ჯორჯ ორუელის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის მიმოხილვა. რომანი-ანტიუტოპია „1984“ . 15 ანტი საბჭოთა წიგნი საბჭოთა ყოველდღიური ცხოვრების შესახებ

 

11 კლასი. ელექტიური კურსი. გაკვეთილი  №17-18.  ჯორჯ ორუელის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის მიმოხილვა. რომანი-ანტიუტოპია „1984“ . ტოტალიტარული საზოგადოების ასახვა ნაწარმოებში

https://multiurok.ru/files/11-klass-eliektivnyi-kurs-urok-17-18-obzor-zhizni.html

გაკვეთილის ძირითადი მიზნები: 

1. ჯ. ორუელის ცხოვრების და მოღვაწეობის გაცნობა; ცოდნის გაღრმავება ჯ. ორუელის რომანი-ანტიუტოპიის „1984“ თავისებურებების  შესახებ;

2. ტექსტთან კვლევითი და ანალიტიკური მუშაობის, შემეცნებითი საქმიანობის და კრიტიკული აზროვნების; გამართული ზეპირი მეტყველების კულტურის უნარ-ჩვევების განვითარება;

3. ტოტალიტარიზმის ნებისმიერი გამოვლინების მიმართ მიუღებელი დამოკიდებულების, სამშობლოსადმი სიყვარულის გრძნობის აღზრდის ხელშეწყობა; ესთეტიკური გემოვნებისა და კითხვისადმი ინტერესის, ჰუმანისტური მსოფლმხედველობის .

 

დოკუმენტის შინაარსის განხილვა
„11 კლასი. გაკვეთილი  №17-18. ჯორჯ ორუელი  - რომანი 1984“

11 класс
გაკვეთილი №17-18	ჯორჯ ორუელის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის მიმოხილვა. რომანი-ანტიუტოპია „1984“ . ტოტალიტარული საზოგადოების ასახვა ნაწარმოებში
მიზნები:	1. ჯ. ორუელის ცხოვრების და მოღვაწეობის გაცნობა; ცოდნის გაღრმავება ჯ. ორუელის რომანი-ანტიუტოპიის „1984“ თავისებურებების  შესახებ; 2. ტექსტთან კვლევითი და ანალიტიკური მუშაობის, შემეცნებითი საქმიანობის და კრიტიკული აზროვნების; გამართული ზეპირი მეტყველების კულტურის უნარ-ჩვევების განვითარება; 3. ტოტალიტარიზმის ნებისმიერი გამოვლინების მიმართ მიუღებელი დამოკიდებულების, სამშობლოსადმი სიყვარულის გრძნობის აღზრდის ხელშეწყობა; ესთეტიკური გემოვნებისა და კითხვისადმი ინტერესის, ჰუმანისტური მსოფლმხედველობის .
პროგნოზირებადი შედეგები:	მოსწავლეებმა იციან მასალა ჯ. ორუელის ცხოვრებისა და შემოქმედების შესახებ, რომანი-ანტიუტოპია „1984“-ს შინაარსი; ატარებენ კვლევით სამუშაოს რომანის ტექსტის მიხედვით, წარმოადგენენ ინფორმაციას სქემების, დიაგრამების სახით; ავლენენ ანალიტიკური ხასიათის უნარ-ჩვევებს, საკუთარი აზრის დაცვის უნარს, ტოლერანტულ დამოკიდებულებას სხვისი აზრისა და გრძნობებისადმი
გაკვეთილის ტიპი	ახალი ცოდნის ათვისების გაკვეთილი და მათ საფუძველზე უნარ-ჩვევების ფორმირება.
მოწყობილობა	ჯ. ორუელის პორტრეტი, რომანი „1984“ წელი, ლიტერატურათმცოდნეობის ტერმინების ლექსიკონები.
გაკვეთილების მსვლელობა	მასწავლებლის საქმიანობა	Деятельность учащихся
1.ორგანიზაციული და სამოტივაციო ეტაპი	1.     მისალმება. ფსიქოლოგიური განწყობის შექმნა 2.     სასწავლო საქმიანობის მოტივაცია.  - ჯ. ორუელის გამოჩენილი რომანი „1984“ ბევრ კითხვას იწვევს, რადგან ნაწარმოების შინაარსი დღესაც აქტუალურია, გარდა ამისა, იყო დრო, როდესაც რომანი „1984“ იმდენად იყო აღიარებული, როგორც რევოლუციური და პოლიტიკურად საშიში, რომ აიკრძალა შეერთებული შტატების ზოგიერთ ბიბლიოთეკაში, რომ არაფერი ვთქვათ ტოტალიტარული რეჟიმის ქვეყნებში. ამის მიუხედავად, რომანი მეორე ადგილს იკავებს „Newsweek–ის ყველა დროის 100 საუკეთესო წიგნის რეიტინგში“. რაში მდგომარეობს ჯ. ორუელის რომანის „1984“-ის პოპულარობის საიდუმლო - შევეცადოთ დღეს გავარკვიოთ. 1.     ერთობლივი მიზანდასახულობა.	Приветствуют учителя. Записывают тему урока, формулируют цель и задачи урока.
1.ძირითადი ცოდნის გააქტიუ-რების ეტაპი	1.     (გ)ჯ. ორუელის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის მიმოხილვა. სტრატეგია „ანკეტა“ . - ანდერძში ჩაწერილი ერთ-ერთი თხოვნაა: არ დაიწეროს ერიკ ბლერის ბიოგრაფია, რადგან „შუა ადგილიდან დანახული ნებისმიერი ცხოვრება გამოიყურება როგორც მხოლოდ დამამცირებელი კომპრომისებისა და წარუმატებლობების სერია“. და მაინც ... 1.     (გ) საშინაო დავალების შემოწმება. სტრატეგია „ურთიერთგამოკითხვა“. 2.     (გ) ლიტერატურის თეორია. სტრატეგია „კლასტერი“ ჩანაწერი რვეულში: ანტიუტოპია - ანტიჟანრი, განსაკუთრებული სახის ლიტერატურული ჟანრი, ან, როგორც მას ზოგჯერ უწოდებენ, „პაროდიული ჟანრი“. თუ უტოპიას მიმართავდნენ შედარებით მშვიდობიან, პრეკრიზისულ პერიოდში ბედნიერი მომავლის მოლოდინში, ანტიუტუპიები იწერებოდა წარუმატებლობის რთულ პერიოდში. ანტიუტოპიური რომანი არის რომანი, რომელიც ავლენს ახალი წესრიგის აბსურდულობასა და უაზრობას; ის გვიჩვენებს უტოპისტთა იდეების შეუსაბამობას. არ შეიძლება იდეალური საზოგადოების შექმნა, სადაც ყველა ბედნიერი იქნება.   ანტიუტოპიის ნიშნები: ·     გარკვეული საზოგადოების ან სახელმწიფოს, მათი პოლიტიკური სტრუქტურის ასახვა;  ·     მოქმედების ასახვა შორეულ მომავალში (იგულისხმება მომავალი). სამყარო წარმოდგენილია „შიგნიდან“, მისი ცალკეული მოსახლის ხედვის საშუალებით, რომლებიც განიცდიან მისი კანონების მოქმედებას;  ·     ტოტალიტარული საზოგადოების ცხოვრებაში ნეგატიური მოვლენების, კლასობრივი მორალის, პიროვნების ნიველირების  ჩვენება;  ·     თხრობის წარმართვა გმირების სახელით, დღიურის, ჩანაწერების სახით;  ·     საცხოვრებელი სახლისა და ოჯახის, როგორც ადგილის აღწერის ნაკლებობა, სადაც პრინციპები და სულიერი ატმოსფერო სუფევს;  ·     ანტიუროპიური ქალაქების მაცხოვრებლებს ახასიათებთ ისეთი თვისებები, როგორიცაა რაციონალიზმი და დაპროგრამება.	Составляют анкету для сайта «Википедия». ФО: «Подари звезду» Ученики озвучивают подготовленные дома вопросы по содержанию произведения, одноклассники отвечают на них. ФО: «Подари звезду» Составляют в группах кластер «Антиутопия», обсуждают признаки романа – антиутопии, делают записи в тетради. ФО: «Подари звезду»
1. ოპერატიულ-აქტიური ეტაპი	1.     (გ) ლიტერატურული ნაწარმოების ანალიზი. სტრატეგია „პოსტერი“ - გაანალიზეთ ჯ. ორუელის რომანი „1984“: 1 ჯგუფი - რომანის სახეები, 2 ჯგუფი - რომანის სამყარო, 3 ჯგუფი - პარტია რომანშჳ.   1.     (გ)შემაჯამებელი ცხრილის შედგენა. კრიტერიუმები «1984» 1.სივრცე ა) ლოკაცია ბ) სახელმწიფო სტრუქტურა გ) გარე სამყაროსგან იზოლაცია (ნაჩვენებია საგარეო პოლიტიკა?)   ა) ოკეანია ბ) ტოტალიტარული, სათავეში ბელადია გ) მუდმივად მიმდინარეობს ომი ხან ევრაზიასთან, ხან ოსტაზიასთან 2.ტოტალიტარული სახელმწიფოს სიმბოლოები, ლოზუნგები, ნიშნები არცოდნა ძალაა, თავისუფლება მონობაა, ომი მშვიდობაა ყველგან დიდი ძმის პორტრეტებია 3.სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის შედეგების გამოყენება ტელეეკრანები 4 კონტროლის მეთოდი შიში, სიძულვულის ორი წუთი, ბელადის პიროვნების კულტი 5. წარსულის უარყოფა სახელმძღვანელოების გადაწერა, ისტორიის შეცვლა 6. მთავარი გმირი მარტოხელა მეამბოზე უინსტონ სმიტი და ჯულია საშუალო ასაკის, დაქორწინებული იყო 7.ტოტალიტარიზმს სიყვარული უპირისპირდება უილსონი და ჯულია 8. სხვების დახმარება გამოგონილი წინააღმდეგობა 9. მსხვერპლშეწირვა მთავარი გმირის, როგორც ადამიანის სიკვდილი უინსტონს აწამებენ და მის გატეხვას ცდილობენ, ის არ არის მზად სიკვდილისთვის 10. დასასრული -   ცხრილთან დაკავშირებული კითხვები შედგენილია მასწავლებლის მიერ. სავარაუდო სია: 1.   რომელი ტიპის სახელმწიფო სისტემაა, ვინ არის ხლმძღვანელი, არის თუ არა ქვეყნის შიგნით დაყოფა რეგიონებად, ნაჩვენებია თუ არა საგარეო პოლიტიკა? 2.   არის თუ არა ტოტალიტარული სახელმწიფოს სიმბოლიკა, რა ლოზუნგებია წამოყენებული, რაზეა ისინი მიმართული? რაშია მათი მნიშვნელობა? არის თუ არა საზოგადოებაზე კონტროლი, ვინ ახორციელებს მას? 3.   როგორ გამოიყენება სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის შედეგები, რისკენ არის ისინი მიმართული? 4.   როგორ აკონტროლებს სახელმწიფო საზოგადოებას? შიში რატომ არის ეფექტური მეთოდი? 5.   როგორ აისახება ნაწარმოებში ხალხის ისტორია? აქვთ თუ არა ხალხს განათლება, რა ფორმით? არსებობს თუ არა ინფორმაციის ალტერნატიული სახელმწიფო წყაროები? 6.   მთავარი გმირის პორტრეტი? არის თუ არა ის სისტემის ნაწილი? რა აიძულებს მას წინააღმდეგობის გაწევას? ეს გააზრებული ქმედებაა? რაშია მისი ფესვები? ის ეგოისტურია? 7.   სიყვარულის როლი ტოტალიტარიზმთან დაპირისპირებაში. 8.   მოქმედებს თუ არა მთავარი გმირი მარტო? 9.   რა როლი აქვს მსხვერპლს ნაწარმოებში, ვინ არიან ისინი? როგორც გესმით ო. ბრაიენის სიტყვები: „უინსტონ, თქვენ უკანასკნელი ადამიანი ხარ. თქვენი სახეობა გადაშენდა“. ნაწარმოების ბოლოს ნათქვამია, რომ მთავარმა გმირმა გამარჯვება მოიპოვა საკუთარ თავზე? რა იგულისხმება? დაიღუპა თუ არა „1984“-ის მთავარი გმირი, როგორც ადამიანი? რა მნიშვნელობა აქვს სიუჟეტისთვის „1984“-ის მთავარი გმირის წამებას? ორჯერ ორი ხუთია? 10.                    ანტიუტოპიების შედეგი, არის თუ არა ვარიატიულობა, სამყაროს განვითარების ალტერნატიულობა ნაწარმოების დასასრულს? რატომ?	Представляют аналитическую информацию в виде схем, диаграмм; проводят защиту работу. ФО: «Корзина мнений» Учащиеся записывают на стикерах свое мнение о выступлениях, все стикеры кладутся в корзину (коробку, мешок), затем выборочно учителем зачитываются мнения и обсуждаются ответы. Учащиеся мнение на стикерах высказывают анонимно.     Составляют таблицу-синтез по предложенным критериям. ФО: взаимопроверка «Плюс-минус-интересно» – стратегия «Карусель».                             При коллективном обсуждении отвечают на вопросы учителя.
1. რეფლექსურ-შეფასებითი ეტაპი	1.     შედეგების შეჯამება. მინი-დისკუსია. ტოტალიტარიზმის სასტიკი მანქანა ანადგურებს ადამიანის ნებას, მეხსიერებას, ცნობიერებას. რომანის ჟანრი: ანტიუტოპიური რომანი სტილი: პუბლიცისტური თემა:  ადამიანის სულიერი დეგრადაციის ჩვენება ტოტალიტარულ სისტემაში იდეა:  პროტესტი ძალადობის წინააღმდეგ, ადამიანის უფლებების დაცვა მთავარი პრობლემა, რომელიც ორუელს აინტერესებს: როგორ ხდება ნორმალური, მოაზროვნე, საკუთარი ღირსების მქონე ადამიანის გარდაქმნა პიროვნებად, რომელსაც შეუძლია შეასრულოს მხოლოდ რეჟიმის მოთხოვნები. ავტორს მხოლოდ სტალინიზმი არ აქვს მხედველობაში - მას ესმის, რომ ძალაუფლება, რომელიც მთელ მსოფლიოში ვრცელდება, XX საუკუნის დაავადება, რომელიც კლავს ადამიანს, იწვევს ადამიანის „მე“-ს განადგურებას. შესაძლებელია ასეთი პირობებში იყო ბედნიერი? გამოდის, რომ შესაძლებელია. უინსტონმა შეიძინა საკუთარი ბედნიერება, ახლა მას „დიდი ძმა უყვარს“, ამიტომ საფრთხე არ ემუქრება. ადამიანი თავს კომფორტულად, მყუდროდ გრძნობს. ის არ უყენებს თავის თავს პრობლემებს, რომელთა მოგვარებაც არ შეუძლია. იქნებ ასეა საჭირო ცხოვრება? (მოსწავლეების პასუხი) 1.     ინტერაქტიური სავარჯიშო „მიკროფონი“ ·        რა ასოციაციები გაგიჩნდათ რომანის წაკითხვის შემდეგ? ·        დაასრულეთ წინადადება: „დღეს გაკვეთილზე მე განმაცვიფრა ...“.	Обсуждают проблемный вопрос, выдвигают свои версии, аргументируют свою точку зрения.                         Передают «микрофон» по классу от ученика к ученику и резюмируют свое понимание романа.
საშინაო დავალება	1.     ზეპირი სიტყვიერი ხატვა „როგორი დავინახე  ოკეანია“ 2.     დაწერეთ ესე თემაზე: „ო’ბრაიენის მომავალი“	Записывают домашнее задание.

 

დანართი

ჯორჯ ორუელი (ორუელი, ორუელი, ორუელი) - მწერლის მიერ მისი ნარკვევების პირველი წიგნისთვის „რა ღირს მწუხარება პარიზსა და ლონდონში“ (1933) აღებული ფსევდონიმი: ჯორჯი - ინგლისის მფარველი წმინდანის ჯორჯის საპატივცემულოდ, ორუელი - მდინარის სახელი ქვეყნის ჩრდილოეთით.

ერიკ არტურ ბლერი (მწერლის ნამდვილი სახელი და გვარი) დაიბადა 1903 წლის 23 იანვარს ინდოეთში, ქალაქ ბომბეიში, ინგლისელი მოსამსახურის ოჯახში. ერიკის მამა გაღარიბებული არისტოკრატული ოჯახიდან იყო, რომლის წყალობითაც ყმაწვილმა სწავლა დაიწყო წმ. კვიპრიანის ელიტარულ სკოლაში, შემდეგ კი იტონის კოლეჯში გააგრძელა. მოგვიანებით ესეში „რატომ ვწერ“ ორუელი იხსენებდა: უკვე 5-6 წლის ასაკში ის დარწმუნებული იყო, რომ მწერალი გახდებოდა, ხოლო იტონში განისაზღვრა მისი ლიტერატურული მიდრეკილებების  წრე - სვიფტი, სტერნი, ჯეკ ლონდონი.

ეჭვები და წინააღმდეგობები, ზნეობრივი ნორმები და მრწამსი, მაქსიმალიზმი და მართლმსაჯულებისადმი ძლიერი რწმენა, ზოგადი ილუზიებიდან თავის დაღწევის უნარი - ეს ყველაფერი, როგორც ჩანს,  ბავშვობიდანვე გაჩნდა მის გონბაში. მან ადრე გააცნობიერა, რომ „ხოვრების კანონია ძლიერების მუდმივი ტრიუმფი სუსტებზე“, და თუ არ შეიძლება სამყაროს შეცვლა ან თვითონ გახდე ძლიერი, შეგიძლიათ აღიაროთ თქვენი მარცხი და გააკეთოთ აქედან გამარჯვება. ჯორჯ ორუელი ცდილობდა მწერალი გამხდარიყო, ბევრ დროს ატარებდა საბეჭდ მანქანასთან, პარიზის სასტუმროში ჭურჭლის მრეცხავის ადგილი მოძებნა, იყო მასწავებელი, წიგნის მაღაზიაში გამყიდველად მუშაობდა.

სწავლის დასრულების შემდეგ, ერიკმა დატოვა ინგლისი მის აღმოსავლეთის კოლონიებში გაემგზავრა, როგორც ოდესღაც მისი მამა და ათასობით სხვა ღარიბი ინგლისელი. მან სამსახური დაიწყო იმპერიულ პოლიციაში, ჯერ ინდოეთში, შემდეგ ბირმაში. 1927 წელს, იდეალებსა და სისტემაში იმედგაცრუებული, რომელსაც ემსახურებოდა, ბლერი გადადგა და საცხოვრებლად გადავიდა ლონდონის ღარიბ კვარტალ პორტობელო როუდში, შემდეგ კი პარიზში გაემგზავრა - ევროპელი ბოჰემის ორგანიზაციაში. მაგრამ მომავალი მწერალი არ ეწეოდა ბოჰემურ ცხოვრებას: იგი მუშათა კვარტალში ცხოვრობდა, სადაც ფულს შოულობდა ჭურჭლის რეცხვით და იძენდა გამოცდილებას და შთაბეჭდილებებს, რომლებიც მოგვიანებით აისახება მის რომანებსა და უამრავ ესეში. 1936 წლის ბოლოს, როდესაც ესპანეთში დაიწყო სამოქალაქო ომი, ორუელი, როგორც ბი-ბი-სის და ლონდონის გაზეთ „ობსერვერის“ კორესპონდენტი, მეუღლესთან ერთად ესპანეთში გაემგზავრა. ესპანეთიდან დაბრუნებულმა მან დაწერა წიგნი სამოქალაქო ომის შესახებ („კატალონიის პატივსაცემად“, 1938). მარტოხელა, სკეპტიკოსი, მეამბოხე ჯორჯ ორუელი ებრძვის ყველაფერს, რაც ძალაუფლებასთან არის დაკავშირებული. უკვე რომანში „სუფთა ჰაერზე“ (1939) მან იწინასწარმეტყველა, რომ ომის შემდეგ, რომელიც მან ასევე ივარაუდა, დადგებოდა ტოტალიტარიზმის ეპოქა, საკვების რიგები, რეზინის ხელკეტები, ლოზუნგები და სადიზმი. ნაწარმოების გმირის თქმით, „არასოდეს იქნება ქანჩის გასაღებით გატეხილი სახეების უკმარისობა“. 1939 წელს მწერალი დაფიქრდა იმაზე, რომ „ყოველთვის მოიძებნება ახალი ტირანი, რომელიც მზადაა შეცვალოს ძველი“.

მეორე მსოფლიო ომმა ორუელს ლონდონში მოუსწრო. მაგრამ მან ვერ შეძლო ფრონზე წასვლა, რადგან ეჭვი ჰქონდათმან ტუბერკულოზზე, სამაგიეროდ იგი გახდა ადგილობრივი თავდაცვის ვოლონტიორთა სერჟანტი, მუშაობდა ბიბი-სი- ში, აქვეყნებდა სტატიებს პრესაში ... და წერდა საოცარ ნაწარმოებს, რომლის მსგავსიც არასდროს ყოფილა მის ნაშრომებს შორის და რომელიც მის მიღწევად ითვლება - ზღაპარი „ცხოველების ფერმა“ (1945): იმის შესახებ, თუ როგორ „ღალატობენ რევოლუციები თავის ბუნებას; როგორ ხდება თანასწორობის იდეის რეალიზაცია იმაში, რომ ვინმე უფრო მეტად თანასწორია, ვიდრე სხვები; და, ახალი სისტემის გულისთვის, კოლექტიური ნება როგორ ახდენს ძალადობას პიროვნებაზე“. მოგვიანებით ჩნდება რომანი „1984“ (1949), რომელშიც ავტორი აღწერს ტოტალიტარულ სახელმწიფოში ცხოვრების გროტესკულ სურათს და აიგივებს  მას სსრკ-სთან.

1945 წლის 29 მარტს ოპერაციის დროს გარდაიცვალა მწერლის ცოლი. ელენ დაკარგვის შემდეგ ორუელი შოტლანდიის სანაპიროზე უკაცრიელ კუნძულზე დასახლდა, სადაც ის მუშაობდა, თითქმის არავისთან არ ჰქონდა ურთიერთობა. აქ მან დაასრულა რომანი „1984“, რომელიც 1949 წელს გამოიცა.

ჯორჯ ორუელი ვერ მოესწრო გიგანტური ტოტალიტარული იმპერიის, სსრკ-ს დანგრევას. იგი გარდაიცვალა 1950 წლის 21 იანვარს ლონდონში, 46 წლის ასაკში. მაგრამ დღემდე მისი ნაწარმოებები რჩება აქტუალური, აფრთხილებს კაცობრიობას ტოტალიტარული რეჟიმების აღორძინების საშიშროებისგან.

 

საინტერესო ფაქტები ჯ. ორუელის რომანის „1984“-ის შესახებ

 

·  ცნობილ ფორმულას „ორჯერ ორი ხუთია“ ორუელმა მოიფიქრა, როდესაც მან მოისმინა საბჭოთა ლოზუნგი „ხუთწლედი  ოთხ წელიწადში“.

·  ამერიკულმა IT- კომპანია Apple–მ გამოიყენა ბმულები ჯ. ორუელის რომანზე „1984“  რიდლი სკოტის ცნობილ სარეკლამო რგოლში Macintosh 1984-ის  გამოშვების წინ: უფროსი ძმის როლში იქ წარმოდგენილია კომპიუტერ IBM-ს მწარმოებელი.

·  რომანი „1984“  მერვე სტრიეონს იკავებს „ბიბი-სი-ს ვერსიით 200 საუკეთესო წიგნის“ სიაში (2003).

·  2009 წელს გაზეთ The Times–მა დაამატა რომანი „1984“  60 საუკეთესო წიგნში, რომელიც გამოქვეყნდა ბოლო 60 წლის განმავლობაში, ხოლო ჟურნალ Newsweek–მა იგი ყველა დროის 100 საუკეთესო წიგნის სიაში მეორე ადგილზე შეიყვანა (სხვათა შორის, მარგარეტ მიტჩელის რომანი „ქარწაღებულნი“ ამ ჩამონათვალში მე-16 ადგილზეა, ხოლო ბიბლია 41-ზე).

* ჯ. ორუელის ნაწარმოები „1984“  სსრკ-ში 1988 წლამდე აკრძალული იყო. 1983 წლის ფილოსოფიურ ენციკლოპედიურ ლექსიკონში ნათქვამი იყო: „ორუელის იდეური მემკვიდრეობასთან დაკავშირებით მწვავე ბრძოლა მიმდინარეობს, როგორც რეაქციული, ულტრამემარჯვენე ძალებისა, ასევე წვრილ ბურჟუაზიული რადიკალებს შორის.

·  1ჯგუფი. 

·  ჯ. ორუელის რომანის  „1984“ მხატვრული სახეები. 

მთავარი პერსონაჟები:

უინსტონ სმიტი - მთავარი გმირი, 39 წლის მამაკაცი. დაიბადა ლონდონში 1944 ან 1945 წელს. მუშაობს სიმართლის სამინისტროს დოკუმენტაციის განყოფილებაში. მის მოვალეობებში შედის ცვლილებების შეტანა დოკუმენტებში, რომლებიც შეიცავს პარტიული პროპაგანდის საწინააღმდეგო ფაქტებს. გარეგნულად ის ისე იქცევა, თითქოს პარტიის იდეების მომხრეა, ხოლო გულის სიღრმეში იგი ღრმად სძულს მთელი რომანის განმავლობაში, გამოწყობილია გარე პარტიის პარტიული მუშაკის უნიფორმაში; 

ჯულია - მთავარ გმირზე შეყვარებული გოგონა. იგი 26 წლისაა, აქვს ფუმფულა წაბლისფერი თმა და ყავისფერი თვალები, წვრილი წელი, რომელზეც შემორყმულია აქვს ახალგაზრდული ანტისტატური კავშირის წითელი ქამარი; მუშაობს სიმართლის სამინისტროში, ლიტერატურის განყოფილებაში. ოსტატურად მოაჩვენებს თავს, თითქოს პარტიის გულშემატკივარია, ხოლო მუდმივად არღვევს პარტიულ კანონებს; 

ო’ბრაიენი - ანტაგონისტი, შინაგანი პარტიის ჩინოვნიკი. წარმოდგენილია როგორც „ბრგე, მსუქანი და ძლიერი  ადამიანი, სქელი კისრით და უხეში, უზრდელად დამცინავი, უხეში სახე“, მაგრამ ამავე დროს ო'ბრაიენი არ არის მოკლებული ხიბლს, ჭკვიანია, ხოლო გარეგნულად ჰგავს მძიმე წონის მოკრივეს. აღზრდილობასთან ერთად  ქმნის საოცარ კონტრასტს. 

ეპიზოდური პერსონაჟები:

მისტერ ჩარინგტონი (მეძველმანე)

 საიმა (ფილოლოგი)

 ტომ პარსონსი (უინსტონის მეზობელი და კოლეგა)

 ამპლეფორტი (უინსტონის კოლეგა, სიმართლის სამინისტროს თანამშრომელი) 

მარტინი (ო’ბრაიენის მოსამსახურე). 

რომანში ნახსენები პერსონაჟები, რომლებიც არ მონაწილეობენ მოვლენებში   

უფროსი ძმა (დიდი ძმა) 

ემანუელ გოლდშტეინი  (სახელმწიფოს მტერი № 1); 

ეკატერინა (უინსტონის ფორმალური ყოფილი ცოლი) 

ჯონსი, აარონსონი და რეზერფორდი. 

 ეპიზოდური პერსონაჟები: მისტერ ჩარინგტონი (მეძველმანე)

 საიმა (ფილოლოგი)

 

პრეზენტაცია თემაზე „ჯორჯ ორუელი“

პროექტის მიზანი:

1.     მკითხველის გაცნობა ჯ. ორუელის ბიოგრაფიასთან

2.     მკითველის მხატვრულ სამყაროსთან გაცნობა რომანში  „1984“

ნაწილი I. ჯ. ორუელის ბიოგრაფია  

ჯორჯ ორუელი ერიკ არტურ ბლერის ლიტერატურული ფსევდონიმია. დაიბადა 1903 წლის 25 ივნისს, ინდოეთში, სადაც მისი მამა, რიჩარდ ბლერი კოლონიალური მოხელე იყო ინდოეთის სამოქალაქო ადმინისტრაციაში. ერთი წლის შემდეგ დედამისმა დასთან ერთად ინგლისში წაიყვანა, მამა კი ინდოეთში დატოვა, რომელსაც პენსიამდე 7 წელი დარჩა. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ახალგაზრდა ბლერმა მამა მხოლოდ ერთხელ ნახა.

სკოლის წლები.

იდა ბლერს სურდა შვილისთვის კარგი განათლება მიეცა, და როდესაც ბიჭს 8 წელი შეუსრულდა, მან იგი ინგლისის სამხრეთ სანაპიროზე, ისტბონრში, დახურულ კერძო ინტერნატში გაგზავნა. იქ გატარებული 5 წელი ერიკ ბლერმა გაიხსენა, როგორც უბედური. მას ჩაგრავდა სადიზმი და ყველაფერში გამოვლენილი დირექტორ უილკსის და მისი  მკაცრი და ამპარტავანი მეუღლის სიხარბე. გარდა ამისა, სხვა მოწაფეების საუბრების მოსმენისას მათი მშობლების თანამდებობებსა და შემოსავალზე, ერიკი კარგად გრძნობდა, რა უფსკრული აშორებს მას მათგან.

კოლეჯი იტონი.

1917 წელს ერიკ ბლერმა სწავლა გააგრძელა პრესტიჟულ კოლეჯში იტონში. ის გამხნევდა, დაივიწყა მკაცრი დისციპლინა და დამცირება ინტერნატში, გახდა დამოუკიდებელი და გაიჩინა მეგობრები, თუმცა ეს არც ისე ადვილი იყო მისთვის. იტონში ის პირველად შეხვდა პოპულარულ ლიბერალურ და სოციალისტურ იდეებს, რომლებიც შემდგომში საფუძვლად დაედო მის მსოფლმხედველობას.

ცხოვრება ბირმაში, ლონდონში და პარიზში.

სწავლის შედეგებმა არ მისცა საშუალება სტიპენდიის იმედი ჰქონოდა, და მამის დაჟინებული მოთხოვნით, მან შეიტანა განცხადება და მიიღო თანამდებობა ინდოეთის საიმპერიო პოლიციაში. მაგრამ პოლიტიკურმა არასტაბილურობამ ბირმაში აიძულა ერიკი გაქცეულიყო ლონდონში. მან თავისთვის საცხოვრებელი მოძებნა, შეისწავლიდა ღარიბების ცხოვრებას, სურდა გაეგო, ვინ იყო დამნაშავე იმაში, რომ ისინი სიღარიბეში იყვნენ ჩაძირული. ლონდონში ცხოვრების შემდეგ მან გადაწყვიტა, რომ მზარდ მწერალს პარიზი სჭირდებოდა. იქ მან განაგრძო თავისი ექსპერიმენტები, რომელთა შედეგები საფუძვლად დაედო რომანს „ძაღლური ცხოვრება პარიზსა და ლონდონში“. 1928 წელს ბლერი ჟურნალისტად მუშაობდა გაზეთ „მონდში“. ერთი წლის შემდეგ ის ინგლისში დაბრუნდა.

 

ახალი სახელი.

წიგნი ბლერის პარიზში ცხოვრების შესახებ ვიქტორ გოლანცმა გამოაქვეყნა. მან დაჟინებით მოითხოვა წიგნი ფსევდონიმით გამოცემულიყო. სახელების შესახებ რამოდენიმე წიგნის შესწავლის შემდეგ მან გადაწყვიტა, რომ ჯორჯ ორუელი საუკეთესო ვარიანტია. პირველი წიგნის წარმატებამ აიძულა მწერალი დაეწერა მეორე - „დღეები ბირმაში“. წიგნი გამოიცა აშშ–ში, შემდეგ კი ინგლისში. გოლანჩმა ეს მიკერძოებულად ჩათვალა. იგი ავტობიოგრაფიული იყო. ორუელი მასში თავის შთაბეჭდილებებს აღწერს იმპერიალიზმის დამანგრეველი მოქმედების შესახებ მმართველ და დაჩაგრულ კლასებზე.

ლიტერატურა და პოლიტიკა.

1936 წლის დასაწყისში გოლანცმა ორუელის კიდევ ორი ​​რომანი და სტატიების სერია გამოაქვეყნა ჩრდილოეთ ინგლისის სოციალურად დაუცველ სამრეწველო რაიონებში უმუშევრობისა და ცხოვრების პირობების შესახებ. ორუელის სოციალური გამოკვლევები აისახა წიგნში „გზა უიგან პირსისკენ“, რომელმაც განუმტკია მას სოციალისტური მრწამსი. ამ პერიოდში მწერალი დაქორწინდა ეილინ ო’შონესიზე, რომელთანაც მას დიდი ხნის მეგობრობა აკავშირებდა.

მწერალი ომში

1936 წელს. დაიწყო სამოქალაქო ომი ესპანეთში. ორუელს სძულდა ფაშიზმი და დეკემბერში ინგლისდან ესპანეთში გაემგზავრა, ჩაეწერა მოხალისედ ესპანეთის ანტიფაშისტურ არმიაში. მან 4 თვე გაატარა არგონის ფრონტზე POUM-ის ლაშქარის - მარცხენა კატალონიის პარტიის შემადგენლობაში. იქ იგი სნაიპერმა დაჭრა კისერში, საბედნიეროდ, სერიოზული შედეგების გარეშე. მოგვიანებით, ჯორჯი ბრუნდება ინგლისში, სადაც წერს წიგნს „კატალონიის პატივსაცემად“, რომელშიც კომუნისტებს ადანაშაულებს რევოლუციის ღალატში.

გადამწყვეტი გარდატეხა

როდესაც გერმანიასთან ომი დაიწყო, ორუელმა სცადა ჯარში მოხალისედ აწერა, მაგრამ ტუბერკულოზზე ეჭვის გამო უარი უთხრეს. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში იგი მუშაობდა BBC ინდურ სამსახურში, მოგვიანებით კი მემარცხენე გაზეთში „ტრიბიუნი“. 1943 წელს ორუელმა მუშაობა დაიწყო „ცხოველთა ფერმაზე“. იმავე წელს გარდაიცვალა მისი დედა. ორუელმა და მისმა მეუღლემ ბავშვი იშვილეს, მაგრამ ერთი წლის შემდეგ მისი მეუღლე ოპერაციის დროს გულის შეტევით გარდაიცვალა. პუბლიცისტიკაში მუშაობის შემდეგ,  ექიმების რჩევით, 1946 წელს ვაჟიშვილთან ერთად საცხოვრებლად გადადის კუნძულ იურაზე შოტლანდიის დასავლეთ სანაპიროსთან. მან იქ დაწერა მთელი თავისი ცხოვრების ნაწარმოები - რომანი „1984“. 1949 წელს, მძიმედ დაავადებული ის მეორედ დაქორწინდა. საქორწილო ცერემონია საავადმყოფოში შედგა. 1950 წლის 21 იანვარს ორუელი ტუბერკულოზით გარდაიცვალა.

1984

„1984“ (ინგლ. „Nineteen Eighty-Four“) - ჯორჯ ორუელის ფანტასტიკური რომანია სატირის ელემენტებით. „1984“ ისეთ ნაწარმოებებთან ერთად, როგორიცაა ევგენი ივანოვიჩ ზამიატინის „ჩვენ“ (1920), ოლდოს ჰაქსლის „საოცარი ახალი სამყარო“ (1932) და რეი ბრედბერის „451 გრადუსი ფარენგეიტით“ (1953) ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებად უტოპიის ჟანრში, რომელიც აფრთხილებს ტოტალიტარიზმის საფრთხის შესახებ.

მოქმედება რომანში ვითარდება 1984 წელს ლონდონში, რომელიც მიეკუთვნება საჰაერო ძალების No 1 ზონას (ყოფილი დიდი ბრიტანეთი), რომელიც, თავის მხრივმ წარმოადგენს ტოტალიტარული სახელმწიფოს ოკეანიის პროვინციას, მას დედამიწის მესამედი უკავია. ოკეანია საომარ მდგომარეობაში იმყოფება კიდევ ორ ტოტალიტარულ ზედერჟავასთან - ევრაზიასთან და ოსტაზიასთან.

რომანის სამუშაო სათაური, რომელზეც ორეელი მუშაობდა 1940-იან წლებში, ჟღერდა როგორც „უკანასკნელი ადამიანი ევროპაში“ (ინგლ. „The Last Man in Europe“). ცნობილია, რომ წიგნის გამომცემელი ფრედერიკ ვარბურგი მოითხოვდა სათაურის შეცვლას პოტენციური მკითხველის ინტერესის გაზრდის მიზნით. მიზეზები, რის გამოც ავტორმა აირჩია სათაური „1984“, ბოლომდე არ არის გარკვეული.

პირველსახეები

რომანს აქტიურად იყენებდა დასავლური პროპაგანდა, როგორც ანტისოციალისტურ სატირას. მაგრამ რომანში ნაჩვენებია კაცთმოძულე არსი, როგორც კომუნიზმის, ისე კაპიტალიზმის. ის ასევე მიმართულია დასავლური სოციალური წესრიგის კრიტიკაზე. რომანში შეგიძლიათ ნახოთ არა მხოლოდ ტოტალიტარული რეჟიმების, არამედ თანამედროვე ბურჟუაზიული ინგლისის მრავალი მახასიათებელი. თავად მწერალმა, რომელიც დემოკრატიული სოციალისტი იყო, განაცხადა, რომ 1984 წელი არ უნდა განიხილებოდეს, როგორც სოციალისტური იდეების კრიტიკა. პირიქით, თავის ესეში „რატომ ვწერ“ ორუელი დაჟინებით აღნიშნავდა, რომ ყველა მისი ნაწარმოები, დაწყებული ესპანეთში სამოქალაქო ომის პერიოდიდან, „პირდაპირ ან ირიბად მხარს უჭერდნენ დემოკრატიულ სოციალიზმს, როგორც ეს მე მესმოდა“.

აღწერილი ტოტალიტარული საზოგადოების პროტოტიპი იყო საზოგადოება, რომელსაც ორუელი იმ პერიოდში მის გარშემო ხედავდა. „დიდი ძმა“ და „ინგსოცი“ ასევე მიუთითებს ავტორიტარიზმზე  უინსტონ ჩერჩილის მმართველობის დროს. გარდა ამისა, რომანში ნახსენებ საგარეო პოლიტიკურ მოვლენათა დიდ ნაწილს პირდაპირი ანალოგია აქვს იმ მოვლენებთან, რომლებიც ხდებოდა მეორე მსოფლიო ომის რეალურ ისტორიაში და ბრიტანეთის მაშინდელ პოლიტიკას უკავშირდება.

სამყარო რომანში „1984“

მოქმედება რომანში ვითარდება 1984 წელს ლონდონში, რომელიც მიეკუთვნება საჰაერო ძალების No 1 ზონას (ყოფილი დიდი ბრიტანეთი), რომელიც, თავის მხრივმ წარმოადგენს ტოტალიტარული სახელმწიფოს ოკეანიის პროვინციას, მას დედამიწის მესამედი უკავია. ოკეანია საომარ მდგომარეობაში იმყოფება კიდევ ორ ტოტალიტარულ ზედერჟავასთან - ევრაზიასთან და ოსტაზიასთან. ამრიგად, დედამიწა ორუელის სამყაროში იყოფა სამ ძლიერ სამხედრო-პოლიტიკურ გაერიანებას შორის, რომლებიც ტრანსფორმირებული იქნენ ცენტრალიზებულ ტოტალიტარულ იმპერიებად:

ოკეანია (ინგლ. Oceania), რომლის სახელმწიფო იდეოლოგია არის „ინგლისური სოციალიზმი“, იკავებს დედამიწის მესამედს და მოიცავს ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკას, დიდ ბრიტანეთს, სამხრეთ აფრიკას, ავსტრალიასა და თვით ოკეანიას.

ევრაზია (ინგლ. Eurasia) წარმოადგენს კავშირს, რომელიც მოიცავდა საბჭოთა კავშირის ტერიტორიას და მთელ კონტინენტურ ევროპას თურქეთთან ერთად.

ისტაზია (ინგლ. Eastasia) არის აზიის რამდენიმე ქვეყნის (ჩინეთის, ინდოეთის, კორეის და იაპონიის) გაერთიანება. ამ ქვეყნის იდეოლოგიას ოკეანიის მედია არაზუსტად განმარტავს, როგორც „სიკვდილის თაყვანისცემას“.

ჩრდილოეთ აფრიკა, შუა აღმოსავლეთი და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზია „არავის მიწაა“ (სადავო ტერიტორიები), რისთვისაც ბრძოლა მიმდინარეობს სამ ზედერჟავას შორის. ეს რეგიონები იდეალური პლაცდარმია ოკეანიის, ევრაზიის და ოსტაზიის შეიარაღებული ძალების დაპირისპირებისთვის, აგრეთვე მონების წყაროა მათი საჭიროებებისათვის.

მსოფლიოს პოლიტიკურ რუქაზე ძალების ახალი განლაგება ჩაშალა მესამე მსოფლიო ომმა, რომელმაც კატასტროფული განადგურება გამოიწვია მთელს მსოფლიოში იმის გამო, რომ მიწისზედა ომიდან ბირთვულ ომად იქცა. ასობით ბირთვულმა აფეთქებამ 1950-იან წლებში გაანადგურა ევროპის, ჩრდილოეთ ამერიკისა და რუსეთის ევროპული ნაწილის მრავალი ქალაქი. როდესაც გააცნობიერეს საკუთარი განადგურების საშიშროება, ზედერჟავებმა უარი თქვეს მასობრივი განადგურების იარაღის გამოყენებაზე; მიუხედავად ამისა, მათ შორის მიწისზედა და საჰაერო ომი მომავალშიც გაგრძელდა.

სამივე დერჟავა აგრძელებდა ატომური ბომბების დაგროვებას იმის მოლოდინით, რომ ადრე თუ გვიან გაჩნდებოდა შესაძლებლობა, როდესაც ისინი გადაწყვეტენ ომს თავის სასარგებლოდ. დერჟავებს შორის ომები იმართებოდა ეკვატორული აფრიკის ან ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებისათვის, ინდონეზიის არქიპელაგისთვის, მაგრამ არა მიწისთვის, არამედ მუშა ხელებისთვის, რაც შეიძლება მეტი იარაღის წარმოებისთვის და ახალი ტერიტორიებისა და მუშა ხელების მიტაცებისთვის.

სინამდვილეში, დერჟავებს შეეძლოთ ერთმანეთის დაპყრობა, მაგრამ აქედან სარგებლობას ვერ მიიღებდნენ. მათში ცხოვრების პირობები ძალიან იყო ერთმანეთის მსგავსი. მმართველი ჯგუფები მსოფლიოს დაპყრობას ცდილობენ, მაგრამ ამავე დროს მათ ესმით, რომ ომი მუდმივად უნდა გაგრძელდეს. მისი მთავარი მიზანია შეინარჩუნოს საზოგადოებრივი წყობა, გაანადგუროს არა მხოლოდ ადამიანის სიცოცხლე, არამედ ადამიანის შრომის ნაყოფიც, რადგან აშკარა იყო, რომ კეთილდღეობის საერთო ზრდა საფრთხეს უქმნიდა იერარქიულ საზოგადოებას განადგურებით, რითაც მმართველ ჯგუფებს ართმევდა ძალაუფლებას. თუ ადამიანთა უზარმაზარი მასა უფრო განათლებული გახდება, ისწავლის დამოუკიდებლად ფიქრს, მაშინ ისინი პრივილეგირებულ უმცირესობას უბრალოდ „გადააგდებენ“, როგორც არასაჭიროს. ომი და შიმშილობა ეხმარება, რომ სიღარიბისგან  გამოთაყვანებული ადამიანები მორჩილებაში ჰყავდეთ.

მოსახლეობას წართმეული აქვს სამოქალაქო უფლებები და ინდივიდუალობა. პარტიულ საზოგადოებაში, დიდი ძმის პიროვნების კულტისა და ხელისუფლებისადმი უდავო მორჩილების გარდა, ყველა ვალდებულია დაიცვას პურიტანული შეხედულებები და ყველა ახალგაზრდას ურჩევენ შევიდეს ეგრეთ წოდებულ ახალგაზრდულ ანტისექსუალურ კავშირში, სადაც  მათ შთააგონებენ სექსუალური ურთიერთობისა და სიყვარულის ზიზღს. სიყვარული აზრდანაშაულად არის მიჩნეული, ხოლო ქორწინება მხოლოდ რეპროდუქციული მიზნებისთვის გამოიყენება. მმართველი ორგანოა პარტია, რომელიც იყოფა საგარეოსა და საშინაოზე. უმაღლესი საზოგადოებრივი კასტაა შიდა პარტია, რომელშიც შეიდან სამინისტროების მაღალი ჩინოსნები და ოკეანიის დანარჩენი უმაღლესი ხელმძღვანელობა. ოკეანიის მთელი ძალაუფლება და სიმდიდრე კონცენტრირებულია შიდი პარტიის ხელში. შუა კასტა არის საგარეო პარტია, რომელშიც შედიოდნენ უამრავი ნომენკლატურული მუშაკები და პარტიის ქვედა წევრები.

პარტიის წევრები ვალდებულნი არიან თავიანთი შვილები გაგზავნონ სკაუტებად, სადაც მათ აიძულებენ პარტიის და დიდი ძმის შეყვარებას. ასევე, ბავშვებისგან ამზადებენ მომავალ ჯარისკაცებს, ინფორმატორებსა და აზრის პოლიციის თანამსშრომლებს. წიგნში აღნიშნულია, რომ თითქმის ყოველდღიურად გაზეთებში ვრცელდებოდა ინფორმაცია ბავშვების შესახებ, რომლებმაც ნათესავები ამხილებს აზრდანაშაულში და გადასცეს ისინი აზრის პოლიციას.

ყველაზე დაბალი კასტა არის უპარტიო პროლეტარიატი (ნოვოიაზზე - პროლები), რომელიც, ისევე როგორც გარე პარტია, ღარიბია, მაგრამ გარე პარტიისგან განსხვავებით, ისინი თავის ნებაზე არიან მიშვებული, ვრცელდება დამნაშავეობა და სპეკულაციები.

პროლები ოკეანიის მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 80%-ს შეადგენენ და შემოსავლის ძირითად წყაროს წარმოადგენენ.

დიდი ძმა

დიდი ძმა (ინგლ. Big Brother, თარგმანი ვარიანტი - უფროსი ძმა) - ოკეანიის ნომინალური მმართველია, ლეგენდის თანახმად, რევოლუციონერი, რომელმაც მშრომელები გაანთავისუფლება და „ინგლისური სოციალიზმი“ დაზმყარა.

„თითოეულ მოედანზე კედლიდან ერთი და იგივე სახე იყურებოდა. პორტრეტი ისე იყო შესრულებული, რომ სადაც არ უნდა წახვიდე, თვალები არ გიშვებდნენ. წარწერა აფრთხილებდა: დიდი ძმა გიყურებს შენ“.

არსებობს თუ არა დიდი ძმა, როგორც პიროვნება, თუ ის მხოლოდ პროპაგანდით შექმნილი სახეა, უცნობია. მთავარი გმირი, უინსტონი, თავის ჯალათს ეკითხება: „ის არსებობს იმ გაგებით, რომელშიც მე ვარსებობ?“, და პასუხს იღებს: „თქვენ არ არსებობთ“. უინსტონის შემდეგ კითხვაზე: „შეიძლება თუ არა დიდი ძმა მოკვდეს?“, ჯალათი პასუხობს:“"რა თქმა უნდა არა“, რაც იმის დამაჯერებელ საფუძველს იძლევა, რომ დიდი ძმა, როგორც ადამიანი, არ არსებობს. თუმცა, ამას დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, დიდი ძმა არსებობს და უკვდავია, როგორც პარტიის განსახიერება.

ნოვოიაზი

 „ნოვოიაზი“ (ახალი ენა) ენისა და ლექსიკური მაგარის განსაკუთრებული ფორმაა, რომელიც გავრცელებულია ოკეანიაში. ახალი ენა ჩამოყალიბდა პრინციპით: „შეუძლებელია იმის გაკეთება (და გაფიქრებაც კი), რაც სიტყვებით ვერ გამოიხატება“. ამიტომ, ნოვოიაზის ლექსიკონის ყოველი ახალი გამოცემის შედეგად ამოაგებდნენ იმ სიტყვებს და ცნებებს, რომლებიც უცდო იყო დომინანტური იდეოლოგიისთვის.

„თითოეული შემცირება წარმატება იყო, რადგან, რაც უფრო მცირეა სიტყვების არჩევანი, მით უფრო  ნაკლებია დაფიქრების  ცდუნება“.

მაგრამ გაჩნდა ახალი სიტყვები, ძირითადად, გრძელი ფრაზების შემცირება, რამაც ასევე ძველი ხელი შეუწყო სტაროიაზის (ძველი ენა) მრავალმნიშვნელობისგან გათავისუფლებას.

ორაზრი

ამრიგად, ორაზრი წარმოადგენს გულწრფელად დაჯერების შესაძლებლობას ორი ურთიერთგამომრიცხავ რამეში, ან საკუთარი აზრის საპირისპიროზე შეცვლას  იდეოლოგიური აუცილებლობის შემთხვევაში.

ნოვოიაზის საკვანძო სიტყვა იყო „თეთრშავი“, რომელიც შეიცავს ორ ურთიერთგამომრიცხავ ცნებას. ის „გულისხმობდა ჩვევას თავხედურად, ფაქტების საწინააღმდეგოდ, დაჟინებით ემტკიცებინა, რომ შავი არის თეთრი“. ინგსოცის (ინგლისური სოციალიზმი, ასე განისაზღვრა საზოგადოებრივი სისტემა ოკეანეთში) ლოზუნგების გასაგებად, მაგალითად, ლოზუნგის „თავისუფლება მონობაა“, ასევე საჭირო იყო ორაზრი.

ორაზრის იდეა (ინგლ. Doublethink) შემდეგნაირად შეიძლება აიხსნას: შენობის ფრონტონზე, რომელშიც რომანის გმირი მუშაობდა, ეკიდა ლოზუნგები:

ორუელის ანტიუტოპიაში საომარ საქმეებს მშვიდობის სამინისტრო განაგებდა, სამართალწესრიგის დაცვას და აზრდამნაშავეთა დევნას - სიყვარულის სამინისტრო, ხოლო ისტორიის ფალსიფიკაციას, მედიას, პროპაგანდას, პრიმიტიული ლიტერატურის შექმნას პროლებისთვის - სიმართლის სამინისტრო. ამ საზოგადოების მეოთხე საყრდენი იყო სიუხვის სამინისტრო, რომელსაც ევალებოდა მწირი რესურსების განაწილება, რომელიც დარჩა სამხედრო საჭიროებების დაკმაყოფილების შემდეგ.

ორუელის ანტიუტოპიაში „ეკონომიკა არსებობს მხოლოდ ომით და ომისთვის“. მთავარი იდეაა - ომის გარეშე, ტექნიკური პროგრესის წყალობით, ხდება საქონლის ხელმეორედ წარმოება, იდეოლოგიური მერყეობა, უკმაყოფილება და, ბოლოს, რევოლუცია და ელიტის შეცვლა. ამიტომ, პირადი ძალაუფლების შესანარჩუნებლად, სამივე სახელმწიფოს მმართველები აწარმოებდნენ დაუსრულებელ ომს, რომლის მთავარი მიზანი იყო რესურსების განადგურება და მოსახლეობის აზროვნების მთლიანად გადარჩენაზე მიმართვა.

... საქმე მხოლოდ იმაში კი არ არის, რომ ვინმე მოკლეს. ხვდებით, რომ წარსული, გუშინდელი დღით დაწყებული, ფაქტობრივად, გაუქმდა? თუ ის სადმე გადარჩა, მხოლოდ მატერიალურ საგნებში, რომლებიც არანაირად არ არის დაკავშირებული სიტყვებთან, როგორც ეს მინის ნივთი მინაზე. ჩვენ ფაქტობრვიად არაფერი აღარ ვიით რევოლუციისა და რევოლუციამდელი ცხოვრების შესახებ. ყველა დოკუმენტი განადგურებული ან გაყალბებულია, ყველა წიგნი გასწორებული, ნახატები გადაწერილი, ქანდაკებებს, ქუჩებსა და შენობებს დაერქვა ახალი სახელი, შეიცვალა ყველა თარიღი. და ეს პროცესი არ წყდება არც ერთ დღეს, არც ერთ წუთს. ისტორია შეჩერდა. არაფერი დარჩა დაუსრულებელი დღევანდელობის გარდა, სადაც პარტია ყოველთვის მართალია. მე ვიცი, რა თქმა უნდა, რომ წარსული გაყალბებულია, მაგრამ ამას ვერაფრით დავამტკიცებდი - მაშინაც კი, როდესაც მე თვითონ ვაყალბებდი. ამის გაკეთების შემდეგ, მტკიცებულებები ქრება.

 

აზრდანაშაული

აზრდანაშაული საშინელი დანაშაული იყო ოკეანაში და სიკვდილით ისჯებოდა. ამ ცნების ქვეშ იგულისხმებოდა არა მხოლოდ ნებისმიერი საქციელი, არამედ ფიქრი მის შესახებ. იდეოლოგიაში ნათქვამი იყო - სამართალდარღვების გაფიქრებითაც კი ადამიანი თავად აწერდა ხელს საკუთარ სასიკვდილო განაჩენს, რომელიც ადრე თუ გვიან, მაგრამ ყოველთვის აუცილებლად დაეწეოდა მას სიყვარულის სამინისტროს კედლებში. რეპრესიული ორგანო, რომელიც აღმოფხვრიდა აზრდანაშაულს, იყო აზრის პოლიცია.

აზრის პოლიცია არ იყო დაკავებული უბრალო სიკვდილით დასჯით, პირველ რიგში, ის დამნაშავეს უმტკიცებდა, რომ მართალი არ იყო. „დამნაშავე“ ნადგურდებოდა მას შემდეგ, რაც ის გულწრფელად დაეთანხმებოდა იდეოლოგიის პოსტულატებს და თავად ითხოვა სიკვდილით დასჯას „დანაშაულისათვის“. ზოგს ათავისუფლებდნენ კიდეც, რომ ადამიანი დამოუკიდებლად „მომწიფდეს“ და დაბრუნდეს სასიკვდილო განაჩენის აღსრუბისთვის. ამრიგად, სისტემამ უბრალოდ კი არ იძიებდა შურს მოუნანიებელ „განდგომილებხე“, ის მთლიანად ანადგურებდა მათ, მათ რწმენასთან ერთად.

 

პროექტის ავტორი: 11 „გ“ კლასის მოსწავლე ალექსანდ ნეპოგოდოვი

 ====

https://www.hse.ru/ba/cultural/news/215652859.html

გასული  შვიდი  წლის განმავლობაში გამოქვეყნებული 15 ანტისაბჭოთა წიგნი საბჭოთა ყოველდღიური ცხოვრების შესახებ 

ეროვნული სამეცნიერო უნივერსიტეტის „ეკონომიკის უმაღლესი სკოლა“ „კულტუროლოგიის“ სპეციალობის IV კურსის  სტუდენტთა არჩევანი

კურსის „ყოველდღიურობის კულტურის“ გავლილი მოდულის შემდეგ, კულტუროლოგიის სკოლის სტუდენტებმა გადაწყვიტეს თავიანთი ცოდნა განემტკიცებინათ წიგნების სიით სსრკ ეპოქის შესახებ. წიგნები ეხება იმ დროის სრულიად განსხვავებულ ასპექტებს: განათლებას, კულინარიას, სხეულის კულტურას - ზოგადად, ყოველდღიურ ცხოვრებას. ახალგაზრდებმა დაწერეს მოკლე რეცენზიები გავლილი ნაწარმოებების მიხედვით, და სთავაზობენ ყველა დაინტერესებულ პირს გაეცნონ საბჭოთა კავშირის ისტორიას.

ი. გლუშჩენკო.  „საზოგადოებრივი კვება. მიქოიანი და საბჭოთა სამზარეულო“.  –  მოსკოვი: სახ. უნივ. „ეკონომიკის უმაღლესი სკოლა“.  2010, 2-ე გამოც., 2015.

საბჭოთა ყოველდღიურობის მკვლევარის ირინა გლუშჩენკოს წიგნი გთავაზობთ ახალ ხედვას საბჭოთა სამზარეულოზე - პარტიული მოღვაწის ანასტას მიქოიანის ბიოგრაფიის საშუალებით, რომლის სახელი მისი თანამედროვეებისთვის საკმაოდ ცნობილია. ავტორი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, თუ როგორ ჩნდებოდა საბჭოთა სტანდარტები და სხვადასხვა პოლიტიკური მექანიზმების გავლენით როგორ ხდებოდა იმის ტრანსფორმირება,  რაც დღეს საბჭოთა ეტალონად არის მიჩნეული.

წიგნს თან ახლავს ექსკლუზიური მასალები, საოჯახო ფოტოსურათები და მიქოიანის ნათესავების მემუარები, რომლებიც ასახავს მის წვლილს საზოგადოებრივი კვების განვითარებასა და „კულინარიული  ბიბლიის“ შექმნაში. (ა. ფიმინა)

ი.ბ. ორლოვი. „საბჭოთა ყოველდღიურობა: ფორმირების ისტორიული და სოციოლოგიური ასპექტები“  – მოსკოვი: სახ. უნივ. „ეკონომიკის უმაღლესი სკოლა“ 2010.

ადამიანთა ყოველდღიურობის ანალიზი მნიშვნელოვანია გარკვეულ გარემოებებსა და ცხოვრებისეულ სიტუაციებში ცალკეული პირების ქცევის მიზეზებისა და მოტივების შესასწავლად. საბჭოთა ადამიანის მთელი ცხოვრება მიმდინარეობდა ბარაკულ-კომუნალური საცხოვრებელში, რიგში დგომაში, ტალონების მიღებასა და სხვ.  - სწორედ ასეთ ყოველდღიურ ჩვეულებრივ საქმეებში, როგორც წესი, ვერ ამჩნევენ ფარულ უნიკალურობას, მაგრამ როგორც კი ყურადღების ფოკუსირება ხდება ერთეულ პრაქტიკაზე, შესამჩნევი ხდება დახვეწილი დიფერენცირება. მაგალითად, ისტორიკოსი ი. ორლოვი თავის წიგნში ცდილობს ყოველდღიური პრაქტიკის ფორმირებასთან დაკავშირებული მომენტების გაშუქებას, რომლებიც თავისი არსით საბჭოთა ყოველდღიური ცხოვრების კულტურის ანარეკლია და წლების განმავლობაში იქმნებოდა.

თითოეული ადამიანი ცვალებადი ურთიერთობების ნაწილია, ხოლო ყოველდღიურობის გაგება აგებულია ცალკე ადამიანთა ჯგუფური და ინდივიდუალური რეაქციების გააზრებაზე თანამედროვე წესებსა და კანონებზე დაყრდნობით, ამიტომ ყოველდღიურობის მკვლევარის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა ყურადღების გამახვილება იმის მიმართ, რაც გამოხატავს დროის სულისკვეთებას: ეს არის ეთნოლოგიაც, ინტერვიუებიც, პერიოდული გამოცემები და ფოლკლორული ელემენტები, რომლებიც ზეპირი ისტორიის ნაწილია. ამგვარი წყაროების გამოყენებით, ი. ორლოვი უფრო სრულად ავლენს მისი მუშაობის სპეციფიკას, ეხება საბჭოთა ყოველდღიურობის კულტურის მთავარ ასპექტებს ქვეყნის ცხოვრების სწრაფად განვითარებადი და ცვალებადი სფეროების კონტექსტში: ეს არის სახეების შექმნის თავისებურებები ლიტერატურასა და ხელოვნებაში, ოჯახის წევრებისა და ახალგაზრდა თაობის ურთიერთობა ერთმანეთთან, და სხვა, საბარათო სისტემის მუშაობა, ალკოჰოლური პოლიტიკა და მოქალაქეების დასვენება და საცხოვრებელი კომუნალური ბინაში, რომელშიც ყოველდღიურობა აისახება. (ლ. ნოვოსელოვა)

ა. სალნიკოვა.  „ნაძვის ხის სათამაშოს ისტორია, ან როგორ რთავდნენ საბჭოთა ნაძვის ხეს“ – მოსკოვი: ნლო , 2011.

ისტორიკოს ალა სალნიკოვას წიგნში ნაძვის ხის სათამაშო განიხილება, როგორც სადღესასწაულო ყოველდღიურობის ობიექტი. ამასთან, დემოკრატიული დღესასწაულის, რომელიც მაქსიმალურად იყო ბავშვებისთვის განკუთვნილი, მაგრამ ჩამოყალიბდა „ზრდასრულთა“ შეხედულებების შესაბამისად ამგვარი რიტუალის სარგებლობისა და აუცილებლობის შესახებ. მთელი თავისი არსებობის მანძილზე, ნაძვის ხის სათამაშო ყოველთვის იყო ახლებურად გააზრებული: ის იყო გერმანული შობის სიმბოლო, უარყოფილი იყო „კულტურა ერთის“ დროს, მინიჭებული ჰქონდა  საგანმანათლებლო, „საბჭოთა“ ელემენტი „კულტურა ორის“ დროს. მკვლევარი ქმნის ისტორიულ კონტექსტს, რომელშიც ნაძვის ხის სათამაშო და ნაძვის ხე მხოლოდ დღესასწაულის სიმბოლო კი არ არის, არამედ არტეფაქტებია, რომლებიც ინახავენ ოჯახის და სახლის შესახებ მეხსიერებას, ამიტომ მათ მიმართ განსაკუთრებული ნაზი და სათუთი დამოკიდებულება ჩამოყალიბდა. საკმაოდ ემოციური და გრძნობადი გამოცდილების მიუხედავად, შობის და ახალი წლის ეს ატრიბუტები უფრო მეტს შეიცავდნენ - მათ ჩამოაყალიბეს საგანმანათლებლო-აღმზრდელობითი პოლიტიკა და სტანდარტები. ეს არ იყო მხოლოდ საყვარელი საახალწლო სათამაშოები, ისინი ატარებდნენ ნორმების, კანონების და პრაქტიკის რთულ სემანტიკურ სისტემას. (ვ. ოვსიანიკოვა)

ა. როჟკოვი.  „თანატოლების წრეში.  1920-იან წლებში საბჭოთა რუსეთში ახალგაზრდა მამაკაცის ცხოვრებისეული სამყარო“  – მოსკოვი: ნოვოე ლიტერატურნოე ობოზრენიე, 2014.

საკმაოდ ირონიულად ჩანს ის ფაქტი, რომ „კანონიკურ“, ადრეული სსრკ-ს ისტორიის სასკოლო სახელმძღვანელოებით აღზრდილ ახალგაზრდა სახელმწიფოში, რომელიც მხოლოდ იწყებდა თავის გზას, თავად ახალგაზრდების შესწავლა რჩება ნიშად, რომელიც შეიძლება მკვლევართა ვიწრო წრისთვის იყოს საინტერესო. 

ისტორიკოსის ალექსანდრ როჟკოვის წიგნი წარმოადგენს სიუჟეტის ზოგად ისტორიულ ნარატივში სტრუქტურირების და ჩანერგვის მცდელობას, რომელსაც იშვიათად და „შემთხვევით“ მიმართავენ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც აუცილებელია ადრეული საბჭოთა იდენტურობის გასაგებად, მისი შინაგანი წინააღმდეგობებით და კონფლიქტებით. ვრცელი ისტორიული მასალის გამოყენებით, ავტორი წარმოგვიდგენს ახალგაზრდების ყოველდღიური ცხოვრების ხშირად პოლარულ ასპექტებს: სკოლის მოსწავლეებს, სტუდენტებს და წითელარმიელ ჯარისკაცებს: საერთო საცხოვრებელში ღრეობიდან სტუდენტურ წმენდამდე, სპორტული პრაქტიკიდან ყაზარმულ ყოველდღიურობამდე. იმისათვის, რომ აჩვენოს ახალგაზრდების ცხოვრება, მათი ურთიერთობა ერთმანეთთან, მოზრდილებთან და სახელმწიფოსთან, ავტორი იყენებს კულტურული ანთროპოლოგიის ტრადიციებს, ძირითადად აქცენტს აკეთებს „ადამიანის ისტორიაზე“ - ჩვეულებრივი ადამიანების ბიოგრაფიებზე, მათ აზროვნებაზე და მსოფლმხედველობის თავისებურებებზე, არ ახდენს საბჭოთა ახალგაზრდობის გამოცდილების გენერალიზაციას და ჰომოგენიზაციას. (ს. როგოვსკაია)

ა. იურჩაკი. „ეს სამუდამო იყო, სანამ არ დასრულდა. უკანასკნელი საბჭოთა თაობა“  –  მოსკოვი: ნლო , 2014.

ანთროპოლოგის ალექსეი იურჩაკის წიგნი, რომელიც იწყება სლავოი ჟიჟეკის საქები კომენტარით, ეძღვნება გვიანი სოციალიზმის და საბჭოთა ისტორიის გვიანი პერიოდის შესწავლას. საბჭოთა ხელისუფლების დაშლის წერტილიდან გამომდინარე, ა. იურჩაკი იკვლევს „არა მიზეზებს (რომლებმაც, თითქოს, გამოიწვიეს დაშლა), არამედ სწორედ პირობებს (რამაც შესაძლებელი გახადა დაშლა, თუმცა არა გარდაუვალი)“. ასეთი ფოკუსირება საშუალებას აძლევს ავტორს უარი თქვას მასალის „რეპრეზენტაციულობაზე“, გადაიტანოს მზერა გაშუალებულ საბჭოთა მოქალაქიდან  სისტემის გადახრაზე, რათა გაარკვიოს, თუ როგორ გახდა შესაძლებელი ასეთი გადახრები.

შედეგად, ა. იურჩაკი ახერხებს გასცდეს საბჭოთა ისტორიისა და ყოველდღიურობის შესწავლის ჩვეულ მიდგომებს, კერძოდ, ბინარული ოპოზიციის „კონფორმიზმი“/“ნონკონფორმიზმი“, „სისტემაში“/“პროტესტი სისტემას“ საზღვრებს, რომლებიც საბჭოთა ცხოვრების ორი პოლუსის არსებობას გულისხმობს, სადაც ადამიანი ან ძალაუფლების მომხრეა, ან წინააღმდეგი. ავტორი გვიჩვენებს, რომ  „ნორმალური“ საბჭოთა ადამიანი ყოველთვის არსებობდა ამ ორ პოლუსს შორის, სისტემისთვის ე.წ. მიუწვდომელ ადგილებს ქმნიდა. სწორედ მათ უძღვნის ალექსეი იურჩაკი თავის კვლევას. (თ. უსკოვა)

ნ. ლებინა. „საბჭოთა ყოველდღიურობა: ნორმები და ანომალიები. სამხედრო კომუნიზმიდან დიდი  სტილისკენ“.  – მოსკოვი: ნლო, 2015.

ისტორიკოსისა და კულტუროლოგის ნატალია ლებინას წიგნი გამოიცა პირველი მონოგრაფიიდან „საბჭოთა ქალაქის ყოველდღიურრობა: ნორმები და ანომალიები“. 1920-1930-იანი წლები“ (1999) 15 წლის შემდეგ, წარმოადგენს მის უფრო ვრცელ ვერსიას.  მეთოდოლოგიის სახით, ნ. ლებინა საფუძვლად იყენებს დიქოტომიას „ნორმა/ ანომალია“ და მისი დახმარებით განახორციელებს სახელმწიფო აპარატის გავლენის შესწავლას საბჭოთა ყოველდღიურობის ფორმირებაზე. წიგნის ახალი ვერსია დაფუძნებულია ყოველდღიურობის ნორმებისა და ანომალიების პრობლემებზე უფრო ფართო დროებით ვადებში და განიხილავს საბჭოთა სახელმწიფოებრიობის ისტორიის სამ პერიოდს: სამხედრო კომუნიზმს, ახალ ეკონომიკურ პოლიტიკას და ომის შემდგომ სტალინიზმს. მთავარი კითხვა, რომელსაც ნ. ლებინა უბრუნდება, შემდეგია: „ნამდვილად იყო თუ არა საბჭოთა კავშირში ყოველდღიური ცხოვრება მთელი ეპოქის განმავლობაში საბჭოთა, ანუ სრულად განსაზღვრული კომუნისტური პარტიის ძალაუფლების ნორმატიული და ნორმალიზებადი განსჯის და სოციალისტური ეკონომიკის რეალიების ზემოქმედებით?“

კითხვაზე „რას მალავს ტერმინი „საბჭოთა“ ყოველდღიურობის სტრუქტურებთან მიმართებაში“  პასუხად,  ნ. ლებინა ეტაპობრივად განიხილავს და აანალიზებს მოსახლეობის მომარაგების სისტემას, თავისუფალ დროს ქალაქის მცხოვრებთა ქცევის ნორმებს და სახელმწიფოს მცდელობას მოახდინოს ინტიმური ცხოვრების რეგლამენტირება, ასევე ისეთ გადახრებს ნორმიდან, როგორიცაა ლოთობა, პროსტიტუცია, ნარკომანია და სუიციდი. ნ. ლებინა თანდათან ანადგურებს მითს კომუნისტური საბჭოთა ყოველდღიურობის შესახებ სტალინიზმის ეპოქაში. (ნ. მუსიხინა)

ი. კუკულინი, მ. მაიოფისი, პ. საფრონოვი. „უტოპიის კუნძულები: ომისშემდგომი სკოლის პედაგოგიური და სოციალური პროექტირება (1940-1980-იანი წლები)“. – მოსკოვი: ნლო, 2015.

 მონოგრაფია „უტოპიის კუნძულები“ წარმოადგენს საბჭოთა სკოლის ფენომენის დეტალურ და საინტერესო შესწავლას. 1940-1980-იანი წლების საბჭოთა საგანმანათლებლო ინიციატივების გაანალიზებით, ავტორები არამარტო განიხილავენ მათ მემკვიდრეობითობას ომამდელი და პოსტსაბჭოთა პერიოდის იდეებსა და საგანმანათლებლო და პედაგოგიურ მოდელებთან, არამედ აწარმოებენ ამ ხშირად უტოპიური პროექტების შესწავლას შედარებით პერსპექტივაში აღმოსავლეთ და დასავლეთ ევროპის კონტექსტში. ერთი შეხედვით, შეიძლება ჩანდეს, რომ ამ წიგნისადმი ინტერესი შემოიფარგლება პრაქტიკული პედაგოგიკის და საბჭოთა ისტორიის მცირე სპეციალიზებული წრით. მაგრამ მონოგრაფიას გაცილებით დიდი ღირებულება აქვს. საბჭოთა განათლების, როგორც უტოპიური იდეების დიფერენცირებული ველის აღწერისას, რომელიც შეერწყმის ლოკალურ ინიციატივებს - „უტოპიის კუნძულებს“, სახელმწიფოს ტოტალურ პროექტებს, ავტორები ცდილობენ გაანადგურონ „საბჭოთას“ შესახებ გავრცელებული სტერეოტიპი, როგორც განუყოფელი და განზოგადებული მთლიანობის შესახებ. (დ. ლიტვიშკო)

ნ. ლებინა. „მამაკაცი და ქალი: სხეული, მოდა, კულტურა. სსრკ -  დათბობა“.–  მოსკოვი:  ნლო, 2015.

ნატალია ლებინას წიგნი „მამაკაცი და ქალი: სხეული, მოდა, კულტურა. სსრკ - დათბობა“ წარმოადგენს გაანალიზების მცდელობას, თუ როგორ ჩამოყალიბდა გენდერული ურთიერთობები დათბობის ეპოქაში, სექსუალობის შესამჩნევი რევოლუციური ტრანსფორმაციების და დედობის და მამობის მოდელების შეცვლის პერიოდში. წიგნი დემოკრატიზაციის, დესტაბილიზაციის, ყოველდღიური ცხოვრების ფორმების და ურთიერთობების ცვლილებების პერიოდში გენდერული ურთიერთობების პრობლემაზე ერთ-ერთი პირველი რუსულენოვანი კვლევაა. ნ. ლებინა არ მიჰყვება ქალისა და მამაკაცის ურთიერთობების წინა სამეცნიერო ინტერპრეტაციას, როგორც ერთმანეთის საწინააღმდეგოს და გაყოფილს, არამედ სთავაზობს ახალს - როგორც ერთიანს და არა ოპოზიციურს. იგი აჩვენებს ამას სამი სფეროს მაგალითზე: პირველია სხვადასხვა სხეულებრივი პრაქტიკები, როგორც თავად უწოდებს მათ, გაცნობის რიტუალები და „ურთიერთობების სხვა სხეულებრივი პრაქტიკები“. მეორე სფეროა მოდა, როგორც სფერო, რომელიც ასახავს ფსიქოლოგიურს და სოციალურს საზოგადოებაში: განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა უნისექსის სტილის გაჩენას საბჭოთა ყოველდღიურობაში. და მესამე ბლოკი - სხვადასხვა დოკუმენტები, როგორც სახელმწიფო, ისე პირადი, საარქივო, რომლებიც იძლევა წარმოდგენას, როგორც ხელისუფლების პოლიტიკის შესახებ გენდერული პოლიტიკის სფეროში, ასევე თავად ადამიანების დამოკიდებულების შესახებ საკუთარი სექსუალობის, გენდერული როლისა და სქესობრივი ურთიერთობების მიმართ. (ი. შესტოპეროვა)

ს. აბაშინი. „საბჭოთა კიშლაკი: კოლონიალიზმსა და მოდერნიზაციას შორის“ - მოსკოვი: ნოვოე ლიტერატურნოე ობოზრენიე, 2015. 

        ისტორიკოსისა და ანთროპოლოგის სერგეი აბაშინის მრავალწლიანი კვლევა მიეძღვნა ტაჯიკეთში პატარა კიშლაკს, რომლის საშუალებითაც ავტორმა შეძლო საკმაოდ დიდი დასკვნების გაკეთება საბჭოთა სისტემის შესახებ. როგორი იყო ოფიციალური დისკურსის დაპირისპირება მსოფლიოს ადგილობრივ სურათთან, რა ფორმები მიიღო მან? ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ აბაშინი განსაკუთრებულ როლს ანიჭებს იმ ენას, რომელზეც ის თავად საუბრობს. „სხვის“ აღწერა შეუძლებელია საკუთარ მენტალურ სტრუქტურებზე მკაფიო რეფლექსიის გარეშე. ს.აბაშინი კვლევის დაწყებამდე დეტალურად აღწერს მის ლექსიკურ აპარატს. ჩანს, რომ ეს უდიდესი შრომის შედეგია, აბაშინი ამ ტექსტზე მრავალი წლის განმავლობაში მუშაობდა: თითოეული დეტალი უკიდურესად გააზრებულია. თავად კვლევა შედგება რამდენიმე ნარკვევისგან, რომელთაგან თითოეული შეიძლება გამოიყოს ცალკე დიდი კვლევის სახით, მაგრამ ერთად ისინი ქმნიან მაქსიმალურად ფართო სურათს. (ა. პლოტნიცკი)

ი.ბ. ორლოვი. „კომუნალური ქვეყანა: საბჭოთა საბინაო-კომუნალური მეურნეობის  ფორმირება (1917–1941)“ – მოსკოვი: გამომც. სუ-ეუს, 2015. 

       ურბანიზაციისა და ინდუსტრიალიზაციის სწრაფი პროცესები, რომლებიც სსრკ არსებობის პირველ წლებში განვითარდა, ითვალისწინებდა საბჭოთა ადამიანის ყოველდღიური ცხოვრების კარდინალურ გარდაქმნას. ამასთან, საბჭოთა ყოველდღიურობაზე საუბრისას, ჩვენ ხშირად ვაქცევთ ყურადღებას გავრცელებულ საზოგადოებრივ პრაქტიკას და უყურადღებოდ ვტოვებთ ინფრასტრუქტურას, რომელიც იძლეოდა ამ პრაქტიკის განხორციელების საშუალებას. სასაფლაოები და კანალიზაცია, ტრამვაი და მეტრო, წყალსადენი და ელექტროენერგია - ისტორიკოსის იგორ ორლოვის წიგნი „კომუნალური ქვეყანა: საბინაო-კომუნალური მეურნეობის ფორმირება (1917-1941)“ აღწერს სამეურნეო სფეროების განვითარების რთულ ისტორიას, რომლის გარეშე შეუძლებელია თანამედროვე ქალაქში ცხოვრების წარმოდგენა. მრავალრიცხოვან საარქივო დოკუმენტებზე დაყრდნობით, მათ შორის პიროვნული ხასიათის, ომამდელი სსრკ-ს საბინაო-კომუნალური მეურნეობის ისტორია გაოცებას იწვევს თავისი ადამიანურობით. (მ. ფიგურა)

ა. ორიშევი, ვ. ტარასენკო. „საბჭოთა ადამიანის ყოველდღიური ცხოვრება ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის ეპოქაში“  – მოსკოვი: დირექტ-მედია , 2016.

მონოგრაფია დაწერილია ვიტალი ტარასენკოსთან თანაავტორობით, რომელიც სპეციალიზებულია რუსული და საბჭოთა ყოველდღიურობის ისტორიოგრაფიასა და ისტორიაში, და ალექსანდრ ორიშევთან თანაავტორობით, რომლის სამეცნიერო ინტერესების სფეროა ახლო აღმოსავლეთის პოლიტიკა, ევროპის ისლამიზაცია და სარეკლამო საქმიანობის სოციოლოგია.

„საბჭოთა ადამიანის ყოველდღიური ცხოვრება ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის ეპოქაში: ისტორიოგრაფიული ანალიზი“ საკმაოდ ამბიციურ ამოცანას უსახავს თავის თავს: „ფართო ისტორიოგრაფიული კომპლექსის შინაარსის სტრუქტურირება და ანალიზი, რომელიც ეძღვნება <...> ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის ყოველდღიურობას“. გარკვეულწილად, სამუშაოს მიზანს შეიძლება ეწოდოს ადრეული საბჭოთა ეპოქის კვლევის ლეგიტიმაცია და, როგორც თავად ეპოქის, ისე მისი შესწავლის მეთოდების კრიტიკული გადახედვა. ავტორები დიდ ყურადღებას უთმობენ სტუდენტობის ყოველდღიურობის განხილვას; გარდა ამისა, წითელ ზოლად გასდევს პროგრესის იდეოლოგიური რიტორიკის და „ნათელი მომავლისკენ“ სწრაფვის იდეა მოსახლეობის ფართო ფენის პატრიარქალური, პატერნალისტული სარჩულით. (ვ. ზავერტიაევა)

ლ. პარფიონოვი. „ამას წინათ. ჩვენი ერა. 1931-1940“ – მოსკოვი: ასტ, Corpus, 2017.

წიგნი „ამას წინათ, ჩვენი ერა. 1931-1940“ წარმოადგენს ლეონიდ პარფიონოვის  საბჭოთა ეპოქის მომდევნო ათწლეულის მეგზურს. ეს იმ მოვლენების ამონარიდია, რომლებიც დროთა განმავლობაში მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა, როგორც ობიექტური, ასევე ავტორის პირადი თვალსაზრისით. როგორც თავად პარფიონოვი ამბობს, მან აირჩია ის მოვლენები გაშუქებისთვის, რომლებიც ყველაზე მნიშვნელოვნად და საინტერესოდ მიაჩნდა. დღიურის ჩანაწერების, პირადი მოწმობებისა და იშვიათი ფოტოების საშუალებით მოთხრობილია სსრკ ისტორიის ერთ-ერთი ყველაზე რთული პერიოდის შესახებ. აქ არის ქრისტეს მაცხოვრის ტაძრის აფეთქება, ბელომორკანალი, კულაკების ლიკვიდაცია, „მხიარული ბიჭები“, „ჩაპაევი“, დიდი ტერორი, „მოლოტოვის კოქტეილი“, ტროცკის მკვლელობა, ურანის ბირთვის დაშლის აღმოჩენა და მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისი. წიგნი იძლევა XX საუკუნის 30-იანი წლების სრული სურათის შექმნის საშუალებას, არა მხოლოდ მნიშვნელოვანი ისტორიული ეტაპების, არამედ მთლიანად კულტურული კონტექსტის წარმოდგენით. ავტორის თქმით, წიგნში შევიდა ის მოვლენები და ის ადამიანები, რომელთა გარეშეც შეუძლებელია ჩვენი წარმოდგენა, კიდევ უფრო ძნელია გაგება. წიგნში მრავალი ილუსტრაციაა, უფრო მეტი, ვიდრე ტექსტი, რაც მას კიდევ უფრო მიმზიდველს ხდის თანამედროვე ვიზუალ მკითხველისთვის. გასული საუკუნის 30-იან წლებში ისტორიული ინსტაგრამი რომ ყოფილიყო, მაშინ ამას აუცილებლად ლეონიდ პარფიონოვი გააკეთებდა. (ს. ჩერნენკო)

ა. ივანოვა. „ბერიოზკას“ მაღაზიები. მოხმარების პარადოქსი გვიან სსრკ-ში“ – მოსკოვი: ნლო , 2018

ანა ივანოვას ნაშრომი წარმოადგენს საცალო ვაჭრობის ისტორიულ კვლევას სსრკ-ში. მისი ყურადღების ცენტრშია „ბერიოზკას“ მაღაზიები, რომლებსაც ჰქონდათ დეფიციტური საქონელი და ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ გარკვეული კატეგორიის საბჭოთა მოქალაქეებისთვის. „ბერიოზკას“ ისტორიის უფრო ღრმად შესწავლის შედეგად  ივანოვა ამჟღავნებს გვიანი საბჭოთა ეკონომიკის ყველა დონეს, აღწერს სტრუქტურებს, რომლებიც დაფარული იყო მოსახლეობისგან, ასევე, პირიქით, ხელისუფლებისგან დაფარულ ბაზრებს, რომლებიც მხოლოდ „დაბალი ფენებისთვის“ იყო ხელმისაწვდომი. ავტორი დიდ ყურადღებას უთმობს აღწერილი მოვლენების კულტურულ და სოციალურ მნიშვნელობას, ატარებს წყაროების ყველაზე ფართო გამოკვლევას, რომელთა შორისაა როგორც ოფიციალური დოკუმენტები, ასევე  პირადი მოწმობები, კულტურული არტეფაქტები და ინტერვიუ თვითმხილველებთან. ანა ივანოვა ცდილობს ყველაზე სრულყოფილი სურათის წარმოდგენას, არ ემხრობა მოვლენების რომელიმე კონკრეტულ ინტერპრეტაციას. მისი კვლევა ძალზე მნიშვნელოვანია როგორც მასალის მოცულობის და სტრუქტურის კუთხით, ასევე უფრო ფართო კონტექსტის თვალსაზრისით. წიგნში მოცემულია დასკვნები გვიანი სსრკ-ს ეკონომიკასა და ყოველდღიურ ცხოვრებას შორის კავშირის შესახებ. შესწავლილია საზოგადოებრივი იერარქია, რომელიც ეფუძნება საქონლის ხელმისაწვდომობასა და ფლობას, ამასთან, როგორც ჩანს, იგი „თავსმოხვეულია“ სიტუაციის მაკონტროლებელი სახელმწიფო ორგანოების მიერ. ივანოვა ცდილობს წარმოადგინოს პოლარული თვალსაზრისი სიტუაციაზე - ერთის მხრივ, რიგითი მოქალაქეების თვალით და, მეორეს მხრივ, როგორც ეს ოფიციალურად იყო წარმოდგენილი. ანა ივანოვას წიგნი ითვლება პირველ მოცულობით ნაშრომად ამ თემაზე. (ე. ვივიჩი)

P.S. პედაგოგის არჩევანი

ნ. მალინინი, ა. ბრონევიცკაია. „მოსკოვი: საბჭოთა მოდერნიზმის არქიტექტურა.  1955-1991“ – მოსკოვი: თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი „გარაჟი“, 2016.

არქიტექტურული კრიტიკოსის ნიკოლაი მალინინისა და ხელოვნებათმცოდნეს ანა ბრონოვიცკაიას წიგნი, რომელიც თავის თავს მოკრძალებულად ცნობარსა და მეგზურს უწოდებს, ასრულებულ და შეუსრულებელ იმედში მოგზაურობას წარმოადგენს, რომელიც განსახიერდა საბჭოთა მოდერნიზმის  ამაღელვებელ  თუ მახინჯ შენობებში, მათი ნაცრისფერი ბეტონით და სპეციფიკური შემინვით, რომელიც დედაქალაქშია და დღემდე მოგვაგონებს დათბობისა და უძრაობის ეპოქებს. ხდებოდა ისე, რომ შენობის აგება ერთ ეპოქაში იწყებოდა და მთავრდებოდა მეორეში, რომელიც ასახავდა გვიანდელი საბჭოთა პერიოდის და მთლიანად საბჭოთა პროექტის ყველა დისპროპორციას, დამახინჯებას და დისონანსებს; გაუგებარი იყო -  ტრაგედია იყო თუ კომედია. გიგანტური ელექტრონულ-გამოთვლითი მანქანებისთვის ჩაფიქრებული უზარმაზარი დარბაზები თავის დროს ელოდებოდნენ, მაგრამ იმ დროს, როდესაც შენობას ექსპლუატაციაში მიიღეს, კომპიუტერები გადაიქცნენ სამაგიდო მოწყობილობებად ...

წიგნი არა მხოლოდ არქიტექტურას ეხება, არამედ იმასაც, თუ როგორ იყენებდნენ, სახლდებოდნენ ან აფუჭებდნენ სახლებს, იდეებს, საზოგადოებრივს სივრცეებს  ადამიანები. (ი. გლუშჩენკო)

ი. ბუდრაიტსკისი. „დისიდენტები დისიდენტებს შორის“ – მოსკოვი: თავისუფალი მარქსისტული გამომცემლობა, 2017.

ისტორიკოსის, პოლიტიკური და კულტურული აქტივისტის ილია ბუდრაიტსკისის წიგნი, რომელსაც წინ უძღვის ალექსეი იურჩაკის საქები რეკომენდაცია, თუმცა არ ეხება მთლიანად ყოველდღიურობას პირდაპირი გაგებით, მაგრამ მასში საბჭოთა განხილულია, ჩემი აზრით, იმ ახალი ტენდენციის ფარგლებში, რომელიც როგორც იქნა იქყებს ჩამოტალიბებას  სამეცნიერო ლიტერატურაში.

წიგნი სისტემატურად არღვევს იმ მთავარ სტერეოტიპებს, რომელთა საშუალებითაც ისინი დიდი ხანია ცდილობდნენ „საბჭოთას“ ინტერპრეტაციას, მათ შორის ყოველდღიურობაზე საუბრისას.

„წითელი ადამიანი“ (homo soveticus), გადაულახავი ზღვარი სსრკ-ში არსებულ პრაქტიკასა და „ნორმალურ საზოგადოებას“ შორის, წარსულის გადმონაშთი, რომლებიც თანამედროვე რუსეთის პრობლემების მთავარი ან თუნდაც ერთადერთი მიზეზია, - ეს ყველა მითი ინგრევა სპეციფიკური მოვლენების კონკრეტულ ანალიზთან  შეხებისას. (ი. გლუშჩენკო).