეგორ გაიდარი, თეთრი სახლისთვის ტყვიების დაშენა და ვაუჩერები, ბორის ელცინი და ჩეჩნეთის ომები, ფინანსური პირამიდა „МММ“ და სახელმწიფო მოკლევადიანი ობლიგაციები, შეკვეთილი მკვლელობები და პრივატიზაცია, პავლოვის რუბლის რეფორმა და ფინანსური კრიზისი, რუსი მედესანტეები პრიშტინაში და ხასავიურტის ზავი, ნტვ-ს აყვავება და „შვიდბანკირობა“, „აუმ სინრიკე“ და „ჰოპერ-ინვესტი“, ბორის ბერეზოვსკი, ანატოლი ჩუბაისი და ალექსანდრ ლებედი.

წიგნი დაწერილია დოკუმენტალურ ჟანრში, ემყარება მოვლენების უშუალო მონაწილეების მიერ მიწოდებულ ფაქტებსა და ჩვენებებს, რომელთაგან მრავალმა მხოლოდ ახლა შეძლო სიმართლის ბოლომდე თქმა. „90-იანი წლების გმირები“ მხოლოდ საინტერესო საკითხავი არ არის. წიგნი ასახავს რუსეთის ისტორიის გარდამტეხი პერიოდის მთლიან სურათს და დახმარებას უწევს მის გააზრებაში.

კლიმატის ცვლილება და ფილტვები რა არის ცნობილი კლიმატის ცვლილების შესახებ?

 კლიმატის ცვლილება და ფილტვები

რა არის ცნობილი კლიმატის ცვლილების შესახებ?

 http://www.env-health.org/IMG/pdf/Climate_change_RU.pdf

მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერები აცხადებენ, რომ დედამიწაზე გლობალური ტემპერატურა თანდათან იზრდება. თუ ზომები არ იქნება მიღებული, 2100 წლისთვის მოსალოდნელია ტემპერატურის მატება 1.8-4.00C-ით. ევროპის ქვეყნების მთავრობები ხმარობენ ყველა ძალისხმევას, რათა არ დაუშვან ტემპერატურის მომატება 2˚C-ზე ზევით. მიუხედავად ამისა, მაშინაც კი, თუ ეს ქმედებები ეფექტური აღმოჩნდება, კლიმატის გარკვეული ცვლილებების თავიდან აცილება ვერ მოხერხდება. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ შედეგებისთვის, რომელთა შორისაა: ამინდის ექსტრემალური პირობები, ჰაერის გაზრდილი დაბინძურება, წყალდიდობების გაზრდილი რისკი, უფრო მაღალო ტემპერატურა, ასევე წელიწადის დროების ცვლილებები.

რა იწვევს კლიმატის ცვლილებას?

ბუნებრივი „სათბურის ეფექტი“, რომელიც შეიქმნა ატმოსფეროს ქვედა შრეებში გარკვეული გაზების არსებობით, აკავებს მზის სითბოს და ათბობს ჩვენს პლანეტას, რაც საშუალებას გვაძლევს შევინარჩუნოთ პირობები სიცოცხლისთვის. „სათბურის გაზების“ გლობალური ემისიები, როგორიცაა ნახშირორჟანგი (CO2), მეთანი (CH4) და აზოტის ოქსიდი (N2O), გაიზარდა წინა ინდუსტრიული პერიოდთან შედარებით, ხოლო  1970–დან 2004 წლამდე ინტერვალში ზრდამ 70% შეადგინა. დიდი ალბათობით, ეს არის სათბურის ეფექტის გაძლიერების და გლობალური დათბობის მიზეზი მე-20 საუკუნის შუა პერიოდიდან. ჩვენ ყველანი ხელს ვუწყობთ სათბურის გაზების კონცენტრაციის ზრდას, რადგან:

1. ვწვავთ ბუნებრივ საწვავს ელექტროენერგიის წარმოებისთვის

2. ვმართავთ ავტომობილებს  

3. არამიზანმიმართულად ვახდენთ ნაგვის უტილიზაციას

აისახება თუ არა კლიმატის ცვლილებები ჩემს ჯანმრთელობაზე?

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია აფრთხილებს: „დღეს ბევრი მეცნიერი თანხმდება იმაში, რომ გლობალური დათბობა მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს ჯანმრთელობის ზოგიერთ ძირითად ფაქტორზე: საკვებზე, ჰაერზე და წყალზე“. კლიმატის ცვლილება სხვადასხვა გზით მოახდენს ზემოქმედებას ადამიანზე. ევროპაში ყველაზე დაუცველი რეგიონებია არქტიკის მთიანი რეგიონები, სანაპირო ზონები და ხმელთაშუაზღვისპირეთი. ჯანმო-მ უკვე განსაზღვრა უფრო მაღალი ტემპერატურის გავლენა ჯანმრთელობაზე, ზღვის წყლის მოცულობის მომატება და ყინულის, თოვლისა და გაყინული ნიადაგის დნობის შემდგომი პროცესი. ამინდის ექსტრემალური პირობები უფრო ხშირ მოვლენად იქცევა. სავარაუდოდ, ისინი უარყოფითად იმოქმედებენ სურსათის წარმოებაზე, წყლის რაოდენობაზე და ხარისხზე, ჰაერის ხარისხზე, ასევე მცენარეებისა და ცხოველების გავრცელების პროცესზე. ეს ნეგატიური ზემოქმედება ახალი არ არის, მაგრამ, როგორც ითვლება, კლიმატის ცვლილება უფრო საშიშს ხდის მათ. ყველაზე მეტად დაზარალდებიან ყველაზე დაუცველები, განსაკუთრებით ბავშვები, ასაკოვანი ადამიანები, ღარიბები, და, რაც მთავარია, ისუნუ, ვინც უკვე დაავადებულია და ისინი, ვისაც არ აქვს წვდომა დაწესებულებებზე ჯანდაცვის სისტემაში.

კლიმატის ცვლილების შედეგები:

• მაღალი ტემპერატურისა და ულტრაიისფერ გამოსხივებასთან დაკავშირებული ფაქტორების ზემოქმედების ზრდა.

მუდმივი გაციება ელექტროენერგიის შეფერხების გამო.

წყლის ადიდებასთან დაკავშირებული ფაქტორების ზემოქმედების ზრდა ჯანმრთელობაზე, როგორიცაა წყალში დახრჩობა, რესპირატორული დაავადებები, გავლენა ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე, საკვებისა და წყლის მიღებასთან დაკავშირებული ინფექციური დაავადებები, წყლის მომარაგებისა და სანიტარული პირობების დარღვევის შედეგად.

 გვალვასთან დაკავშირებული ფაქტორების ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე, როგორიცაა კვების დარღვევა მოსავლიანობის შემცირების გამო.

• საკვებთან დაკავშირებული დაავადებების სიხშირის ზრდა, რადგან საკვების დაბინძურება უფრო სავარაუდოა მაღალ ტემპერატურაზე.

ინფექციური დაავადებების რაოდენობის ზრდა და მათი გავრცელების ცვლილება, ამასთან ტროპიკული და სუბტროპიკული დაავადებები უფრო ხშირად გაჩნდება ევროპაში.

წყლის გზით დაავადებების გადაცემის რაოდენობის ზრდა წყალმომარაგების, სანიტარიის და პერსონალური ჰიგიენის დაბალი სტანდარტების მქონე ადგილებში.

რესპირატორული და ალერგიული დაავადებების შემთხვევების ზრდა მიწისქვეშა ოზონის, მყარი ნაწილაკების მაღალი კონცენტრაციის და მტვერის განაწილების ცვლილებების გამო.

აისახება თუ არა კლიმატის ცვლილება ჩემს ფილტვებზე?

ფილტვების ძირითადი დაავადებები, რომლებზეც შეიძლება უარყოფითი გავლენა მოახდინოს კლიმატის ცვლილებამ:

ასთმა

ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადება

რინოსინუსიტი

სასუნთქი გზების ინფექციები

კლიმატის ცვლილების შედეგები როგორ აისახება ეს ფილტვებზე? რა შეიძლება მოვიმოქმედოთ?

ექსტრემალური ტემპერატურები ზაფხულის სიცხე

ნაკლებად გრილი

პერიოდები

იხილეთ გაფრთხილებები

ამინდის ექსტრემალური პირობების  შესახებ

www.meteoalarm.eu ჰოსპიტალიზაციისა და სიკვდილიანობის დონის ზრდა ფილტვების ქრონი-კული ობსტრუქციული დაავადების მქონე პაციენტებში და ცუდი საცხოვრებელი პირობების მქონე  მოხუცებში

უფრო რბილმა ზამთარმა შეიძლება ფილტვების დაავადებისგან ნაკლებ სიკვდილიანობას შეუწყოს ხელი. მაგრამ ძალიან ცივი ამინდის იშვიათმა პერიოდებმა შეიძლება გამოიწვიოს ფილტვების ინფექციები და ფილტვების ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადებების გამწვავება. ექიმები: რჩევა სიფრთხილის ზომების მიღების

და მედიკამენტების შეცვლის შესახებ ცხელ ამინდში

ცხელ პერიოდებში ადამიანებმა აუცილებლად უნდა შეცვალონ ცხოვრების წესი და მოიხმარონ მეტი სითხე.

უფრო გრილი შენობების პროექტი-რება. მაგრამ კონდიციონერები ხელს უწყობენ გლობალურ დათბო-ბას, უნდა განიხილოს 

ალტერნატიული ვარიანტები.

ცვლილებები ჰაერის დაბინძურებაში ჰაერის დაბინძურება ამინდთან ერთად იცვლება. ტემპერატურის მატება გამოიწვევს ოზონის კონცენტრაციის ზრდას.

ტყის ხანძრები გაზრდის ჰაერში ნაწილაკების კონცენტრაციას, რომელიც ცნობილია, როგორც პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადები, და

სხვა ტოქსინებს.

იხილეთ გაფრთხილება ჰაერის დაბინძურების შესახებ საიტზე

www.knowyourairforhealth.eu ოზონისა და ნაწილაკების მაღალი კონცენტრაცია აძნელებს სუნთქვას, შესაძლოა ჰაერის ნაკლებობა. შეიძლება გაიზარდოს მწვავე ასთმის შეტევები.

დამაბინძურებელი ნივთიერებების მაღალმა კონცენტრაციამ შეიძლება გაზარდოს რესპირატო-რული სიმპტომების რიცხვი და შეამციროს ფილტვების ფუნქცია, განსაკუთრებით იმ პირებში, ვინც ასთმით არის დაავადებული, ხანდაზმუ-ლებში, ბავშვებსა და ქრონიკული რესპირატო-რული დაავადებების მქონე პაციენტებში.

რესპირატორული 

დაავადებებისგან სიკვდილიანობა მოზრდილებში გაიზრდება. ჰაერის დაბინძურება გამოცხადებულია ევროკავშირის ქვეყნებში ყოველწლიურად 350,000 ადამიანის სიკვდილიანობის მიზეზად. სიცხის და დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად ადამიანებს, რომლებიც მიეკუთვნებიან

ყველაზე დაუცველ ჯგუფებს, ნაკლები დროს გატარება მოუწევთ სუფთა ჰაერზე.

მეტი წვიმა და წყალდიდობა

წელიწადის დროების ცვლილება დატბორვის რიცხვის ზრდა ნიშნავს, რომ ადამიანებს ხშირად მოუწევთ ევაკუაცია. ეს შეიძლება ნიშნავდეს მათთვის უარეს საცხოვრებელ პირობებს, წყლის დაბალ ხარისხს, ცუდ კვებას და სამედიცინო მომსახურებაზე შეზღუდულ წვდომას.

ნალექების და დატბორვის ზრდა ნიშნავს, რომ საცხოვრებელი უფრო ნესტიანი იქნება და მტვრის ტკიპები და ობი უფრო სწრაფად გამრავლდება. იხილეთ გაფრთხილებები წყალდიდობის შესახებ საიტზე www.meteoalarm.eu რესპირატორული ინფექციები, როგორიცაა პნევმონია, დროებითი ცხოვრების პირობებში უფრო გახშირდება.

ნესტი იწვევს ხველებას და გაძნელებულ სუნთქვას, მას თვლიან ასთმის გაჩენის პირობად. ობის სპორები იწვევს ან ამძაფრებს ასთმას და რინიტს.

ახალ პირობებში, სახლის მტვრის ტკიპებს გამრავლების მეტი შესაძლებლობა ექნებათ და შეიძლება ასთმისა და ალერგიის განვითარება გამოიწვიოს. უნდა განხორციელდეს

სიფრთხილის ზომები

და მაქსიმალურად დაიცვათ თქვენი სახლები

შესაძლო ზიანისგან

წყალდიდობისგან.

სახლის მტვრის ტკიპების და ჭუჭყის რაოდენობის კონტროლი შესაძლებელია ჰიგიენის მკაცრი ზომების დახმარებით, 

სახლის დაგეგმარების გაუმჯობესებით და გარემოს

კონტროლის ზომების შემოღება

უფრო მაღალი ტემპერატურა,  მეტი  ჭექა-ქუხილი ტემპერატურის მატება ხელს უწყობს მცენარეთა გავრცელებას ახალ რეგიონებში, რაც გამოიწვევს ახალი ყვავილის მტვრის გაჩენას. ობის კონცენტრაცია სახლის გარეთ, სავარაუდოდ,  გაიზრდება.

ჭექა-ქუხილის დროს, ჩვეულებრივ, შეინიშნება ტემპერატურის მკვეთრი ვარდნა და ოზონის კონცენტრაციის მომატება.

იხილეთ გაფრთხილება ყვავილის მტვერის არსებობის შესახებ საიტზე www.polleninfo.org ადამიანები დაექვემდებარებიან 

სხვადასხვა ალერგენების ზემოქმედებას, როგორიცაა ობის სპორები სახლის გარეთ, ყვავილების მტვერი და სოკოების სპორები ნოტიო ჰაერში ჭექა-ქუხილის შემდეგ, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ასთმით და ალერგიული რინიტით (თივის ცხელებით) დაავადების ზრდა.

ასთმის ეპიდემიებს უკვე უკავშირებდნენ ჭექა-ქუხილს. წყლის წვეთები (წვიმა), რომლებსაც მოაქვთ ყვავილების მტვერი, იფრქვევა

მცირე ნაწილაკებად, რომლების ჩასუნთქვა შეუძლია ადამიანებს. ადამიანებს მოუწევს ცხოვრების წესის შეცვლა. მაგალითად მათ, ვინც ეკუთვნის

ყველაზე დაუცველ ჯგუფებს, მოუწევს ნაკლები დროს გატარება სუფთა ჰაერზე, რათა თავიდან აიცილონ სიცხე და დაბინძურება.

წელიწადის დროების ცვლილება ტემპერატურის ზრდა იწვევს უფრო ცხელ ზაფხულსა და თბილ და მოკლე ზამთარს.

გვალვა უფრო ხშირ მოვლენად იქცევა

იხილეთ გაფრთხილება ინფექციური დაავადებების შესახებ ვებ-გვერდზე  

www.ecdc.eu.int შეიცვლება ფილტვების ზოგიერთი ინფექციის გავრცელება:

• ტროპიკული ინფექციები შეიძლება ევროპაში გაჩნდეს.

• ფრინველის გრიპის გავრცელება შეიძლება

გაუთვალისწინებელი გზით წავიდეს ფრინველის მიგრაციის ცვლილებების გამო.

• ზამთრისთვის დამახასიათებელი ზოგიერთი რესპირატორული ინფექციური დაავადების სიხშირე შეიძლება შემცირდეს. საჭიროა ინფექციებთან დაკავშირებული ცვლილებების მონიტორინგი,

და შესაბამისი ზომების მიღება გლობალურ დონეზე.

საფრთხეში აღმოჩნდება არა მხოლოდ ყველაზე დაუცველი ჯგუფები.

რა იქნება საჭირო მომავალში?

ინფორმაციის დიდი ნაწილი ამ ბუკლეტში ემყარება იმ მცირერიცხოვან მონაცემებს, რომლებიც დღეისათვის არსებობს. საჭიროა კვლევების დიდი მოცულობა კლუმატური ცვლილებების გავლენის შესაფასებლად ფილტვების ჯანმრთელობაზე და ზოგადად ჯანმრთელობაზე, რათა ადამიანებმა მომზადება შეძლონ. სხვა ზომები, რომელთა მიღებაც შესაძლებელია:

წინასწარ გაფრთხილეთ ჰაერის დაბალი ხარისხის შესახებ.

ექიმებისა და სამედიცინო პერსონალის ინფორმირება კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული ფილტვებისთვის რისკის ფაქტორების შესახებ, რომ სამედიცინო მუშაკებმა შეძლონ პაციენტებისთვის რჩევის მიცემა, თუ რა უნდა გააკეთონ ექსტრემალური ტემპერატურის შემთხვევაში.

ექიმებმა უნდა მისცენ ენერგიის ეფექტურად გამოყენების მაგალითი. ეს ადამიანებში გამოიწვევს იგივეს გაკეთების სურვილს (http://actonco2.direct.gov.uk/).

ორგანიზაციებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ კლიმატის გლობალური ცვლილებების შედეგების დაძლევასა და მოქალაქეების ინფორმირებას.

როგორ შეგიძლიათ დაეხმაროთ?

                    

        1. გააუმჯობესეთ თქვენ სახლში იზოლაცია და ვენტილაცია ობის თავიდან ასაცილებლად.

       2. გამოიყენეთ ეკონომიური ნათურები, და შენობიდან გასვლისას გამორთეთ ისინი.

          3. გამორთეთ კომპიუტერი, ტელევიზორი და სხვა ტექნიკა, როდესაც მათ არ იყენებთ.

          4. ეფექტურად გამოიყენეთ ენერგია: უფრო მეტად იარეთ ფეხით ან  ველოსიპედით, ნაკლებად გამოიყენეთ თქვენი ავტომობილი! უფრო ხშირად ისარგებლეთ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით, ნაკლებად იმგზავრეთ თვითმფრინავით.

          5. ნაკლებად გამოიყენეთ კონდიციონერები და წყლის გამაგრილებლები.

         6. შეეცადეთ სკოლაში მიიყვანოთ გზად მიმავალი მეგობრები და მეზობლები.

         7. განახორციელეთ ცხოვრებაში პრინციპი: შემცირება, გადამუშავება, მრავალჯერ გამოყენება!

 კლიმატური ცვლილებების ზემოქმედების ხარისხი ფილტვების დაავადებების მქონე ადამიანებზე დამოკიდებული იქნება ტემპერატურის რეალურ ზრდაზე დღევანდელ დღესთან შედარებით, დატბორვის და ჭარბი ნალექის საშიშროებაზე, ასევე ამ ცვლილებების გავლენაზე ჯანმრთელობის სხვა ფაქტორებზე, როგორიცაა ჰაერის დაბინძურება, ალერგენები და ობი.  სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია გრძელვადიანი დაგეგმვა. არ არის საკმარისი საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირება, აუცილებელია ადაპტაციის სწავლა. შესაბამისად, დროთა განმავლობაში უნდა იქნას ადაპტირებული დიაგნოსტიკური საშუალებები და კლინიკური მკურნალობა, სამედიცინო პერსონალი უნდა იყოს ინფორმირებული ბუნებრივი პირობების შეცვლით გამოწვეული დაავადებების მიმდინარეობის შესახებ. საჭირო იქნება დაავადების კონტროლისა და შეტყობინების უფრო სრულყოფილი სისტემები.

სასარგებლო ბმულები

1. ჯანმრთელობის და გარემოს დაცვის კავშირი – www.env-health.org

2. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია – www.who.int/globalchange/climate/ru

3. სუფთა ჰაერი და ჯანმრთელობა - Know Your Air for Health (მათ შორის ადრეული გაფრთხილების სისტემები) – www.knowyourairforhealth.eu

4. კლიმატის ცვლილების ევროპული კომისია –http://ec.europa.eu/environment/climat/home_en.htm

5. კალკულატორი CO2 – მცირე ძალებით შეიძლება დახმარების გაწევა კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ ბრძოლაში – http://actonco2.direct.gov.uk

6. კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა მთავრობათაშორის ჯგუფი – www.ipcc.ch

ინფორმაციის წყაროები

ამ ბუკლეტში მოყვანილი ინფორმაცია ეყრდნობა კლიმატის ცვლილების მემორანდუმს, რომელიც გამოცემულია ERS-ის გარემოს დაცვის კომიტეტის მიერ. ინფორმაციის ნაწილი კლიმატის ცვლილების შესახებ აღებულია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ვებსაიტიდან.

დახმარება დაფინანსებაში, წარმოებაში და მასალების შერჩევაში გაგვიწია ჯანმრთელობისა და გარემოს დაცვის კავშირმა (HEAL; http://www.env-health.org/), გარემოს დაცვის საკითხებში ევროკომისიის გენერალური დირექტორატის მეშვეობით.

დიმიტრი შევალდინი კატაკლიზმები სულ უფრო მეტია? კლიმატოლოგი საიბრობს იმის შესახებ, თუ რისთვის უნდა იყოს მზად კაცობრიობა

დიმიტრი შევალდინი

კატაკლიზმები სულ უფრო მეტია? კლიმატოლოგი საიბრობს იმის შესახებ, თუ რისთვის უნდა იყოს მზად კაცობრიობა

 https://ural.aif.ru/society/ecology/mesto_pod_solncem_kakoy_scenariy_vyberet_chelovek_v_zaigryvaniyah_s_klimatom  

„აუცილებელია რაიმეს გაკეთება, თანაც სასწრაფოდ. დროა კაცობრიობის გადარჩენის ინტერესები ჩვენს პირად ინტერესებზე მაღლა დავაყენოთ“, - ამბობს  ურალის ფედერალური უნივერსიტეტის კლიმატის ცვლილების მკვლევარი და სპეციალისტი მონაცემთა ვიზუალიზაციის სფეროში ნიკიტა როკოტიანი.

ვინ უფრო დაუცველია

დიმიტრი შევალდინი, „აიფ-ურალი“: ნიკიტა ვალერიევიჩ, ამ გამოცემის ფურცლებზე ყოველწლიურად განვიხილავთ კლიმატის ცვლილების თემას. და ყოველთვის რაღაც ახალს ვიგებთ. წელს, გლობალური ბუნებრივი კატასტროფებიდან ირკუტსკის რეგიონში წყალდიდობის შესახებ ვსაუბრობთ. ეს დაკავშირებულია პლანეტაზე კლიმატის ცვლილებასთან?

ნიკიტა როკოტიანი:  დედამიწაზე კატასტროფების უზარმაზარი რაოდენობა ახლა კლიმატის ცვლილებას უკავშირდება. პროცესი არ შეჩერდება - მათი რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება. ამისათვის ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ, მაგრამ, სამწუხაროდ, მათი პროგნოზირება არ შეგვიძლია. ალბათ, ჩვენ ვისწავლით რისკის რეგიონების განსაზღვრას, მაგრამ შეუძლებელია იმის თქმა, სად მოხდება კატასტროფა.

არსებობს მოსაზრება, რომ პლანეტის გარკვეულ ნაწილებში მათი ალბათობა უფრო მაღალია. მაგალითად, ჩრდილოეთ ამერიკაში, სადაც რეგულარულად ხდება ქარიშხლები და ტაიფუნები, მათი რიცხვი იზრდება. იაპონიაში მიწისძვრები მუდმივად ხდება, მათ იციან, როგორ უნდა გაუმკლავდნენ კარგად მათ. ევრაზიის კონტინენტის ცენტრში ბუნებრივი კატასტროფები იშვიათია, მაგრამ, როგორც ვხედავთ, ხდება. მათი იშვიათობის გამო, მათთვის ნაკლებად ვართ მზად, შესაბამისად, გარკვეულწილად, უფრო დაუცველები ვართ.

წლიდან წლამდე სხვადასხვა მოსაზრებები ისმის პლანეტაზე გლობალური დათბობის შესახებ …

– განსხვავებული აზრის გამოხატვა მხოლოდ არაპეციალისტებს შეუძლიათ. სპეციალისტები კი ერთ რამეში თანხმდებიან, ამით მთელს მსოფლიოში მეცნიერთა კოლოსალური რაოდენობაა დაკავებული, და უბრალო ადამიანიც კი ხედავს, როგორ იცვლება კლიმატი. ახლა არ არის მიღებული ტერმინ „გლობალური დათბობის“ გამოყენება, ჩვენ ვსაუბრობთ „კლიმატის ცვლილებაზე“, რადგან ეს უფრო მეტად ასახავს პლანეტაზე მიმდინარე მოვლენების შედეგს. ის გაშუალედებულია მთელ დედამიწაზე, მაგრამ 2-3 წლის შემდეგ ამას ვეღარ შევამჩნევთ. ლოკალურად ეს გამოიხატება ექსტრემალური ამინდის მოვლენების რაოდენობის გაზრდაში. ჩვენთან ზაფხული ცუდია, ზამთარი თბილი - შედეგი ეს არის.

ნახშირბადის დიოქსიდის (ნახშირორჟანგი - CO2) კონცენტრაცია ატმოსფეროში ბოლო 800 ათასი წლის განმავლობაში, არქტიკის ყინულის კერნიდან მიღებული ბუშტების ანალიზის თანახმად, საშუალოდ დაახლოებით 240 ნიშნულზე იყო გაჩერებული (PPMV - კონცენტრაციის საზომი ერთეული. - რედ.), მაგრამ ბოლო 150 წლის განმავლობაში ნიშნულმა 280–დან 410–მდე აიწია. თუ შევადარებთ ყველა ფაქტორს (ორბიტალური ბრუნვა კოსმოსში, მზის აქტივობა, ვულკანის ამოფრქვევები, მიწის გამოყენება ადამიანის მიერ, ოზონის შრე, აეროზოლური დაბინძურება და ა.შ.), დავინახავთ, რომ ყველაფერი ადამიანის საქმიანობის ბრალია. ადამიანთა 99,9%, რომლებიც აანალიზებენ მონაცემებს, სწორედ ასე მიიჩნევენ. ამის მიზეზი ინდუსტრიალიზაციაა: ჩვენ ბევრი რამის წარმოება დავიწყეთ და, შედეგად, გაჩნდა მავნე გამონაბოლქვები, პლუს ავტომობილები, თვითმფრინავები და ა.შ. - ყველაფერი ერთად.

– გამოდის, რომ არავინ და არაფერია დამნაშავე. მხოლოდ საკუთარი თავი.

– ეს უმადური საქმეა. კი არ უნდა დავადანაშაულოთ, არამედ რაღაცის გაკეთებას ვეცადოთ, თორემ არაფერი შეიცვლება. ჩვენ უკვე გავარკვიეთ, რაშია საქმე. დროა შევიკრიბოთ და ადამიანის გადარჩენის ინტერესები საკუთარ თავზე ოდნავ მაღლა დავაყენოთ.

– და როდის დასრულდება სიცოცხლე ამ პლანეტაზე?

– არსებობს კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა სპეციალური მთავრობათაშორისი ჯგუფი (IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change), ექსპერტ მეცნიერთა ჯგუფი, რომლებიც 4 წელიწადში ერთხელ ამზადებენ მრავალგვერდიან ანგარიშს ყველა სამეცნიერო კვლევის რეზიუმესთან და მომხდარის კრიტიკულად შეფასებასთან ერთად. სერიოზული სამეცნიერო დოკუმენტია. იგი შეიცავს განვითარების რამდენიმე სცენარს.

ერთ-ერთი მათგანის მიხედვით, თუკი გავზრდით წარმოებას და მადას, საუკუნის ბოლოს დათბობა იმდენად ძლიერი იქნება, რომ კაცობრიობა აუცილებლად გადაშენების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდება და ასევე ცოცხალი ორგანიზმების უმეტესობაც. ცხოვრება, რა თქმა უნდა, არ შეჩერდება, და ცოტა ხნის შემდეგ აღდგენა დაიწყება. მაგრამ არა კაცობრიობისთვის. ჩვენ ნამდვილად შეგვიძლია ასე დავიღუპოთ თავი.

– სამწუხაროა. სხვა ვარიანტები არსებობს?

–თუ დავიწყებთ ემისიების შემცირებას, მაშინ შევამსუბუქებთ შედეგებს და მასთან ადაპტაციას შევძლებთ. რა თქმა უნდა, ამას დრო სჭირდება, რადგან მსოფლიოში მოსახლეობის რიცხვი იზრდება. ახლაც კი იწყებენ ფიქრს, რომ რაღაც მომენტში შეიძლება ყველასთვის საკმარისი საკვები არ იყოს - ჩვეულებრივი, რომელსაც ჩვენ მივეჩვიეთ. ამ შემთხვევაში, იმედი გვაქვს, რომ მივაღწევთ გარკვეულ სტაბილურობას, ვისწავლით მასში ცხოვრებას და გავაგრძელებთ კლიმატის შერბილებას ემისიების შემცირებით.

არსებობს უტოპიური სცენარიც. საქმის ვითარება ასეთია - ჩვენ შევაჩერებთ ატმოსფეროში ემისიებს, და 50 წლის შემდეგ დედამიწაზე ისევ აცივება დაიწყება. ოდნავ. მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეს არ მოხდება. გრადუსებზე თუ ვისაუბრებთ, ახლა ჩვენ ვცდილობთ შევაჩეროთ დათბობა 1.5°C საზღვარზე. ხოლო ბოლო 100 წლის განმავლობაში დედამიწა 1°C დათბა.

– ეს მნიშვნელოვანია?

– ძალიან. მხოლოდ ერთი გრადუსი, მაგრამ შეხედეთ რა დისბალანსია ბუნებაში. აიღეთ გრადუსი და გაამრავლეთ კიდევ ერთნახევარზე! ყველაფერი რომ შევაჯამოთ, აღმოჩნდება, რომ თუ ჩვენ შევაჩერეთ დათბობას დაახლოებით 2°C ნიშნულზე, მაშინ დაახლოებით ორჯერ მეტი ცოცხალი ორგანიზმი და მცენარე გადაშენდება, ვიდრე დათბობის შეჩერებისას 1.5°-ის ნიშნულზე. ნაკლები სახეობა იქნება და რამდენი უკვე გადაშენდა! 2°С–ით დათბობის შემთხვევაში მარჯნის რიფების 99% დაიღუპება, ხოლო 1,5 გრადუსით დათბობის შემთხვევაში ეს მაჩვენებელი 70-90%-ს შეადგენს, რაც მაინც ძალიან ბევრია. ტემპერატურის ყველა ეს მცირე ცვლილება მნიშვნელოვანია ეკოსისტემისთვის მთლიანობაში. ჩვენი მიზანია დათბობის შეჩერება მინიმალურ ნიშნულზე.

მაგრამ სხვა საქმეა მსოფლიოს ქვეყნები. თითქოს ყველას ესმის  და აცნობიერებს ემისიების შემცირების აუცილებლობას, მაგრამ ყველა მზად არ არის აიღოს და უარი თქვას საკუთარ ინტერესებზე. ამაშია სირთულე. რადგან წასასვლელი აღარსად არის, სიტუაციიდან გამოსავალი ორია. პირველი, ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოების ლიდერები გაერთიანდებიან და დაიწყებენ სანქციებით ზეწოლას იმ ქვეყნებზე, რომლებიც საჭიროზე მეტ სათბურ გაზებს გამოყოფენ. ან მეორე - მოხდება კლიმატთან დაკავშირებული სერიოზული გლობალური კატასტროფა, რომელიც ყველას გონზე მოიყვანს,  და ადამიანები პრობლემას სხვაგვარად შეხედავენ.

საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლილება ეხება და შეეხება ყველას! თუმცა, ზოგჯერ მეჩვენება, რომ შეიძლება უკეთესიც ყოფილიყო, თუ ახლა რაიმე სახის გლობალური კატასტროფა მომხდარიყო, რათა ამაზე რაც შეიძლება მალე დავფიქრდეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში გვიანი იქნება.

–  გარე კოსმოსურ „ძალებს“ შეუძლია გავლენა იქონიოს კლიმატის ცვლილებაზე ჩვენს პლანეტაზე?

– დიახ. საშუალო ზომის მეტეორიტს შეუძლია ამის გაკეთება. და ეს შეიძლება ნებისმიერ დროს მოხდეს. ჩვენ მათზე დაკვირავების შესაძლებლობა არ გვაქვს. მაგრამ იმედი ვიქონიოთ, რომ ეს არ მოხდ.

– ამ შემთხვევაში, დროა ჩვენი პლანეტა დავტოვოთ? მაგალითად, მარსზე დავსახლდეთ?

–  ეს ტექნოგენური უტოპიაა. იდეა ლამაზია, მაგრამ ჩემი პირადი მოსაზრებაა, რომ ადამიანი ძალიან სწრაფად დაიწყებს ჭკუიდან შეშლას იმ გარემოსგან, რომელშიც ის მილიარდობით წლის განმავლობაში იქმნებოდა. ის დაკარგავს არსებობის სურვილს. ალბათ, საჭიროა იქ რამდენჯერმე გაფრენა ამის გასაცნობიერებლად.

რა გვემუქრება

– ისეთი განცდა იქმნება, რომ ზამთარი თბილი ჩანს, ზაფხული კი გაურკვეველია. რით არის ეს განპირობებული?

– არქტიკის დნობის გამო, ყველაფერი იწყებს მნიშვნელოვნად შეცვლას, სტაბილური მდგომარეობა არ არის. მართლაც, ერთი ზაფხული შეიძლება იყოს ცხელი, მეორე ცივი, ზამთარში ასევე შეიძლება როგორც ციოდეს, ისე სითბომ დაისადგუროს.

მაგალითისთვის ანალოგიას მოვიყვან. ვიღებთ თასს, მასში მოვათავსებთ მაგიდის ჩოგბურთის ბურთს. ბურთი თასის ცენტრშია - ეს არის ჩვენი მილიონობით წელი წონასწორობაში, კლიმატი ყველგან დაახლოებით ერთნაირია. მაგრამ ჩვენ ჩვენი ინდუსტრიალიზაციის შედეგად ბევრი ენერგიით (ჩვენს შემთხვევაში, კონკრეტულად მზის ენერგიაა, მზარდი სათბურის ეფექტის წყალობით) ავავსეთ ეს სისტემა და მივეცით ის ბურთს. ის იწყებს ქანაობას, გორავს ასე და ისე - ზუსტად იგივე ემართება ამინდს. თუ ბურთს ერთხელ მივცემდით ენერგიას, ის იგორავებდა და გაჩერდებოდა. მაგრამ რადგან ეს პროცესი მუდმივია, ქანაობა უფრო ძლიერი იქნება. კიდევ მრავალი წელი არ იქნება სტაბილურობა, მინიმუმ 100 წელი. და პირიქით, უფრო გამძაფრდება.

– თითქოს წელიწადის დროები შეიცვალა, როდესაც ივლისი და არა ივნისია ზაფხულის პირველი თვე.

– ეს მხოლოდ აღქმის შეცდომაა. მაგრამ ხდება პირიქითაც - გაზაფხული უფრო იმატებს: ის ადრე იწყება და ცოტა გვიან მთავრდება. სეზონები მართლაც ფართოვდება, ზამთარი იკლებს, მაგრამ ასეთი აშკარა გადაწევა არ ხდება.

–  შეიძლება თუ არა ურალი, თავისი გეოგრაფიული მდებარეობით, გახდეს ერთგვარი გადარჩენის წერტილი ცეცხლმოკიდებული ქვეყნებისთვის დათბობის პირობებში?

– ნაკლებად სავარაუდოა. ჩვენ კონტინენტის ცენტრში ვიმყოფებით. საშუალოდ, აქ ტემპერატურა დიდად არ შეიცვლება, მაგრამ ადამიანების უმეტესობისთვის აქ, როგორც იყო, ისე დარჩება ძლიერი სიცივე. კლიმატი აქ შედარებით უფრო ხელსაყრელია, ვიდრე სამხრეთ აფრიკაში ან ინდოეთში, მაგრამ ყველა ექსტრემალური ამინდი არ აგვივლის გვერდს. ურალს ასევე ემუქრება ძლიერი სიცხე, სიცივე და ძალიან ბევრი წვიმა.

მაგრამ დღეს ამ კატაკლიზმებს არა იმდენად ადამიანის სიცოცხლე მიაქვს, რამდენადაც ზიანი მოაქვს ეკონომიკისა და ეკოსისტემისთვის. მოხდა რაღაც - მოსავალი არ არის. შედეგად, ყველაფერი ძვირდება. მრავალი ქვეყანა დაიწყებს გაღარიბებას. ამიტომ, კიდევ ერთხელ ვამბობ, არ იფიქროთ, რომ ეს ვინმეს არ შეეხება. აბსოლუტურად ყველას!

–  ჩვენ შეგვიძლია ამინდის, კლიმატის შეცვლა? სატელევიზიო ეკრანებიდან ხშირად გვეუბნებიან კლიმატური იარაღის შესახებ ...

– რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი სისულელეა. ამინდის კონტროლი შეუძლებელია, და  თუ ოდესმე მაინც შევძლებთ, ეს უახლოეს მომავალში ნამდვილად არ მოხდება. ხელოვნური ტორნადოების შექმნა მითია. იქ იმდენი ენერგიაა ბუნებრივ პროცესებში, რომ მისი დამოუკიდებლად გაშვება და შემდეგ მისთვის საჭირო მიმართულების მიცემა ... არა, ეს არ არის კონტროლირებადი პროცესია.

დრო მთავარი რესურსია

– რა მეთოდები არსებობს დღეს კლიმატის შესასწავლად?

–მეცნიერები ქმნიან მათემატიკურ მოდელებს. ჩვენ წარმოდგენა გვაქვს ატმოსფერო, თავად პლანეტის შესახებ, გვაქვს სხვა რეალური მონაცემები, რომელთა შეგროვებაც შესაძლებელია ერთ გლობალურ მათემატიკურ მოდელში, რათა მან შედეგი მოგვცეს. მრავალი მეცნიერი ამუშავებს ამგვარ მოდელებს, არიან ისეთებიც, ვინც მონაცემთა შეგროვებას ეწევა: ვიზუალიზაცია თანამგზავრებიდან, მსოფლიო ოკეანის დონის გაზომვა, ატმოსფეროში სხვადასხვა გაზების კონცენტრაცია, ტემპერატურის გაზომვა, ხის ანაჭერის, მარადიული გამყინვარების გაყინვის სიღრმის შესწავლა,  ... ამით ურალის ფედერალური უნივერსიტეტის ჩვენი ლაბორატორიაც არის დაკავებული.

– სამეცნიერო საქმიანობის გარდა, თქვენ ასევე ეწევით მონაცემების ვიზუალიზაციას? გეხმარებათ ეს კლიმატის შესწავლაში?

– ჩვენი გუნდი ოთხი ადამიანისგან შედგება. მარტივად რომ ვთქვათ, ჩვენ ვამზადებთ ინსტრუმენტებს ვიზუალური ანალიტიკისთვის. მონაცემებთან მუშაობა რომ გაადვილდეს, ექსპერტიც რომ არ იყო. იგივე მეცნიერებს შეუძლიათ ბევრი მუშაობა რაღაცაზე, შემდეგ კი ეს ცოდნა მათ რჩება, არ სცილდება მათ ინსტიტუციებს. ჩვენ ვართ დაკავებული იმით, თუ როგორ გადავცეთ ეს ცოდნა იმ ადამიანებს, ვინც გადაწყვეტილებებს იღებს, მარტივი გაგებისთვის. მით უმეტეს, რომ დღეს ძალიან ცოტა ადამიანს აქვს დრო, რომ ღრმად ჩაწვდეს ამა თუ იმ საკითხს. ეს არის ინფორმაციის აღქმის გამარტივება ვიზუალური მეტაფორების, ინტერაქტიულობის და ანიმაციის გამოყენებით. სხვათა შორის, 2019 წლის დასაწყისში, მონაცემების ვიზუალიზაციის ჩვენმა პროექტმა დუბაიში მსოფლიო სამთავრობო სამიტზე 1 ადგილი დაიკავა. პროექტი სთავაზობს ხელოვნური ინტელექტის მიერ შექმნილ მსოფლიოს ალტერნატიულ რუკას, რომელზეც ქვეყნები განლაგებულია მონაცემების მიხედვით და არა მათი გეოგრაფიული მდებარეობით.

რაც შეეხება კლიმატის ცვლილებს, მონაცემთა ვიზუალიზაცია აქტიურად გამოიყენება პრობლემის შესახებ ცოდნის პოპულარიზაციისთვის. სამეცნიერო საზოგადოებას უკვე აქვს საკუთარი კარგად ჩამოყალიბებული ინსტრუმენტები, ამიტომ ვიზუალიზაციის მწვავე აუცილებლობა არ არის. მაგრამ კარგი მაგალითის სახით შემიძლია მოვიყვანო NASA, სადაც  ძალიან კარგ ვიზუალიზაციას ახორციელებენ. ისინი მეცნიერებაში მთავარი მოთამაშეები არიან და აქტიურად იყენებენ მათ. რადგან ეს ზოგავს დროს - ჩვენს ყველაზე ძვირფას რესურსს.

===

https://www.chitai-gorod.ru/catalog/book/1029084/

საკვები ბუნების კანონების შესაბამისად. ბუნებრივი კვებისკენ მიმავალი გზა

მ. სოვეტოვი

ანოტაცია

მიხეილ სოვეტოვი დიპლომირებული ექიმია, 12 წელზე მეტი მუშაობდა ექიმ-უროლოგად. ამჟამად ის ეწევა ადამიანების მკურნალობას ბუნებრივი მეთოდებით: კვების შეცვლით, ორგანიზმის გაწმენდით, ფიზიკური ვარჯიშებით. ჯანმრთელობის სკოლის - უფასო ინტერნეტ-პროექტის დამფუძნებელია ჯანსაღი ცხოვრების წესის, ორგანიზმის გაჯანსაღების სხვადასხვა სისტემისა და ბუნებრივი მეთოდების შესახებ.

         რამდენად ხშირად გამოხატავენ ინტერესს თქვენი კვების, კვებითი ჩვევების და ყოველდღიური რაციონის მიმართ  ექიმები, რომლებსაც მიმართავთ? ალბათ, ეს ძალიან იშვიათად ხდება. ამის მიუხედავად, ადამიანისთვისაც კი, რომელსაც ზოგადად აქვს წარმოდგენილი ორგანიზმის ფუნქციონირების კანონები, ცხადია, რომ კვება ძალიან მნიშვნელოვანია კარგი განწყობის და მთლიანად ზოგადად ჯანმრთელობისთვის. წიგნში, რომელიც თქვენს ხელთაა, ავტორი ცდილობს გაარკვიოს, თუ რა სახის კვება უწყობს ხელს ორგანიზმის გაჯანსაღებას და გაძლიერებას და, პირიქით, რომელი ართმევს ძალას და იწვევს დაავადებების განვითარებას.

         მიხეილ სოვეტოვი დარწმუნებულია, რომ კარგი ჯანმრთელობის და სასიცოცხლო ენერგიის უზრუნველყოფა მხოლოდ ბუნებრივ კვებას შეუძლია, რომელიც ბუნებამ გაითვალისწინა ადამიანისთვის, როგორც ბიოლოგიური სახეობისთვის.

იცხოვრე ბუნების კანონებით - და ჯანმრთელი იქნები!

       

კატაკლიზმები სულ უფრო მეტია? კლიმატოლოგი საიბრობს იმის შესახებ, თუ რისთვის უნდა იყოს მზად კაცობრიობა

დიმიტრი შევალდინი

კატაკლიზმები სულ უფრო მეტია? კლიმატოლოგი საიბრობს იმის შესახებ, თუ რისთვის უნდა იყოს მზად კაცობრიობა

 https://ural.aif.ru/society/ecology/mesto_pod_solncem_kakoy_scenariy_vyberet_chelovek_v_zaigryvaniyah_s_klimatom  

„აუცილებელია რაიმეს გაკეთება, თანაც სასწრაფოდ. დროა კაცობრიობის გადარჩენის ინტერესები ჩვენს პირად ინტერესებზე მაღლა დავაყენოთ“, - ამბობს  ურალის ფედერალური უნივერსიტეტის კლიმატის ცვლილების მკვლევარი და სპეციალისტი მონაცემთა ვიზუალიზაციის სფეროში ნიკიტა როკოტიანი.

ვინ უფრო დაუცველია

დიმიტრი შევალდინი, „აიფ-ურალი“: ნიკიტა ვალერიევიჩ, ამ გამოცემის ფურცლებზე ყოველწლიურად განვიხილავთ კლიმატის ცვლილების თემას. და ყოველთვის რაღაც ახალს ვიგებთ. წელს, გლობალური ბუნებრივი კატასტროფებიდან ირკუტსკის რეგიონში წყალდიდობის შესახებ ვსაუბრობთ. ეს დაკავშირებულია პლანეტაზე კლიმატის ცვლილებასთან?

ნიკიტა როკოტიანი:  დედამიწაზე კატასტროფების უზარმაზარი რაოდენობა ახლა კლიმატის ცვლილებას უკავშირდება. პროცესი არ შეჩერდება - მათი რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზრდება. ამისათვის ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ, მაგრამ, სამწუხაროდ, მათი პროგნოზირება არ შეგვიძლია. ალბათ, ჩვენ ვისწავლით რისკის რეგიონების განსაზღვრას, მაგრამ შეუძლებელია იმის თქმა, სად მოხდება კატასტროფა.

არსებობს მოსაზრება, რომ პლანეტის გარკვეულ ნაწილებში მათი ალბათობა უფრო მაღალია. მაგალითად, ჩრდილოეთ ამერიკაში, სადაც რეგულარულად ხდება ქარიშხლები და ტაიფუნები, მათი რიცხვი იზრდება. იაპონიაში მიწისძვრები მუდმივად ხდება, მათ იციან, როგორ უნდა გაუმკლავდნენ კარგად მათ. ევრაზიის კონტინენტის ცენტრში ბუნებრივი კატასტროფები იშვიათია, მაგრამ, როგორც ვხედავთ, ხდება. მათი იშვიათობის გამო, მათთვის ნაკლებად ვართ მზად, შესაბამისად, გარკვეულწილად, უფრო დაუცველები ვართ.

წლიდან წლამდე სხვადასხვა მოსაზრებები ისმის პლანეტაზე გლობალური დათბობის შესახებ …

– განსხვავებული აზრის გამოხატვა მხოლოდ არაპეციალისტებს შეუძლიათ. სპეციალისტები კი ერთ რამეში თანხმდებიან, ამით მთელს მსოფლიოში მეცნიერთა კოლოსალური რაოდენობაა დაკავებული, და უბრალო ადამიანიც კი ხედავს, როგორ იცვლება კლიმატი. ახლა არ არის მიღებული ტერმინ „გლობალური დათბობის“ გამოყენება, ჩვენ ვსაუბრობთ „კლიმატის ცვლილებაზე“, რადგან ეს უფრო მეტად ასახავს პლანეტაზე მიმდინარე მოვლენების შედეგს. ის გაშუალედებულია მთელ დედამიწაზე, მაგრამ 2-3 წლის შემდეგ ამას ვეღარ შევამჩნევთ. ლოკალურად ეს გამოიხატება ექსტრემალური ამინდის მოვლენების რაოდენობის გაზრდაში. ჩვენთან ზაფხული ცუდია, ზამთარი თბილი - შედეგი ეს არის.

ნახშირბადის დიოქსიდის (ნახშირორჟანგი - CO2) კონცენტრაცია ატმოსფეროში ბოლო 800 ათასი წლის განმავლობაში, არქტიკის ყინულის კერნიდან მიღებული ბუშტების ანალიზის თანახმად, საშუალოდ დაახლოებით 240 ნიშნულზე იყო გაჩერებული (PPMV - კონცენტრაციის საზომი ერთეული. - რედ.), მაგრამ ბოლო 150 წლის განმავლობაში ნიშნულმა 280–დან 410–მდე აიწია. თუ შევადარებთ ყველა ფაქტორს (ორბიტალური ბრუნვა კოსმოსში, მზის აქტივობა, ვულკანის ამოფრქვევები, მიწის გამოყენება ადამიანის მიერ, ოზონის შრე, აეროზოლური დაბინძურება და ა.შ.), დავინახავთ, რომ ყველაფერი ადამიანის საქმიანობის ბრალია. ადამიანთა 99,9%, რომლებიც აანალიზებენ მონაცემებს, სწორედ ასე მიიჩნევენ. ამის მიზეზი ინდუსტრიალიზაციაა: ჩვენ ბევრი რამის წარმოება დავიწყეთ და, შედეგად, გაჩნდა მავნე გამონაბოლქვები, პლუს ავტომობილები, თვითმფრინავები და ა.შ. - ყველაფერი ერთად.

– გამოდის, რომ არავინ და არაფერია დამნაშავე. მხოლოდ საკუთარი თავი.

– ეს უმადური საქმეა. კი არ უნდა დავადანაშაულოთ, არამედ რაღაცის გაკეთებას ვეცადოთ, თორემ არაფერი შეიცვლება. ჩვენ უკვე გავარკვიეთ, რაშია საქმე. დროა შევიკრიბოთ და ადამიანის გადარჩენის ინტერესები საკუთარ თავზე ოდნავ მაღლა დავაყენოთ.

– და როდის დასრულდება სიცოცხლე ამ პლანეტაზე?

– არსებობს კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა სპეციალური მთავრობათაშორისი ჯგუფი (IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change), ექსპერტ მეცნიერთა ჯგუფი, რომლებიც 4 წელიწადში ერთხელ ამზადებენ მრავალგვერდიან ანგარიშს ყველა სამეცნიერო კვლევის რეზიუმესთან და მომხდარის კრიტიკულად შეფასებასთან ერთად. სერიოზული სამეცნიერო დოკუმენტია. იგი შეიცავს განვითარების რამდენიმე სცენარს.

ერთ-ერთი მათგანის მიხედვით, თუკი გავზრდით წარმოებას და მადას, საუკუნის ბოლოს დათბობა იმდენად ძლიერი იქნება, რომ კაცობრიობა აუცილებლად გადაშენების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდება და ასევე ცოცხალი ორგანიზმების უმეტესობაც. ცხოვრება, რა თქმა უნდა, არ შეჩერდება, და ცოტა ხნის შემდეგ აღდგენა დაიწყება. მაგრამ არა კაცობრიობისთვის. ჩვენ ნამდვილად შეგვიძლია ასე დავიღუპოთ თავი.

– სამწუხაროა. სხვა ვარიანტები არსებობს?

–თუ დავიწყებთ ემისიების შემცირებას, მაშინ შევამსუბუქებთ შედეგებს და მასთან ადაპტაციას შევძლებთ. რა თქმა უნდა, ამას დრო სჭირდება, რადგან მსოფლიოში მოსახლეობის რიცხვი იზრდება. ახლაც კი იწყებენ ფიქრს, რომ რაღაც მომენტში შეიძლება ყველასთვის საკმარისი საკვები არ იყოს - ჩვეულებრივი, რომელსაც ჩვენ მივეჩვიეთ. ამ შემთხვევაში, იმედი გვაქვს, რომ მივაღწევთ გარკვეულ სტაბილურობას, ვისწავლით მასში ცხოვრებას და გავაგრძელებთ კლიმატის შერბილებას ემისიების შემცირებით.

არსებობს უტოპიური სცენარიც. საქმის ვითარება ასეთია - ჩვენ შევაჩერებთ ატმოსფეროში ემისიებს, და 50 წლის შემდეგ დედამიწაზე ისევ აცივება დაიწყება. ოდნავ. მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეს არ მოხდება. გრადუსებზე თუ ვისაუბრებთ, ახლა ჩვენ ვცდილობთ შევაჩეროთ დათბობა 1.5°C საზღვარზე. ხოლო ბოლო 100 წლის განმავლობაში დედამიწა 1°C დათბა.

– ეს მნიშვნელოვანია?

– ძალიან. მხოლოდ ერთი გრადუსი, მაგრამ შეხედეთ რა დისბალანსია ბუნებაში. აიღეთ გრადუსი და გაამრავლეთ კიდევ ერთნახევარზე! ყველაფერი რომ შევაჯამოთ, აღმოჩნდება, რომ თუ ჩვენ შევაჩერეთ დათბობას დაახლოებით 2°C ნიშნულზე, მაშინ დაახლოებით ორჯერ მეტი ცოცხალი ორგანიზმი და მცენარე გადაშენდება, ვიდრე დათბობის შეჩერებისას 1.5°-ის ნიშნულზე. ნაკლები სახეობა იქნება და რამდენი უკვე გადაშენდა! 2°С–ით დათბობის შემთხვევაში მარჯნის რიფების 99% დაიღუპება, ხოლო 1,5 გრადუსით დათბობის შემთხვევაში ეს მაჩვენებელი 70-90%-ს შეადგენს, რაც მაინც ძალიან ბევრია. ტემპერატურის ყველა ეს მცირე ცვლილება მნიშვნელოვანია ეკოსისტემისთვის მთლიანობაში. ჩვენი მიზანია დათბობის შეჩერება მინიმალურ ნიშნულზე.

მაგრამ სხვა საქმეა მსოფლიოს ქვეყნები. თითქოს ყველას ესმის  და აცნობიერებს ემისიების შემცირების აუცილებლობას, მაგრამ ყველა მზად არ არის აიღოს და უარი თქვას საკუთარ ინტერესებზე. ამაშია სირთულე. რადგან წასასვლელი აღარსად არის, სიტუაციიდან გამოსავალი ორია. პირველი, ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოების ლიდერები გაერთიანდებიან და დაიწყებენ სანქციებით ზეწოლას იმ ქვეყნებზე, რომლებიც საჭიროზე მეტ სათბურ გაზებს გამოყოფენ. ან მეორე - მოხდება კლიმატთან დაკავშირებული სერიოზული გლობალური კატასტროფა, რომელიც ყველას გონზე მოიყვანს,  და ადამიანები პრობლემას სხვაგვარად შეხედავენ.

საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლილება ეხება და შეეხება ყველას! თუმცა, ზოგჯერ მეჩვენება, რომ შეიძლება უკეთესიც ყოფილიყო, თუ ახლა რაიმე სახის გლობალური კატასტროფა მომხდარიყო, რათა ამაზე რაც შეიძლება მალე დავფიქრდეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში გვიანი იქნება.

–  გარე კოსმოსურ „ძალებს“ შეუძლია გავლენა იქონიოს კლიმატის ცვლილებაზე ჩვენს პლანეტაზე?

– დიახ. საშუალო ზომის მეტეორიტს შეუძლია ამის გაკეთება. და ეს შეიძლება ნებისმიერ დროს მოხდეს. ჩვენ მათზე დაკვირავების შესაძლებლობა არ გვაქვს. მაგრამ იმედი ვიქონიოთ, რომ ეს არ მოხდ.

– ამ შემთხვევაში, დროა ჩვენი პლანეტა დავტოვოთ? მაგალითად, მარსზე დავსახლდეთ?

–  ეს ტექნოგენური უტოპიაა. იდეა ლამაზია, მაგრამ ჩემი პირადი მოსაზრებაა, რომ ადამიანი ძალიან სწრაფად დაიწყებს ჭკუიდან შეშლას იმ გარემოსგან, რომელშიც ის მილიარდობით წლის განმავლობაში იქმნებოდა. ის დაკარგავს არსებობის სურვილს. ალბათ, საჭიროა იქ რამდენჯერმე გაფრენა ამის გასაცნობიერებლად.

რა გვემუქრება

– ისეთი განცდა იქმნება, რომ ზამთარი თბილი ჩანს, ზაფხული კი გაურკვეველია. რით არის ეს განპირობებული?

– არქტიკის დნობის გამო, ყველაფერი იწყებს მნიშვნელოვნად შეცვლას, სტაბილური მდგომარეობა არ არის. მართლაც, ერთი ზაფხული შეიძლება იყოს ცხელი, მეორე ცივი, ზამთარში ასევე შეიძლება როგორც ციოდეს, ისე სითბომ დაისადგუროს.

მაგალითისთვის ანალოგიას მოვიყვან. ვიღებთ თასს, მასში მოვათავსებთ მაგიდის ჩოგბურთის ბურთს. ბურთი თასის ცენტრშია - ეს არის ჩვენი მილიონობით წელი წონასწორობაში, კლიმატი ყველგან დაახლოებით ერთნაირია. მაგრამ ჩვენ ჩვენი ინდუსტრიალიზაციის შედეგად ბევრი ენერგიით (ჩვენს შემთხვევაში, კონკრეტულად მზის ენერგიაა, მზარდი სათბურის ეფექტის წყალობით) ავავსეთ ეს სისტემა და მივეცით ის ბურთს. ის იწყებს ქანაობას, გორავს ასე და ისე - ზუსტად იგივე ემართება ამინდს. თუ ბურთს ერთხელ მივცემდით ენერგიას, ის იგორავებდა და გაჩერდებოდა. მაგრამ რადგან ეს პროცესი მუდმივია, ქანაობა უფრო ძლიერი იქნება. კიდევ მრავალი წელი არ იქნება სტაბილურობა, მინიმუმ 100 წელი. და პირიქით, უფრო გამძაფრდება.

– თითქოს წელიწადის დროები შეიცვალა, როდესაც ივლისი და არა ივნისია ზაფხულის პირველი თვე.

– ეს მხოლოდ აღქმის შეცდომაა. მაგრამ ხდება პირიქითაც - გაზაფხული უფრო იმატებს: ის ადრე იწყება და ცოტა გვიან მთავრდება. სეზონები მართლაც ფართოვდება, ზამთარი იკლებს, მაგრამ ასეთი აშკარა გადაწევა არ ხდება.

–  შეიძლება თუ არა ურალი, თავისი გეოგრაფიული მდებარეობით, გახდეს ერთგვარი გადარჩენის წერტილი ცეცხლმოკიდებული ქვეყნებისთვის დათბობის პირობებში?

– ნაკლებად სავარაუდოა. ჩვენ კონტინენტის ცენტრში ვიმყოფებით. საშუალოდ, აქ ტემპერატურა დიდად არ შეიცვლება, მაგრამ ადამიანების უმეტესობისთვის აქ, როგორც იყო, ისე დარჩება ძლიერი სიცივე. კლიმატი აქ შედარებით უფრო ხელსაყრელია, ვიდრე სამხრეთ აფრიკაში ან ინდოეთში, მაგრამ ყველა ექსტრემალური ამინდი არ აგვივლის გვერდს. ურალს ასევე ემუქრება ძლიერი სიცხე, სიცივე და ძალიან ბევრი წვიმა.

მაგრამ დღეს ამ კატაკლიზმებს არა იმდენად ადამიანის სიცოცხლე მიაქვს, რამდენადაც ზიანი მოაქვს ეკონომიკისა და ეკოსისტემისთვის. მოხდა რაღაც - მოსავალი არ არის. შედეგად, ყველაფერი ძვირდება. მრავალი ქვეყანა დაიწყებს გაღარიბებას. ამიტომ, კიდევ ერთხელ ვამბობ, არ იფიქროთ, რომ ეს ვინმეს არ შეეხება. აბსოლუტურად ყველას!

–  ჩვენ შეგვიძლია ამინდის, კლიმატის შეცვლა? სატელევიზიო ეკრანებიდან ხშირად გვეუბნებიან კლიმატური იარაღის შესახებ ...

– რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი სისულელეა. ამინდის კონტროლი შეუძლებელია, და  თუ ოდესმე მაინც შევძლებთ, ეს უახლოეს მომავალში ნამდვილად არ მოხდება. ხელოვნური ტორნადოების შექმნა მითია. იქ იმდენი ენერგიაა ბუნებრივ პროცესებში, რომ მისი დამოუკიდებლად გაშვება და შემდეგ მისთვის საჭირო მიმართულების მიცემა ... არა, ეს არ არის კონტროლირებადი პროცესია.

დრო მთავარი რესურსია

– რა მეთოდები არსებობს დღეს კლიმატის შესასწავლად?

–მეცნიერები ქმნიან მათემატიკურ მოდელებს. ჩვენ წარმოდგენა გვაქვს ატმოსფერო, თავად პლანეტის შესახებ, გვაქვს სხვა რეალური მონაცემები, რომელთა შეგროვებაც შესაძლებელია ერთ გლობალურ მათემატიკურ მოდელში, რათა მან შედეგი მოგვცეს. მრავალი მეცნიერი ამუშავებს ამგვარ მოდელებს, არიან ისეთებიც, ვინც მონაცემთა შეგროვებას ეწევა: ვიზუალიზაცია თანამგზავრებიდან, მსოფლიო ოკეანის დონის გაზომვა, ატმოსფეროში სხვადასხვა გაზების კონცენტრაცია, ტემპერატურის გაზომვა, ხის ანაჭერის, მარადიული გამყინვარების გაყინვის სიღრმის შესწავლა,  ... ამით ურალის ფედერალური უნივერსიტეტის ჩვენი ლაბორატორიაც არის დაკავებული.

– სამეცნიერო საქმიანობის გარდა, თქვენ ასევე ეწევით მონაცემების ვიზუალიზაციას? გეხმარებათ ეს კლიმატის შესწავლაში?

– ჩვენი გუნდი ოთხი ადამიანისგან შედგება. მარტივად რომ ვთქვათ, ჩვენ ვამზადებთ ინსტრუმენტებს ვიზუალური ანალიტიკისთვის. მონაცემებთან მუშაობა რომ გაადვილდეს, ექსპერტიც რომ არ იყო. იგივე მეცნიერებს შეუძლიათ ბევრი მუშაობა რაღაცაზე, შემდეგ კი ეს ცოდნა მათ რჩება, არ სცილდება მათ ინსტიტუციებს. ჩვენ ვართ დაკავებული იმით, თუ როგორ გადავცეთ ეს ცოდნა იმ ადამიანებს, ვინც გადაწყვეტილებებს იღებს, მარტივი გაგებისთვის. მით უმეტეს, რომ დღეს ძალიან ცოტა ადამიანს აქვს დრო, რომ ღრმად ჩაწვდეს ამა თუ იმ საკითხს. ეს არის ინფორმაციის აღქმის გამარტივება ვიზუალური მეტაფორების, ინტერაქტიულობის და ანიმაციის გამოყენებით. სხვათა შორის, 2019 წლის დასაწყისში, მონაცემების ვიზუალიზაციის ჩვენმა პროექტმა დუბაიში მსოფლიო სამთავრობო სამიტზე 1 ადგილი დაიკავა. პროექტი სთავაზობს ხელოვნური ინტელექტის მიერ შექმნილ მსოფლიოს ალტერნატიულ რუკას, რომელზეც ქვეყნები განლაგებულია მონაცემების მიხედვით და არა მათი გეოგრაფიული მდებარეობით.

რაც შეეხება კლიმატის ცვლილებს, მონაცემთა ვიზუალიზაცია აქტიურად გამოიყენება პრობლემის შესახებ ცოდნის პოპულარიზაციისთვის. სამეცნიერო საზოგადოებას უკვე აქვს საკუთარი კარგად ჩამოყალიბებული ინსტრუმენტები, ამიტომ ვიზუალიზაციის მწვავე აუცილებლობა არ არის. მაგრამ კარგი მაგალითის სახით შემიძლია მოვიყვანო NASA, სადაც  ძალიან კარგ ვიზუალიზაციას ახორციელებენ. ისინი მეცნიერებაში მთავარი მოთამაშეები არიან და აქტიურად იყენებენ მათ. რადგან ეს ზოგავს დროს - ჩვენს ყველაზე ძვირფას რესურსს.

კლიმატური ქაოსი დედამიწაზე თითქმის გარდაუვალი აღმოჩნდა

          კლიმატური ქაოსი დედამიწაზე  თითქმის  გარდაუვალი აღმოჩნდა

https://lenta.ru/news/2021/05/17/climate/

         კლიმატური ქაოსი დედამიწაზე  თითქმის  გარდაუვალი აღმოჩნდა

პოტსდამის კლიმატის ცვლილების ინსტიტუტის სპეციალისტებმა დაადგინეს, რომ პარიზის შეთანხმების შესრულება გლობალური ტემპერატურის ზრდის 1,5оС დონეზე შესაჩერებლად, სავარაუდოდ, უკვე განუხორციელებელია. მკვლევართა სტატია გამოქვეყნდა ჟურნალში Environmental Research Letters, მოკლედ სამეცნიერო ნაშრომის შესახებ პრესრელიზში Phys.org   გვაცნობებს.

მეცნიერებმა გაანალიზეს კლიმატის ცვლილების ექსპერტთა მთავრობათაშორის ჯგუფის მიერ შეფასებული 400 კლიმატური სცენარი, აქედან მხოლოდ 50 სცენარი იძლევა გლობალური ტემპერატურის ზრდის 1,5оС ზემოთ  თავიდან აცილების შესაძლებლობას. ითვლება, რომ ამ ლიმიტის გადაცილება გამოიწვევს კლიმატის უფრო ქაოტურ მდგომარეობას და კატასტროფულ სიტუაციას მილიონობით ადამიანისთვის.

აღმოჩნდა, რომ მხოლოდ 20 სცენარი იძლევა რეალურ პროგნოზს გლობალური დათბობის შედეგების შემსუბუქების ვარიანტებს, მათ შორის ხეების ფართომასშტაბიან დარგვას თუ დედამიწის ატმოსფეროდან ნახშირბადის მოცილებას. ამასთან, ყველა ეს ზომა საკმაოდ რთულია განსახორციელებლად, რაც ლიმიტის გადაცილებას თითქმის გარდაუვალს ხდის.

მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი კლიმატის ცვლილების შერბილების ყველა ბერკეტი იქნება ამოქმედებული, ალბათ, პარიზის შეთანხმების შესაბამისად, გლობალური დათბობის შეზღუდვა 1,5оС-მდე მაინც იქნება შესაძლებელი. მაგალითად, კაცობრიობამ ან უნდა შეამციროს მოთხოვნა ელექტროენერგიაზე, ან შეწყვიტოს წიაღისეული საწვავის გამოყენება. ასევე უნდა მოხდეს მიწათსარგებლობის გარდაქმნა ისე, რომ მან შეძლოს  ატმოსფეროში ჭარბი ნახშირბადის შთანთქმა (ამოშრობილი ტერიტორიების ან ტყის ნარგავის  ხელახლა დაჭაობების გზით), ასევე შემცირდეს მესაქონლეობის გამო მეთანის ემისიები. ეს სამივე ასპექტი მოითხოვს ტიტანურ ძალისხმევას, რომელიც საერთაშორისო დონეზე უნდა განხორციელდეს.

არარეალურად ოპტიმისტური სცენარები გადაჭარბებით აფასებენ ნახშირბადის გამოვლენის და შენახვის პოტენციალს, ან აკეთებენ ზედმეტად თამამ ვარაუდს მოსახლეობის ზრდის შეზღუდვის ან ბალახოვანი დიეტის მასშტაბური გადასვლის შესახებ. გარდა ამისა, მეცნიერებმა განიხილეს ნავთობისა და გაზის კომპანია Shell-ის მიერ შემუშავებული სცენარი, რომელიც ითვალისწინებს 2070 წლისთვის სუფთა გამონაბოლქვის ნულამდე შემცირებას, ასევე ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს სცენარი. არცერთი მათგანი არ იძლევა პარიზის შეთანხმების შესრულების შესაძლებლობას.

მეცნიერთა თქმით, ტემპერატურის ზრდის შეზღუდვა 1,5оС-ის დონემდე ყველა ძალისხმევის ტოლფასია, რადგან საქმე ეხება ეს ეხება კაცობრიობის უსაფრთხო ეკოლოგიური მომავლის უზრუნველყოფას. ამავე დროს, ეს ითხოვს უპრეცედენტო ზომებს, რომლებიც, დიდი ალბათობით, არასოდეს გახდება რეალობა.

გამყინვარების პერიოდი

გამყინვარების პერიოდი

 http://www.ras.ru/digest/showdnews.aspx?id=cf8e8bca-69d6-4f8c-8994-1b56595c47a3&_Language=&print=1 

დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ 2008 წელი ხასიათდებოდა ანტარქტიდის გარშემო ზღვის ყინულის ფართობის მცირედი ზრდით. სანაპირო რაიონებში თოვლის მნიშვნელოვანი დაგროვება შეინიშნებოდა. რა ხდება და ვინ ქმნის, ბოლოს და ბოლოს, ამინდს? ჩვენ გვესაუბრება ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის პულკოვოს მთავარი ობსერვატორიის კოსმოსური კვლევების გამგე ხაბიბულო აბდუსამატოვი.

ევროკავშირი აგრძელებს გლობალური დათბობის წინააღმდეგ ბრძოლას. შემდეგი ნაბიჯი იქნება „პოსტკიოტოს“ კიდევ ერთი ხელშეკრულება ატმოსფეროში ნახშირორჟანგის ემისიის შეზღუდვის შესახებ შემდეგი 20 წლის განმავლობაში. ევროკავშირის ინფორმაციის თანახმად, მას შეუერთდება 190 ქვეყანა. თუმცა, ახლა ევროპაში, უფრო ხშირად სხვა ტერმინს იყენებენ - „კლიმატის გლობალური ცვლილება“.

შეიცვალა მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის დოქტრინაც. თუ წელიწადნახევრის წინ გამოწვეული დათბობის მთავარ დამნაშავედ ადამიანი ცხადდებოდა (90-95%-ით), ახლა ოფიციალური კლიმატოლოგია ბუნებრივ ფაქტორებს ემხრობა.

– მე ასტროფიზიკოსი ვარ. 40 წელზე მეტია შევისწავლი მზის სიკაშკაშის და აქტივობის ცვლილებების კანონზომიერებას. ხანგრძლივი კვლევის საფუძველზე, მე ვემხრობი იმ მოსაზრებას, რომ დედამიწაზე ცხოვრება (მათ შორის კლიმატის ცვლილება) მთლიანად დამოკიდებულია მზის გამოსხივების შემომავალ ენერგიაზე. კაცობრიობა ძალიან აზვიადებს თავის მნიშვნელობას ამ პროცესში. თანამედროვე და მოსალოდნელ თვალმისაწვდომ მომავალში ინდუსტრიულ ზემოქმედებას ბუნებაზე არ შეუძლია შეცვალოს სამყარო ისე, როგორც მზეს.

ჩვენს პლანეტაზე ყველაფერი მასზეა დამოკიდებული. და პირველ რიგში - კლიმატი. ეს დედამიწისთვის სიახლე არ არის. ყველამ იცის დიდი გამყინვარების პერიოდების შესახებ, რომელიც მეორდება ყოველი ასი ათასი წლის შემდეგ. მაგრამ კლიმატი იცვლებოდა ახლო ისტორიულ პერსპექტივაშიც. მეცნიერებისთვის ცნობილია ე.წ. მცირე გამყინვარების პერიოდები. მაგალითად, XVII საუკუნის ბოლოს ჰოლანდიაში ყველა არხი გაიყინა, პარიზში - მდინარე სენა და ლონდონში - მდინარე ტემზა. გრენლანდიაში კი, აცივების გამო ხალხი იძულებული გახდა დაეტოვებინა დასახლებული ადგილები. კლიმატოლოგებისთვის ასევე ცნობილია გლობალური დათბობაც. მაგალითად, შოტლანდიაში გასული ათასწლეულის დასაწყისში ყურძენი ჰქონდათ გაშენებული.

– უკავშირდება თუ არა ეს ყველა დიდი და მცირე ცვლილება მზის სიკაშკაშის ცვლილებას?

– ასეთი დასკვნა ასტრონომებმა დიდი ხნის წინ გააკეთეს. XIX საუკუნის შუა პერიოდში გერმანელმა ჰაინრიხ შვაბემ და შვეიცარიელმა რუდოლფ ვოლფმა შეისწავლეს მზეზე ლაქების გაჩენის სიხშირე. სწორედ მაშინ აღმოაჩინეს, რომ მათი რაოდენობა იცვლება გარკვეული ციკლურობით. დაახლოებით ყოველ 11 წელიწადში ერთხელ, ლაქების რაოდენობა თანდათან მცირდება მინიმუმამდე და შემდეგ იზრდება მაქსიმუმამდე.

მალე გაირკვა, რომ იგივე ციკლურობა ვრცელდებოდა მზის ზედაპირზე სხვა ცვლილებების მიმართ: აფეთქებების სიხშირე, ჩირაღდნების გამოჩენა. XIX  საუკუნის ბოლოს ინგლისელმა ასტრონომმა უოლტერ მაუნდერმა ადრე ჩატარებული დაკვირვების ანალიზის საფუძველზე, დაასკვნა, რომ 1645-დან 1715 წლამდე მზის ლაქები საერთოდ არ ყოფილა! სწორედ ამ 70 წელზე მოდის კლიმატის ღრმა ცვლილება, რომლის დროსაც ევროპის ქვეყნებში ზამთარში მდინარეები და არხები პერიოდულად იყინებოდა. იმ აცივებას მაუნდერის მინიმუმი, ან  მცირე გამყინვარების პერიოდი უწოდეს.

ჩვენ დავადგინეთ, რომ მზის აქტივობისა და სიკაშკაშის ციკლური ცვლილებები სინქრონულად ხდება და ერთმანეთთან არის დაკავშირებული. ამიტომ ახლა არსებობს „ცივი“ და „ცხელი“ მზის პირობითი ცნებები.

– გამოდის, რომ ჩვენი ვარსკვლავი „ცივდება“ და „თბება“ ყოველ 11 წელიწადში?

– დიახ, მაგრამ ყველაფერი ასე მარტივად არ არის. 11 წელი მოკლე ციკლის ხანგრძლივობაა, რომელიც აშკარად შესამჩნევია მრავალი პარამეტრებით, განსაკუთრებით თვალსაჩინოდ - მზეზე ლაქების რაოდენობის ცვლილებით. მაგრამ  მოკლე ციკლები, როგორც კიბის საფეხურები, გრძელში გადადის. ისინი მხოლოდ მეცნიერებისთვის არის შესამჩნევი, რომლებიც სპეციალურ გამოკვლევებს ატარებენ. გრძელი ციკლი დაახლოებით 200 წელს შეადგენს. ამ დროის განმავლობაში მზის აქტივობა და სიკაშკაშე თანდათან მცირდება მინიმუმამდე, შემდეგ ისევ იმატებს. ჩვენმა პეტერბურგელმა გეოფიზიკოსმა ევგენი ბორისენკოვმა 1988 წელს დაადგინა, რომ თვრამეტ 200-წლიან ციკლზე მოდის მაუნდერის ტიპის ერთი გლობალური აცივება. შემდეგ მან ეს მოვლენა შეისწავლა საუკუნეების განმავლობაში და გაანალიზა  ბოლო 7,5 ათასი წლის მონაცემები.

– სკოლაში ასტრონომიის მოკრძალებულ გაკვეთილებზე გვიხსნიდნენ, რომ მზე თანდათან გაცივდება, მაგრამ ეს მილიონობით წლის შემდეგ მოხდება ...

– ეს მტკიცება იმ მოსაზრების გამოძახილია, რომ მზის ენერგიის შემოდინება უცვლელი სიდიდეა. ასტროფიზიკაში მზის მუდმივას ცნებაც კი არსებობს. ეს არის ენერგიის რაოდენობა, რომელიც ყოველ წამს მიეწოდება ატმოსფეროს ფარგლებს გარეთ კვადრატულ მეტრზე ნორმალის გასწვრივ მოედანზე 149 597 892 კილომეტრის მანძილზე, ანუ საშუალო დედამიწასა და მზეს შორის. 1978 წლიდან, იმ მომენტიდან, როდესაც კოსმოსურმა აპარატებმა დაიწყეს ამ „მუდმივას“ გაზომვა, აღმოჩნდა, რომ ეს მეტ-ნაკლებად არამუდმივია.

მზე ცვალებადი ვარსკვლავია, რომლის ბირთვში ხდება თერმობირთვული რეაქციები. თერმობირთვული სინთეზით შერწყმის გამოთავისუფლებული ენერგიის რყევები განაპირობებს სიკაშკაშის ცვალებადობას. ციკლიურად იცვლება ყველაფერი: ლაქების და ჩირაღდნების რაოდენობა, „მუდმივას“ სიდიდე და მზის რადიუსი. შესაბამისად, დასხივებული ზედაპირის ფართობიც. რაც უფრო დიდია ის, მით უფრო ინტენსიურია ენერგიის ნაკადი.

– მაშინ რა სამყაროში ვცხოვრობთ? მზის სიკაშკაშის რომელ ეტაპზე?

– დღეს ჩვენი პლანეტა მზის „გაგრილების“ პირობებში ცხოვრობს: სურათებზე ლაქები იშვიათი მოვლენაა. დასაწყისიდან დედამიწაზე მზის ენერგიის ნაკადი დემონსტრირებს თანდათანობითი კლების ტენდენციას 1990-იანი წლებიდან. და ის აჩქარდება ძირითადი ორსაუკუნოვანი ციკლის შესუსტების კანონის შესაბამისად. ბოლო 12,5 წლის განმავლობაში ჩვენი პლანეტა მზის ენერგიის დეფიციტს განიცდის, რომელიც შეიძლება შედარდეს 18 მილიონი ატომური ელექტროსადგურის სიმძლავრესთან. გაგრილების სიჩქარე მხოლოდ მსოფლიო ოკეანემ შეანელა: ის გასცემდა მთელი XX საუკუნის განმავლობაში დაგროვილი მზის ენერგიას, რომელიც პლანეტაზე შემოვიდა მზის სიკაშკაშის პიკის პერიოდში. მაგრამ ამ თერმულმა ინერციამ უკვე ამოწურა საკუთარი თავი.

–  რაც შეეხება კიოტოს პროტოკოლს, „გლობალურ დათბობას“, სათბურის ეფექტს? ..

– რაც შეეხება პროტოკოლს, ჩემი აზრით, სათბურის ეფექტისგან პლანეტის გადარჩენის კიოტოს ინიციატივებმა უკვე კარგა ხანია ამოწურა თავისი აქტუალობა. სხვათა შორის, ამ საკითხთან დაკავშირებით აშკარა გაუგებრობაა. რატომღაც მიიჩნევენ, რომ ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია დათბობას წინ უსწრებს, მისი მიზეზია. სინამდვილეში, ეს დათბობის შედეგია. მსოფლიო ოკეანე თბება, მყინვარები და აისბერგები დნება, რის შედეგადაც დიდი რაოდენობით ნახშირორჟანგი გამოიყოფა. ისინი ავსებენ ატმოსფეროს. ბოლო 10 წლის განმავლობაში ნახშირორჟანგის კონცენტრაცია დედამიწის ატმოსფეროში თითქმის 5 პროცენტით გაიზარდა, ხოლო კლიმატის დათბობა არა მხოლოდ არ შეწყვეტილა, არამედ 2006 წლიდან შეინიშნება გლობალური ტემპერატურის ეტაპობრივი შემცირების ტენდენცია.

ასე, რომ დროა შეშა დავამზადოთ პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით. ტემპერატურის სტაბილური ვარდნა გლობალური მასშტაბით დაიწყება 2013–2015 წლებში. და ეს გაგრძელდება დაახლოებით ნახევარი საუკუნე. ჩვენს ლაბორატორიაში შემუშავებული სცენარის პროგნოზის მიხედვით, ამ საუკუნის შუა პერიოდში, ანუ 2055–2060 წლებში ტემპერატურის ღრმა მინიმუმი დადგება. ჩვენ, განსაკუთრებით ჩრდილოეთის ქვეყნებს, არ გველოდება კატასტროფული, თუმცა მაინც ძალიან სერიოზული ცვლილებები. მოსალოდნელი აცივება გამოიწვევს თოვლისა და ყინულის საფარის ფართობის მნიშვნელოვან ზრდას და, შესაბამისად, დედამიწის ზედაპირის საშუალო ამრეკლობის უნარის ზრდას, აგრეთვე წყლის ორთქლისა და ნახშირბადის კონცენტრაციების შემცირებას ატმოსფეროში.

სიცივის ამ პერიოდის შემდეგ, ციკლურობის კანონის თანახმად, აუცილებლად დადგება სითბო. პლანეტაზე ტემპერატურა ნელ-ნელა მოიმატებს XXII საუკუნის დასაწყისში. და ასე შემდეგ: თანდათანობით - მინიმუმამდე, შემდეგ - მაქსიმუმამდე ... არც გაგრილება და არც დათბობა აღარ შეიძლება გაგრძელდეს მეტხანს, ვიდრე ეს განპირობებულია მზის ზომისა და სიკაშკაშის 200 წლიანი რყევებით.

–  უფრო ზუსტად. უფრო მეტი გარკვეულობა გვინდა გაგრილების  ვადების და ტემპერატურის მაჩვენებლების თვალსაზრისით.

– ტემპერატურის სტაბილური ვარდნა აშკარა გახდება უკვე 2013–2015 წლებში. ამჟამად არავის შეუძლია წინასწარ განსაზღვროს მომავალი გლობალური აცივების და დედამიწის ტემპერატურის შემცირების სიღრმის ზუსტი თარიღის დასახელება. ჯერ-ჯერობით. ვიმედოვნებ, რომ მალე ჩვენ, ჩვენი ლაბორატორიის თანამშრომლები, მზად ვიქნებით ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, როდესაც მზის სიკაშკაშის ცვლილების პირველი მიზეზების, კერძოდ, მისი ლიმბის და დისკის დიამეტრის კვლევებს ჩავატარებთ. ამჟამად ამით ვართ დაკავებული „ასტრომეტრიის“ პროექტის ფარგლებში. ორბიტაზე გასაყვანია პრინციპულად ახალი ტელესკოპი, რომელიც ექვსი წლის განმავლობაში საშუალებას მოგვცემს ზუსტად გავზომოთ მზის რადიუსის ცვლილებები, დავადგინოთ მისი „კიდეების“ მოძრავი ფორმები. ასტრონომიული მოწყობილობა, რომელიც ამჟამად ორბიტაზე გამოიყენება, ნაკლებად არის დაცული მზის პირდაპირი გამოსხივების ზემოქმედებისგან. ზოგჯერ ცხელდება, ზოგჯერ კი ცივდება. შედეგად, ჩვენ გვაქვს დამახინჯებული ჩვენებები. ჩვენს მიერ დაპატენტებული ტელესკოპი მაქსიმალურად დაცულია. ის ახდენს რგოლისებური დაბნელების იმიტაციას, რომლის დროსაც ჩვენს მიერ შემუშავებული ხელოვნური მთვარე თითქმის მთელ მზის დისკს ფარავს და მხოლოდ ვიწრო „კიდეებს“ ტოვებს ხილულს. ამრიგად, ენერგიის გამოსხივების ნაკადის დიდი ნაწილი არ მოახდენს ზემოქმედებას ჩვენს ტელესკოპზე, რომელსაც მზის ლიმბოგრაფს უწოდებენ. იგი ასევე აღჭურვილია გამათბობლებით, რაც მას გადაარჩენს გაცივებისგან იმ პერიოდში, როდესაც მზესა და საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურს შორის  დედამიწა აღმოჩნდება.

– და როდის დაიწყებს მუშაობას ეს ტელესკოპი?

– მისი მშენებლობა უკვე მიმდინარეობს. ახლა ჩვენ ვატარებთ ტენდერს ახალი თანაშემსრულებელი ორგანიზაციების და კონტრაქტორების შესარჩევად საბორტო სამეცნიერო აპარატურის კომპლექსის შესაქმნელად, „ასტრომეტრიის“ ექსპერიმენტის ფოტომიმღები მოწყობილობის ჩათვლით. სამწუხაროდ, პროექტის განხორციელება რამდენადმე შეფერხდა. ტელესკოპის მუშაობა ორბიტაზე ადრე დაგეგმილი იყო 2009 წელს. მაგრამ რეალობა ის არის, რომ, სავარაუდოდ, საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე მას მხოლოდ 2012 წელს დაამონტაჟებენ. ამავე დროს, დეტალურად არის შემუშავებული საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე ტელესკოპის დამონტაჟების პროცესი. განისაზღვრა საერთაშორისო კოსმოსური სადგურის რუსულ სეგმენტზე დამხმარე მოდულის მარჯვენა ბორტის გარე ზედაპირზე მისი ადგილმდებარეობა. გადაწყდა, რომ ორი ოპერატორი ღია კოსმოსში დაამონტაჟებდა ტელესკოპს. უკვე გაანგარიშებულია, რომ ამ სამუშაოს შესრულებას მხუთი საათზე მეტი დასჭირდება.

თუ, როგორც ამჟამად იგეგმება, ტელესკოპი ორბიტაზე ატანილი იქნება 2012 წელს, 2018 წლისთვის ჩვენ შეგვიძლია უფრო ზუსტი პროგნოზების წარმოდგენა დედამიწაზე მომავალი კლიმატის ცვლილების შესახებ.

ექსპერტი: ატომურ ენერგეტიკასთან დაკავშირებით საზოგადოების აზრის ცვალებადობა შეიძლება აიხსნას კალინინგრადის მაცხოვრებლების 45%-ს კრიზისით, რომლებიც ზოგადად დადებითად ეკიდებოდნენ რეგიონის ტერიტორიაზე ბალტიის ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობის პერსპექტივას. ამაზე მოწმობს მონიტორინგის ჯგუფის „კალინინგრადის ექსპრესის“ მიერ მაისში ქალაქში ჩატარებული გამოკითხვის მონაცემები. დადგინდა, რომ ქალაქის მოსახლეობის 19% პროექტის მომხრეა, 26% „არ ეწინააღმდეგება მშენებლობას, თუ ის განხორციელდება ყველა ეკოლოგიური და ტექნიკური ნორმების და მოთხოვნების შესაბამისად“. მშენებლობის მოწინააღმდეგეები უმცირესობაში იყვნენ - 43%. გამოკითხულთა 5% გულგრილი იყო ატომური ელექტროსადგურის მშენებლობის პერსპექტივის მიმართ, 7%-ს უჭირდა პასუხის გაცემა. უნდა აღინიშნოს, რომ ერთი წლის წინ, 2008 წლის მარტში, „ცირკონის“ ჯგუფის მიერ ჩატარებული გამოკითხვის მონაცემების თანახმად, გამოკითხულთა 32% მხარს უჭერდა ბირთვული ენერგეტიკის გამოყენებას რეგიონის ენერგეტიკული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად, რაც მიუთითებს მოსახლეობაში პოზიტიური განწყობის ზრდაზე მშვიდობიან ატომთან დაკავშირებით.

„გამოკითხვებში მნიშვნელოვანია ფორმულირება“, - თვლის რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის  ატომური ენერგეტიკის უსაფრთხო განვითარების პრობლემების ინსტიტუტის რადიაციული ავარიების სოციალურ-ფსიქოლოგიური შედეგების ლაბორატორიის ხელმძღვანელი ელენა მელიხოვა. „იმის გამო, თუ რომელ სიტყვას გამოიყენებთ - ატომური თუ ბირთვული ენერგეტიკა - დამოკიდებული იქნება შედეგი, - განმარტა მან. - მაგალითად, სიტყვა „ბირთვული“ ნეგატიურად არის შეფერილი და იწვევს შესაბამისად ნეგატიურ რეაქციას, ხოლო სიტყვა „ატომური“ უფრო ნეიტრალურია. სხვადასხვა მკვლევარები იყენებენ სხვადასხვა სიტყვებს და ფორმულირებებს, და ეს გავლენას ახდენს შედეგზე“. 

„მერყეობა საზოგადოებრივ აზრში შეიძლება აიხსნას კრიზისით“, - დარწმუნებულია მელიხოვა. მისივე თქმით, შარშან მაისში იგალინის ატომური ელექტროსადგურის გარშემო შეიქმნა პანიკური განწყობა, უფრო ადრე კი - ლენინგრადის. „ეს ყველაფერი განცდილი იყო ნაციონალურ დონეზე. წელს მსგავსი რამ არ მომხდარა. რატომ?  უბრალოდ იმიტომ, რომ ამისთვის არ ეცალათ. მაგრამ 2006-2007 წლებში ხალხი ამით ღელავდა“, - იხსენებს იგი.

„თითქმის ყოველწლიურად ადგილი ჰქონდა ინფორმაციულ კრიზისს, თუმცა მათ არ ჰქონდათ საფუძველი, ანუ ეს იყო ყალბი ჭორების გავრცელება. „მაძღარ“ წლებში პანიკური განწყობა  ჩნდება უცხო ქვეყნებში. ახლა ასე არ ხდება, იმიტომ, რომ არის კრიზისი და პანიკური განწყობისთვის სხვა, უფრო რეალური მიზეზები. საზოგადოების ყურადღება მათკენ არის მიპყრობილი“ , - დაასკვნა მან.

მზის დიდ მინიმუმამდე ოცდაათი წელი დარჩა?

 მზის დიდ მინიმუმამდე ოცდაათი წელი დარჩა?

 მრავალწლიანი დაკვირვებები მიუთითებენ იმაზე, რომ მზის გამოსხივების ინტენსივობა უახლოეს მომავალში შეიძლება შემცირდეს

https://lifestyle.segodnya.ua/lifestyle/science/do-velikogo-minimuma-solnca-ostalos-tridcat-let-1120903.html

მზის ჩაქრობა კატასტროფებს გამოიწვევს

ცნობილია, რომ მზის აქტივობა რეგულარულად იცვლება: ციკლის დროს, რომელიც დაახლოებით 11 წელი გრძელდება, იცვლეbა მზეზე ლაქების რაოდენობა, მაგნიტური ველი და ნათება ულტრაიისფერ დიაპაზონში. მაგრამ თავად ციკლები განსხვავდება ერთმანეთისგან - მათი საშუალო ამპლიტუდა ზოგჯერ უფრო მაღალია, ზოგჯერ დაბალი. პერიოდს, როდესაც აქტივობა მცირდება რამდენიმე ციკლის განმავლობაში, დიდ მინიმუმს (გრანდ-მინიმუმს) უწოდებენ. მაგალითად, ერთ-ერთ ასეთ გრანდ-მინიმუმს ადგილი ჰქონდა 1645-1715 წლებში. - ეს იყო ე.წ. მაუნდერის მინიმუმი, რომელსაც თან ახლავს ძლიერი გაგრილება ევროპაში.

ფიზიკოსმა დენ ლუბინმა სკრიპსის ოკეანოგრაფიული ინსტიტუტიდან და მისმა კოლეგებმა სან დიეგოს კალიფორნიის უნივერსიტეტის ასტროფიზიკის ცენტრიდან პირველად შეაფასეს, თუ რამდენად გამკრთალდება მზე შემდეგი დიდი მინიმუმის დროს. მკვლევარებმა გამოიყენეს 1978-1996 წლებში ორბიტალური კოსმოსური ტელესკოპის „ექსპლორერ-57“-ის მიერ შეგროვებული მონაცემები, რომელიც მუშაობდა ულტრაიისფერ დიაპაზონში. იმის მიხედვით, თუ როგორ იცვლებოდა მზის მსგავსი 33 ვარსკვლავის გამოსხივება, ჩვენი მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების ინტენსივობა 7%-ით შემცირდება 11-წლიანი მზის ციკლის მინიმუმიდან.

მიღებული მონაცემები იძლევა უფრო ზუსტი კლიმატის მოდელების შექმნის საშუალებას. მზის ულტრაიისფერი გამოსხივების ინტენსივობაზე დამოკიდებულია დედამიწის ატმოსფეროში ოზონის წარმოქმნა, ხოლო ოზონიდან, თავის მხრიდ, დამოკიდებულია სტრატოსფეროს ტემპერატურული სტრუქტურა და, შესაბამისად, ატმოსფეროში ქარების ძალა და მიმართულება; ანუ მზის ულტრაიისფერი სინათლე გავლენას ახდენს კლიმატზე მთლიანობაში. ტემპერატურული ცვლილებები არ იქნება თანაბარზომიერი. ისტორიიდან ცნობილია, რომ წინა დიდი მინიმუმის დროს ევროპამ გადაიტანა აცივება, მაგრამ სხვა რაიონებში, როგორიცაა ალასკა და სამხრეთ გრენლანდია, სითბო ისადგურებდა.

კვლევის ავტორები უახლოეს მომავალში პროგნოზირებენ დიდი მინიმუმის მნიშვნელოვან ალბათობას მზის ლაქების რაოდენობის შემცირების საფუძველზე. ბოლოდროინდელი მზის ციკლები მოგვაგონებს წინა დიდ მინიმუმებს: მაუნდერის მინიმუმს და დალტონის მინიმუმს. ინფორმაცია მაუნდერის გრანდ მინიმუმის შესახებ საფუძვლად დაედო ერთ-ერთ კომპიუტერულ მოდელს მომავალი დიდი მინიმუმის შედეგების აღსაწერად. ამ პირობებში საერთო მზის გამოსხივება უნდა შემცირდეს 0,25%-ით 2020 წლიდან 2070 წლამდე, ამასთან მზის რადიაციის თავდაპირველი შემცირების დროს 2020 წელს ჰაერის საშუალო ტემპერატურა დაიკლებს ცელსიუსით რამდენიმე მეათედი გრადუსით.

 მაგრამ, დიდი მინიმუმის 50-წლიანი პერიოდის ბოლოსთვის მისგან ეფექტი ნიველირდება ტემპერატურის საყოველთაო ზრდის გამო კარგად ცნობილი სათბურის ეფექტის გამო. მართალია, მოსალოდნელი დიდი მინიმუმის პერიოდში სათბურის გაზების გათბობის ეფექტი შეიძლება შემცირდეს, მაგრამ, დენ ლუბინის აზრით, პლანეტარული დათბობის ტენდენციას ეს არ შეაჩერებს, თუმცა  გარკვეული დროით შეამცირებს.

შეგახსენებთ, რომ სათბურის ეფექტის ერთ–ერთ მთავარ დამნაშავეთ ნახშირორჟანგს მიიჩნევენ, რომლის რაოდენობა ატმოსფეროში, ადამიანის წყალობით, დღითიდღე იზრდება. ასობით ათასი წლის განმავლობაში მისი დონე არ აღემატებოდა 300 ნაწილს მილიონზე. XIX საუკუნიდან დაწყებული, სამრეწველო რევოლუციის დროიდან, CO2 (და სხვა სათბურის გაზები) ჰაერში მატულობს. მსოფლიო მეტეოროლოგიური ორგანიზაციის მონაცემებით, 2016 წელს ნახშირორჟანგის კონცენტრაციამ გადააჭარბა მილიონზე 403 ნაწილს, რაც რეკორდული მაჩვენებელია ბოლო 800 ათასი წლის განმავლობაში.

შეგახსენებთ, რომ ადრე გავრცელებული ინფორმაციის თანახმად, უნიკალური ასტეროიდი, რომელიც არავის შეუმჩნევია, მზეს ემუქრება.

ასევე აღინიშნა, რომ მზეზე ხშირმა აფეთქებებმა შეიძლება გაანადგუროს მისი მაგნიტური „გუმბათი“.

დაიწყო უკრაინის კლიმატის ცვლილებებთან ადაპტაციის ჩარჩო სტრატეგიის მომზადება 2030 წლამდე - ზელენსკი

 

დაიწყო უკრაინის კლიმატის ცვლილებებთან ადაპტაციის ჩარჩო სტრატეგიის მომზადება 2030 წლამდე - ზელენსკი

https://speakernews.com.ua/ru/politika/nachata-podgotovka-ramochnoy-strategii-adaptatsii-k-izmeneniyu-klimata-ukrainy-do-2030-goda-zelenskiy-11015

უკრაინა ცდილობს თავისი კლიმატური პოლიტიკის შეთანხმებას. ქვეყნის გრძელვადიანი მიზანია ნახშირბადოვანი ნეიტრალიტეტის მიღწევა.

ამის შესახებ უკრაინის პრეზიდენტმა ვლადიმერ ზელენსკიმ კლიმატური ამბიციების (Climate Ambition Summit) საერთაშორისო სამიტზე განაცხადა, რომელიც 12 დეკემბერს ონლაინ ფორმატში ჩატარდა, იუწყება სახელმწიფოს მეთაურის პრეს-სამსახური.

თავის ვიდეო მიმართვაში ზელენსკიმ თქვა, რომ მიმდინარე წელს უკრაინამ განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნო კლიმატის ცვლილების ნეგატიური გავლენა: რიგ რეგიონებში ხანგრძლივმა გვალვამ გაანადგურდა მოსავალი, ქვეყნის აღმოსავლეთით მოხდა ფართომასშტაბიანი ტყის ხანძრები, ხოლო დასავლეთით - გამანადგურებელი წყალდიდობა.

„პლანეტის ყველა მცხოვრები უკვე განიცდის გლობალური დათბობის სუნთქვას და განიცდის დანაკარგს კლიმატური პოლიტიკისადმი პასიური დამოკიდებულების გამო“, - აღნიშნა პრეზიდენტმა.

მისი თქმით, უკრაინა თანმიმდევრულად იცავს თავის თავზე აღებულ ვალდებულებებს მდგრადი განვითარების მიზნები-2030-ს და საერთაშორისო კლიმატური შეთანხმებების ეფექტურად იმპლანტაციის საკითხში.

„პარიზის შეთანხმების მხარეთა კონფერენციისთვის მზადებისას, რომელიც გლაზგოში უნდა გაიმართოს, ჩვენ ვმუშაობთ მეორე ეროვნულად განსაზღვრულ შენატანზე. ამ საფუძველზე, ჩვენ განვიხილავთ სათბურის გაზების ემისიის მიზანს 2030 წელს უკრაინის ეკონომიკის ყველა სექტორში, 36%-დან 42%-მდე დიაპაზონში, 1990 წელთან შედარებით, ანუ შემცირება 58-64% -იანია“, - თქვა ზელენსკიმ.

სახელმწიფოს მეთაურმა ასევე აღნიშნა, რომ პარიზის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ახალი ვალდებულებების გარდა, უკრაინა ასევე მუშაობს კლიმატის პოლიტიკის სახელმწიფო ფინანსური მხარდაჭერის მექანიზმების გაუმჯობესებაზე.

„უკრაინა ასევე ცდილობს თავისი კლიმატის პოლიტიკისა და კანონმდებლობის შეთანხმებას ევროპულ მწვანე კურსთან. ჩვენ ვააქტიურებთ ევროკავშირთან თანამშრომლობას ენერგოეფექტურობის, წყალბადის ენერგეტიკის და ენერგიის განახლებადი წყაროების განვითარების, ქვანახშირის სექტორის სამართლიანი ტრანსფორმაციისა და კვოტებით ვაჭრობის ეროვნული სისტემის განვითარების სფეროში სათბურის გაზების ემისიების  საკითხებში“, - თქვა პრეზიდენტმა.

მან დასძინა, რომ უკრაინის გრძელვადიანი მიზანია ნახშირბადის ნეიტრალურობის მიღწევა.

„ჩვენ გამოვიყენებთ ძალისხმევას, რომ მაქსიმალურად შევამციროთ დრო ამ მიზნის მისაღწევად“, - ხაზგასმით აღნიშნა ზელენსკიმ.

გარდა ამისა, მისი თქმით, მიმდინარეობს უკრაინის ენერგეტიკული სტრატეგიის გადახედვის პროცესი, რომელიც ითვალისწინებს განახლებადი ენერგიის განვითარებას, წიაღისეული საწვავის, კერძოდ ნახშირის, ეტაპობრივ შეცვლას.

 „ჩვენ დავიწყეთ 2030 წლამდე უკრაინის კლიმატის ცვლილებებთან ადაპტაციის ჩარჩო სტრატეგიის მომზადება. დოკუმენტი კოორდინაციას გაუწევს ხელისუფლების სხვადასხვა ორგანოების მუშაობას ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე. უკრაინა არის და დარჩება კლიმატის ცვლილებებთან ბრძოლისა და გარემოს დაცვის გლობალური პროცესის ერთ-ერთი აქტიური და პასუხისმგებელი მონაწილე“, - განაცხადა პრეზიდენტმა.

კლიმატური ამბიციების საერთაშორისო სამიტი (Climate Ambition Summit)-2020 ეძღვნება პარიზის კლიმატური შეთანხმების მეხუთე წლისთავს (2015) და კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებით გაეროს კლიმატის შემდეგი კონფერენციის (COP26) მზადებას, რომელიც 2021 წლის ნოემბერში გლაზგოში (დიდი ბრიტანეთი) გაიმართება.

სამიტს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური წონა აქვს წამყვანი საერთაშორისო პარტნიორებისთვის, განსაკუთრებით დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთისთვის. მიმდინარე წელს ღონისძიებაში 70-ზე მეტი სახელმწიფოს და მთავრობის მეთაურმა მიიღო მონაწილეობა, რომლებმაც ჩაწერეს მოკლე ვიდეომიმართვა პარიზის კლიმატის შეთანხმებასთან დაკავშირებით მათი სახელმწიფოების „ახალი და ამბიციური“ ვალდებულებების გადმოცემით.

ღონისძიებას თავმჯდომარეობდნენ ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი ბორის ჯონსონი, საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი, იტალიის პრემიერ- მინისტრი ჯუზეპე კონტე, ჩილეს პრეზიდენტი სებასტიან პინერა და გაეროს გენერალური მდივანი ანტონიო გუტერიში.

პარიზის შეთანხმების მე-4 მუხლის თანახმად, მხარეებმა ყოველ 5 წელიწადში უნდა განაცხადონ თავიანთი ეროვნულად განსაზღვრული შენატანების შესახებ,  მიუთითონ  პროგრესზე მიმდინარე შენატანებთან შედარებით, და ასახონ ყველაზე სავარაუდო ამბიციები და შესაბამისი შესაძლებლობები ეროვნული გარემოებების გათვალისწინებით.

პარიზის შეთანხმებაში უკრაინის მიერ პირველი ეროვნულად განსაზღვრული წვლილის თანახმად, ჩვენმა ქვეყანამ აიღო ვალდებულება 2030 წელს არ გადააჭარბოს 60% სათბურის გაზების ემისიებს 1990 წლის დონესთან შედარებით (ან 1990 წლიდან 40%-ით შემცირება, სექტორის „მიწათსარგებლობა, ცვლილებები მიწათსარგებლობაში და სატყეო მეურნეობა“ გათვალისწინების გარეშე).

ჟანგბადს ცუდი სუნი აქვს გოსგორპრომნადზორმა შეამოწმა სამედიცინო დაწესებულებები, რომლებიც ბალონებში გაზს იყენებენ

ჟანგბადს ცუდი სუნი აქვს

გოსგორპრომნადზორმა შეამოწმა სამედიცინო დაწესებულებები, რომლებიც ბალონებში გაზს  იყენებენ

 https://www.kommersant.ru/doc/1319961

 

გაზეთი „კომერსანტი უკრაინა“ №24,  11.02.2010, გვ. 3

სამრეწველო უსაფრთხოების, შრომის დაცვისა და სამთო ზედამხედველობის სახელმწიფო კომიტეტმა (გოსგორპრომნადზორმა) გუშინ გამოაცხადა სამედიცინო დაწესებულებების შემოწმების შედეგები, რომლებიც ჟანგბადის ბალონებს გამოიყენებენ. შემოწმება დაიწყო ლუგანსკის ქალაქის საავადმყოფოში აფეთქების შემდეგ. მოსაზრებები აფეთქების მიზეზების შესახებ გაიყო: გოსგორპრომნადზორი მიიჩნევს, რომ აფეთქება მოხდა სხვადასხვა გაზების შერევის გამო, ხოლო ლუგანსკის ოლქის პროკურატურაში დარწმუნებული არიან, რომ ეს მოხდა ბალონთან დაუდევრად მოპყრობის გამო.

როგორც გოსგორპრომნადზორის თავმჯდომარის მოადგილემ სტეპან დუნამმა გუშინ „Ъ“ განუცხადა, სამედიცინო დაწესებულებების დაუგეგმავი შემოწმება დაიწყო 19 იანვარს ლუგანსკის # 7 საავადმყოფოში აფეთქების შემდეგ. შეგახსენებთ, 18 იანვარს იქ ჟანგბადის ბალონი აფეთქდა, რის შედეგადაც 16 ადამიანი დაიღუპა. აფეთქების ფაქტზე ლუგანსკის რაიონის პროკურატურამ აღძრა სისხლის სამართლის საქმე. (იხილეთ 19 იანვრის „Ъ“)

ბატონი დუნასის თქმით, შემოწმდა 1288 სამკურნალო დაწესებულება, რომელშიც 10 ათასზე მეტი დარღვევა გამოვლინდა. „ან ცილინდრები იყო პალატებში, რაც კატეგორიულად აკრძალულია, ან პერსონალმა არ გაიარა შესაბამისი სწავლება ჟანგბადის დანადგარის მომსახურებასთან დაკავშირებით“, - დასძინა მან. შედეგად, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დაეკისრა 808 თანამშრომელს, აქედან 284 სამკურნალო დაწესებულების ხელმძღვანელია.

შემოწმების დროს ასევე დადგინდა ლუგანსკის საქალაქო საავადმყოფოში მომხდარი აფეთქების წინასწარი მიზეზები. აქ ექსპერტების მოსაზრებები გაიყო. კერძოდ, სტეპან დუნასი მიიჩნევს, რომ აფეთქების მიზეზი შეიძლება ყოფილიყო „ჟანგბადის ურთიერთქმედება სხვა გაზისებრი ნივთიერებასთან - სავარაუდოდ, აზოტთან“. „მედიცინაში შეიძლება მხოლოდ სამედიცინო ჟანგბადის გამოყენება. ამ შემთხვევაში შეიძლება გამოყენებული იქნა ტექნიკური ჟანგბადი, რის გამოც იქ შეიძლება ყოფილიყო ზოგიერთი ქიმიური მინარევები. ამან გამოიწვია ქიმიური რეაქცია და, შედეგად, აფეთქება“, - განმარტა ბატონმა  დუნასმა.

მაგრამ, გუშინ გამართულ ბრიფინგზე, ლუგანსკის ოლქის პროკურორის მოადგილემ, ნიკოლაი ვასილინმა უარყო ეს ვერსია. მისივე თქმით, ტრაგედიის მიზეზი გახდა ჟანგბადის ბალონის აფეთქება არასათანადო მოპყრობის შედეგად. „სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიეცა საავადმყოფოს მთავარი ექიმის მოადგილე სამეურნეო დარგში. არის კიდევ ერთი ეჭვმიტანილი - 59 წლის შრომის დაცვის ინჟინერი“, - თქვა ვასილინმა. მან აღნიშნა, რომ სამედიცინო დაწესებულებებში ჟანგბადის გამოყენება შესაძლებელია მხოლოდ სპეციალურად აღჭურვილი ჟანგბადის პუნქტის პირობით, საიდანაც პალატებში უნდა გადიოდეს სპილენძის მილსადენი. „საჭირო მილსადენი აქ იყო. მაგრამ გასული წლის ბოლოს ის მწყობრიდან გამოვიდა, და სარეანიმაციო განყოფილების უფროსმა გადაწყვიტა ჟანგბადის ბალონები პირდაპირ პალატებში მიეტანა, რათა მიეერთებინა მძიმე ავადმყოფებისთვის ხელოვნური სუნთქვის აპატარებთან“, - განაცხადა ნიკოლაი ვასილინმა.

სტეპან დუნასის თქმით, 2009 წელს გოსგორპრომნადზორის ინსპექტორებმა ჩაატარეს ლუგანსკის № 7 საქალაქო საავადმყოფოს შემოწმება. „გამოვლენილია ჟანგბადის დანადგარების ექსპლუატაციასთან დაკავშირებული დარღვევები. საავადმყოფოს ხელმძღვანელობას დაევალა მათი აღმოფხვრა. მაგრამ მათ გადადეს ყველა სამუშაო 2010 წლამდე. ამრიგად, ჟანგბადის განაწილების პუნქტის შეკეთება 18 იანვარს იგეგმებოდა“, - აღნიშნა ბატონმა დუნასმა.

ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილის ვლადიმირ იურჩენკოს განცხადებით, ყველა საავადმყოფოში უნდა გაკეთდეს ცენტრალიზებული სისტემა. „ეს არის სამედიცინო დაწესებულების თითოეული ხელმძღვანელის მოვალეობა და პასუხისმგებლობა“, - დასძინა ბატონმა იურჩენკომ. თავის მხრივ, საავადმყოფოების ხელმძღვანელები დარწმუნებულნი არიან, რომ ყველა საავადმყოფოში არ არის აუცილებელი მილსადენის აშენება ჟანგბადის მისაწოდებლად. „ჟანგბადი საჭიროა ნარკოზის აპარატებისთვის ქირურგიული ჩარევის დროს, აგრეთვე ინტენსიური თერაპიის პალატებში ხელოვნური სუნთქვის აპარატებისთვის. საავადმყოფოები, სადაც ერთჯერადი ოპერაციები ხორციელდება, ჟანგბადის სადგურები საჭირო არ არის“, - განუმარტა გუშინ „Ъ“-ს დნეპროპეტროვსკის ოლქის ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო საავადმყოფოს მთავარმა ექიმმა დიმიტრი კრიჟანოვსკიმ. 

მზის აქტივობის გავლენა ადამიანის ფიზიოლოგიურ და ფსიქიკურ მდგომარეობაზე

მზის აქტივობის გავლენა ადამიანის ფიზიოლოგიურ და ფსიქიკურ მდგომარეობაზე 

 https://pt.slideshare.net/ilysvetlov/ss-10669075

          პრეზენტაცია შეასრულეს მე-11 კლასის მოსწავლეებმა: მაქსიმ ივანოვმა, ირინა პოპოვამ, ალექსანდრ მეზინმვა, ვიქტორია შჩერბინინამ.

ჰელიობიოლოგია. ჰელიობიოლოგია არის ბიოფიზიკის დარგი, რომელიც სწავლობს მზის აქტივობის ცვლილების გავლენას დედამიწის ორგანიზმებზე. ჰელიობიოლოგიის ფუძემდებელია გამოჩენილი რუსი მეცნიერი ა. ჩიჟევსკი

ა.ლ. ჩიჟევსკის შრომებში ნაჩვენებია, რომ მზის აქტივობის ცვლილებები გავლენას ახდენს წლიური ხის რგოლების ზრდის სიჩქარეზე, მარცვლეულის მოსავლიანობაზე, მწერების, თევზებისა და სხვა ცხოველების გამრავლებასა და მიგრაციაზე, ადამიანებსა და ცხოველებში რიგი დაავადებების დაწყებასა და გამწვავებაზე.

ყაზანელმა ექიმმა-ბაქტერიოლოგმა ს.ტ. ველჰოვერმა აღმოაჩინა ზოგიერთი მიკროორგანიზმების შეფერილობისა და პათოგენურობის ცვლილებები მზის აალების დროს.

ენტომოლოგმა ნ.ს. შერჩენოვსკიმ აღნიშნა, რომ კალიების თავდასხმის პერიოდულობა შეესაბამება მზის 11-წლიან ციკლს

ჰემატოლოგმა ნ.ა. შულცმა დაადგინა მზის აქტივობის სხვაობის გავლენა ადამიანის სისხლში ლეიკოციტების რაოდენობაზე და ფარდობით  ლიმფოციტოზზე.

იტალიელმა ფიზიკოსმა და ქიმიკოსმა გ. პიკარდიმ აღმოაჩინა სხვადასხვა ფიზიკური ფაქტორების, და განსაკუთრებით მზის მოქმედების ცვლილებების, გავლენა კოლოიდური ხსნარების მდგომარეობაზე.

ფრანგმა ექიმმა მ. ფორმა და სხვებმა აჩვენეს, რომ გახშირებული უეცარი სიკვდილიანობა და ქრონიკული დაავადებების გამწვავება უკავშირდება მზის აქტივობის ზრდას.

კვლევები ჰელიობიოლოგიაში შეისწავლიან კავშირს კონკრეტული ბიოლოგიური მაჩვენებლების ცვლილებებსა და მზის აქტივობას შორის, პირობების ზემოქმედებას, რომლებიც მოდელირებენ მზის აქტივობის ცალკეულ ფაქტორებს, სხვადასხვა ბიოლოგიურ ობიექტებზე. ჰელიობიოლოგია მჭიდრო კავშირშია ბიოლოგიის სხვა დარგებთან: მედიცინასთან, კოსმოსურ ბიოლოგიასთან, ასტრონომიასთან, ფიზიკასთან. ჰელიობიოლოგიის მთავარი ამოცანაა იმის გარკვევა, მზის აქტივობის რომელი ფაქტორები ახდენენ გავლენას ცოცხალ ორგანიზმებზე და როგორია ამ გავლენების ხასიათი და მექანიზმები.

https://www.ozon.ru/context/detail/id/8141894/#section-description--offset-80

მზე-დედამიწის კავშირი, ამინდი და კლიმატი

აღწერა

კოლექტიური მონოგრაფია ეძღვნება საერთაშორისო სიმპოზიუმს მზის აქტივობის გავლენის შესახებ ამინდსა და კლიმატზე. აშშ-ში ჩატარებული სიმპოზიუმის მუშაობაში მონაწილეობა ასევე მიიღეს მეცნიერებმა სსრკ-დან, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკიდან და სხვა ქვეყნებიდან. იგი ასახავს კვლევის თანამედროვე დონეს და სახავს მომავლის გზას. მზის აქტივობის გავლენის ფაქტის აღიარება ამინდსა და კლიმატზე იწვევს სხვადასხვა კონკრეტული კვლევების განვითარების აუცილებლობას, რომელიც მიმართულია ამ გავლენის მექანიზმის დაზუსტებისკენ და, საბოლოოდ, მის არრიცხვაზე მოკლევადიანი და გრძელვადიანი ამინდის პროგნოზით.

წიგნი განკუთვნილია მეტეოროლოგების, კლიმატოლოგების, აეროლოგებისა და ჰელიოგეოფიზიკის სპეციალისტებისთვის, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან ამინდისა და კლიმატის ფორმირების საკითხებით, მზის აქტივობასთან დაკავშირებული ფაქტორების გათვალისწინებით.

ბ. მაკნორმანის  და თ. სელეგის რედაქციით

პრეზენტაცია თემაზე „ჯორდანო ბრუნო“

                               პრეზენტაცია თემაზე „ჯორდანო ბრუნო“ 

 https://pptcloud.ru/filosofiya/dzhordano-bruno-146355

სლაიდი 1

ჯორდანო ბრუნოს პანთეიზმის თავისებურება

შეასრულა: ნარგიზა კახაროვამ. ფაკულტეტი: ОМ ჯგუფი: 029/2

სლაიდი 2

აღორძინების ეპოქა

აღორძინების ეპოქა ევროპის მოწინავე ქვეყნებისთვის არის კაპიტალისტური ურთიერთობების აღმოცენების ხანა, ეროვნული სახელმწიფოებისა და აბსოლუტური მონარქიების ფორმირება, ბურჟუაზიის აღზევების ეპოქა ფეოდალურ რეაქციასთან ბრძოლაში, ღრმა სოციალური კონფლიქტების ეპოქა - გლეხთა ომი გერმანიაში, რელიგიური ომები საფრანგეთში და ნიდერლანდების ბურჟუაზიული რევოლუცია.

სლაიდი 3

აღორძინების ეპოქის ფილოსოფია მჭიდრო კავშირშია მისი თანამედროვე ბუნებისმეტყველების განვითარებასთან, დიდ გეოგრაფიულ აღმოჩენებთან, ბუნებისმეცნიერების დარგში მიღწეულ წარმატებებთან.

სლაიდი 4

პერიოდები

1. აღორძინების ეპოქის ფილოსოფიის განვითარების პირველი ეტაპი უკავშირდება მოაზროვნეთა დიდ ინტერესს მსოფლიოში ადამიანის მოწყობისის პრობლემებისადმი, რომელიც განიხილებოდა, როგორც სამყაროს ცენტრი და სამუთარი თავის თვით შემოქმედი. იქმნება ადამიანი-შემოქმედის ერთგვარი კულტი. 2. აღორძინების ეპოქის ფილოსოფიის განვითარების მეორე ეტაპი დაკავშირებულია პლატონის და არისტოტელეს მიმდევართა იდეების ინტერპრეტაციასთან განახლებადი სამყაროს საჭიროებებთან დაკავშირებით.

სლაიდი 5

მესამე ეტაპი

სლაიდი 6

ჯორდანო ბრუნო

ჯორდანო ბრუნო არის იტალიელი დომინიკელი ბერია, ფილოსოფოსი და პოეტი, პანთეიზმის წარმომადგენელი.

სლაიდი 7

პანთეიზმი

პანთეიზმი რელიგიური და ფილოსოფიური მოძღვრებაა, რომელიც აერთიანებს და ზოგჯერ აიგივებს ღმერთსა და სამყაროს. სიტყვა „პანთეიზმი“ მოდის ძველი ბერძნულიდან: (პან) – „ყველაფერი, ყოველგვარი“ და (თეოსი) – „ღმერთი, ღვთაება“. პანთეიზმში ასახვას ჰპოვებს კონცეფცია, რომ „ღმერთი“ განსაკუთრებით კარგად არის გაგებული სამყაროსადმი დაახლოებაში.

სლაიდი 8

მთავარი მიმართულებები

მნემონიკა 2. კოსმოლოგია 3. ლიტერატურული შემოქმედება 4. კულტურული გავლენა 5.პანთეიზმი

სლაიდი 9

მნემონიკა

რაიმუნდუ ლაულის მსგავსად, ბრუნო იყო მეხსიერების ხელოვნების მცოდნე. მან დაწერა წიგნები მნემონიკურ ტექნიკაზე „იდეების ჩრდილებზე“ (1584) და „ცირცეის სიმღერა“, რომლებიც, ბრუნოს შემოქმედების მკვლევარების აზრით, თავისი ფესვებით ჰერმეტიზმში იღებს სათავეს.

სლაიდი 10

კოსმოლოგია

კოპერნიკის ჰელიოცენტრული თეორიისა და ნიკოლაი კუზანსკის ჰელიოცენტრული თეორიის განვითარების საფუძველზე,  ბრუნომ გამოთქვა ზოგიერთი ვარაუდი: მატერიალური ციური სფეროების არარსებობის შესახებ, სამყაროს უსასრულობის შესახებ, რომ ვარსკვლავები შორეული მზეებია, რომელთა გარშემო პლანეტები ტრიალებენ, მის დროს ჩვენი მზის სისტემების უცნობი პლანეტების არსებობის შესახებ. 

სლაიდი 11

ლიტერატურული შემოქმედება

როგორც პოეტი, ბრუნო ეკუთვნოდა ლიტერატურული ჰუმანიზმის მიმდევრებს. თავის მხატვრულ ნაწარმოებებში - ანტიკლერიკულ სატირულ პოემა „ნოეს კიდობანში“, ფილოსოფიურ სონეტებში, კომედია „სასანთლეში - ბრუნო უარყოფს „სწავლული კომედიის“ კანონებს და ქმნის თავისუფალ დრამატულ ფორმას, რომელიც იძლევა ცხოვრების და ნეაპოლიტანური ქუჩების რეალისტურად ასახვის საშუალებას. ბრუნო დასცინის პედანტურობასა და ცრურწმენას, გესლიანი სარკაზმით თავს ესხმის სულელურ და ფარისევლურ ამორალიზმს, რომელი კათოლიკურმა რეაქციამ მოიტანა.

სლაიდი 12

კულტურული გავლენა

ჯორდანო დიდი ხნის განმავლობაში ცხოვრობდა და მუშაობდა ლონდონში, ასევე ორი წლის განმავლობაში მუშაობდა ასოთამწყობად ოქსფორდში, და შეეძლო ურთიერთობა ე. შექსპირთან დაახლოებულ ადამიანებთან ან თავად დრამატურგთან. ეს აისახა ამ უკანასკნელის ორ ნაწარმოებში: „ქარიშხალი“ (პროსპეროს სიტყვის გამოსვლა) და „სიყვარულის უნაყოფო ძალისხმევა“. ბრუნოს მიეძღვნა რამდენიმე მუსიკალური ნაწარმოები, კერძოდ, ჯგუფი „ლეგიონის“ სიმღერა „ერეტიკოსი“.