მანიპულაციური ქცევა, ფსიქორეზონანსი და ფსიქოპროგრამირება
მანიპულაციური ქცევა - რა არის ეს? როდესაც თავის სოციალურ ფუნქციებს ასრულებს, ადამიანი წარმოგვიდგება, როგორც პერსონა - პიროვნების ზედაპირული ფენა, სრულად ადაპტირებული სოციალურ გარემოსთან და მასზე დამოკიდებული.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პერსონა ნაცნობი სიტუაციების მოდელების ნაკრებიa. ადამიანებისადმი დამოკიდებულების კრიტერიუმის მიხედვით, ეს პერსონა შეიძლება იყოს ან აქტუალიზატორი ან მანიპულატორი.
მანიპულაციური ქცევა, ფსიქორეზონანსი და ფსიქოპროგრამირება
აქტუალიზატორი (პკ- გაგებით - ოპტიმალურისკენ მიმავალი) გამოირჩევა დაწესებული სქემებისგან უფრო მეტი დამოუკიდებლობით, გრძნობების გულწრფელობით, გამოხატვის თავისუფლებით, საკუთარი თავის და სხვების რწმენით და საკუთარი თავის და სხვების გაგებით. მანიპულატორი (კომუტატორი) გამოირჩევა არაგულწრფელობით, გულგრილობით ან პარტნიორის მიმართ არამეგობრული დამოკიდებულებით, ცდილობს სხვების ექსპლუატაციას და კონტროლს. მანიპულატორი ცდილობს გამოიყენოს ადამიანები, აქტუალიზატორი კი ცდილობს მათთან ურთიერთობას.
ე.შოსტრომმა გამოჰყო მანიპულატორის შემდეგი მახასიათებლები:
- სიცრუე (სიყალბე, თაღლითობა) - სხვადასხვა ხერხების, მეთოდებისა და მანევრების გამოყენება, როლების გათამაშება;
- ცხოვრების ნამდვილი მნიშვნელობის გაუცნობიერებლობა, აღქმის შეზღუდვა ლოკალური მიზნებით; აპათია, მოწყენილობა;
- ჩაკეტილობა, განზრახვა, სიტუაციის კონტროლის სურვილი;
- ცინიზმი (ურწმუნოება) - არ ენდობა არც საკუთარ თავს და არც სხვებს; ყოფს ადამიანებს მაკონტროლებელსა და კონტროლირებადზე.
მანიპულაციური ქცევის სისტემები:
- აქტიური - მანიპულატორი ცდილობს დომინირებას და ნებისმიერ ფასად ბატონობას, აქტიური მეთოდების გამოყენებით, სარგებლობს ურთიერთობებში უფრო მაღალი მდგომარეობით. ეყრდნობა სხვების უძლურებას და აღწევს მათზე კონტროლს;
- პასიური - ის არასოდეს იწვევს გაღიზიანებას; მოდუნებული და პასიურია. თავს მოაჩვენებს, თითქოს უსუსური და სულელია. საშუალებას აძლევს სხვებს იფიქრონ და იმუშაონ მის მაგივრად. მიუხედავად მარცხისა, იმარჯვებს;
- კონკურენტული - მანიპულატორი ცდილობს ნებისმიერ ფასად გამარჯვებას. ცხოვრება მუდმივი ტურნირია, ხოლო ადამიანები მეტოქეები ან მტრები არიან. ფხიზელი მებრძოლია. აქტიურის და პასიურის ნარევი;
- გულგრილი - ზრუნვაზე უარის თქმა; მანიპულატორი თამაშობს გულგრილობას, ინდიფერენტულობას. ცდილობს დატოვოს, დაშორდეს კონტაქტებს. მისთვის, თითქოს, სულ ერთია.
მანიპულაციური ტიპები:
დიქტატორი - აზვიადებს თავის ძალას, დომინირებს, ბრძანებს, ცდილობს სხვების მართვას;
უნებისყოფო - დიქტატორის საპირისპირო. აზვიადებს მის მგრძნობელობას - ავიწყდება, არ ესმის, პასიურად დუმს;
კალკულატორი - ყველას და ყველაფრის კონტროლი. ატყუებს, თავს არიდებს, ცრუობს, ცდილობს სხვებს ეშმაკობაში აჯობოს და შეამოწმოს სხვები;
მოუშორებელი - კალკულატორის საპირისპირო - აზვიადებს თავის დამოკიდებულებას, სურს გახდეს ზრუნვის საგანი. საშუალებას აძლევს და თანდათან აიძულებს სხვებს გააკეთონ მისი სამუშაო;
ხულიგანი - აზვიადებს თავის აგრესიულობას, სისასტიკეს, არაკეთილმოსურნეობას, მართავს სხვადასხვა სახის მუქარის გამოყენებით;
კარგი ბიჭი - აზვიადებს თავის მზრუნველობას, სიყვარულს, ყურადღებიანობას. კლავს თავისი სიკეთით;
მოსამართლე - აზვიადებს თავის კრიტიკას. არავის ენდობა, სავსეა ბრალდებით, აღშფოთებით, უჭირს პატიება;
დამცველი - მოსამართლის საპირისპიროა. ხაზს უსვამს თავის მხარდაჭერასა და შეცდომებისადმი შემწყნარებლობას. თანაუგრძნობს ზომაზე მეტად და ხელს უშლის სხვა ადამიანების დამოუკიდებლობას. საკუთარი საქმეების ნაცვლად ზრუნავს სხვათა საჭიროებებზე.
მანიპულაციური ქცევის შემდეგი მიზეზები არსებობს (საფუძვლად უდევს არაგულწრფელობა):
- უნდობლობა;
- ადამიანის სისუსტეების აღიარების არამზადყოფნა;
- ცხოვრების არაპროგნოზირება;
- ინტიმური ურთიერთობისა და პრობლემების თავიდან აცილება;
- ყველასთვის სიამოვნების სურვილი.
მანიპულაციური ქცევის მნიშვნელობაა საკუთარ თავსა და სხვებში მისი ამოცნობა, მისი გადალახვა და არ შესრულება. ადამიანები აკეთებენ (უკეთებენ ერთმანეთს) სხვადასხვა რამეს, წერენ ერთმანეთს უწმაწურ მოდელებს; მანიპულატორები იყენებენ სხვა ადამიანების სისულელეებს და ხდებიან ხელმძღვანელები ან პოლიტიკოსები, ტრანსლირებენ თავიანთ სქემებს მთელ საზოგადოებაზე და არა მხოლოდ ახლო გარემოცვაზე. შედეგად, პრობლემები მხოლოდ იზრდება.
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised