https://gorky.media/intervyu/opravdanniy-ekstremism/
გამართლებული ექსტრემიზმიСергей Зенкин о художественной прозе Жоржа Батая
გამომცემლობა „ლადომირმა“ „პოეზიის სიძულვილი“ განმეორებით გამოაქვეყნა - ფრანგი მოაზროვნისა და მწერლის ჟორჟ ბატაის თხზულებათა კრებული, რომელშიც შევიდა მისი მხატვრული პროზა. „გორკიმ“ ამ წიგნის შესახებ ჰკითხა მის სამეცნიერო რედაქტორსა და ბატაის შემოქმედების სპეციალისტს სერგეი ზენკინს: ჩვენ ვისაუბრეთ არასანდო მწერლებზე, ბატაის „პორნოგრაფიულობაზე“ და იმის შესახებ, თუ რატომ ციტირებს მას საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი.
რატომ უნდა გამოექვეყნებინათ განმეორებით „პოეზიის სიძულვილი“ და რით განსხვავდება 2017 წლის გამოცემა 1999 წლის გამოცემისგან?
გამოცემები თითქმის იდენტურია. 1999 წლის წიგნი დიდი ხნის წინ გაიყიდა, და გამომცემლობა „ლადომირმა“ გადაწყვიტა ბოლომდე დაებეჭდა ტირაჟის ნაწილი. მე მხოლოდ ზოგიერთ ინფორმაციასთან დაკავშირებული სიახლე შევიტანე ჩემს შესავალ სტატიაში, მივუთითე, კერძოდ, ციტირების უფრო თანამედროვე წყაროები.
პირველად როდის შეხვდით ამ ავტორს და რამ გაიძულათ ამის გაკეთება?
ეს საინტერესო ამბავია. 1990-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც მსოფლიო ლიტერატურის ინსტიტუტში ვმუშაობდი, მე დამავალეს დამეწერა თავი ჟორჟ ბატაის შესახებ დიდი აკადემიური გამოცემისთვის „ფრანგული ლიტერატურის ისტორია“. ჯერ კიდევ 1950-იან წლებში გამოქვეყნდა მისი ოთხი ტომი, ახლა კი გადაწყვიტეს მეხუთეს გამოცემა, რომელიც ეძღვნებოდა ომის შემდგომი პერიოდის უახლეს ლიტერატურას. დრო ძალიან მოძრავი იყო - პერესტროიკა, კომუნიზმის დაცემა - და ტომის შემადგენლობა გზადაგზა იცვლებოდა. მასში დამატებით ჩართეს ისეთი ავტორები, რომელთა ნაწარმოებების გამოქვეყნებაზე ან თუნდაც შესწავლაზე საბჭოთა კავშირში ფიქრიც არ შეიძლებოდა. ასე რომ, მე შემხვდა რამდენიმე ასეთი „არასანდო“ მწერალი: ჟან ჟენე, მორის ბლანხო, როლან ბარტი და ჟორჟ ბატაი. მე დავწერე მიმოხილვითი თავი მის შესახებ, რომელიც აღმოჩნდა თითქმის პირველი ჩემი სამეცნიერო ნაშრომი ბატაის შესახებ რუსეთში. „ლადომირის“ გამომცემლობის ხელმძღვანელებმა შეიტყვეს ამ ნაშრომის შესახებ, მომძებნეს და შემომთავაზეს ბატაის თხზულებათა კრებულის გამოქვეყნება. ასეთი დრო იყო, ადამიანებს რისკის არ ეშინოდა: ახალგაზრდა, ცოტა ხნის წინ შექმნილ გამომცემლობას შეეძლო უცნობი ავტორისთვის მიემართა წინადადებით გამოეცა რუსი მკითხველისთვის სრულიად უცნობი მწერლის თხზულებათა კრებული. ამ პროექტის განხორციელება ნელ-ნელა დაიწყო. 1999 წელს გამოვაქვეყნეთ ბატაის ლიტერატურული პროზა - „პოეზიის სიძულვილი“, რამდენიმე წლის შემდეგ - სოციოლოგიური გამოკვლევების ტომი, „დაწყევლილი ნაწილი“, და სულ ახლახან გამოვიდა ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ტომი - „ათეოლოგიის ჯამი“, ბატაის ფილოსოფიურ-მისტიკური ნაშრომები. ...
გამოდის, რომ გამომცემლები დაინტერესდნენ ბატაის ნაწარმოებებით თქვენი სტატიის წყალობით?
არა, ჩემი სტატიის წყალობით არა, მაშინ ჯერ კიდევ არ იყო გამოქვეყნებული. საქმე ისაა, რომ „ლადომირი“, სხვა საკითხებთან ერთად, ეწეოდა მარგინალური, კერძოდ ეროტიული ლიტერატურის სერიოზულ, სამეცნიერო გამოცემას, ამიტომ მოხვდა მის თვალთახედვაში „პორნოგრაფიული“ ბატაი. ზოგჯერ ასეთი გზით ხდება საკმაოდ მნიშვნელოვანი კულტურული პროექტების განხორციელება.
დაგეგმილია თხზულებათა მეოთხე ტომის გამოქვეყნება? თუ ასეა, რა შედის მასში?
დაგეგმილია კიდევ ორი ტომის გამოცემა: მეოთხეში შევა ბატაის წიგნები ლიტერატურისა და ხელოვნების შესახებ, მეხუთეში - მცირე სტატიები სხვადასხვა თემაზე: პოლიტიკის, თანამედროვე ლიტერატურის და ა.შ. შესახებ. ჯერ ყველა თარგმანი არ არის შეგროვებული, მაგრამ იმდი მაქვს, რომ მომავალ წელს მეოთხე ტომზე მუშაობა დასრულდება.
ამჟამად ბატაის მემკვიდრეობის რამდენი პროცენტია ნაცნობი რუსულენოვანი მკითხველისთვის?
თუ შევადარებთ ფრანგულ თორმეტტომეულ თხზულებათა კრებულს, ეს იქნება 30-40 პროცენტი. როდესაც გამოვაქვეყნებთ შემდეგ ორ ტომს, ამ პროცენტულ მაჩვენებელს 50-60-მდე მივიყვანთ. მაგრამ უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგიერთი ნამუშევარი რუსულ ენაზე გამოიცა სხვა გამომცემლობებში - მაგალითად, „ჟილ დე რეს პროცესი“. ზოგადად, შეიძლება ველოდოთ, რომ რამდენიმე წლის შემდეგ რუსულენოვან მკითხველს ექნება წვდომა ძალიან წარმომადგენლობით კორპუსზე, რომელშიც შევა ყველაფერი საუკეთესო.
როგორია ახლა, პირველი თარგმანების გამოქვეყნებიდან თითქმის ოცი წლის შემდეგ, მისი „მიზნობრივი აუდიტორია“ ჩვენს ქვეყანაში?
ახლა შეიქმნა გარკვეული გარემო, კერძოდ, ახალგაზრდა მეცნიერების, რომლებიც კარგად აითვისეს ბატაის იდეები. ფართო მასებზე, რა თქმა უნდა, არ ვიქნები პასუხისმგებელი, მაგრამ ის მოთხოვნადია აკადემიურ წრეებში. მე პერიოდულად მიკავშირდებიან ავტორები, რომლებიც თავიანთ სადისერტაციო ნაშრომებს ბათაის უძღვნიან. ბატაის და სხვა ავტორების კვლევით დაკავებული არიან, როგორც ფილოსოფოსები, ისე ლიტერატურის ისტორიკოსები, მაგალითად, სერგეი ფოკინი პეტერბურგში.
რა თანმიმდევრობით ურჩევდით ბატაის შემოქმედების გაცნიბას: ფილოსოფიიდან პროზაზე, თუ პროზაიდან ფილოსოფიაზე? მკითხველთა ნაწილმა „თვალის ისტორია“ წაიკითხა, ბატაის ყველაზე ცნობილი მხატვრული ტექსტი, მაგრამ ისინი სერიოზულად არ აღიქვამენ მის „რელიგიის თეორიას“ და სხვა ნაწარმოებებს, რადგან, მათი თქმით, წაკითხული „ზიზღის ჯანსაღ გრძნობას“ იწვევს. აქვს თუ არა შოკს ბატაის პროზის შინაარსისგან ევრისტული მნიშვნელობა? თუ უკეთესია თეორიული ბაზის მომზადება მისი ძირითადი იდეების სახით?
ჩემთვის ცხადია, რა სახის სირთულეებთან არის ეს დაკავშირებული ეს. ახლაც კი, როდესაც მკითხველმა ბევრი რამ აითვისა ექსტრემალური, პროვოკაციული ლიტერატურისგან, მას დისკომფორტი უჩნდება ბატაი-მწერლის ზოგიერთი ფანტაზიის კითხვისას. ამას რომ გაუმკლავდეთ, შესაძლებელია ორი მიდგომა. პირველ რიგში, მე ვურჩევდი ფილოსოფიით კი არა, სოციოლოგიით დაწყებას. ნამუშევრები, რომელიც შევიდა „დაწყევლილ ნაწილში“, ყველაზე რაციონალური, ყველაზე სამეცნიერო სეგმენტია თავისი ჩანაფიქრით ბატაის შემოქმედებაში. ისინი დაწერილია იმ პერიოდში (ომის შემდეგ), როდესაც ბატაი შეგნებულად ცდილობდა მეცნიერი გამხდარიყო. მას ეს ყოველთვის არ გამოდიოდა - მისი აზროვნება არ იძლეოდა სრული რაციონალიზაციის შესაძლებლობას. ის მუდმივად შეიცავდა წინააღმდეგობებს, გადაუჭრელ პრობლემებს, ჩავარდნებს, რომლებსაც ავსებდა ლიტერატურულ-ესეისტური დისკურსით. ამის მიუხედავად, მისი თხზულებები ცხადყოფს ბატაის სურვილს, იყოს რაციონალისტი, და ეს მისი ძალიან მნიშვნელოვანი მხარეა, რომლის ხაზგასმასაც ყოველთვის ვცდილობ ემს ნაშრომებში. მისი მხატვრული შემოქმედების ყველაზე ექსტრემალური, ყველაზე ტრანსგრესიული ელემენტები გამართლებულია და განმტკიცებულია მისი ფილოსოფიური და სოციოლოგიური აზროვნებით. სოციოლოგები მას აღიქვამენ როგორც მწერალს, ან არც ისე საიმედო ესეისტს. ჩემი აზრით, ეს არ არის სამართლიანი.
ბატაის იდეები (მათ შორის მისტიკური გამოცდილების ანალიზი) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სამყაროზე რაციონალური და საპასუხისმგებლო ფიქრისთვის, ასევე სერიოზულ სოციალურ-პოლიტიკურ დისკურსში. მაგალითად, სულ ცოტა ხნის წინ, საფრანგეთის პრეზიდენტმა ემანუელ მაკრონმა, რომელიც სიტყვით გამოვიდა პარლამენტის დეპუტატების წინაშე, სხვა ციტატებთან ერთად მოიყვანა ჟორჟ ბატაის სიტყვები - „დაწყევლილი ნაწილის“ ცნება. ასე რომ, ბატაის ნამუშევრების წაკითხვის ერთ-ერთი გზაა იდეურად ყველაზე საპასუხისმგებლო ტექსტების წაკითხვის დაწყება, შემდეგ კი მხატვრულ ტექსტებზე გადასვლა.
მეორე ვარიანტი - აქ მე უნებლიედ თვითრეკლამას ვეწევი - არის ლიტერატურული ნაწარმოებების კითხვა და პარალელურად სამეცნიერო აპარატის გაცნობა. ბატაის ლადომირის გამოცემაში ის ძალიან სერიოზულია. მაგალითად, მე ტყუილად არ დავწერე მისი ლიტერატურული პროზისთვის უზარმაზარი შესავალი სტატია: მე მშვენივრად მესმოდა, რომ ამგვარი ტექსტები ძალიან დეტალურ განმარტებას საჭიროებს. ჩემი ამოცანაა ამ სტატიაში, ისევე როგორც სხვა სტატიებში ამ ავტორის შესახებ, არის მისი რაციონალური კითხვის პროგრამის, სტრატეგიის შეთავაზება. თეორიის გაცნობა დაგეხმარებათ ინტელექტუალურად შეითვისოთ მისი პროზის პროვოკაციული ელემენტები.
ბატაის პერსონის შესახებ უამრავი ისტორიული ანეკდოტი დადის. გთხოვთ, გაგვიზიაროთ მისი ბიოგრაფიის ის ფაქტები, რომლებიც ყველაზე გამორჩეულად მოგეჩვენებათ მისი შემოქმედების გაგების კონტექსტში.
ბატაის კულტურული გზის რთული ტრაექტორია ჰქონდა: ქარტიის სკოლაში სწავლიდან (პარიზის ისტორიულ-საარქივო ინსტიტუტში) სურეალისტურ ლიტერატურამდე, შემდეგ ეგზისტენციალურ-ფენომენოლოგიურ ფილოსოფიამდე, შემდეგ არატრადიციულ სოციოლოგიამდე. დღემდე კამათს იწვევს მისი სოციალურ-პოლიტიკური პოზიცია: ერთ დროს, ოპონენტების წყალობით, მას ბრალი დასდეს ფაშიზმთან თითქმის იდეურ თანამშრომლობაში, რაც სრულიად არასწორია. ბატაი არასდროს ყოფილა ფაშიზმის მომხრე, მან მხოლოდ ის გააცნობიერა, რომ ტოტალიტარულ რეჟიმებს (არა მხოლოდ გერმანულს ან იტალიურს, არამედ საბჭოთასაც) აქვთ დარწმუნების ძლიერი, ეფექტური საშუალებები - საკრალური იდეები, მსხვერპლი, რომელიც ანტისფაშისტურმა აზროვნებამ უნდა გაიგოს და ისწავლოს მასთან მუშაობა. ... სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, საქმე ეხებოდა მტრის იარაღის ხელში ჩაგდებას.
თუ მის ბიოგრაფიაში უცნაურ, პროვიდენციალურ მომენტებზე ვისაუბრებთ, მახსენდება მისი მეორე ქორწინების ამბავი. ოკუპაციის დროს მან გაიცნო უჩვეულო წარმოშობის ქალი. მას დიანა კოჩუბეი დე ბოჰარნე ერქვა. ის იყო გაკოტრებული რუსული წარმოშობის არისტოკრატების ქალიშვილი, თუმცა თავად გაიზარდა კანადაში და მისი მშობლიური ენა იყო ინგლისური; მის წინაპრებს შორის, ერთის მხრივ, იყო რუსეთის იმპერატორი ნიკოლოზ I, მეორეს მხრივ, საფრანგეთის იმპერატორი ნაპოლეონ I - აი ასე, არც მეტი, არც ნაკლები. რაც გასაოცარია, მასთან შეხვედრამდე რამდენიმე წლით ადრე, ბატაიმ დაიწყო მისი ზოგიერთი ნაწარმოების ხელმოწერა ფსევდონიმით „დიანუსი“, რომელიც მან ისესხა ანთროპოლოგის ფრეზერის წიგნიდან „ოქროს ტოტი“. ზოგჯერ ასე გადაიკვეთება ადამიანების ბედი.
დაბოლოს: რამდენიმე ხნის წინ გამოცემა იუგა.რუ იუწყებოდა, რომ ქალაქ ბატაისკში ჟორჟ ბატაი სიკვდილის შემდეგ მიიღეს კაზაკებში „ინტელექტუალური სიძლიერის“ და „საზოგადოებრივი ცხოვრების ირაციონალური მხარეების გააზრებისთვის“. როგორ მოგწონთ ეს პერფორმანსი?
ეს, რა თქმა უნდა, ფეიკია, ხუმრობა. როსტოვის ოლქში არის ქალაქი ბატაისკი, რომლის სახელს არავითარი კავშირი არ აქვს ფრანგულ გვართან, და ასეთმა ტოპონიმიკამ უბიძგა ვიღაცას ასეთი ფსევდოსიახლის შექმნის მარტივ იდეისკენ.
Худшая часть современного капитализма - это не только то, что он сделал с нашей экономикой, но и то, что он сделал с нашими головами. Все наше общество и доминирующий в нем образ мышления проникнуты маркетинговым менталитетом. Все стало рыночным продуктом, от того, как мы выглядим, до того, как мы действуем, до того, что мы делаем профессионально и как мы это делаем - и что особенно опасно на данном этапе нашей истории, нашей политики.
Когда наша единственная цель в жизни - это то, что мы можем получить от чего-то, у нас складывается искаженное отношение к тому, что имеет значение. «Что я могу получить от этого?» это не самый высокий вопрос для человека, ищущего наиболее значимую жизнь. Поиск результатов с точки зрения материального проявления - это другая цель, чем поиск более глубокого понимания, большей способности любить или более одухотворенного, расширенного видения вещей. Индивидуально и коллективно мы периферизовали величайшие сокровища жизни, одержимо ища самые дешевые острые ощущения.
Этот разрыв необходимо устранить - в наших головах, нашей экономике и нашей политике. Это вызвало глубокие потрясения, отравившие наше общество и вызвавшие тошноту в наших сердцах. Не пытайтесь продать себя сегодня; просто постарайся быть собой. Сделайте поиск подлинности более важным, чем поиск чьего-либо одобрения. И посмотрите на применимость этого принципа к окружающему миру. Посмотрите, сколько людей заключено в клетку, чтобы быть теми, кем, по их мнению, они должны быть, чтобы просто выжить. Это не то, как должно управляться наше общество и как должна быть устроена наша экономика. Мы должны освободиться от диктата менталитета, который рассматривает все и каждого лишь как продукт, который нужно продать. Многие из нас скрючены, как крендели, даже не зная больше, кем были бы, если бы не чувствовали себя вынужденными угодить кому-то или чему-то.
Сделайте что-нибудь радикальное сегодня, например, насладитесь парком, романом или беседой, которая ни к чему не приведет. Отстаивайте то, что имеет наибольшее значение, хотя зачастую рынок считает менее важным. Блеск мира - это не то, что нам нужно искать. Это то, что мы здесь, чтобы дать и что у нас уже есть.
The worst part of contemporary capitalism is not just what it’s done to our economy but what it’s done to our heads. Our entire society, and the mindset that dominates it, has been infused with a marketing mentality. Everything has become a marketed product, from the way we look to the way we act to what we do professionally and how we do it – and particularly dangerously at this point in our history, our politics.
When our only bottom line in life is what we can get out of something, we develop a skewed relationship to things that matter. “What can I get out of this?” is not the highest line of questioning for the person seeking the most meaningful life. Looking for results in terms of material manifestation is a different goal than looking for deeper understanding, a greater capacity to love, or a more soulful, expanded vision of things. Individually and collectively, we’ve peripheralized life’s greatest treasures by obsessively seeking its cheapest thrills.
That fracture must be addressed - in our heads, our economy, and our politics. It has caused a profound disruption that has poisoned our society and sickened our hearts. Don’t try to sell yourself today; just try to be yourself. Make your search for authenticity more important than your search for someone else’s approval. And see the applicability of that principle to the world around you. See how many are caged within the need to be who they think they need to be in order simply to survive. It’s not the way our society should be run nor how our economy should be structured. We’ve got to free ourselves from the dictates of a mentality that sees everything and everyone as merely a product to be sold. So many of us are twisted up like pretzels, not even knowing anymore who we would be if we weren’t feeling forced to please someone or something.
Do something radical today, like enjoying a park or a novel or a conversation that goes nowhere. Take a stand for things that matter most, though they’re so often things that the market says are things that matter least. The brilliance of the world isn’t something we need to go out and get. It’s what we’re here to give, and what we already have.
Для многих из нас цепи, связывающие нас, невидимы. Стены, которые удерживают нас на месте, не видны физическим глазом. Нам рассказывают, как увидеть мир, что сказать о мире и где взять мир тонкими и коварными способами, которые часто идут вразрез с интуитивным знанием в наших сердцах.
Куда это нас привело? Это привело нас туда, где мы находимся. Слишком многие из нас находятся в состоянии личного распада, а сам мир находится в состоянии распада общества и окружающей среды. Ранение женщин ведет к ранению мира. Отрицание и подавление женских голосов почти лишило человечество надежды.
Но сейчас, в этот поздний и решающий час, мир осознает, что он потерял и что необходимо вернуть. Восстановление произойдет не в общих чертах, а скорее в прозрении, в одном «Ага», в момент личного освобождения за раз ... со стороны как мужчин, так и женщин.
Теперь мы все это знаем. Наша работа - участвовать в коллективном повышении женских голосов. Разрешить себе говорить то, что мы имеем в виду, и иметь в виду то, что говорим. Дать себе разрешение владеть властью, необходимой для внесения изменений, которые перестроят мир в соответствии с тем, что мы глубоко, ясно знаем, что это правда. Нам предстоит многое сделать, и мы не должны медлить. Судьба мира во многом зависит от того, найдут ли женщины нашу мудрость и заложат ее.
Надеюсь, вы присоединитесь ко мне, чтобы услышать важный призыв к силе, действию и любви. Давайте создадим коллективное поле мудрости и используем его для исцеления мира.
For many of us, the chains that bind us are invisible. The walls that keep us in place cannot be seen by the physical eye. We’re told how to see the world, what to say about the world and where to take the world in subtle and insidious ways that often run counter to the intuitive knowing in our hearts.
Where has this taken us? It has taken us to where we are. Too many of us in personal breakdown, and the world itself in societal and environmental breakdown. The wounding of women leads to a wounding of the world. The denial and suppression of women’s voices has left humanity almost bereft of hope.
But now, in this late and crucial hour, the world is waking up to what it has lost and what must be reclaimed. The reclamation will not come about in broad strokes but rather one in epiphany, one “Aha”, one moment of personal liberation at a time...on the part of men and women alike.
We all know this now. Our work is to participate in a collective rising up of women’s voices. To give ourselves permission to both say what we mean and mean what we say. To give ourselves permission to own the power it will take to make the changes that will realign the world with what we deeply, clearly know to be true. There is much to do and we shouldn’t tarry. The fate of the world in many ways depends on women finding our wisdom and laying it down.
I hope you’ll join me for an important call to power, and to action, and to love. Let’s create a collective field of wisdom and use it to heal the world.
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised