ზოოლოგებმა გაარკვიეს, რატომ დომინირებენ მდედრი აფთრები მამრებზე

 https://naked-science.ru/article/biology/zoologi-vyyasnili-pochemu-samki

ზოოლოგებმა გაარკვიეს, რატომ დომინირებენ მდედრი აფთრები მამრებზე

ცხოველთა უმეტესობას შორის ერთი სქესის წარმომადგენლები დომინირებენ სხვებზე, მაგრამ ეს ყოველთვის არ არის ძალთა უთანასწორობის შედეგი. მაგალითად, აფთრებში მდედრი დომინირებს მამრებზე უფრო დიდი სოციალური ერთიანობის გამო, ხოლო მამრები უფრო მეტად შორდებიან ჯგუფს, რაც არღვევს მათ სოციალურ კავშირებს.

ხალებიანი აფთრების მდედრები ხშირად წარმოდგენილია როგორც ძლიერი და სასტიკი მტაცებლები. ისინი საშუალოდ მამრებზე უფრო მძიმეები არიან, აქვთ მეტად მასკულინებული გარე გენიტალიები („ფსევდო-პენისი“ და „ფსევდო-სათესლე პარკი“) და ჩვეულებრივ დაკავებული აქვთ ყველაზე მაღალი პოზიცია სოციალურ იერარქიაში. თუმცა, ლეიბნიცის, გერმანია (Leibniz-IZW) ზოოპარკისა და ველური ბუნების კვლევის ინსტიტუტის, და მონპელიეს ევოლუციის მეცნიერებათა ინსტიტუტის საფრანგეთში (ISEM) მეცნიერთა კვლევამ, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალში Nature Ecology & Evolution, აჩვენა, რომ მათი მდგომარეობის მიზეზი სულაც არ არის მათი მამაკაცურობა.

„ორი აფთარის შეტაკებისას, როგორც წესი, იმარჯვებს ის, ვისაც შეუძლია ჰქონდეს ყველაზე მეტი სოციალური მხარდაჭერა, განურჩევლად სქესის, სხეულის მასისა თუ აგრესიულობისა“, - განმარტავს კვლევის ერთ-ერთი ავტორი ოლივერ ჰოენერი (Oliver Hoener). განსხვავებამ ორ ადამიანს შორის სოციალურ მხარდაჭერაში სწორად იწინასწარმეტყველა, თუ ვინ იქნებოდა დომინანტური თითქმის ყველა კონფლიქტში, ყველა კონტექსტში - ადგილობრივებსა და ემიგრანტებს შორის, ერთი და იგივე ან სხვადასხვა კლანის წევრებს შორის, ერთი და იგივე ან საპირისპირო სქესის მოქალაქეებსა და დამნაშავებს შორის. მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ ბრძოლაში გამარჯვებულის დადგენის პროცესი სხვა აფთრების უშუალო მონაწილეობის გარეშე მიმდინარეობს. ყველაფერი დამოკიდებულია რწმენაში, რომ საჭიროების შემთხვევაში მხარდაჭერა იქნება აღმოჩენილი.

თავის კვლევაში მეცნიერებმა გაანალიზეს 4133 აგონისტური ურთიერთქმედების შედეგი 748 აფთარს შორის რვა განსხვავებული კლანისგან, რომლებიც დაფიქსირდა 21 წლის განმავლობაში ტანზანიაში ნგორონგოროს კრატერში. პოტენციური სოციალური მხარდაჭერის შესაფასებლად შემუშავდა ალგორითმი, რომელიც პროგნოზირებული იყო კლანის თითოეული წევრისთვის, თუ რომელ ორ აფთარს  დაუჭერდა მხარს.  ეს ალგორითმი მიღებული იყო ცხოველთა სოციალური ურთიერთქმედებების ქცევითი დაკვირვებებიდან და მათთან დაკავშირებული შეფასებებიდან, ძუძუმწოვრების ერთ-ერთი ყველაზე ყოვლისმომცველი გენეალოგიის საფუძველზე.

„სოციალური მხარდაჭერისა და შინაგანი ატრიბუტების გავლენის განცალკევებისთვის, როგორიცაა სხეულის მასა, საჭიროა თითოეული ეფექტის შეფასება, მეორის არსებობაზე კონტროლი. როდესაც ეს გაკეთდება, სქესის და სხეულის მასის ფაქტორები უმნიშვნელო იქნება“, - განმარტავს ფრანსუა რუსეტი (Francois Rousset), რომელმაც შეიმუშავა ეს სტატისტიკური მეთოდი.

ბევრ სოციალურ კონტექსტში, მდედრ და მამრ აფთრებს შეუძლიათ ჰქონდეთ თანაბარი სოციალური მხარდაჭერის იმედი და  გამარჯვების თანაბარი შანსი. მაგრამ არის ერთი გამონაკლისი: როდესაც საზოგადოების ახალი წევრები ძველ კლანის წევრებთან ურთიერთობენ. აფთრების საზოგადოება მჭიდროდ არის შეკრული, როგორც ოჯახი, და სოციალურ მხარდაჭერას უპირველეს ყოვლისა უწევენ ნათესავებს. ძირძველი კლანის წევრები ცხოვრობენ თავიანთ თანამოძმეებს შორის და აქვთ კონკურენტული უპირატესობა „ახალმოსულთა“ წინაშე, რადგან მათ დაკარგეს სოციალური კავშირები, როდესაც ისინი დაშორდენ თავიანთ მშობლიურ კლანს. და ამიტომ, აქ უფრო ხშირად ჭარბობენ მდედრები, რადგან „ახალმოსულები“, როგორც წესი, მამრები არიან.

აქედან გამომდინარე, ხალებიანი მდედრების დომინირება განისაზღვრება სქესის ფაქტორით, კლანის დემოგრაფიული სტრუქტურის კონტექსტში: როდესაც ის შეიცავს ახალ მამრთა დიდ რაოდენობას, მდედრთა დომინირება თითქმის აბსოლუტურია, მაგრამ როდესაც ბევრი ადგილობრივი მამრია, ისინი გამოდიან გამარჯვებულები თითქმის ისევე ხშირად, როგორც მდედრები.

„ამა თუ იმ სქესის დომინირების მიზეზების დადგენა ფუნდამენტურია რეპროდუქციული სტრატეგიების, გენდერული როლებისა და არსებული კონფლიქტების ევოლუციის გასაგებად. ჩვენმა შედეგებმა გვიჩვენა, რომ ერთი სქესის სოციალური დომინირება მეორეზე - თვისებაა, რომელიც ახასიათებს გენდერულ როლებს. ეს არ უნდა იყოს სქესის ან ფიზიკური სიძლიერის პირდაპირი შედეგი, არამედ შეიძლება ჩამოყალიბდეს სოციალური გარემოდან“, - აღნიშნავენ მეცნიერები.