ზომბის ფაბრიკა“. რატომ არის საშიში პიროვნული განვითარების ტრენინგები?
„ჩვენ გვინდა გავაფრთხილოთ ადამიანები, რომ მათ აღარ გაიმეორონ ჩვენი შეცდომები“. ამ სიტყვებით ჩვენთან რედაქციაში მოვიდა ქალაქ ყაზანის სამი მოქალაქე. ისინი დაზარალდნენ „შავი“ ტრენინგების შედეგად. როგორ აზიანებენ იქ ადამიანთა ფსიქიკას და რატომ არ შეუძლიათ ამ ტრენინგების ორგანიზატორებისთვის პასუხის მოთხოვნა, არკვევდა გაზეთის „არგუმენტების და ფაქტების“ ყაზანის რედაქცია.
ინტერნეტი სავსეა განცხადებებით ყაზანში სხვადასხვა ტრენინგის ჩატარების შესახებ. მისი ავტორები ჰპირდებიან „გარდაქმნას“ქალებს, უპრეცედენტო „სექსუალურ ინტელექტს“, „ბედის კორექციას სურათის საშუალებით“, ასწავლიან გააზრებულ კვებას და როგორ შეიძლება გახდე ნამდვილი მამაკაცი. ფასი მაღალია - 8 ათას რუბლამდე სამდღიან სეანსში მონაწილეობის მისაღებად. მაგრამ ყველა მათგანი უსაფრთხო არ არის.
„მამაკაცები ტიროდნენ“
„ჩვენ აღმოვჩნდით ერთ-ერთ ასეთ ტრენინგზე, სადაც ადამიანს, როგორც პიროვნებას, უბრალოდ ანადგურებდნენ. ის, რაც „მეცადინეობაზე“ ხდებოდა, რეალური ფსიქოლოგიური ძალადობაა! მწვრთნელები და ჯგუფი ძალიან უხეშად იქცევიან. იგინებიან, ადამიანებს შეურაცხყოფას აყენებენ და ამცირებენ, ყვება „არგუმენტების და ფაქტების“ ყაზანის რედაქციის წარმომადგენელი, რომელიც მონაწილეობას იღებდა ტრენინგში „რენატი“. - რამდენიმე დღის განმავლობაში არაფერს ჭამ, გძინავს დღეში მხოლოდ ორი საათი, შედეგად არაადეკვატურ მდგომარეობაში აღმოჩნდები, შეიძლება ჰალუცინაციაც დაგემართოს. და ეს არის საბაზო დონე, მაგრამ არსებობს ასევე „უფრო განვითარებული“ და ლიდერთა კურსები. ჩვენ ვნახეთ ადამიანები, რომლებმაც სამივე საფეხური გაიარეს - ისინი ზომბირებულები იყვნენ! ნამდვილი ფანატიკოსები, რომლებიც ორ მიზანს ემსახურებოდნენ - ტრენინგზე ადამიანების მოზიდვას და ორგანიზატორებისთვის ფულის შოვნას - კვირაში 20 ათასი რუბლის ოდენობით, თითქოსდა საქველმოქმედო მიზნებისთვის“.
ყაზანის კიდევ ერთი მოქალაქე, ადელი, აღმოჩნდა მეცადინეობაზე, რადგან ფიქრობდა, რომ ეს ბიზნეს-ტრენინგია.
“მე ნაცნობმა მიმიწვია, მითხრა, რომ იქ ძალიან კარგია, მეტად საინტერესო, განსხვავებული გახდები, მაგრამ უფრო დეტალურად ვერ მოგიყვები, - ამბობს ადელი. - მისი აგიტაცია საკმაოდ მომაბეზრებელი იყო, რაც მისთვის არ იყო დამახასიათებელი, და არც მე არ მინდოდა წასვლა. მაგრამ შემდეგ მან თქვა: შენს მაგივრად შევიტანე ფული, თითქმის მთელი თანხა, მოგვიანებით დამიბრუნებ, აუცილებლად მოდი. უხერხული იყო უარის თქმა - გოგონას თითქოს კარგი განზრახვა ჰქონდა. აღმოჩნდა, რომ ეს ხალხის მიზიდვის ჩვეულებრივი სქემაა“.
თავდაპირველად ყველაფერი საკმაოდ კარგად მიდიოდა - ტარდებოდა ნდობის ვარჯიშები და მისი მსგავსი. „მძიმე არტილერია“ მოგვიანებით დაიწყო: უნდა გამოგეტანა ყველას განსახილველად ყველაზე მტკივნეული მოგონებები და მონაწილეობა მიგეღო ჰიპნოზის სეანსებში“, - ყვება ადელი.
„ტრენინგი“ დამთავრდა, შიში კი დარჩა
„როდესაც 40-კაციანი ჯგუფი ისტერიკაშია, როდესაც კუნთებიანი მამაკაცები ტირიან, - ეს საშინელებაა. შენ თავად ტირი ბავშვივით, თუმცა ვერ იხსენებ, ბოლოს როდის დაღვარე ცრემლი“, - იხსენებენ დაზარალებულები.
„მეცადინეობა ღამით მთავრდებოდა, მაგრამ ღამეც გვაძლევდნენ დავალებებს, - ამბობს ანა. - მე დამეწყო შიშის შეტევები, რომლებიც დაძინების საშუალებას არ მაძლევდა, თუმცა მანამდე უძილობას არ ვუჩიოდი. თვითონაც არ ვიცი, რატომ მეშინოდა. დაძინება შემეძლო მხოლოდ სინათლის შუქზე, ჩართული ტელევიზორით. მთელი ღამე ტელეფონზე ვრეკავდი“.
უმიზეზო შიშის ძლიერი შეტევა სხვებსაც ჰქონდა.
„იქნებ, საჭმელსა და ჩაიში, რომელსაც ორგანიზატორები გვაძლევდნენ, რაღაცას ურევდნენ, - ვარაუდი გამოთქვეს „შავი ტრენინგის“ მონაწილეებმა. - თუმცა, ეს შეიძლება იყოს ფსიქიკური თავდასხმის შედეგი. მეცადინეობის არ გაგრძელება თეორიულად ჩვენ შეგვეძლო, მაგრამ ეს დაკავშირებული იყო ისეთ დამცირებასთან, რომ მისვლა ჯობდა. გარდა ამისა, შენზე პასუხისმგებლები იყვნენ ჯგუფის სხვა წევრები, და ეს მძიმე ზეწოლას ახდენდა“.
„სექტები ძირს უთხრიან პიროვნების ფუნდამენტს“
რასაც დაზარალებულები აღწერენ, სავსებით შეიძლება ჩაჯდეს სექტის სურათში, ამბობს სამედიცინო ფსიქოლოგი ელვირა ახტიამოვა:
„დასვენების, ძილის და კვების უკმარისობა განზრახ არის გამოწვეული, ფსიქოლოგიურ დარღვევებს, ინფანტილურობას მხარს უჭერენ და კულტივირებულიც არის, ხოლო სპეციალური მეთოდები, როგორიცაა საჯარო დამცირება და საკუთარი თავის დამცირება, ამცირებს ნებისყოფას და აზროვნებას. ეს ყველაფერი მიზნად ისახავს კრიტიკული აზროვნების შესუსტებას და პიროვნების დასუსტებას, მისი ინტერესების დათრგუნვას და ჯგუფის ინტერესებით შეცვლას.
ფსიქიკის ფუნდამენტი დესტრუქციულ „ტრენინგებზე“ შედარებით ჯანმრთელ ადამიანსაც კი შეიძლება შეერყას. იმდენად, რომ გამოიწვევს ფსიქიკურად მწყობრიდან გამოსვლას და ჰალუცინაციებს. ნაკლებად სტაბილურ ადამიანში კი - სუიციდს. ეს სქემა შაბლონურია და გამოიყენება მსგავს ორგანიზაციებში მთელს რუსეთში“.
ადელს და მის ახმანაგებს სამართალდამცავ ორგანოებში არ სურთ წასვლა: „ორგანიზატორები სერიოზული ხალხია, ძალიან ძვირადღირებული ავტომობილები აქვთ და, მათი თქმით, „ყველაფერი მოგვარებული აქვთ“. მაგრამ, რაც მთავარია, როგორ შეიძლება დაამტკიცო გამოძალვა ან ემოციური ძალადობა? ჩვენ მივმართეთ სარედაქციო სამსახურს, რათა გაგვეფრთხილებინა ისინი, ვისაც ამჟამად აგიტაციას უწევენ. მით უმეტეს, რომ "მოწინავე" კურსების მონაწილეებმა განაცხადეს, რომ ისინი დაკავებულნი იყვნენ სტრიპტიზით და სექსუალური ხასიათის ქმედებებით. ამის დაჯერება შესაძლებელია. მაგრამ ეს ორგანიზაცია არა მხოლოდ ქალების, არამედ ბავშვთა ტრენინგებსაც ხომ ატარებს“.
ასეთი „ტრენინგები“ აკრძალულია ბევრ ქვეყანაში და ნაკლებად აქვთ საერთო პროფესიულ ფსიქოლოგიურ ტრენინგებთან. ორგანიზატორთა ქმედებები შესაძლოა დაექვემდებაროს რუსეთის ფედერაციის სისხლის სამართლის კოდექსის 239-ე მუხლს, რომელიც აწესებს „პასუხისმგებლობას რელიგიური ან სოციალური გაერთიანების შექმნისათვის, რომლის საქმიანობაც უკავშირდება მოქალაქეთა წინააღმდეგ ძალადობის გამოყენებას ან მათი ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენებას“. თუმცა, რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტროში, ბოლო წლებში დაზარალებულთა საჩივრის შემთხვევები არ ახსოვთ. თუ არ არის განცხადებები, არც სისტემური ბრძოლა არ მიმდინარეობს.
„ამ შემთხვევაში აქტიურობა უფრო ნათესავებისგან უნდა იყოს მოსალოდნელი, რადგან გვიან ეტაპებზე თვითონ მონაწილეები უკვე არ იმყოფებიან ისეთ მდგომარეობაში, რომ დაიცვან თავისი უფლებები“, - განაცხადა თათრეთის რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტროს პრესსამსახურის უფროსის მოადგილემ მაქსიმ კოსტრომინმა. „ხალხს არ სურს განაცხადოს თაღლითობის ან გამოძალვის შესახებ, რის შედეგადაც სექტის მსგავსი ორგანიზაციები გაძლიერებულები არიან. მართალია, მათი ზრდა 90-იან წლებში უფრო შეინიშნებოდა, მაგრამ მათგან დიდი ნაწილის მოშორება მოხერხდა. მაგრამ ახლაც კი, სხვა რეგიონებიდან ზოგჯერ მოდის ინფორმაცია, რომ სექტის გავლენის შედეგად ადამიანები თავიანთ ბინებს ბოროტმოქმედებს ჩუქნიან“.
სტატისტიკის დეპარტამენტში ასეთი დანაშაულის სტატისტიკა არ არის.
დამტკიცება რთულია
„დაზარალებულებისთვის რთულია უკანონო ქმედებების დამტკიცება, - განაცხადა ყაზანელმა ფსიქოლოგმა და უფლებათა დამცველმა ვლადიმერ რუბაშნიმ. - ერთხელ მე ვმონაწილეობდი დაზარალებულთა მხარეს სასამართლო პროცესში სექტის წინააღმდეგ. ტრენინგების მონაწილეებმა ვერ შეძლეს იმის დამტკიცება, რომ მათ ნებაყოფლობით არ გადაუციათ ფული. დიახ, ზემოქმედება მოახდინეს, მაგრამ ადამიანზე ბევრი რამ ახდენს გავლენას, თუნდაც იგივე რეკლამა, მაგრამ პროდუქციას ის ნებაყოფლობით ყიდულობს. მაგრამ ახლა დესტრუქციული კულტების შესახებ უკვე იშვიათად მესმის, ვიდრე ეკონომიკური კრიზისის დროს 90-იან წლებში, როდესაც ადამიანებმა დაკარგეს ორიენტირები და მასობრივად დაიწყეს „თვითგანვითარება“ რელიგიურ და არარელიგიურ დესტრუქციულ ორგანიზაციებში“.
„ადრე თათრეთის რესპუბლიკის მუსულმანთა სულიერ ადმინისტრაციაში განცხადებები საეჭვო რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ ბევრი იყო შემოსული, მაგრამ საზოგადოებამ გააძლიერა ბრძოლა მათ წინააღმდეგ, და ახლა ჩვენ თითქმის არაფერს ვისმენთ მათ შესახებ, - ამბობს თათრეთის რესპუბლიკის მუსულმანთა სულიერი ადმინისტრაციის დაგვატის მიმართულების ხელმძღვანელი ჰიას ხაზრატ საბიროვი. - თუ საეჭვო რელიგიურ მეცადინეობაზე აღმოჩნდით, თქვენი ეჭვი შეიძლება გამოიწვიოს ლიდერთა აგრესიულობამ, რომლითაც ისინი იცავენ თავის მოსაზრებებს. თითქოს მხოლოდ ისინი და მათი ლიდერები არიან მართლები, ხოლო დანარჩენები ცდებიან, ასევე მათ შეიძლება დაარღვიონ მორალური და ეთიკური ნორმები. ახალგაზრდები მსგავსი სტრუქტურების გავლენის ქვეშ ხვდებიან, რადგან მიეჩვიენ ცოდნის მიღებას ინტერნეტში, იქ კი მრავლად არიან ისეთები, ვინც თავისებურ ინტერპრეტაციას აძლევს აიათებს (ყურანის ლექსებს), და არა ავტორიტეტული თეოლოგების არგუმენტების საფუძველზე“.
ასევე ყაზანში არ არსებობს ფსიქოლოგიური სამსახურები, რომლებიც დაკავებული იქნებიან ყაზანში სექტების წინააღმდეგ ბრძოლით.
როგორ განვასხვავოთ ჩვეულებრივი ტრენინგი დესტრუქციულისგან?
ელვირა ახტიამოვას თქმით, „სწორი“ ფსიქოლოგიური ტრენინგი თავისთავად ძალიან ეფექტური ინსტრუმენტია პიროვნების განვითარებისთვის. მაგრამ ადამიანის ფსიქიკისა და პიროვნების მიმართ ლიდერების დამოკიდებულება ძალიან ფრთხილია. კერძოდ, ნებისმიერ დროს შეიძლება შეჩერდეთ და აღარ გააგრძელოთ ვარჯიში“.
„ფსიქოლოგიური ტრენინგი შეგიძლიათ ნებისმიერ დროს დატოვოთ, - ამბობს ყაზანის კიდევ ერთი ფსიქოლოგი სვეტლანა ბერცეცი. - მისი პროგრამა საიდუმლოებას არ წარმოადგენს, ანუ მონაწილეებმა იციან პროგრამის ამოცანები და შინაარსი. - ტრენინგების ჩატარება უკეთესია შემოწმებულ ორგანიზაციებში, მის და ტრენერის შესახებ დადებითი რეკომენდაციების მიღება კვალიფიცირებული სპეციალისტისგან. კონტრაქტის ხელმოწერამდე წაიკითხეთ ის, თუმცა ეს არ არის პანაცეა. თუ რამეში ეჭვი შეგეპარათ უკვე მეცადინეობის დროს, დარეკეთ ფსიქოლოგიურ სამსახურში“.
გრანტ მაკფეტრიჯი. ცნობიერების მაქსიმალური მდგომარეობა, ტომი 1, ნაწყვეტი.
გრანტის ისტორია: გონების სამმაგი სტრუქტურის აღმოჩენა.
მე ვაგრძელებდი ტრავმების მკურნალობას, მაგრამ დროთა განმავლობაში გავაცნობიერე ტრავმების მნიშვნელობა მუცელსა და დაბადების დროს. უჩვეულო, „შინაგანი განათების“ მდგომარეობის დახმარებით, რომელსაც განიცდი ისე, თითქოს მთელი სხეული ივსება სუფთა თეთრი სინათლით, მე განვიცადე გრძნობა, რომ ცხოვრება მუცელში მშვენიერია, რაღაც სამოთხის ბაღის განცდების მსგავსი. მაშინ მე შევძელი მთელი ჩემი პერინატალური გამოცდილების მარტივად და ნათლად გახსენება, და ტრავმირების მაღალი დონე მუცელში ჩემთვის ცხადი გახდა. ასევე მივხვდი, რომ ჩემი ცნობიერების მდგომარეობა მუცელში ძალიან უჩვეულო იყო, მაგრამ იმ მომენტში მე არ მესმოდა, თუ რატომ განსხვავდებოდა ასე ძლიერად.
დღითიდღე მე ვაგრძელებდი შიდასაშვილოსნოს დაზიანებების გაწმენდას. შიილოსთან ჰოლოტროპიული სუნთქვის სეანსის დროს მე გამიჩნდა განცდა, რომელიც იმდენადვე გამაოგნებელი იყო, რამდენადაც საზიანო. სანამ მუცელში ვიყავი, ბოლო ტრიმესტრის დროს, დედამ შეჭამა რაღაც, რაც ნაყოფისთვის ტოქსიკური აღმოჩნდა. სანამ ტოქსინები შეაღწევდნენ ჩემს მუცელში ჭიპლარის მეშვეობით, მე ვიგრძენი, ჩემი გონება როგორ გამოეყო ჩემი სხეულის და გულის ცნობიერებას. ეს ჩემთვის გამაოგნებელი აღმოჩნდა, რადგან ამ დრომდე არ წარმომედგინა, რომ ჩემი გონება და სხეული აცნობიერებდნენ თავის თავს, ანუ, ფაქტობრივად, რაღაცით განსხვავებული იყვნენ „ჩემგან“.
ჩემი გონების ცნობიერებამ განცალკევების ეს ახალი გამოცდილება შოკად მიიჩნია. სხეულის ცნობიერება, მას შემდეგ, რაც ტოქსინებს გაუმკლავდა, შეეცადა გონების ცნობიერებასთან დაკავშირება, მაგრამ ვერ შეძლო. სხეულმა დაასკვნა, რომ, როგორც ჩანს, მან გონება არასწორად გაზარდა, ამიტომ შეეცადა მის განადგურებას და დაუბლოკა სისხლის მიწოდება სხეულის ამ ნაწილში. მიუხედავად ამისა, ამით გამოწვეულმა ტკივილმა აიძულა მთელი სხეული სწრაფად შეეწყვიტა ეს პროცესი, ხოლო გამოყოფა ხანგრძლივი დროის მანძილზე გაგრძელდა. ახლა ერთ სხეულში აღმოჩნდა ორი გაცნობიერებული „მე“, მაგრამ ეს არ იყო ერთ კოლოფში მჯდარი ორი ადამიანი. მიუხედავად იმისა, რომ სენსორული და შიდა ინფორმაციის უმეტესობა ხელმისაწვდომი იყო ორივე გონებისთვის, თავის გონება ცალკე და განსხვავებულად ფუნქციონირებდა, ვიდრე სხეულისა, და აცნობიერებდა ამას. ფაქტობრივად, მე ვიხსენებ, თუ როგორ განიცდიდა გონება პირველყოფილი სიამაყის გარკვეულ ტიპს მოცემული შესაძლებლობის გამო იფიქროს უფრო სწრაფად, ვიდრე დანარჩენებმა, და გააკეთოს ყველაფერი, რათა აჯობოს და გაიმარჯვოს. ასე შეიძლება ბავშვი მოიქცეს. მაგალითად, მან დაიმახსოვრა სიტყვების თანმიმდევრობა, რომელიც ესმოდა ნაყოფის სხეულს მუცელში, ერთგვარი უსასრულოდ გამეორებულ ციკლში, რამაც უნებურად ცუდი შედეგი გამოიწვია, შეამცირა ადვილად ფიქრის უნარი. ერთ-ერთმა ყველაზე ემოციურად მტკივნეულმა ტრავმამ (თუ არ ჩავთვლით დაბადებას), რომელიც მახსოვს, გამოიწვია სირცხვილის (გონებაში) და აღშფოთების (სხეულში) განცდა, რადგან გამოყოფამ საშუალება მისცა გონებას დაეწყო დეფეკაცია მუცელში, იმის საწინააღდეგოდ, თუ რა სურდა სხეულს.
ახალი და ბევრად უფრო სერიოზული პრობლემა გაჩნდა გამოყოფის შემდეგ. ნაყოფის ჩემმა „მე“-მ აღმოაჩინა, რომ არ შეუძლია ყოველთვის და სრულად დარჩეს ამწყოში, რადგან წინა ტრავმას შეეძლო დროდადრო დაერღვია მისი გაცნობიერება. პირველად, როდესაც ეს მოხდა, იგრძნობოდა ისე, თითქოს რაღაც აწვება გონებას გარედან, აიძულებს თვითგაცნობიერებას გაქრეს ამ სფეროდან - ეს ძალიან საშიში გამოცდილებაა, და გონება შეუპოვრად ცდილობდა მისთვის წინააღმდეგობის გაწევას.
შემდეგ დიდი კატასტროფა მოხდა მშობიარობის პროცესის დროს. მშობიარობის დროს, სხეულის ცნობიერება კვლავ გაიყო ორ „მე“-დ. ამ დროს, გულის გონება (ასევე ლიმბურ ტვინად ან ემოციურ ცნობიერებად წოდებული) გამოეყო სხეულის გონებას. მახსოვს, როგორ გამოეყოფოდა გულის გონება და გამოდიოდა სხეულიდან, რათა თავიდან აეცილებინა ის, რაც სხეულში ხდებოდა.
იმ დროისთვის, როდესაც სამშობიარო სახლში საწოლში ჩამაწვინეს, ჩემი საკუთარი თავის განცდა შეცვალა იმან, რასაც ახლა მე ვუწოდებ „საშუალო სტატისტიკურ“ ცნობიერებას. ეს ისეა, თითქოს რაღაც ამნეზიასავით რომ გემართება, როდესაც დავკარგე შინაგანი ნათება, რომელიც გამაჩნდა, როდესაც ვიყავი მუცელში.
რადგან ვიცოდი, რა უნდა მომეძებნა, მე შემეძლო დავბრუნებოდი იმ განცდებს კიდევ ერთხელ, რათა გამეგო, რა მოხდა. თანდათანობით, მივხვდი, რომ ჩემს შიგნით იყო სამი ცნობიერება, რომლებიც საკუთარ თავს აცნობიერებდნენ: გონება, გული და სხეულის ცნობიერება. ჩემს ზრდასრულ, „საშუალო სტატისტიკურ“ ცნობიერებაში ისინი დაყოფილი იყო და ერთმანეთს ებრძოდნენ ძალაუფლებისთვის, თუმცა მუცელში ისინი გაერთიანებულები იყვნენ ერთ ორგანიზმად. მე აღმოვაჩინე, რომ ძალიან ბევრი რამ ჩემი დისფუნქციური ქცევიდან წარმოიშვა გონებებს შორის ამ შიდა ბრძოლიდან, და ფაქტობრივად, ჩემი გარე სამყაროს დიდი ნაწილი იყო ამ შინაგანი კონფლიქტის პროექცია. თითოეულ გონებას ჰქონდა გაუცნობიერებელი თვითიდენტობა, როგორც ბავშვს, რომელსაც თავი კოვბოი წარმოუდგენია, და ასევე ჰქონდა სხვა გონებების შინაგანი სახე. მაგალითად, ჩემი გული გაუცნობიერებლად თავს მოაჩვენებდა, თითქოს ჩემი დედა იყო, გრძნობდა სხეულის გონებას, როგორც არქეტიპულ მონსტრს ქვესკნელიდან. დისფუნქციური ოჯახის დინამიკა საკმაოდ ზუსტად აღწერს შინაგან ძალთა ამ ბრძოლას და მგზნებარე სურვილს იყოს მიღებული.
გადიოდა თვეები, და მე თანდათან მივხვდი, რომ მაქსიმალური მდგომარეობა, რომლის დაბრუნებასაც მე ვცდილობდი, დიდად დამოკიდებული იყო ამ ბიოლოგიური ცნობიერებების გაერთიანებაზე ან შერწყმაზე. მე ასევე გავიგე, რომ ჩემი აღმოჩენა გონების მრავალრიცხოვანი ბუნების შესახებ უკვე გააკეთა ბიოლოგმა დოქტორმა პოლ მაკლინმა 1960-იან წლებში, და მას უწოდა სამგვარი (სამთა) გონება. ეს იყო დიდი შვება, რადგან ამ მომენტამდე, როგორც ჩემთვის ცნობილი იყო, არავინ იცოდა ტვინის ამ ფუნდამენტური სტრუქტურის შესახებ. ეს იყო გარღვევა ფსიქიკაში რეალური, ფუნდამენტური ბიოლოგიური დინამიკოს გააზრებაში, რომელმაც ახლა გაიკვალა გზა ფსიქოლოგიის სფეროში.
ოდნავ თემას გადავუხვევ და აღვნიშნავ, რომ შესაძლებელია პიკის მდგომარეობაში შესვლა, როდესაც გონებებს ერთმანეთთან კომუნიკაცია შეუძლია. ეს მდგომარეობა წარმოიქმნება, როდესაც გონებები ნაწილობრივ ერთმანეთთან დაკავშირებულია, მაგრამ მაინც საკმარისად გამოყოფილია, რომ თითოეულ გონებას ჰქონდეს საკუთარი თავის ცალკე გრძნობა. ოდნავ ძნელია ახსნა, მაგრამ „თქვენ“ შეგიძლიათ დასვათ კითხვა რაღაცის შესახებ და მოუსმინოთ თქვენი თავის, გულის და მუცლის ქვედა არეში პასუხს - და ისინი აუცილებლად არ დაემთხვევა ერთმანეთს! მაგალითად, ერთ დღეს, ამ მდგომარეობაში ყოფნისას, მე დავსვი კითხვა, ღირს თუ არა ახლა მუშაობა ჩემს მზის წნულზე. ჩემმა გულმა მითხრა „დიახ“, ხოლო სხეულმა და გონებამ - „არა“. მეორე დღეს მათ შეცვალეს თავისი აზრი.
მე ასევე აღმოვაჩინე, რომ მქონდა გარკვეული გონების გამორთვის უნარი. ამან გამოიწვია ზოგიერთი მდგომარეობა, რომლებიც, ზოგადად, იყო არასრულფასოვანი, თუმცა მომხიბლავი. ეს მდგომარეობები აღწერილია ლიტერატურაში სულიერი მოვლენებისა და ფსიქიკური გადახრების ზოგიერთი ტიპის მიხედვით. მიუხედავად ამისა, ისინი მაცდური იყო, რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ მე ვკარგავდი გამორთული გონებისთვის დამახასიათებელ შესაძლებლობებს, შინაგანი მდგომარეობა ბევრად უფრო ჰარმონიული იყო, რადგან გამოყოფილი გონებები წყვეტდნენ კონფლიქტს. ეს ისეა, როგორც თითქოსდა ჩემს დისფუნქციურ ოჯახში სიმშვიდემ დაისადგურა მას შემდეგ, რაც მისი სხვა წევრები სიცოცხლეს გამოვასალმე.
წლების შემდეგ, ჩვენ აღმოვაჩინეთ გონების სხვა სისტემების არსებობა, რომლებიც ჯერ კიდევ არ არის საკმარისად შესწავლილი, მაგრამ აღმოჩენილია ნაყოფის განვითარების ადრეულ ეტაპებზე.
4. მოგზაურობა დროში
რეგრესიული ჰიპნოზის დახმარებით, შესაძლებელია წარსულში შეღწევა, ამასთან ლიტერატურათმცოდნეს შეეძლება გაიხსენოს უფრო მეტი ფაქტი, ვიდრე დამლაგებელს, რაც მიუთითებს მაღალ ალბათობაზე აღმოჩნდე კლიენტის ერუდიციის მარწუხებში, და არა მისი ცხოვრებისა. მით უმეტეს, რომ წიგნიდან მიღებული შთაბეჭდილებები - ესეც წარსულია, მხოლოდ უფრო ნათელი. ი.მ. ლოტმანი, გასული საუკუნის უდიდესი ფილოლოგი-სემიოტი, მიიჩნევდა, რომ რომელიმე მოვლენაზე პირადი დაკვირვება არ წარმოქმნის ისეთ შთაბეჭდილებას, რომელსაც ის ახდენს ზეპირი თხრობის ან პოეტური გადმოცემის სახით. ამდენად, წიგნის ნიმუშები შეიძლება წარმოადგენდნენ უფრო საინტერესო „დოკუმენტურ ფილმებს“, ვიდრე ისინი, რომლებმაც დააფიქსირეს რეალური მოვლენები, რაც ჰიპნოზურ „მოგზაურობას დროში“ წარმოადგენს, როგორც უბრალოდ თავის მოტყუებას.
და მიუხედავად ამისა, თეორიულად, „დროის მანქანა“ ჰიპნოზის სეანსის დროს საკმაოდ რეალური შესაძლებლობააა. თუ შევთანხმდებით, რომ დრო, როგორც ფიზიკური მოვლენა, არ არსებობს (უილერ-ვიტის განტოლება), ხოლო გარე სამყაროს სურათი ჩვენთვის არის „კინო“, რომელსაც გვიქმნის დაუზარელი ცნობიერება და ტვირთავს ჩვენს გრძნობებს იმპულსებით, რომლებიც ჩვენი ტვინის მიერ დამუშავებულია გამოსახულების, ხმების, სუნის, ტაქტილური და გემოს შეგრძნებების სახით, ამ შემთხვევაში ამოცანა მეტ-ნაკლებად ნათელია. უნდა ვისწავლოთ განვასხვავოთ სემანტიკური წარმომავლობის სახეები მათგან, რომელიც გაჩნდა „მოგზაურის“ თავში მის მიერ გარედან მიღებული „გრძნობამდელი“ იმპულსების დეკოდირების შედეგად. და - voilà! ამ შემთხვევაში, ჰიპნოზს, მართლაც, შეუძლია გაუხსნას „მოგზაურს“ არა მარტო მისი წარსული, არამედ წინაპრების სამყარო, როგორსაც ისინი ხედავდნენ, ისმენდნენ, ყნოსავდნენ და ეხებოდნენ. მართალია, არ არის ცნობილი, მოეწონება თუ არა თანამედროვე ადამიანს, შუასაუკუნეების გლეხის მდგომარეობაში ყოფნა, მაგრამ მეცნიერების გამო ადამიანები მარტო ასეთ რამეზე არ მიდიოდნენ.
გადარჩენილთა სისტემური შეცდომა
დღეს, პრაქტიკულად ყველა პოპულარული ონლაინ მედია სავსეა გადარჩენილთა სისტემური შეცდომებით (ინგლ.survivorship bias). შემდეგი სათაურები: „8 რამ, რასაც წარმატებული ადამიანები ყოველდღე აკეთებენ“, „საუკეთესო რჩევა, რომელიც ოდესმე მიუღია რიჩარდ ბრენსონს“ ან „როგორ ვარჯიშობს ლებრონ ჯეიმსი“ - გადარჩენილის სისტემურია შეცდომებია.
გადარჩენილის სისტემური შეცდომები ეხება ფოკუსირების ჩვენს ტენდენციას გამარჯვებულებზე კონკრეტულ ცალკე აღებულ სფეროში, რათა ცოდნა მივიღოთ მათგან, მაგრამ სრულიად გვავიწყდება დამარცხებულები, რომლების იმავე სტრატეგიას იყენებდნენ.
არსებობს ათასობით სპორტსმენი, რომლებიც ვარჯიშობს ისევე, როგორც ლებრონ ჯეიმსი, მაგრამ მას ვერ შეძლეს NBA-ში მოხვედრა. პრობლემა ისაა, რომ არავის არ სმენია იმ ათასობით სპორტსმენის შესახებ, რომლებმაც ვერ მიაღწიეს მწვერვალს. ჩვენ გვესმის მხოლოდ იმ ადამიანების შესახებ, ვინც „გადარჩა“. ჩვენ შეცდომით ვაფასებთ ახლებურად ერთი „გადარჩენილის“ სტრატეგიებს, ტაქტიკას და რჩევას, და იგნორირებას ვუკეთებთ იმ ფაქტს, რომ ისინი არ მუშაობენ ადამიანთა უმრავლესობისთვის.
კიდევ ერთი მაგალითი: „რიჩარდ ბრენსონმა, ბილ გეიტსმა და მარკ ცუკერბერგმა მიატოვეს სკოლა და მილიარდერები გახდნენ! წარმატების მისაღწევად თქვენ არ გჭირდებათ სკოლა. მეწარმეებს უბრალოდ უნდა შეწყვიტონ დროის დახარჯვა სწავლაზე და ბიზნესი უნდა აკეთონ“.
ყველა ბრენსონის, გეიტსის და ცუკერბერდის იმედი რამდენიმე ათას სხვა მეწარმეს, რომლებმაც კრახი განიცადეს, ვალი დაიდეს და დარჩნენ დაუსრულებელი განათლებით. გადარჩენილის სისტემური შეცდომები გვიჩვენებს, რომ ჩვენ არ ვიცით, როგორ გამოავლენს გარკვეული სტრატეგია თავს კონკრეტულად ჩვენს შემთხვევაში.
იმის გამო, რომ გამარჯვებულებს ხშირად იხსენებენ, ხოლო დამარცხებულებს ივიწყებენ, ძნელია იმის დადგენა, მიიყვანს თუ არა გარკვეული სტრატეგია წარმატებისკენ.
ხელმისაწვდომობის ევრისტიკა
ხელმისაწვდომობის ევრისტიკა (ინგლ. availability heuristic) –ჩვენი ტვინი ძალიან გავრცელებული შეცდომა, რომელიც ვარაუდობს, რომ მაგალითები, რომლებსაც ადვილად ვიგონებთ, ყველაზე მნიშვნელოვანი ან პრევალირებულია.
ჰარვარდის უნივერსიტეტიდან სტივენ პინკერის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე ნაკლებად სასტიკ დროს ვცხოვრობთ. დღეს, მსოფლიოში ბევრად მეტი ადამიანი ცხოვრობს, ვიდრე ოდესმე. მკვლელობების, გაუპატიურების, სექსუალური ძალადობის და ბავშვთა მიმართ სასტიკი მოპყრობის შემთხვევების რიცხვი მკვეთრად შემცირდა.
ბევრი ადამიანი გაოცებულია, როცა ამ სტატისტიკას ისმენს. ზოგიერთი კვლავ უარს ამბობს მათ დასაჯერებლად. თუ ისტორიაში ყველაზე მშვიდობიან დროს ვცხოვრობთ, მაშინ რატომ მიმდინარეობს ამდენი ომი მსოფლიოში დღეს? რატომ გვესმის ახალი ამბები ყოველდღე, რომ სადღაც ვიღაც მოკლეს ან გააუპატიურეს? რატომ ხდება ასე ხშირად ტერორისტული აქტები და ნგრევის შემთხვევები?
კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ხელმისაწვდომობის ევრისტიკაში
პასუხი იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ მსოფლიოში, სადაც ყველა მოვლენა დაუყოვნებლივ ხდება ყველასთვის ცნობილი. ინფორმაცია ნებისმიერი კატასტროფის ან დანაშაულის შესახებ ფართოდ არის ხელმისაწვდომი, როგორც არასდროს. შედით ინტერნეტში და იმდენ ინფორმაციას გაეცნობით ბოლო დროს განვითარებული მოვლენების შესახებ, რაც გაზეთის ერთ გამოშვებაში არც კი დაეტეოდა ასი წლის წინ.
საშიში მოვლენების მთლიანი პროცენტული მაჩვენებელი მცირდება, მაგრამ ალბათობა იმისა, რომ თქვენ შეიტყობთ ამის შესახებ, იზრდება. და რადგან ამ მოვლენების შესახებ ინფორმაცია ყოველთვის ხელმისაწვდომია, ჩვენი ტვინი მიიჩნევს, რომ ისინი უფრო დიდი სიხშირით ხდება, ვიდრე სინამდვილეში.
ჩვენ ზედმეტად ვაფასებთ იმის გავლენას, რაც გვახსოვს, და არ ვაფასებთ იმ მოვლენების პრევალირებას, რომლის შესახებაც ჩვენ არაფერი გვსმენია.
საკუთარი თვალსაზრისის დადასტურების ტენდენცია
საკუთარი თვალსაზრისის დადასტურების ტენდენცია (ინგლ. confirmation bias) გულისხმობს მოძიებას ან უპირატესობის მინიჭებას ინფორმაციისთვის, რომელიც ადასტურებს თქვენს მოსაზრებებს, და ამავე დროს მოახდინოთ იგნორირება ან გაუფასურება იმისა, რაც მას ეწინააღმდეგება.
მაგალითად, კონკრეტული ადამიანი მიიჩნევს, რომ კლიმატის ცვლილება სერიოზული პრობლემაა, ამიტომ იგი ეძებს და კითხულობს მხოლოდ სტატიებს გარემოს შენარჩუნების, კლიმატის ცვლილებისა და განახლებადი ენერგიის წყაროების შესახებ. შედეგად, ადამიანი აგრძელებს თავისი მოსაზრებების დადასტურებას და გამყარებას.
თავის მხრივ, სხვა ადამიანს არ სჯერა, რომ კლიმატის ცვლილება სერიოზული პრობლემაა, ამიტომ ის ეძებს და კითხულობს მხოლოდ ის მასალებს, რომელშიც კლიმატის ცვლილებას მითს უწოდებენ. შედეგად, ადამიანი აგრძელებს თავისი მოსაზრებების დადასტურებას და გამყარებას.
თქვენი აზრის შეცვლა არ არის ისეთი მარტივი, როგორც ჩანს. რაც უფრო მეტხანს გჯერათ რაღაც, მით უფრო იგნორირებთ და ფილტრავთ ყველა საპირისპირო ინფორმაციას.
კიდევ ერთი მაგალითი. თუ თქვენ ახლახან შეიძინეთ Honda Accord და მიგაჩნიათ საუკეთესო მანქანად ბაზარზე, მაშინ, რა თქმა უნდა, თქვენ წაიკითხავთ მხოლოდ იმ სტატიებს, სადაც ამ მანქანას აქებენ. და თუ თქვენ რომელიმე ჟურნალში ნახავთ ინფორმაციას, რომ წლის ავტომობილი გახდა აირჩია, მაგალითად, Chevrolet Impala, თქვენ უარყოფთ მას, შეცდომად მიიჩნევთ ან სხვა გამართლებას მოძებნით.
ადამიანების უმრავლესობას არ სურს ახალი ინფორმაცია, მათ უნდათ, დაადასტურება იმისა, რაც უკვე იციან.
5. ჩაგონებული დამწვრობა. შეიძლება თუ არა ჰიპნოზმა შეცვალოს არსებული რეალობა?
ერთ-ერთი ყველაზე ნათელი მტკიცებულება იმისა, რომ ჩვენს ირგვლივ არსებული სამყარო ჩვენი წარმოსახვის ნაყოფია, ჰიპნოზური ტრანსის გამოყენებაა ჩვენი პირველი სასიგნალო სისტემის მიერ აღქმული იმპულსების შესაცვლელად.
ყოველ შემთხვევისთვის, შეგახსენებთ: „გონივრული ადამიანის შესახებ“ თანამედროვე იდეები ეფუძნება იმ მონაცემებს, რომლის მიხედვითაც ჩვენი გრძნობების ორგანოები (თვალები, ყურები, ცხვირი, კანი) იღებენ ინფორმაციას არა გარედან, არამედ თავის ტვინისგან, რომელიც ამგვარად ამუშავებს „პირველი სასიგნალო სისტემის“ იმპულსებს.
ტერმინი ივან პავლოვის მიერ იქნა შემოღებული. მისი შინაარსის განსაზღვრისას, დიდმა რუსმა ფიზიოლოგმა თქვა: „ეს არის ის, რაც ჩვენშია, როგორც შთაბეჭდილებები, შეგრძნებები და მოსაზრებები გარემოდან, როგორც ზოგადბუნებრივის, ისე სოციალურის, სიტყვის გამონაკლისით, სმენადის და ხილულის.
ეს არის რეალობის პირველი სასიგნალო სისტემა, რომელიც ცხოველებთან საერთო გვაქვს“.
სამწუხაროდ, ამ განმარტების იქით მეცნიერება არ წასულა. ჩვენ ჯერ კიდევ არ ვიცით, რა სიგნალებს და რა „ანტენით“ ჩვენ ვიჭერთ? რას წარმოადგენს რეალურად გარემო? ჩვენ მივიღებთ სურათს, ხმას, სუნი და ტაქტილურ შეგრძნებებს საკუთარი თავის ტვინიდან, რომელიც გვაძლევს უწყვეტ ფილმს სახელით „სიცოცხლე“.
იმის იქით ჩახედვის ჩვენი უუნარობა, რასაც ტვინის გვაძლევს, კომპენსირებულია ჩვენი უნარით დაუმტკიცოს საკუთარ თავს, რომ ეს ასეა და რომ არსებული რეალობა არ არის ისეთი, როგორც ჩვენ წარმოგვიდგენია. ეს, რა თქმა უნდა, არ გვამშვიდებს, მაგრამ ღმერთმა რატომ მოგვცა ჰიპნოტური მდგომარეობები, რომლებიც ამის გაკეთების საშუალებას გვაძლევენ?
მაგალითად, ბულგარელი ნესტნარები ცეკვავენ წითელ ნაკვერჩხალზე. იმიტომ ხომ არა, რომ სინამდვილეში, ისინი არ არსებობს? უძველესი თრაკიული ტრადიცია აძლევს ნესტინარებს საკუთარი თავის საბრძოლო ტრანსში შეყვანის საშუალებას. ეს ის მდგომარეობაა, რომლის დროსაც პირველი სასიგნალო სისტემა შეიძლება ჩაახშოს მეორემ. იმ ადგილზე, რასაც ჩვენ ვუწოდებთ „უპირობო რეფლექსებს“, სიტყვებისა და ფრაზების მნიშვნელობა მოდის. მაგალითად, მეომარი საკუთარ თავს ხმამაღლა ეუბნება, რომ მოწინააღმდეგის ხმლები ხისგანაა გაკეთებული, და ეს ინფორმაცია პირდაპირ მიემართება ვეგეტატიური ნერვული სისტემის დონეზე და ქმნის შეხების განცდას, როდესაც კანი იღებს ხმლის დარტყმას. რადგან რეალურად ხმალი არ არსებობს, მეომარი კანის გამოიმუშავებს რეაქციას ჯოხის დარტყმაზე: ჩნდება ღრმა დაბეჟილობა, დიდი სისხლნაჟღენთი, თუმცა ყველა ხედავს, რომ მოიქნიეს გალესილი ფოლადის ხმალი. ანალოგიურია კოცონთან დაკავშირებითაც. ყველა ხედავს და გრძნობს ცხელი ნაკვერჩხლის მხურვალებას, რომელიც ნესტინარისთვის, ფაქტობრივად, არ არსებობს. ამიტომაც არ იღებს დამწვრობას, თუმცა გარედან ისე ჩანს, თითქოს ადამიანი ფეხშიშველი დადის გავარვარებულ მაყალზე.
რა თქმა უნდა, ეს ჩვენი აღქმის მექანიზმების ძალიან გამარტივებული და ძალიან უტრირებული ახსნაა ბაჩოშოვის „მატრიქსის“ სულისკვეთებით, მაგრამ მე არ ვისახავ მიზნად ჭეშმარიტების თქმას. ჩემთვის მნიშვნელოვანია საინტერესო თემაზე გადასვლის საშუალების მოძებნა: უპირობო რეფლექსების ჩამოყალიბების ჰიპნოზური გზის - რეაქციების მოძებნა პირველი სასიგნალო სისტემის დონეზე.
კანზე დამწვრობის ჩაგონების ექსპერიმენტის პირველი წერილობითი აღწერილობა დაიწერა ინგლისურ ენაზე 1886 წ. შემდეგ მოდის მსგავსი ტექსტები გერმანულ ენაზე (Krafft-Ebing, 1889; Doswald, Kreibich, 1906; Kohnstamm, Pinner, 1908; Heller, Schultz, 1909; Schin-dler, 1927). უნგრულ ენაზე (Jendrassik, 1888); რუსულ ენაზე (რიბალკინი, 1890; პოდიაპოლსკი, 1909; სმირნოვი, 1912; სუმბაები, 1928; ფინე, 1928). შვედურ ენაზე (Wetterstrand, 1891, в: Alrutz, 1903, 1914) და ა.შ..
როგორც ვხედავთ, საქმე გვაქვს არა ლეგენდებთან და ჭორებთან, არამედ სამეცნიერო ექსპერიმენტების დოკუმენტირებულ აქტებთან მთელ მსოფლიოში, რომლებიც ეჭვს არ იწვევენ. ჰიპნოტიზიორს, მართლაც, შეუძლია დაეხმაროს პაციენტს შეცვალს რეალობა ფუნდამენტურ დონეზე. სიტყვიერი ბრძანებით გამოწვეული დამწვრობა მხოლოდ ფიზიკურ ხასიათს ატარებს, რასაც ადასტურებენ ზემოთ ჩამოთვლილი ექსპერიმენტების ოქმები.
მაგალითად, ერთ-ერთი მათგანი, რომელიც გაიმართა 1927 წელს, რუსეთში, ცნობილი რუსი ჰიპნოთერაპევტის ვ.ნ. ფინნეს მიერ პროფესორების მ.ვ. ჩერნორუცკისა და კ.ი. პოვარნინის და სხვა პირთა თანდასწრებით: „კვლევის ობიექტი მ., 35 წლის, კარგად ჰიპნობილური, ვ.ნ. ფინნემ შეიყვანა ჩაგონებული ძილის მდგომარეობაში, რის შემდეგაც მას მარცხენა წინამხარზე დაადეს სპილენძის მონეტა შესაბამისი ჩაგონებით: „თქვენ ხელზე დაგადეთ გავარვარებული რკინის მონეტა; მისგან დაგრჩათ ძლიერი დამწვრობა, თქვენ გტკივათ!“ ეს ჩაგონება რამდენჯერმე გაიმეორდა. გამოღვიძების შემდეგ, კვლევის ობიექტს მუდმივად აკვირდებოდა ერთ-ერთი ექიმი, კონფერენციის მონაწილე. მ. იყო თეთრეულზე პასუხისმგებელი იმ სანატორიუმში, სადაც გაიმართა კონფერენცია, და მუშაობდა შიშველი ხელებით, რომელსაც აღნიშნული ექიმი თვალს არ აშორებდა. დაკვირვების ოქმის თანახმად, ჩაგონებიდან და გამოღვიძებიდან 25 წუთის შემდეგ, „დამწვრობის“ ადგილას გაჩნდა დიფუზური კანის სიწითლე, 55-ე წუთის შემდეგ - შეშუპება, 2 საათის შემდეგ „დამწვრობის“ ცენტრში გაჩნდა თეთრი ლაქა, და 3.5 საათის შემდეგ ამ ადგილას გაჩნდა ბებერა“.
ვერბალური ზემოქმედების გზით ფიზიკური ცვლილებების ფენომენის კომენტირებისას, ცნობილი რუსი ჰიპნოთერაპევტი პ.პ. პოდიაპოლსკი აღნიშნავდა: „სიტყვას აქვს ჭეშმარიტი ძალა და ფაქტობრივი წონა“. პოდიაპოლსკი ფლობდა უნარს „სიტყვით“ გამოეწვია მეორე ხარისხის დამწვრობის სიმპტომები ეპიდერმისის აშრევების და ბებერას წარმოქმნით. ის იყო პირველი, ვინც გამოიყენა „სიტყვა“ რუსულ ქირურგიაში. მეორე მსოფლიო ომის დროს ის ჰუმანურად ცვლიდა გარემოს თავისი პაციენტებისთვის ისეთი მტკივნეული ოპერაციების დროს, როგორიცაა მთელ ქვედა კიდურების ვენური კვანძების ამოკვეთა, ნეკნის, ცხვირის ძგიდის რეზექცია, ტყვიის ამოღება ქუსლის ძვლიდან და ა.შ.
დღეს ჰიპნოპოთერაპიის შესაძლებლობები ასაზრდოებს არა მხოლოდ სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის მწერლების წარმოსახვას, არამედ მეცნიერებისა. როგორც ნოვოსიბირსკის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის კურსდამთავრებულს, მე დასაშვებად მიმაჩნია, რომ უკვე უახლოეს მომავალში ჰიპნოოთერაპევტები მოთხოვნებადი იქნებიან ფიზიკოსების ექსპერიმენტებში მონაწილეობის მისაღებად, რომლებიც, როგორც ჩანს, მიუახლოვდნენ კითხვაზე პასუხს: მართალი იყო თუ არა ფრენსის ბეკონი, როდესაც ამტკიცებდა, რომ „სამყარო იმავე ნივთიერებისგან შედგება, რაც სიზმარი“? ველოდები შეთავაზებებს!
2. ზომბირების საიდუმლოება
ჰიპნოთერაპიის ფუძემდებელმა იპოლიტ ბერნჰაიმმა 1891 წელს განაცხადა ზომბირებისთვის ჰიპნოზის გამოყენების შესაძლებლობის შესახებ. „ჩემში ეჭვს არ იწვევს, რომ ზოგიერთ მთვარეულს, მე არ ვსაუბრობ ყველას შესახებ, შეუძლია დანაშაულებრივი შთაგონების აღქმა და, ამასთან, ორი გზის საშუალებით, ან უშუალოდ, ამასთან ისინი გარდაიქმნებიან რეალურ მანქანებად, რომლებიც პირაპირ მიზნისკენ მიისწრაფიან, კლავენ იმპულსურად, თვითონ, როგორც პიროვნება, სრულიად განზე დგანან, ან ირიბად, იმის წყალობით, რომ შთააგონებენ დევნის მანიას, რომლის გავლენის ქვეშ ისინი სჩადიან დანაშაულს. დამძინებელს (ჰიპნოტიზიორს - ავტ.) შეუძლია მიაღწიოს უფრო მეტს, არა მხოლოდ შთააგონოს მთვარეულს გახდეს ავენიანი სილიმწამებელი, ქურდი, დარყვნილი და ა.შ. ძილის შემდეგ დროს, არამედ გამოიყენოს იგი პირადი შურისძიების აქტები“ ...
განსაკუთრებით ავის მომასწავებლად გაისმა ბერნჰეიმის კითხვა, რომელიც თითქოს დღევანდელობისკენაა მიმართული: „თუ დანაშაული ჩადენილია, მაშინ სად არის სასამართლოს ის ექიმი, რომელიც შეეცდება დაარწმუნოს მართლმსაჯულება და აღუძრას მას ეჭვი ადამიანის უდანაშაულობაში, რომელმაც, ალბათ, სრულიად შეინარჩუნა საღი აზროვნება, დარწმუნდა თავის დანაშაულებრივ ქმედებაში, და ნებაყოფლობით აღიარებს, რომ მან ეს საკუთარი ნებით ჩაიდინა?“ მართლაც, „მიზნისკენ მიმავალი ნამდვილი ავტომატების“ ტალღამ მთელი სამყარო დაიპყრო, მაგრამ ჯერ არავის უთვამს, რომ ისინი დამუხტული მთვარეულები არიან. მაგალითად, უზბეკი ძიძა, რომელიც 2016 წელს მოსკოვში დადიოდა თავისი სამეურვეო ბავშვის მოჭრილი თავით ხელში, გამოიყურება, როგორც ზომბის ტიპიური ნიმუში, მაგრამ „მართლმსაჯულების განათლება“ ამ მხრივ, როგორც ჩანს, არავის შეუძლია. ხოლო სასიკვდილოდ განწირულთა მომზადება - ეს ხომ აღმოსავლეთის უძველესი ტრადიციაა, რომლის კულტურა ნარკოტიკებზეა აგებული.
მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ტერორისტულ სექტას ეწოდებოდა ჰაშიშინები, სპარსული სიტყვიდან „ჰაშეშა“ - ჰაშიში, რომლის ქვეშ მე -12 საუკუნეში გულისხმობდნენ ნებისმიერ მცენარეულ ნარკოტიკს. მეხანჯლე-ფადაინები ასრულებდნენ თავისი იმამის განაჩენს ოპიუმის ზემოქმედების ქვეშ, რომელიც ყოველთვის საკმარისი იყო ლევანტის ან სირიის მთებში, მაგრამ სიკვდილის წყურვილს მათ, რა თქმა უნდა, შთააგონებდა „დამძინებელი“ - ჰიპნოტიზიორი. საქმე იმაშია, რომ ნარკოტიკების ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ადამიანის ფსიქიკა პლასტილინს ჰგავს. იმ ადამიანის ხელში, ვინც ოდნავადაც კი იცის ჰიპნოზის საფუძვლები, ნარკომანი არის იდეალური მასალა. სწორედ ამიტომ სიტყვა ჰაშიშინი („assassin“) შემოვიდა ევროპაში „მკვლელის“ მნიშვნელობით. თანამედროვე შახიდები, როგორც ჩანს, უძველესი მეთოდებით ემზადებიან.
1. ჰიპნოზს ადრე უწოდებდნენ „მაგნეტიზმს“
ტერმინი „ჰიპნოზი“ დანერგა ქირურგმა ჯეიმს ბრეიდმა (James Braid). როგორც ოფთალმოლოგი, ის ატარებდა ოპერაციებს თვალებზე და აღმოაჩინა, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელი იყო ოპერაციის ანესთეზიის გარეშე გაკეთება და მისი „მაგნეტიზმით“შეცვლა, რომელიც ცირკი „მაგნეტიზატორებისგან“ ისწავლა. „მაგნეტიზმის“, როგორც ასეთის, ბრეიდს არ სჯეროდა, მიაჩნდა, რომ „მაგნიტიზატორები“ უბრალოდ იყენებდნენ თავიანთი პაციენტების ნერვული სისტემის მდგომარეობას. ამ მდგომარეობას ბრეიდმა უწოდა ძველბერძნული „ჰიპნოზი“, ანუ „ძილი“, რადგან მიაჩნდა, რომ იგი გამოხატავს ძილისთვის დამახასიათებელ ნიშნებს: კუნთების სრულ მოდუნებას, სუნთქვის შენელებას და ა.შ.
7. რატომ გახდა ფროიდი ფსიქოანალიზის თეორიის მამა?
1895 წელს ფროიდი სწავლობდა ჰიპნოზს პარიზელი ექიმისგან შარკოსგან, რის შემდეგაც ახალი შთაბეჭდილებები სავსე ის დაბრუნდა ვენაში, სადაც ექიმთან ი. ბრეირთან ერთად დაიწყო ჰიპნოზოთერაპია.
როგორც ამბობენ, შარკო დიდი აზრის არ ყოფილა ფროიდის შესაძლებლობებზე, რომელმაც ვერ შეძლო ჰიპნოზის შესწავლა. ამ გარემოებამ გარკვეული როლი ითამაშა ფსიქოანალიზის თეორიის მომავალი ავტორის ცხოვრებაში. დამკვირვებლის სტატუსით ბრეიერთან მუშაობის დროს, ფროიდს შეეძლო იმ ფენომენების დანახვა, რომელსაც პრაქტიკოსი ჰიპნოოთერაპევტები ყურადღებას არ აქცევენ.
ჩვეულებრივ, იმოწმებენ შემთხვევას, როდესაც დოქტორმა ბრეიერმა შთააგონა თავის პაციენტს, რომ ჰიპნოზური ტრანსიდან გამოსვლის შემდეგ, უნდა მოიპაროს სხვის ქოლგა და მასთან ერთად გაისეირნოს ვერანდაზე. როდესაც გონს მოეგო, მამაკაცმა მორჩილად აიღო ქოლგა და მასთან ერთად გავიდა ოთახიდან, რათა ვერანდაზე გასულიყო და უკან დაბრუნებულიყო. კითხვაზე, თუ რატომ გავიდა, მან უპასუხა: „სუფთა ჰაერზე“, ამასთან ხაზგაზსმით აღნიშნა, რომ ყოველთვის ასე აკეთებს. როდესაც ჰკითხეს, თუ რატომ აიღო სხვისი ნივთი, ძალიან გაოცებული იყო და სასწრაფოს მიიტანა ქოლგა თავის ადგილზე.
ფროიდი, როგორც დილეტანტი, გაკვირვებული იყო არა იმით, რომ ტრანსიდან გამოსვლის შემდეგ შენარჩუნდა შთაგონების ძალა, არამედ იმით, რომ ადამიანს, პრინციპში, შეუძლია ანგარიშმიუცემლად მოქმედება და გულწრფელად სჯერა, რომ შეუძლია თავისი ქმედებების ახსნა. წინააღმდეგობრივი ხასიათი იმისა, თუ რას აკეთებდა პაციენტი, და როგორ განმარტავდა ამას, საშუალება მისცა ფროიდს ევარაუდა ნებისმიერი ადამიანების პიროვნებაში სხვა „მე“-ს არსებობა, რომელსაც მან უწოდა „არაცნობიერი“.
ასე რომ, ჰიპნოზის წყალობით, დაიბადა ტერმინი, რომლის განმარტებისთვის ფროიდმა შექმნა ფსიქოანალიზის თეორია, რომელმაც შეცვალა არა მხოლოდ ფსიქოლოგია და მედიცინა, არამედ სოციოლოგია, ანთროპოლოგია, ლიტერატურა და ხელოვნებაც კი.
„ჩვენ გვინდა გავაფრთხილოთ ადამიანები, რომ მათ აღარ გაიმეორონ ჩვენი შეცდომები“. ამ სიტყვებით ჩვენთან რედაქციაში მოვიდა ქალაქ ყაზანის სამი მოქალაქე. ისინი დაზარალდნენ „შავი“ ტრენინგების შედეგად. როგორ აზიანებენ იქ ადამიანთა ფსიქიკას და რატომ არ შეუძლიათ ამ ტრენინგების ორგანიზატორებისთვის პასუხის მოთხოვნა, არკვევდა გაზეთის „არგუმენტების და ფაქტების“ ყაზანის რედაქცია.
ინტერნეტი სავსეა განცხადებებით ყაზანში სხვადასხვა ტრენინგის ჩატარების შესახებ. მისი ავტორები ჰპირდებიან „გარდაქმნას“ქალებს, უპრეცედენტო „სექსუალურ ინტელექტს“, „ბედის კორექციას სურათის საშუალებით“, ასწავლიან გააზრებულ კვებას და როგორ შეიძლება გახდე ნამდვილი მამაკაცი. ფასი მაღალია - 8 ათას რუბლამდე სამდღიან სეანსში მონაწილეობის მისაღებად. მაგრამ ყველა მათგანი უსაფრთხო არ არის.
„მამაკაცები ტიროდნენ“
„ჩვენ აღმოვჩნდით ერთ-ერთ ასეთ ტრენინგზე, სადაც ადამიანს, როგორც პიროვნებას, უბრალოდ ანადგურებდნენ. ის, რაც „მეცადინეობაზე“ ხდებოდა, რეალური ფსიქოლოგიური ძალადობაა! მწვრთნელები და ჯგუფი ძალიან უხეშად იქცევიან. იგინებიან, ადამიანებს შეურაცხყოფას აყენებენ და ამცირებენ, ყვება „არგუმენტების და ფაქტების“ ყაზანის რედაქციის წარმომადგენელი, რომელიც მონაწილეობას იღებდა ტრენინგში „რენატი“. - რამდენიმე დღის განმავლობაში არაფერს ჭამ, გძინავს დღეში მხოლოდ ორი საათი, შედეგად არაადეკვატურ მდგომარეობაში აღმოჩნდები, შეიძლება ჰალუცინაციაც დაგემართოს. და ეს არის საბაზო დონე, მაგრამ არსებობს ასევე „უფრო განვითარებული“ და ლიდერთა კურსები. ჩვენ ვნახეთ ადამიანები, რომლებმაც სამივე საფეხური გაიარეს - ისინი ზომბირებულები იყვნენ! ნამდვილი ფანატიკოსები, რომლებიც ორ მიზანს ემსახურებოდნენ - ტრენინგზე ადამიანების მოზიდვას და ორგანიზატორებისთვის ფულის შოვნას - კვირაში 20 ათასი რუბლის ოდენობით, თითქოსდა საქველმოქმედო მიზნებისთვის“.
ყაზანის კიდევ ერთი მოქალაქე, ადელი, აღმოჩნდა მეცადინეობაზე, რადგან ფიქრობდა, რომ ეს ბიზნეს-ტრენინგია.
“მე ნაცნობმა მიმიწვია, მითხრა, რომ იქ ძალიან კარგია, მეტად საინტერესო, განსხვავებული გახდები, მაგრამ უფრო დეტალურად ვერ მოგიყვები, - ამბობს ადელი. - მისი აგიტაცია საკმაოდ მომაბეზრებელი იყო, რაც მისთვის არ იყო დამახასიათებელი, და არც მე არ მინდოდა წასვლა. მაგრამ შემდეგ მან თქვა: შენს მაგივრად შევიტანე ფული, თითქმის მთელი თანხა, მოგვიანებით დამიბრუნებ, აუცილებლად მოდი. უხერხული იყო უარის თქმა - გოგონას თითქოს კარგი განზრახვა ჰქონდა. აღმოჩნდა, რომ ეს ხალხის მიზიდვის ჩვეულებრივი სქემაა“.
თავდაპირველად ყველაფერი საკმაოდ კარგად მიდიოდა - ტარდებოდა ნდობის ვარჯიშები და მისი მსგავსი. „მძიმე არტილერია“ მოგვიანებით დაიწყო: უნდა გამოგეტანა ყველას განსახილველად ყველაზე მტკივნეული მოგონებები და მონაწილეობა მიგეღო ჰიპნოზის სეანსებში“, - ყვება ადელი.
„ტრენინგი“ დამთავრდა, შიში კი დარჩა
„როდესაც 40-კაციანი ჯგუფი ისტერიკაშია, როდესაც კუნთებიანი მამაკაცები ტირიან, - ეს საშინელებაა. შენ თავად ტირი ბავშვივით, თუმცა ვერ იხსენებ, ბოლოს როდის დაღვარე ცრემლი“, - იხსენებენ დაზარალებულები.
„მეცადინეობა ღამით მთავრდებოდა, მაგრამ ღამეც გვაძლევდნენ დავალებებს, - ამბობს ანა. - მე დამეწყო შიშის შეტევები, რომლებიც დაძინების საშუალებას არ მაძლევდა, თუმცა მანამდე უძილობას არ ვუჩიოდი. თვითონაც არ ვიცი, რატომ მეშინოდა. დაძინება შემეძლო მხოლოდ სინათლის შუქზე, ჩართული ტელევიზორით. მთელი ღამე ტელეფონზე ვრეკავდი“.
უმიზეზო შიშის ძლიერი შეტევა სხვებსაც ჰქონდა.
„იქნებ, საჭმელსა და ჩაიში, რომელსაც ორგანიზატორები გვაძლევდნენ, რაღაცას ურევდნენ, - ვარაუდი გამოთქვეს „შავი ტრენინგის“ მონაწილეებმა. - თუმცა, ეს შეიძლება იყოს ფსიქიკური თავდასხმის შედეგი. მეცადინეობის არ გაგრძელება თეორიულად ჩვენ შეგვეძლო, მაგრამ ეს დაკავშირებული იყო ისეთ დამცირებასთან, რომ მისვლა ჯობდა. გარდა ამისა, შენზე პასუხისმგებლები იყვნენ ჯგუფის სხვა წევრები, და ეს მძიმე ზეწოლას ახდენდა“.
„სექტები ძირს უთხრიან პიროვნების ფუნდამენტს“
რასაც დაზარალებულები აღწერენ, სავსებით შეიძლება ჩაჯდეს სექტის სურათში, ამბობს სამედიცინო ფსიქოლოგი ელვირა ახტიამოვა:
„დასვენების, ძილის და კვების უკმარისობა განზრახ არის გამოწვეული, ფსიქოლოგიურ დარღვევებს, ინფანტილურობას მხარს უჭერენ და კულტივირებულიც არის, ხოლო სპეციალური მეთოდები, როგორიცაა საჯარო დამცირება და საკუთარი თავის დამცირება, ამცირებს ნებისყოფას და აზროვნებას. ეს ყველაფერი მიზნად ისახავს კრიტიკული აზროვნების შესუსტებას და პიროვნების დასუსტებას, მისი ინტერესების დათრგუნვას და ჯგუფის ინტერესებით შეცვლას.
ფსიქიკის ფუნდამენტი დესტრუქციულ „ტრენინგებზე“ შედარებით ჯანმრთელ ადამიანსაც კი შეიძლება შეერყას. იმდენად, რომ გამოიწვევს ფსიქიკურად მწყობრიდან გამოსვლას და ჰალუცინაციებს. ნაკლებად სტაბილურ ადამიანში კი - სუიციდს. ეს სქემა შაბლონურია და გამოიყენება მსგავს ორგანიზაციებში მთელს რუსეთში“.
ადელს და მის ახმანაგებს სამართალდამცავ ორგანოებში არ სურთ წასვლა: „ორგანიზატორები სერიოზული ხალხია, ძალიან ძვირადღირებული ავტომობილები აქვთ და, მათი თქმით, „ყველაფერი მოგვარებული აქვთ“. მაგრამ, რაც მთავარია, როგორ შეიძლება დაამტკიცო გამოძალვა ან ემოციური ძალადობა? ჩვენ მივმართეთ სარედაქციო სამსახურს, რათა გაგვეფრთხილებინა ისინი, ვისაც ამჟამად აგიტაციას უწევენ. მით უმეტეს, რომ "მოწინავე" კურსების მონაწილეებმა განაცხადეს, რომ ისინი დაკავებულნი იყვნენ სტრიპტიზით და სექსუალური ხასიათის ქმედებებით. ამის დაჯერება შესაძლებელია. მაგრამ ეს ორგანიზაცია არა მხოლოდ ქალების, არამედ ბავშვთა ტრენინგებსაც ხომ ატარებს“.
ასეთი „ტრენინგები“ აკრძალულია ბევრ ქვეყანაში და ნაკლებად აქვთ საერთო პროფესიულ ფსიქოლოგიურ ტრენინგებთან. ორგანიზატორთა ქმედებები შესაძლოა დაექვემდებაროს რუსეთის ფედერაციის სისხლის სამართლის კოდექსის 239-ე მუხლს, რომელიც აწესებს „პასუხისმგებლობას რელიგიური ან სოციალური გაერთიანების შექმნისათვის, რომლის საქმიანობაც უკავშირდება მოქალაქეთა წინააღმდეგ ძალადობის გამოყენებას ან მათი ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენებას“. თუმცა, რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტროში, ბოლო წლებში დაზარალებულთა საჩივრის შემთხვევები არ ახსოვთ. თუ არ არის განცხადებები, არც სისტემური ბრძოლა არ მიმდინარეობს.
„ამ შემთხვევაში აქტიურობა უფრო ნათესავებისგან უნდა იყოს მოსალოდნელი, რადგან გვიან ეტაპებზე თვითონ მონაწილეები უკვე არ იმყოფებიან ისეთ მდგომარეობაში, რომ დაიცვან თავისი უფლებები“, - განაცხადა თათრეთის რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტროს პრესსამსახურის უფროსის მოადგილემ მაქსიმ კოსტრომინმა. „ხალხს არ სურს განაცხადოს თაღლითობის ან გამოძალვის შესახებ, რის შედეგადაც სექტის მსგავსი ორგანიზაციები გაძლიერებულები არიან. მართალია, მათი ზრდა 90-იან წლებში უფრო შეინიშნებოდა, მაგრამ მათგან დიდი ნაწილის მოშორება მოხერხდა. მაგრამ ახლაც კი, სხვა რეგიონებიდან ზოგჯერ მოდის ინფორმაცია, რომ სექტის გავლენის შედეგად ადამიანები თავიანთ ბინებს ბოროტმოქმედებს ჩუქნიან“.
სტატისტიკის დეპარტამენტში ასეთი დანაშაულის სტატისტიკა არ არის.
დამტკიცება რთულია
„დაზარალებულებისთვის რთულია უკანონო ქმედებების დამტკიცება, - განაცხადა ყაზანელმა ფსიქოლოგმა და უფლებათა დამცველმა ვლადიმერ რუბაშნიმ. - ერთხელ მე ვმონაწილეობდი დაზარალებულთა მხარეს სასამართლო პროცესში სექტის წინააღმდეგ. ტრენინგების მონაწილეებმა ვერ შეძლეს იმის დამტკიცება, რომ მათ ნებაყოფლობით არ გადაუციათ ფული. დიახ, ზემოქმედება მოახდინეს, მაგრამ ადამიანზე ბევრი რამ ახდენს გავლენას, თუნდაც იგივე რეკლამა, მაგრამ პროდუქციას ის ნებაყოფლობით ყიდულობს. მაგრამ ახლა დესტრუქციული კულტების შესახებ უკვე იშვიათად მესმის, ვიდრე ეკონომიკური კრიზისის დროს 90-იან წლებში, როდესაც ადამიანებმა დაკარგეს ორიენტირები და მასობრივად დაიწყეს „თვითგანვითარება“ რელიგიურ და არარელიგიურ დესტრუქციულ ორგანიზაციებში“.
„ადრე თათრეთის რესპუბლიკის მუსულმანთა სულიერ ადმინისტრაციაში განცხადებები საეჭვო რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ ბევრი იყო შემოსული, მაგრამ საზოგადოებამ გააძლიერა ბრძოლა მათ წინააღმდეგ, და ახლა ჩვენ თითქმის არაფერს ვისმენთ მათ შესახებ, - ამბობს თათრეთის რესპუბლიკის მუსულმანთა სულიერი ადმინისტრაციის დაგვატის მიმართულების ხელმძღვანელი ჰიას ხაზრატ საბიროვი. - თუ საეჭვო რელიგიურ მეცადინეობაზე აღმოჩნდით, თქვენი ეჭვი შეიძლება გამოიწვიოს ლიდერთა აგრესიულობამ, რომლითაც ისინი იცავენ თავის მოსაზრებებს. თითქოს მხოლოდ ისინი და მათი ლიდერები არიან მართლები, ხოლო დანარჩენები ცდებიან, ასევე მათ შეიძლება დაარღვიონ მორალური და ეთიკური ნორმები. ახალგაზრდები მსგავსი სტრუქტურების გავლენის ქვეშ ხვდებიან, რადგან მიეჩვიენ ცოდნის მიღებას ინტერნეტში, იქ კი მრავლად არიან ისეთები, ვინც თავისებურ ინტერპრეტაციას აძლევს აიათებს (ყურანის ლექსებს), და არა ავტორიტეტული თეოლოგების არგუმენტების საფუძველზე“.
ასევე ყაზანში არ არსებობს ფსიქოლოგიური სამსახურები, რომლებიც დაკავებული იქნებიან ყაზანში სექტების წინააღმდეგ ბრძოლით.
როგორ განვასხვავოთ ჩვეულებრივი ტრენინგი დესტრუქციულისგან?
ელვირა ახტიამოვას თქმით, „სწორი“ ფსიქოლოგიური ტრენინგი თავისთავად ძალიან ეფექტური ინსტრუმენტია პიროვნების განვითარებისთვის. მაგრამ ადამიანის ფსიქიკისა და პიროვნების მიმართ ლიდერების დამოკიდებულება ძალიან ფრთხილია. კერძოდ, ნებისმიერ დროს შეიძლება შეჩერდეთ და აღარ გააგრძელოთ ვარჯიში“.
„ფსიქოლოგიური ტრენინგი შეგიძლიათ ნებისმიერ დროს დატოვოთ, - ამბობს ყაზანის კიდევ ერთი ფსიქოლოგი სვეტლანა ბერცეცი. - მისი პროგრამა საიდუმლოებას არ წარმოადგენს, ანუ მონაწილეებმა იციან პროგრამის ამოცანები და შინაარსი. - ტრენინგების ჩატარება უკეთესია შემოწმებულ ორგანიზაციებში, მის და ტრენერის შესახებ დადებითი რეკომენდაციების მიღება კვალიფიცირებული სპეციალისტისგან. კონტრაქტის ხელმოწერამდე წაიკითხეთ ის, თუმცა ეს არ არის პანაცეა. თუ რამეში ეჭვი შეგეპარათ უკვე მეცადინეობის დროს, დარეკეთ ფსიქოლოგიურ სამსახურში“.
გრანტ მაკფეტრიჯი. ცნობიერების მაქსიმალური მდგომარეობა, ტომი 1, ნაწყვეტი.
გრანტის ისტორია: გონების სამმაგი სტრუქტურის აღმოჩენა.
მე ვაგრძელებდი ტრავმების მკურნალობას, მაგრამ დროთა განმავლობაში გავაცნობიერე ტრავმების მნიშვნელობა მუცელსა და დაბადების დროს. უჩვეულო, „შინაგანი განათების“ მდგომარეობის დახმარებით, რომელსაც განიცდი ისე, თითქოს მთელი სხეული ივსება სუფთა თეთრი სინათლით, მე განვიცადე გრძნობა, რომ ცხოვრება მუცელში მშვენიერია, რაღაც სამოთხის ბაღის განცდების მსგავსი. მაშინ მე შევძელი მთელი ჩემი პერინატალური გამოცდილების მარტივად და ნათლად გახსენება, და ტრავმირების მაღალი დონე მუცელში ჩემთვის ცხადი გახდა. ასევე მივხვდი, რომ ჩემი ცნობიერების მდგომარეობა მუცელში ძალიან უჩვეულო იყო, მაგრამ იმ მომენტში მე არ მესმოდა, თუ რატომ განსხვავდებოდა ასე ძლიერად.
დღითიდღე მე ვაგრძელებდი შიდასაშვილოსნოს დაზიანებების გაწმენდას. შიილოსთან ჰოლოტროპიული სუნთქვის სეანსის დროს მე გამიჩნდა განცდა, რომელიც იმდენადვე გამაოგნებელი იყო, რამდენადაც საზიანო. სანამ მუცელში ვიყავი, ბოლო ტრიმესტრის დროს, დედამ შეჭამა რაღაც, რაც ნაყოფისთვის ტოქსიკური აღმოჩნდა. სანამ ტოქსინები შეაღწევდნენ ჩემს მუცელში ჭიპლარის მეშვეობით, მე ვიგრძენი, ჩემი გონება როგორ გამოეყო ჩემი სხეულის და გულის ცნობიერებას. ეს ჩემთვის გამაოგნებელი აღმოჩნდა, რადგან ამ დრომდე არ წარმომედგინა, რომ ჩემი გონება და სხეული აცნობიერებდნენ თავის თავს, ანუ, ფაქტობრივად, რაღაცით განსხვავებული იყვნენ „ჩემგან“.
ჩემი გონების ცნობიერებამ განცალკევების ეს ახალი გამოცდილება შოკად მიიჩნია. სხეულის ცნობიერება, მას შემდეგ, რაც ტოქსინებს გაუმკლავდა, შეეცადა გონების ცნობიერებასთან დაკავშირება, მაგრამ ვერ შეძლო. სხეულმა დაასკვნა, რომ, როგორც ჩანს, მან გონება არასწორად გაზარდა, ამიტომ შეეცადა მის განადგურებას და დაუბლოკა სისხლის მიწოდება სხეულის ამ ნაწილში. მიუხედავად ამისა, ამით გამოწვეულმა ტკივილმა აიძულა მთელი სხეული სწრაფად შეეწყვიტა ეს პროცესი, ხოლო გამოყოფა ხანგრძლივი დროის მანძილზე გაგრძელდა. ახლა ერთ სხეულში აღმოჩნდა ორი გაცნობიერებული „მე“, მაგრამ ეს არ იყო ერთ კოლოფში მჯდარი ორი ადამიანი. მიუხედავად იმისა, რომ სენსორული და შიდა ინფორმაციის უმეტესობა ხელმისაწვდომი იყო ორივე გონებისთვის, თავის გონება ცალკე და განსხვავებულად ფუნქციონირებდა, ვიდრე სხეულისა, და აცნობიერებდა ამას. ფაქტობრივად, მე ვიხსენებ, თუ როგორ განიცდიდა გონება პირველყოფილი სიამაყის გარკვეულ ტიპს მოცემული შესაძლებლობის გამო იფიქროს უფრო სწრაფად, ვიდრე დანარჩენებმა, და გააკეთოს ყველაფერი, რათა აჯობოს და გაიმარჯვოს. ასე შეიძლება ბავშვი მოიქცეს. მაგალითად, მან დაიმახსოვრა სიტყვების თანმიმდევრობა, რომელიც ესმოდა ნაყოფის სხეულს მუცელში, ერთგვარი უსასრულოდ გამეორებულ ციკლში, რამაც უნებურად ცუდი შედეგი გამოიწვია, შეამცირა ადვილად ფიქრის უნარი. ერთ-ერთმა ყველაზე ემოციურად მტკივნეულმა ტრავმამ (თუ არ ჩავთვლით დაბადებას), რომელიც მახსოვს, გამოიწვია სირცხვილის (გონებაში) და აღშფოთების (სხეულში) განცდა, რადგან გამოყოფამ საშუალება მისცა გონებას დაეწყო დეფეკაცია მუცელში, იმის საწინააღდეგოდ, თუ რა სურდა სხეულს.
ახალი და ბევრად უფრო სერიოზული პრობლემა გაჩნდა გამოყოფის შემდეგ. ნაყოფის ჩემმა „მე“-მ აღმოაჩინა, რომ არ შეუძლია ყოველთვის და სრულად დარჩეს ამწყოში, რადგან წინა ტრავმას შეეძლო დროდადრო დაერღვია მისი გაცნობიერება. პირველად, როდესაც ეს მოხდა, იგრძნობოდა ისე, თითქოს რაღაც აწვება გონებას გარედან, აიძულებს თვითგაცნობიერებას გაქრეს ამ სფეროდან - ეს ძალიან საშიში გამოცდილებაა, და გონება შეუპოვრად ცდილობდა მისთვის წინააღმდეგობის გაწევას.
შემდეგ დიდი კატასტროფა მოხდა მშობიარობის პროცესის დროს. მშობიარობის დროს, სხეულის ცნობიერება კვლავ გაიყო ორ „მე“-დ. ამ დროს, გულის გონება (ასევე ლიმბურ ტვინად ან ემოციურ ცნობიერებად წოდებული) გამოეყო სხეულის გონებას. მახსოვს, როგორ გამოეყოფოდა გულის გონება და გამოდიოდა სხეულიდან, რათა თავიდან აეცილებინა ის, რაც სხეულში ხდებოდა.
იმ დროისთვის, როდესაც სამშობიარო სახლში საწოლში ჩამაწვინეს, ჩემი საკუთარი თავის განცდა შეცვალა იმან, რასაც ახლა მე ვუწოდებ „საშუალო სტატისტიკურ“ ცნობიერებას. ეს ისეა, თითქოს რაღაც ამნეზიასავით რომ გემართება, როდესაც დავკარგე შინაგანი ნათება, რომელიც გამაჩნდა, როდესაც ვიყავი მუცელში.
რადგან ვიცოდი, რა უნდა მომეძებნა, მე შემეძლო დავბრუნებოდი იმ განცდებს კიდევ ერთხელ, რათა გამეგო, რა მოხდა. თანდათანობით, მივხვდი, რომ ჩემს შიგნით იყო სამი ცნობიერება, რომლებიც საკუთარ თავს აცნობიერებდნენ: გონება, გული და სხეულის ცნობიერება. ჩემს ზრდასრულ, „საშუალო სტატისტიკურ“ ცნობიერებაში ისინი დაყოფილი იყო და ერთმანეთს ებრძოდნენ ძალაუფლებისთვის, თუმცა მუცელში ისინი გაერთიანებულები იყვნენ ერთ ორგანიზმად. მე აღმოვაჩინე, რომ ძალიან ბევრი რამ ჩემი დისფუნქციური ქცევიდან წარმოიშვა გონებებს შორის ამ შიდა ბრძოლიდან, და ფაქტობრივად, ჩემი გარე სამყაროს დიდი ნაწილი იყო ამ შინაგანი კონფლიქტის პროექცია. თითოეულ გონებას ჰქონდა გაუცნობიერებელი თვითიდენტობა, როგორც ბავშვს, რომელსაც თავი კოვბოი წარმოუდგენია, და ასევე ჰქონდა სხვა გონებების შინაგანი სახე. მაგალითად, ჩემი გული გაუცნობიერებლად თავს მოაჩვენებდა, თითქოს ჩემი დედა იყო, გრძნობდა სხეულის გონებას, როგორც არქეტიპულ მონსტრს ქვესკნელიდან. დისფუნქციური ოჯახის დინამიკა საკმაოდ ზუსტად აღწერს შინაგან ძალთა ამ ბრძოლას და მგზნებარე სურვილს იყოს მიღებული.
გადიოდა თვეები, და მე თანდათან მივხვდი, რომ მაქსიმალური მდგომარეობა, რომლის დაბრუნებასაც მე ვცდილობდი, დიდად დამოკიდებული იყო ამ ბიოლოგიური ცნობიერებების გაერთიანებაზე ან შერწყმაზე. მე ასევე გავიგე, რომ ჩემი აღმოჩენა გონების მრავალრიცხოვანი ბუნების შესახებ უკვე გააკეთა ბიოლოგმა დოქტორმა პოლ მაკლინმა 1960-იან წლებში, და მას უწოდა სამგვარი (სამთა) გონება. ეს იყო დიდი შვება, რადგან ამ მომენტამდე, როგორც ჩემთვის ცნობილი იყო, არავინ იცოდა ტვინის ამ ფუნდამენტური სტრუქტურის შესახებ. ეს იყო გარღვევა ფსიქიკაში რეალური, ფუნდამენტური ბიოლოგიური დინამიკოს გააზრებაში, რომელმაც ახლა გაიკვალა გზა ფსიქოლოგიის სფეროში.
ოდნავ თემას გადავუხვევ და აღვნიშნავ, რომ შესაძლებელია პიკის მდგომარეობაში შესვლა, როდესაც გონებებს ერთმანეთთან კომუნიკაცია შეუძლია. ეს მდგომარეობა წარმოიქმნება, როდესაც გონებები ნაწილობრივ ერთმანეთთან დაკავშირებულია, მაგრამ მაინც საკმარისად გამოყოფილია, რომ თითოეულ გონებას ჰქონდეს საკუთარი თავის ცალკე გრძნობა. ოდნავ ძნელია ახსნა, მაგრამ „თქვენ“ შეგიძლიათ დასვათ კითხვა რაღაცის შესახებ და მოუსმინოთ თქვენი თავის, გულის და მუცლის ქვედა არეში პასუხს - და ისინი აუცილებლად არ დაემთხვევა ერთმანეთს! მაგალითად, ერთ დღეს, ამ მდგომარეობაში ყოფნისას, მე დავსვი კითხვა, ღირს თუ არა ახლა მუშაობა ჩემს მზის წნულზე. ჩემმა გულმა მითხრა „დიახ“, ხოლო სხეულმა და გონებამ - „არა“. მეორე დღეს მათ შეცვალეს თავისი აზრი.
მე ასევე აღმოვაჩინე, რომ მქონდა გარკვეული გონების გამორთვის უნარი. ამან გამოიწვია ზოგიერთი მდგომარეობა, რომლებიც, ზოგადად, იყო არასრულფასოვანი, თუმცა მომხიბლავი. ეს მდგომარეობები აღწერილია ლიტერატურაში სულიერი მოვლენებისა და ფსიქიკური გადახრების ზოგიერთი ტიპის მიხედვით. მიუხედავად ამისა, ისინი მაცდური იყო, რადგან, მიუხედავად იმისა, რომ მე ვკარგავდი გამორთული გონებისთვის დამახასიათებელ შესაძლებლობებს, შინაგანი მდგომარეობა ბევრად უფრო ჰარმონიული იყო, რადგან გამოყოფილი გონებები წყვეტდნენ კონფლიქტს. ეს ისეა, როგორც თითქოსდა ჩემს დისფუნქციურ ოჯახში სიმშვიდემ დაისადგურა მას შემდეგ, რაც მისი სხვა წევრები სიცოცხლეს გამოვასალმე.
წლების შემდეგ, ჩვენ აღმოვაჩინეთ გონების სხვა სისტემების არსებობა, რომლებიც ჯერ კიდევ არ არის საკმარისად შესწავლილი, მაგრამ აღმოჩენილია ნაყოფის განვითარების ადრეულ ეტაპებზე.
4. მოგზაურობა დროში
რეგრესიული ჰიპნოზის დახმარებით, შესაძლებელია წარსულში შეღწევა, ამასთან ლიტერატურათმცოდნეს შეეძლება გაიხსენოს უფრო მეტი ფაქტი, ვიდრე დამლაგებელს, რაც მიუთითებს მაღალ ალბათობაზე აღმოჩნდე კლიენტის ერუდიციის მარწუხებში, და არა მისი ცხოვრებისა. მით უმეტეს, რომ წიგნიდან მიღებული შთაბეჭდილებები - ესეც წარსულია, მხოლოდ უფრო ნათელი. ი.მ. ლოტმანი, გასული საუკუნის უდიდესი ფილოლოგი-სემიოტი, მიიჩნევდა, რომ რომელიმე მოვლენაზე პირადი დაკვირვება არ წარმოქმნის ისეთ შთაბეჭდილებას, რომელსაც ის ახდენს ზეპირი თხრობის ან პოეტური გადმოცემის სახით. ამდენად, წიგნის ნიმუშები შეიძლება წარმოადგენდნენ უფრო საინტერესო „დოკუმენტურ ფილმებს“, ვიდრე ისინი, რომლებმაც დააფიქსირეს რეალური მოვლენები, რაც ჰიპნოზურ „მოგზაურობას დროში“ წარმოადგენს, როგორც უბრალოდ თავის მოტყუებას.
და მიუხედავად ამისა, თეორიულად, „დროის მანქანა“ ჰიპნოზის სეანსის დროს საკმაოდ რეალური შესაძლებლობააა. თუ შევთანხმდებით, რომ დრო, როგორც ფიზიკური მოვლენა, არ არსებობს (უილერ-ვიტის განტოლება), ხოლო გარე სამყაროს სურათი ჩვენთვის არის „კინო“, რომელსაც გვიქმნის დაუზარელი ცნობიერება და ტვირთავს ჩვენს გრძნობებს იმპულსებით, რომლებიც ჩვენი ტვინის მიერ დამუშავებულია გამოსახულების, ხმების, სუნის, ტაქტილური და გემოს შეგრძნებების სახით, ამ შემთხვევაში ამოცანა მეტ-ნაკლებად ნათელია. უნდა ვისწავლოთ განვასხვავოთ სემანტიკური წარმომავლობის სახეები მათგან, რომელიც გაჩნდა „მოგზაურის“ თავში მის მიერ გარედან მიღებული „გრძნობამდელი“ იმპულსების დეკოდირების შედეგად. და - voilà! ამ შემთხვევაში, ჰიპნოზს, მართლაც, შეუძლია გაუხსნას „მოგზაურს“ არა მარტო მისი წარსული, არამედ წინაპრების სამყარო, როგორსაც ისინი ხედავდნენ, ისმენდნენ, ყნოსავდნენ და ეხებოდნენ. მართალია, არ არის ცნობილი, მოეწონება თუ არა თანამედროვე ადამიანს, შუასაუკუნეების გლეხის მდგომარეობაში ყოფნა, მაგრამ მეცნიერების გამო ადამიანები მარტო ასეთ რამეზე არ მიდიოდნენ.
გადარჩენილთა სისტემური შეცდომა
დღეს, პრაქტიკულად ყველა პოპულარული ონლაინ მედია სავსეა გადარჩენილთა სისტემური შეცდომებით (ინგლ.survivorship bias). შემდეგი სათაურები: „8 რამ, რასაც წარმატებული ადამიანები ყოველდღე აკეთებენ“, „საუკეთესო რჩევა, რომელიც ოდესმე მიუღია რიჩარდ ბრენსონს“ ან „როგორ ვარჯიშობს ლებრონ ჯეიმსი“ - გადარჩენილის სისტემურია შეცდომებია.
გადარჩენილის სისტემური შეცდომები ეხება ფოკუსირების ჩვენს ტენდენციას გამარჯვებულებზე კონკრეტულ ცალკე აღებულ სფეროში, რათა ცოდნა მივიღოთ მათგან, მაგრამ სრულიად გვავიწყდება დამარცხებულები, რომლების იმავე სტრატეგიას იყენებდნენ.
არსებობს ათასობით სპორტსმენი, რომლებიც ვარჯიშობს ისევე, როგორც ლებრონ ჯეიმსი, მაგრამ მას ვერ შეძლეს NBA-ში მოხვედრა. პრობლემა ისაა, რომ არავის არ სმენია იმ ათასობით სპორტსმენის შესახებ, რომლებმაც ვერ მიაღწიეს მწვერვალს. ჩვენ გვესმის მხოლოდ იმ ადამიანების შესახებ, ვინც „გადარჩა“. ჩვენ შეცდომით ვაფასებთ ახლებურად ერთი „გადარჩენილის“ სტრატეგიებს, ტაქტიკას და რჩევას, და იგნორირებას ვუკეთებთ იმ ფაქტს, რომ ისინი არ მუშაობენ ადამიანთა უმრავლესობისთვის.
კიდევ ერთი მაგალითი: „რიჩარდ ბრენსონმა, ბილ გეიტსმა და მარკ ცუკერბერგმა მიატოვეს სკოლა და მილიარდერები გახდნენ! წარმატების მისაღწევად თქვენ არ გჭირდებათ სკოლა. მეწარმეებს უბრალოდ უნდა შეწყვიტონ დროის დახარჯვა სწავლაზე და ბიზნესი უნდა აკეთონ“.
ყველა ბრენსონის, გეიტსის და ცუკერბერდის იმედი რამდენიმე ათას სხვა მეწარმეს, რომლებმაც კრახი განიცადეს, ვალი დაიდეს და დარჩნენ დაუსრულებელი განათლებით. გადარჩენილის სისტემური შეცდომები გვიჩვენებს, რომ ჩვენ არ ვიცით, როგორ გამოავლენს გარკვეული სტრატეგია თავს კონკრეტულად ჩვენს შემთხვევაში.
იმის გამო, რომ გამარჯვებულებს ხშირად იხსენებენ, ხოლო დამარცხებულებს ივიწყებენ, ძნელია იმის დადგენა, მიიყვანს თუ არა გარკვეული სტრატეგია წარმატებისკენ.
ხელმისაწვდომობის ევრისტიკა
ხელმისაწვდომობის ევრისტიკა (ინგლ. availability heuristic) –ჩვენი ტვინი ძალიან გავრცელებული შეცდომა, რომელიც ვარაუდობს, რომ მაგალითები, რომლებსაც ადვილად ვიგონებთ, ყველაზე მნიშვნელოვანი ან პრევალირებულია.
ჰარვარდის უნივერსიტეტიდან სტივენ პინკერის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე ნაკლებად სასტიკ დროს ვცხოვრობთ. დღეს, მსოფლიოში ბევრად მეტი ადამიანი ცხოვრობს, ვიდრე ოდესმე. მკვლელობების, გაუპატიურების, სექსუალური ძალადობის და ბავშვთა მიმართ სასტიკი მოპყრობის შემთხვევების რიცხვი მკვეთრად შემცირდა.
ბევრი ადამიანი გაოცებულია, როცა ამ სტატისტიკას ისმენს. ზოგიერთი კვლავ უარს ამბობს მათ დასაჯერებლად. თუ ისტორიაში ყველაზე მშვიდობიან დროს ვცხოვრობთ, მაშინ რატომ მიმდინარეობს ამდენი ომი მსოფლიოში დღეს? რატომ გვესმის ახალი ამბები ყოველდღე, რომ სადღაც ვიღაც მოკლეს ან გააუპატიურეს? რატომ ხდება ასე ხშირად ტერორისტული აქტები და ნგრევის შემთხვევები?
კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ხელმისაწვდომობის ევრისტიკაში
პასუხი იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ მსოფლიოში, სადაც ყველა მოვლენა დაუყოვნებლივ ხდება ყველასთვის ცნობილი. ინფორმაცია ნებისმიერი კატასტროფის ან დანაშაულის შესახებ ფართოდ არის ხელმისაწვდომი, როგორც არასდროს. შედით ინტერნეტში და იმდენ ინფორმაციას გაეცნობით ბოლო დროს განვითარებული მოვლენების შესახებ, რაც გაზეთის ერთ გამოშვებაში არც კი დაეტეოდა ასი წლის წინ.
საშიში მოვლენების მთლიანი პროცენტული მაჩვენებელი მცირდება, მაგრამ ალბათობა იმისა, რომ თქვენ შეიტყობთ ამის შესახებ, იზრდება. და რადგან ამ მოვლენების შესახებ ინფორმაცია ყოველთვის ხელმისაწვდომია, ჩვენი ტვინი მიიჩნევს, რომ ისინი უფრო დიდი სიხშირით ხდება, ვიდრე სინამდვილეში.
ჩვენ ზედმეტად ვაფასებთ იმის გავლენას, რაც გვახსოვს, და არ ვაფასებთ იმ მოვლენების პრევალირებას, რომლის შესახებაც ჩვენ არაფერი გვსმენია.
საკუთარი თვალსაზრისის დადასტურების ტენდენცია
საკუთარი თვალსაზრისის დადასტურების ტენდენცია (ინგლ. confirmation bias) გულისხმობს მოძიებას ან უპირატესობის მინიჭებას ინფორმაციისთვის, რომელიც ადასტურებს თქვენს მოსაზრებებს, და ამავე დროს მოახდინოთ იგნორირება ან გაუფასურება იმისა, რაც მას ეწინააღმდეგება.
მაგალითად, კონკრეტული ადამიანი მიიჩნევს, რომ კლიმატის ცვლილება სერიოზული პრობლემაა, ამიტომ იგი ეძებს და კითხულობს მხოლოდ სტატიებს გარემოს შენარჩუნების, კლიმატის ცვლილებისა და განახლებადი ენერგიის წყაროების შესახებ. შედეგად, ადამიანი აგრძელებს თავისი მოსაზრებების დადასტურებას და გამყარებას.
თავის მხრივ, სხვა ადამიანს არ სჯერა, რომ კლიმატის ცვლილება სერიოზული პრობლემაა, ამიტომ ის ეძებს და კითხულობს მხოლოდ ის მასალებს, რომელშიც კლიმატის ცვლილებას მითს უწოდებენ. შედეგად, ადამიანი აგრძელებს თავისი მოსაზრებების დადასტურებას და გამყარებას.
თქვენი აზრის შეცვლა არ არის ისეთი მარტივი, როგორც ჩანს. რაც უფრო მეტხანს გჯერათ რაღაც, მით უფრო იგნორირებთ და ფილტრავთ ყველა საპირისპირო ინფორმაციას.
კიდევ ერთი მაგალითი. თუ თქვენ ახლახან შეიძინეთ Honda Accord და მიგაჩნიათ საუკეთესო მანქანად ბაზარზე, მაშინ, რა თქმა უნდა, თქვენ წაიკითხავთ მხოლოდ იმ სტატიებს, სადაც ამ მანქანას აქებენ. და თუ თქვენ რომელიმე ჟურნალში ნახავთ ინფორმაციას, რომ წლის ავტომობილი გახდა აირჩია, მაგალითად, Chevrolet Impala, თქვენ უარყოფთ მას, შეცდომად მიიჩნევთ ან სხვა გამართლებას მოძებნით.
ადამიანების უმრავლესობას არ სურს ახალი ინფორმაცია, მათ უნდათ, დაადასტურება იმისა, რაც უკვე იციან.
5. ჩაგონებული დამწვრობა. შეიძლება თუ არა ჰიპნოზმა შეცვალოს არსებული რეალობა?
ერთ-ერთი ყველაზე ნათელი მტკიცებულება იმისა, რომ ჩვენს ირგვლივ არსებული სამყარო ჩვენი წარმოსახვის ნაყოფია, ჰიპნოზური ტრანსის გამოყენებაა ჩვენი პირველი სასიგნალო სისტემის მიერ აღქმული იმპულსების შესაცვლელად.
ყოველ შემთხვევისთვის, შეგახსენებთ: „გონივრული ადამიანის შესახებ“ თანამედროვე იდეები ეფუძნება იმ მონაცემებს, რომლის მიხედვითაც ჩვენი გრძნობების ორგანოები (თვალები, ყურები, ცხვირი, კანი) იღებენ ინფორმაციას არა გარედან, არამედ თავის ტვინისგან, რომელიც ამგვარად ამუშავებს „პირველი სასიგნალო სისტემის“ იმპულსებს.
ტერმინი ივან პავლოვის მიერ იქნა შემოღებული. მისი შინაარსის განსაზღვრისას, დიდმა რუსმა ფიზიოლოგმა თქვა: „ეს არის ის, რაც ჩვენშია, როგორც შთაბეჭდილებები, შეგრძნებები და მოსაზრებები გარემოდან, როგორც ზოგადბუნებრივის, ისე სოციალურის, სიტყვის გამონაკლისით, სმენადის და ხილულის.
ეს არის რეალობის პირველი სასიგნალო სისტემა, რომელიც ცხოველებთან საერთო გვაქვს“.
სამწუხაროდ, ამ განმარტების იქით მეცნიერება არ წასულა. ჩვენ ჯერ კიდევ არ ვიცით, რა სიგნალებს და რა „ანტენით“ ჩვენ ვიჭერთ? რას წარმოადგენს რეალურად გარემო? ჩვენ მივიღებთ სურათს, ხმას, სუნი და ტაქტილურ შეგრძნებებს საკუთარი თავის ტვინიდან, რომელიც გვაძლევს უწყვეტ ფილმს სახელით „სიცოცხლე“.
იმის იქით ჩახედვის ჩვენი უუნარობა, რასაც ტვინის გვაძლევს, კომპენსირებულია ჩვენი უნარით დაუმტკიცოს საკუთარ თავს, რომ ეს ასეა და რომ არსებული რეალობა არ არის ისეთი, როგორც ჩვენ წარმოგვიდგენია. ეს, რა თქმა უნდა, არ გვამშვიდებს, მაგრამ ღმერთმა რატომ მოგვცა ჰიპნოტური მდგომარეობები, რომლებიც ამის გაკეთების საშუალებას გვაძლევენ?
მაგალითად, ბულგარელი ნესტნარები ცეკვავენ წითელ ნაკვერჩხალზე. იმიტომ ხომ არა, რომ სინამდვილეში, ისინი არ არსებობს? უძველესი თრაკიული ტრადიცია აძლევს ნესტინარებს საკუთარი თავის საბრძოლო ტრანსში შეყვანის საშუალებას. ეს ის მდგომარეობაა, რომლის დროსაც პირველი სასიგნალო სისტემა შეიძლება ჩაახშოს მეორემ. იმ ადგილზე, რასაც ჩვენ ვუწოდებთ „უპირობო რეფლექსებს“, სიტყვებისა და ფრაზების მნიშვნელობა მოდის. მაგალითად, მეომარი საკუთარ თავს ხმამაღლა ეუბნება, რომ მოწინააღმდეგის ხმლები ხისგანაა გაკეთებული, და ეს ინფორმაცია პირდაპირ მიემართება ვეგეტატიური ნერვული სისტემის დონეზე და ქმნის შეხების განცდას, როდესაც კანი იღებს ხმლის დარტყმას. რადგან რეალურად ხმალი არ არსებობს, მეომარი კანის გამოიმუშავებს რეაქციას ჯოხის დარტყმაზე: ჩნდება ღრმა დაბეჟილობა, დიდი სისხლნაჟღენთი, თუმცა ყველა ხედავს, რომ მოიქნიეს გალესილი ფოლადის ხმალი. ანალოგიურია კოცონთან დაკავშირებითაც. ყველა ხედავს და გრძნობს ცხელი ნაკვერჩხლის მხურვალებას, რომელიც ნესტინარისთვის, ფაქტობრივად, არ არსებობს. ამიტომაც არ იღებს დამწვრობას, თუმცა გარედან ისე ჩანს, თითქოს ადამიანი ფეხშიშველი დადის გავარვარებულ მაყალზე.
რა თქმა უნდა, ეს ჩვენი აღქმის მექანიზმების ძალიან გამარტივებული და ძალიან უტრირებული ახსნაა ბაჩოშოვის „მატრიქსის“ სულისკვეთებით, მაგრამ მე არ ვისახავ მიზნად ჭეშმარიტების თქმას. ჩემთვის მნიშვნელოვანია საინტერესო თემაზე გადასვლის საშუალების მოძებნა: უპირობო რეფლექსების ჩამოყალიბების ჰიპნოზური გზის - რეაქციების მოძებნა პირველი სასიგნალო სისტემის დონეზე.
კანზე დამწვრობის ჩაგონების ექსპერიმენტის პირველი წერილობითი აღწერილობა დაიწერა ინგლისურ ენაზე 1886 წ. შემდეგ მოდის მსგავსი ტექსტები გერმანულ ენაზე (Krafft-Ebing, 1889; Doswald, Kreibich, 1906; Kohnstamm, Pinner, 1908; Heller, Schultz, 1909; Schin-dler, 1927). უნგრულ ენაზე (Jendrassik, 1888); რუსულ ენაზე (რიბალკინი, 1890; პოდიაპოლსკი, 1909; სმირნოვი, 1912; სუმბაები, 1928; ფინე, 1928). შვედურ ენაზე (Wetterstrand, 1891, в: Alrutz, 1903, 1914) და ა.შ..
როგორც ვხედავთ, საქმე გვაქვს არა ლეგენდებთან და ჭორებთან, არამედ სამეცნიერო ექსპერიმენტების დოკუმენტირებულ აქტებთან მთელ მსოფლიოში, რომლებიც ეჭვს არ იწვევენ. ჰიპნოტიზიორს, მართლაც, შეუძლია დაეხმაროს პაციენტს შეცვალს რეალობა ფუნდამენტურ დონეზე. სიტყვიერი ბრძანებით გამოწვეული დამწვრობა მხოლოდ ფიზიკურ ხასიათს ატარებს, რასაც ადასტურებენ ზემოთ ჩამოთვლილი ექსპერიმენტების ოქმები.
მაგალითად, ერთ-ერთი მათგანი, რომელიც გაიმართა 1927 წელს, რუსეთში, ცნობილი რუსი ჰიპნოთერაპევტის ვ.ნ. ფინნეს მიერ პროფესორების მ.ვ. ჩერნორუცკისა და კ.ი. პოვარნინის და სხვა პირთა თანდასწრებით: „კვლევის ობიექტი მ., 35 წლის, კარგად ჰიპნობილური, ვ.ნ. ფინნემ შეიყვანა ჩაგონებული ძილის მდგომარეობაში, რის შემდეგაც მას მარცხენა წინამხარზე დაადეს სპილენძის მონეტა შესაბამისი ჩაგონებით: „თქვენ ხელზე დაგადეთ გავარვარებული რკინის მონეტა; მისგან დაგრჩათ ძლიერი დამწვრობა, თქვენ გტკივათ!“ ეს ჩაგონება რამდენჯერმე გაიმეორდა. გამოღვიძების შემდეგ, კვლევის ობიექტს მუდმივად აკვირდებოდა ერთ-ერთი ექიმი, კონფერენციის მონაწილე. მ. იყო თეთრეულზე პასუხისმგებელი იმ სანატორიუმში, სადაც გაიმართა კონფერენცია, და მუშაობდა შიშველი ხელებით, რომელსაც აღნიშნული ექიმი თვალს არ აშორებდა. დაკვირვების ოქმის თანახმად, ჩაგონებიდან და გამოღვიძებიდან 25 წუთის შემდეგ, „დამწვრობის“ ადგილას გაჩნდა დიფუზური კანის სიწითლე, 55-ე წუთის შემდეგ - შეშუპება, 2 საათის შემდეგ „დამწვრობის“ ცენტრში გაჩნდა თეთრი ლაქა, და 3.5 საათის შემდეგ ამ ადგილას გაჩნდა ბებერა“.
ვერბალური ზემოქმედების გზით ფიზიკური ცვლილებების ფენომენის კომენტირებისას, ცნობილი რუსი ჰიპნოთერაპევტი პ.პ. პოდიაპოლსკი აღნიშნავდა: „სიტყვას აქვს ჭეშმარიტი ძალა და ფაქტობრივი წონა“. პოდიაპოლსკი ფლობდა უნარს „სიტყვით“ გამოეწვია მეორე ხარისხის დამწვრობის სიმპტომები ეპიდერმისის აშრევების და ბებერას წარმოქმნით. ის იყო პირველი, ვინც გამოიყენა „სიტყვა“ რუსულ ქირურგიაში. მეორე მსოფლიო ომის დროს ის ჰუმანურად ცვლიდა გარემოს თავისი პაციენტებისთვის ისეთი მტკივნეული ოპერაციების დროს, როგორიცაა მთელ ქვედა კიდურების ვენური კვანძების ამოკვეთა, ნეკნის, ცხვირის ძგიდის რეზექცია, ტყვიის ამოღება ქუსლის ძვლიდან და ა.შ.
დღეს ჰიპნოპოთერაპიის შესაძლებლობები ასაზრდოებს არა მხოლოდ სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის მწერლების წარმოსახვას, არამედ მეცნიერებისა. როგორც ნოვოსიბირსკის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის კურსდამთავრებულს, მე დასაშვებად მიმაჩნია, რომ უკვე უახლოეს მომავალში ჰიპნოოთერაპევტები მოთხოვნებადი იქნებიან ფიზიკოსების ექსპერიმენტებში მონაწილეობის მისაღებად, რომლებიც, როგორც ჩანს, მიუახლოვდნენ კითხვაზე პასუხს: მართალი იყო თუ არა ფრენსის ბეკონი, როდესაც ამტკიცებდა, რომ „სამყარო იმავე ნივთიერებისგან შედგება, რაც სიზმარი“? ველოდები შეთავაზებებს!
2. ზომბირების საიდუმლოება
ჰიპნოთერაპიის ფუძემდებელმა იპოლიტ ბერნჰაიმმა 1891 წელს განაცხადა ზომბირებისთვის ჰიპნოზის გამოყენების შესაძლებლობის შესახებ. „ჩემში ეჭვს არ იწვევს, რომ ზოგიერთ მთვარეულს, მე არ ვსაუბრობ ყველას შესახებ, შეუძლია დანაშაულებრივი შთაგონების აღქმა და, ამასთან, ორი გზის საშუალებით, ან უშუალოდ, ამასთან ისინი გარდაიქმნებიან რეალურ მანქანებად, რომლებიც პირაპირ მიზნისკენ მიისწრაფიან, კლავენ იმპულსურად, თვითონ, როგორც პიროვნება, სრულიად განზე დგანან, ან ირიბად, იმის წყალობით, რომ შთააგონებენ დევნის მანიას, რომლის გავლენის ქვეშ ისინი სჩადიან დანაშაულს. დამძინებელს (ჰიპნოტიზიორს - ავტ.) შეუძლია მიაღწიოს უფრო მეტს, არა მხოლოდ შთააგონოს მთვარეულს გახდეს ავენიანი სილიმწამებელი, ქურდი, დარყვნილი და ა.შ. ძილის შემდეგ დროს, არამედ გამოიყენოს იგი პირადი შურისძიების აქტები“ ...
განსაკუთრებით ავის მომასწავებლად გაისმა ბერნჰეიმის კითხვა, რომელიც თითქოს დღევანდელობისკენაა მიმართული: „თუ დანაშაული ჩადენილია, მაშინ სად არის სასამართლოს ის ექიმი, რომელიც შეეცდება დაარწმუნოს მართლმსაჯულება და აღუძრას მას ეჭვი ადამიანის უდანაშაულობაში, რომელმაც, ალბათ, სრულიად შეინარჩუნა საღი აზროვნება, დარწმუნდა თავის დანაშაულებრივ ქმედებაში, და ნებაყოფლობით აღიარებს, რომ მან ეს საკუთარი ნებით ჩაიდინა?“ მართლაც, „მიზნისკენ მიმავალი ნამდვილი ავტომატების“ ტალღამ მთელი სამყარო დაიპყრო, მაგრამ ჯერ არავის უთვამს, რომ ისინი დამუხტული მთვარეულები არიან. მაგალითად, უზბეკი ძიძა, რომელიც 2016 წელს მოსკოვში დადიოდა თავისი სამეურვეო ბავშვის მოჭრილი თავით ხელში, გამოიყურება, როგორც ზომბის ტიპიური ნიმუში, მაგრამ „მართლმსაჯულების განათლება“ ამ მხრივ, როგორც ჩანს, არავის შეუძლია. ხოლო სასიკვდილოდ განწირულთა მომზადება - ეს ხომ აღმოსავლეთის უძველესი ტრადიციაა, რომლის კულტურა ნარკოტიკებზეა აგებული.
მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ტერორისტულ სექტას ეწოდებოდა ჰაშიშინები, სპარსული სიტყვიდან „ჰაშეშა“ - ჰაშიში, რომლის ქვეშ მე -12 საუკუნეში გულისხმობდნენ ნებისმიერ მცენარეულ ნარკოტიკს. მეხანჯლე-ფადაინები ასრულებდნენ თავისი იმამის განაჩენს ოპიუმის ზემოქმედების ქვეშ, რომელიც ყოველთვის საკმარისი იყო ლევანტის ან სირიის მთებში, მაგრამ სიკვდილის წყურვილს მათ, რა თქმა უნდა, შთააგონებდა „დამძინებელი“ - ჰიპნოტიზიორი. საქმე იმაშია, რომ ნარკოტიკების ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ადამიანის ფსიქიკა პლასტილინს ჰგავს. იმ ადამიანის ხელში, ვინც ოდნავადაც კი იცის ჰიპნოზის საფუძვლები, ნარკომანი არის იდეალური მასალა. სწორედ ამიტომ სიტყვა ჰაშიშინი („assassin“) შემოვიდა ევროპაში „მკვლელის“ მნიშვნელობით. თანამედროვე შახიდები, როგორც ჩანს, უძველესი მეთოდებით ემზადებიან.
1. ჰიპნოზს ადრე უწოდებდნენ „მაგნეტიზმს“
ტერმინი „ჰიპნოზი“ დანერგა ქირურგმა ჯეიმს ბრეიდმა (James Braid). როგორც ოფთალმოლოგი, ის ატარებდა ოპერაციებს თვალებზე და აღმოაჩინა, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელი იყო ოპერაციის ანესთეზიის გარეშე გაკეთება და მისი „მაგნეტიზმით“შეცვლა, რომელიც ცირკი „მაგნეტიზატორებისგან“ ისწავლა. „მაგნეტიზმის“, როგორც ასეთის, ბრეიდს არ სჯეროდა, მიაჩნდა, რომ „მაგნიტიზატორები“ უბრალოდ იყენებდნენ თავიანთი პაციენტების ნერვული სისტემის მდგომარეობას. ამ მდგომარეობას ბრეიდმა უწოდა ძველბერძნული „ჰიპნოზი“, ანუ „ძილი“, რადგან მიაჩნდა, რომ იგი გამოხატავს ძილისთვის დამახასიათებელ ნიშნებს: კუნთების სრულ მოდუნებას, სუნთქვის შენელებას და ა.შ.
7. რატომ გახდა ფროიდი ფსიქოანალიზის თეორიის მამა?
1895 წელს ფროიდი სწავლობდა ჰიპნოზს პარიზელი ექიმისგან შარკოსგან, რის შემდეგაც ახალი შთაბეჭდილებები სავსე ის დაბრუნდა ვენაში, სადაც ექიმთან ი. ბრეირთან ერთად დაიწყო ჰიპნოზოთერაპია.
როგორც ამბობენ, შარკო დიდი აზრის არ ყოფილა ფროიდის შესაძლებლობებზე, რომელმაც ვერ შეძლო ჰიპნოზის შესწავლა. ამ გარემოებამ გარკვეული როლი ითამაშა ფსიქოანალიზის თეორიის მომავალი ავტორის ცხოვრებაში. დამკვირვებლის სტატუსით ბრეიერთან მუშაობის დროს, ფროიდს შეეძლო იმ ფენომენების დანახვა, რომელსაც პრაქტიკოსი ჰიპნოოთერაპევტები ყურადღებას არ აქცევენ.
ჩვეულებრივ, იმოწმებენ შემთხვევას, როდესაც დოქტორმა ბრეიერმა შთააგონა თავის პაციენტს, რომ ჰიპნოზური ტრანსიდან გამოსვლის შემდეგ, უნდა მოიპაროს სხვის ქოლგა და მასთან ერთად გაისეირნოს ვერანდაზე. როდესაც გონს მოეგო, მამაკაცმა მორჩილად აიღო ქოლგა და მასთან ერთად გავიდა ოთახიდან, რათა ვერანდაზე გასულიყო და უკან დაბრუნებულიყო. კითხვაზე, თუ რატომ გავიდა, მან უპასუხა: „სუფთა ჰაერზე“, ამასთან ხაზგაზსმით აღნიშნა, რომ ყოველთვის ასე აკეთებს. როდესაც ჰკითხეს, თუ რატომ აიღო სხვისი ნივთი, ძალიან გაოცებული იყო და სასწრაფოს მიიტანა ქოლგა თავის ადგილზე.
ფროიდი, როგორც დილეტანტი, გაკვირვებული იყო არა იმით, რომ ტრანსიდან გამოსვლის შემდეგ შენარჩუნდა შთაგონების ძალა, არამედ იმით, რომ ადამიანს, პრინციპში, შეუძლია ანგარიშმიუცემლად მოქმედება და გულწრფელად სჯერა, რომ შეუძლია თავისი ქმედებების ახსნა. წინააღმდეგობრივი ხასიათი იმისა, თუ რას აკეთებდა პაციენტი, და როგორ განმარტავდა ამას, საშუალება მისცა ფროიდს ევარაუდა ნებისმიერი ადამიანების პიროვნებაში სხვა „მე“-ს არსებობა, რომელსაც მან უწოდა „არაცნობიერი“.
ასე რომ, ჰიპნოზის წყალობით, დაიბადა ტერმინი, რომლის განმარტებისთვის ფროიდმა შექმნა ფსიქოანალიზის თეორია, რომელმაც შეცვალა არა მხოლოდ ფსიქოლოგია და მედიცინა, არამედ სოციოლოგია, ანთროპოლოგია, ლიტერატურა და ხელოვნებაც კი.
თარგმანი
M.F.L 05.2018 (C)
http://www.depthhypnosis.org/hypnosis-the-secular-sacrament.html
http://www.unexplainedstuff.com/Mysteries-of-the-Mind/Altered-States-of-Consciousness-Hypnosis.html
It's easy to understand why the late, great screenwriter Paddy Chayefsky removed his name from the credits of Altered States and substituted the pseudonym Sidney Aaron. After all, Chayefsky was a revered dramatist whose original source novel was intended as a serious exploration of altered consciousness, inspired by the immersion-tank experiments of Dr. John Lilly in the 1970s. In the hands of maverick director Ken Russell, however, Altered States became a full-on sensory assault, using symbolic imagery and mind- blowing special effects to depict one man's physical and hallucinatory journey through the entire history of human evolution. It's a brazenly silly film redeemed by its intellectual ambition--a dazzling extravaganza that's in love with science and scientists, and eagerly willing to dive off the precipice of rationality to explore uncharted regions of mind, body, and spirit. William Hurt made his bold film debut as the psycho-physiologist who plays guinea pig to his own experiments; Blair Brown plays his equally brilliant wife, whose devotion is just strong enough to bring him back from the most altered state imaginable. From the eternal channels of sense memory to the restorative power of a loving embrace, this movie rocks you to the birth of the universe and back again. And while it's clearly not the story that Chayefsky wanted on the screen, the directorial audacity of Ken Russell makes it one heck of a memorable trip. --Jeff Shannon
https://gnosticwarrior.com/orgasms-altered-consciousness.html
http://www.unexplainedstuff.com/Mysteries-of-the-Mind/Altered-States-of-Consciousness-Hypnosis.html
http://www.depthhypnosis.org/hypnosis-the-secular-sacrament.html
https://gnosticwarrior.com/orgasms-altered-consciousness.html
Карл Густав Юнг полагал, что в момент сильной влюбленности мы сталкиваемся с собственными внутренними архетипами. Невероятную очарованность другим человеком классик психоанализа объяснял бессознательной проекцией так называемых анимы или анимуса на партнера. То есть в предмете страсти мы видим себя — и приписываем ему или ей свои черты. По сути, любовь — это неожиданная встреча с самим собой».
http://www.unexplainedstuff.com/Mysteries-of-the-Mind/Altered-States-of-Consciousness-Hypnosis.html
It's easy to understand why the late, great screenwriter Paddy Chayefsky removed his name from the credits of Altered States and substituted the pseudonym Sidney Aaron. After all, Chayefsky was a revered dramatist whose original source novel was intended as a serious exploration of altered consciousness, inspired by the immersion-tank experiments of Dr. John Lilly in the 1970s. In the hands of maverick director Ken Russell, however, Altered States became a full-on sensory assault, using symbolic imagery and mind- blowing special effects to depict one man's physical and hallucinatory journey through the entire history of human evolution. It's a brazenly silly film redeemed by its intellectual ambition--a dazzling extravaganza that's in love with science and scientists, and eagerly willing to dive off the precipice of rationality to explore uncharted regions of mind, body, and spirit. William Hurt made his bold film debut as the psycho-physiologist who plays guinea pig to his own experiments; Blair Brown plays his equally brilliant wife, whose devotion is just strong enough to bring him back from the most altered state imaginable. From the eternal channels of sense memory to the restorative power of a loving embrace, this movie rocks you to the birth of the universe and back again. And while it's clearly not the story that Chayefsky wanted on the screen, the directorial audacity of Ken Russell makes it one heck of a memorable trip. --Jeff Shannon
http://www.depthhypnosis.org/hypnosis-the-secular-sacrament.html
https://gnosticwarrior.com/orgasms-altered-consciousness.html
Love is the natural state of associative trance state. Impossibility of love is dissociative hypnosis state. . Как выйти из общего массового гипноза и начать Жить свою истинную жизнь. Где та грань, между живым и механическим способом бытия и как ее увидеть, понять и осознать?
Открытое сердце и храбрость позволяют нам выйти из старых механических способов бытия, когда мы действительно этого пожелаем!
----Транс (от фр. transir — оцепенеть, от лат. transire — переходить границы чего-либо) — ряд изменённых состояний сознания (ИСС)[1], а также функциональное состояние психики, связывающее и опосредующее сознательное и бессознательное психическое функционирование человека, в котором, согласно некоторым когнитивистски-ориентированным трактовкам, изменяется степень сознательного участия в обработке информации.
--
1. нет разделений нигде, ни на каком уровне
2.единственное разделение, что существует снаружи - это разделение ВНУТРИ между умом-УБЕЖДЕНИЯМИ и Чувствованием - ОЩУЩЕНИЯМИ.
Открытое сердце и храбрость позволяют нам выйти из старых механических способов бытия, когда мы действительно этого пожелаем!
----Транс (от фр. transir — оцепенеть, от лат. transire — переходить границы чего-либо) — ряд изменённых состояний сознания (ИСС)[1], а также функциональное состояние психики, связывающее и опосредующее сознательное и бессознательное психическое функционирование человека, в котором, согласно некоторым когнитивистски-ориентированным трактовкам, изменяется степень сознательного участия в обработке информации.
--
1. нет разделений нигде, ни на каком уровне
2.единственное разделение, что существует снаружи - это разделение ВНУТРИ между умом-УБЕЖДЕНИЯМИ и Чувствованием - ОЩУЩЕНИЯМИ.
Если вы позволите СЕБЕ, НАКОНЕЦ, ПОЧУВСТВОВАТЬ это сообщение, вы СМОЖЕТЕ видеть глубины в своем значении, которые вы пропустили, пытаясь применить высокие учения на мелководье.
ЕСЛИ вы должны быть на этом пути в этой жизни ... духовный путь, ... тогда вам нужно глубоко погрузиться в жемчуг, помня, что вы НИЧЕГО НЕ ЗНАЕТЕ.
На минуту, когда вы думаете, что знаете что-то, оно уже МЕНЯЕТСЯ! Вот ТАК! Поэтому выбирайте знать ничего, кроме того, что ваше сердце говорит вам в любой момент.
У вас есть выбор в КАЖДОЙ момент в отношении того, как вы воспринимаете свой мир. Однако вы должны понимать это ... вы должны понимать, что то, что вы считаете, что вы воспринимаете, не является ТОЛЬКО тем, что основано на окружении (среде), в котором вы подвергались искажениям в этой жизни, а также мораль и убеждения, которые у вас есть в результате.
Ваши шаблоны (убеждения), ДАЖЕ НА УРОВНЕ ДУШИ, были подвержены искажениям и внедрениям и вашим человеческим опасениям на протяжении тысячелетий.
========
Ваши шаблоны (убеждения), ДАЖЕ НА УРОВНЕ ДУШИ, были подвержены искажениям и внедрениям и вашим человеческим опасениям на протяжении тысячелетий.
========
Многие творческие люди сами вводят себя в транс, иногда в нем просто живут, делая его уже не измененным, а естественным для них состоянием сознания. Впрочем, это для окружающих у них измененное состояние сознания. Для них - у них естественное творческое состояние сознания, а другие живут в шаблоне.
Если хотя бы минимальный транс возник, поддерживать его уже несложно: достаточно говорить тепло, спокойно и уверенно, накладывая текст на дыхание свое и собеседника. Итог этого один и тот же: давая четкие и уверенные формулировки собеседнику, находящемуся в состоянии легкого транса, можно записывать информацию ему в сознание без критического осмысления.
Возможно, в обычном состоянии на вашу фразу: «Ты смелый, красивый и талантливый» человек скривит ироническую улыбку. В состоянии транса — примет это как новую информацию о себе.
Считается, что транс открывает прямой доступ к бессознательному, является своеобразным «окном», через которое можно заглянуть в него. Специфические формы поведения в трансе включают:
возрастную регрессию (вспоминание прошлых событий без предварительных попыток сознательного припоминания);
возрастную прогрессию (переживание сценариев будущего до фактического наступления отображаемых в них событий);
феномен «скрытого наблюдателя» (воображаемое наблюдение за собой во время каких-либо действий);
диссоциацию;
каталепсию (застывание всего тела или конечностей в каких-либо положении и потеря способности к произвольным движениям вследствие *концентрации/внушения);
идеомоторные или психомоторные действия (непроизвольные движения пальцев рук, головы и т. д., происходящие без обычного сознавания);
самогипноз;
потерю болевой чувствительности (под воздействием внушения и концентрации);
амнезию;
автоматическое письмо: наплыв образов;
искаженное восприятие времени;
закрывание глаз и релаксацию.
https://www.aum.news/psikhologiya/5114-iskrennost-moya-religiya?from=fb
возрастную прогрессию (переживание сценариев будущего до фактического наступления отображаемых в них событий);
феномен «скрытого наблюдателя» (воображаемое наблюдение за собой во время каких-либо действий);
диссоциацию;
каталепсию (застывание всего тела или конечностей в каких-либо положении и потеря способности к произвольным движениям вследствие *концентрации/внушения);
идеомоторные или психомоторные действия (непроизвольные движения пальцев рук, головы и т. д., происходящие без обычного сознавания);
самогипноз;
потерю болевой чувствительности (под воздействием внушения и концентрации);
амнезию;
автоматическое письмо: наплыв образов;
искаженное восприятие времени;
закрывание глаз и релаксацию.
https://www.aum.news/psikhologiya/5114-iskrennost-moya-religiya?from=fb
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised