воскресенье, 21 июня 2009 г.

Эрос остранения


"Эротическое искусство" - это в каком-то смысле "масло масляное", поскольку искусство и эротика совпадают в главном своем "приеме", который, следуя Виктору Шкловскому, можно назвать остранением. Остранение - это представление привычного предмета в качестве незнакомого, необычного, странного, что позволяет нам воспринимать его заново, как бы впервые.
"И вот для того, чтобы вернуть ощущение жизни, почувствовать вещи, для того, чтобы делать камень каменным, существует то, что и называется искусством. Целью искусства является дать ощущение вещи, как видение, а не как узнавание; приемом искусства является прием "остранения" вещей и прием затрудненной формы, увеличивающий трудность и долготу восприятия, так как воспринимательный процесс в искусстве самоцелен и должен быть продлен; искусство есть способ пережить деланье вещи, а сделанное в искусстве не важно." [1]
Один из примеров остранения в искусстве - это метафора, которая, как правило, не облегчает, а затрудняет восприятие предмета, продлевая мучительное наслаждение его неизвестностью. Шкловский приводит пример: у Тютчева зарницы, "как демоны глухонемые, ведут беседу меж собой". Всякий знает, что такое зарницы, но вряд ли кто-нибудь наблюдал демонов, да еще глухонемых. Какова же цель этого уподобления? Отнюдь не упрощение образа с целью его объяснить, облегчить его усвоение. Искусство сравнивает известное с неизвестным, чтобы затруднить и продлить восприятие своего предмета, обнаружить в нем нечто удивительное, препятствующее мгновенному, автоматическому узнаванию-усвоению.
Этот же "прием", остранение, можно считать основой не только эстетического, но и эротического "познавания", которое ищет неизвестного в известном, преодолевает привычный автоматизм телесного общения с другим. Эротика ищет и желает другого именно как другого, который сохраняет свою "другость" - упругость отдельности, свободы, самобытия - даже в актах сближения, что и делает его неизбывно желанным. В этом смысл убегания и погони, переодевания и разоблачения, которые в той или иной форме присутствуют в любом эротическом отношении. Преображение мужа или жены в "незнакомца" или "незнакомку" - один из главных мотивов эротических фантазий, которые строятся по тем же законам остранения: от былины о Ставре, где муж не узнает жены, переодетой богатырем, - до пьесы современного английского драматурга Гарольда Пинтера "Любовник" (The Lover, 1963), где муж является к жене каждый вечер в виде соблазняющего ее незнакомца.
Ты помнишь ли, Ставер, да памятуешь ли,
Мы ведь вместе с тобой в грамоты училися:
Моя чернильница была серебряная,
А твое было перо позолочено?
- так обращается Василиса к своему мужу Ставру. Из этого примера видно, насколько эротическая образностъ метафорична, превращает свой предмет в загадку, затрудняет его опознание, выводит из автоматизма, тем самым одновременно эротизируя и эстетизируя его восприятие. Сюда же относятся фольклорные изображения половых частей в виде пера и чернильницы, замка и ключа, лука и стрелы, кольца и свайки... В "Декамероне" Боккаччо так передаются образы соития: "выскребывание бочки", "ловля соловья", "веселая шерстобитная работа", "пест и ступка", "дьявол и преисподняя". Почему сексуальные отношения метафорически остранены, названы чуждыми именами? Сама эротика остраняет, делает чуждым - и вновь присваивает, и заново отчуждает усвоенное (как ребенок вынимает изо рта конфету, поедает глазами то, что только что имел на языке, - и снова кладет в рот, удваивая удовольствие от нее). Почему у Гоголя в "Ночи перед Рождеством" дьяк, любовник Солохи, трогает пальцем ее руку и шею и отскакивает, спрашивая, что это такое, будто он не знает? "А что это у вас, несравненная Солоха?" Вот это незнание, неузнавание и есть эротика.
В пьесе Пинтера "Любовник" муж и жена отказываются от супружеских отношений, зато обзаводятся любовницами и любовниками и рассказывают о них друг другу с полной откровенностью: "Он не похож на тебя, от него исходят токи" и т.п. Потом выясняется, что эти любовники и любовницы не кто иные, как они сами, принимающие чужие роли и обличья. Уйдя из дома по настоянию жены, ждущей очередного свидания, муж вскоре возвращается к ней, но уже под видом долгожданного гостя: у него другая профессия, другие манеры и вкусы, другая супруга... То он солидный коммерсант, то парковый сторож, и чем грубее и непривычнее он держит себя, тем более пылкая встреча ожидает его у "любовницы" - жены, которая тоже старается быть непохожей на себя.
Вот почему для Шкловского прием остранения, свойственный искусству вообще, наиболее наглядно выступает именно в эротическом искусстве. "...Наиболее ясно может быть прослежена цель образности в эротическом искусстве. Здесь обычно представление эротического объекта как чего-то в первый раз виденного". [2] Исследователи сексуальности обычно мало знакомы с теорией искусства; между тем остранение - не только общий механизм эротического и эстетического переживания, но и исходная точка их исторического развития. Неслучайно Шкловский, обращаясь к истокам этого приема в былинах, в фольклоре, приводит почти исключительно примеры эротического остранения. Эротика - это в сущности искусство иносказания, переноса: не только как свойства речи или изображения, но и как сокрытия-раскрывания, одевания-раздевания, очуждения-присвоения телесного бытия.
Зигмунд Фрейд предложил свою расшифровку искусства как способа окольного, отложенного удовлетворения бессознательных влечений ("Художник и фантазия") - но признался, что психоанализ не может объяснить эстетических качеств произведения. Формализм в соединении с фрейдизмом позволяет объяснить эстетику как торможение-нагнетание влечений, как наиболее утонченный способ их отсрочки и усиления, как продолжительную игру с образами, вместо той быстрой разрядки, какую дает плохое искусство, порнографический или авантюрный роман, где герой, с которым отождествляет себя читатель, легко овладевает всеми встречными красотками.
При всей противоположности между формальной теорией, занятой спецификой искусства как искусства, и фрейдовским психоанализом, который направлен на "содержание", фабульно-тематическую сторону произведения, между ними легко обнаружить общность: "торможение, задержка как общий закон искусства" (В. Шкловский, "Искусство как прием"). Именно торможение и возгонка инстинкта, а не его скорейшая разрядка составляют то особое свойство художественности, которое возникает на линии эротического влечения, но движется как бы наперекор ему, чтобы круче его взнуздать и напрячь.
Таким образом, хорошее искусство, эстетика как таковая - это обуздание сексуальности и взнуздание эротичности, которая возрастает по мере одевания и сокрытия своего предмета. Еще Монтень отдавал предпочтение тем стихам о любви, которые написаны со сдержанностью, ибо они-то как раз "выводят... на упоительную дорогу воображения"; в зтом отношении он ставил Вергилия и Лукреция выше, чем Овидия, излишняя откровенность которого превращает читателя в "бесполое существо". "Кто говорит все без утайки, тот насыщает нас до отвала и отбивает у нас аппетит". [3] В этом смысле "асексуальное" метафизическое искусство, которое вызывает томление по мирозданию в целом, желание вторгнуться в его лоно и овладеть его тайной, может представлять собой пик эротизма, тогда как порнография, показывающая все как оно есть, навевает чувство скуки, опустошения, замораживает зрителя или читателя.
В высшей степени эротичны, например, метафизические романы-трагедии Достоевского. Отчасти и потому, что эротическое очуждение хорошо знакомо героям Достоевского - Ставрогину, Свидригайлову, Федору Карамазову, - которые испытывают влечение к тому, что лишено прямой сексуальной привлекательности, затрудняет влечение - и тем самым обнажает "прием". Даже и Лизавету Смердящую "можно счесть за женщину, даже очень... тут даже нечто особого рода пикантное, и проч., и проч... Для меня мовешек не существовало: уже одно только, что она женщина... Даже вельфильки, и в тех иногда отыщешь такое, что только диву дашься на прочих дураков..." Эротика как раз подпитывается "трудностью" восприятия, задержкой его у тех людей, которые привыкли к податливой красоте: гнусное, грязное, уродливое выводит их сексуальное чувство из автоматизма и снова превращает в "художников".
В любви, как и в искусстве, по словам Шкловского, важен не материал, а прием, "не материал, а отношение материалов". [4] Важна не субстанция тел, их физические свойства, фактура, фигура и т.п., а их взаимная ощутимость, степень осязаемости, упругости, сила трения и то, какие искры при этом высекаются. Известная бедность материала даже усиливает ощутимость приема. В эротике есть свой минимализм, который может быть задан бедностью телесных форм, но чаще задается бедностью условных конфигураций, структурной наготой конвенций, которые не требуют бурных, обильных форм своего воплощения. Бедная эротика не менее эротична и утонченно чувственна, чем материально богатая (как "бедный" театр Ежи Гротовского не менее выразителен, чем жестокий и роскошный театр Антонена Арто).
Такое противопоставление богатой и бедной, оргиастической и заторможенной эротики проводится в стихотворении Пушкина "Нет, я не дорожу мятежным наслажденьем..." Максимальная эротика требует крупных и быстрых телодвижений: "Когда, виясь в моих объятиях змеей,// Порывом пылких ласк и язвою лобзаний// Она торопит миг последних содроганий!". Бедная, минимальная эротика почти неподвижна, но, создавая барьер на пути инстинкта, тем более чувствительна к саднящей неге его преодоления: "Стыдливо-холодна, восторгу моему// Едва ответствуешь, не внемлешь ничему// И оживляешься потом все боле, боле -// И делишь наконец мой пламень поневоле!". Вот это "поневоле" и есть пик сладострастия, когда огонь растопляет лед, а не лижет жадным языком другой огонь.
Сходное наблюдение находим у индийского поэта VII века Бхартрихари: "Величайшее наслаждение испытываешь с женой, когда она вначале твердит "Нет, нет!", а затем понемногу, пока еще страсть не проснулась, но уже зародилось желание, со смущением расслабляется и теряет упрямство, и наконец, изнемогая от страсти, становится смелой во взаимных уловках любовной игры и ничему не противится". [5]
Эротическое остранение может быть, условно говоря, восходящим и нисходящим. Восходящее - в пушкинском стихотворении, героиня которого "стыдливо-холодна". Нисходящее - карамазовское вожделение к Лизавете Смердящей. В героях Достоевского часто сочетаются эти типы эротизма: "идеал Мадонны" и "идеал Содома". Для них стыдливость, холодность, невинность, недоступность так же прельстительны, как и падшесть, грязность, бесстыдство, физическая мерзость и убожество. Любое торможение и разрыв обычной, "животно-здоровой" сексуальности, как со стороны "ангельской чистоты", так и со стороны "скандального неприличия", становится эротически значимым и вызывающим. Самые прельстительные женщины у Достоевского, такие, как Настасья Филипповна и Грушенька, являют собой "дважды очужденное" сочетание "невинности и неприличия".
Структура остранения обнаруживается не только в выборе, точнее, "конструкции" предмета влечения, но и в мельчайших деталях эротической игры, которая может быть описана на теоретическом языке формальной и структуральной поэтики. Смена "условностей", конвенций, то есть согласных взаимодействий, происходит мгновенно: вдруг кто-то вносит "новый пункт договора", иначе кладет руку, переносит ногу - и начинается новое взаимодействие с новым спектром ощущений. Нигде конвенции не меняются так быстро, схватываясь безмолвно, на лету. Нигде любое движение так быстро не автоматизируется, требуя столь же мгновенной дезавтоматизации. Эрос - непрерывное остранение, то есть поиск странности, незнакомости, чуждости в партнере с целью все нового овладения им как чуждым себе.
В отличие от экономической собственности, которая остается устойчивой, "недвижимой" и ищет лишь прибавления, расширения, эротическое владение требует постоянного отчуждения и нового присвоения "собственности". Это как если бы богач раздавал все свои богатства и потом, став нищим, заново начинал их накопление. Это безумие собственника, желающего все потерять, чтобы заново все приобрести, есть свойство любовника. Эрос есть не владение, а о-владение, то есть процесс, постоянно пересекающий границу чужой территории, а значит, вынужденный снова и снова превращать свое в чужое. Отчуждать рот - и снова завоевывать его поцелуем. Отчуждать горячее, топкое - и вновь вторгаться. Эрос - это повторяющийся ритуал овладения.
В этом процессе зрение есть очуждающий фактор, осязание - присваивающий. Игра очуждения-присвоения осуществляется в смене созерцаний и прикосновений. Но и внутри каждого из этих двух восприятий ведется своя игра присвоения-очуждения. Достаточно тыльной стороной руки провести по той выпуклости, которую я только что горячо сжимал, - и вот эта выпуклость остраняется, как бы слегка охлаждается, чтобы минуту спустя я заново мог жадно ее вбирать и присваивать ладонью. И наоборот, мой взгляд, который только что бродил по очертаниям другого тела, как бы обозревая ту "чужую землю", на которую я вскоре вступлю завоевателем, вдруг перестает быть отчуждающе-соглядатайским, втягиваясь в воронку другого, желающего меня взгляда, растворяясь в нем. Когда глаза смотрят в глаза - это такой же способ взаимного касания зрением, как осязание тыльной стороной руки есть остранение кожей.
Таким образом, внутри эротологии очерчивается особый раздел - поэтика соития (которая примерно так же относится к эротологии в целом, как поэтика конкретного произведения к литературоведению). В самой будничной и упорядоченной жизни есть свои маленькие сюжеты - соития. Каждая ночь имеет свой сюжет, захватывающий своей непредсказуемостью. То, чего так не хватает социально-профессиональной жизни большинства людей, погруженных в бытовую рутину, отчасти восполняется этими ночными авантюрами. У каждого соития есть своя композиция, свои мотивы и лейтмотивы, свое сцепление предметных деталей. Поворот со спины на живот или прикосновение губ может означать поворот сюжета, начало новой главы. Чередуются страсть и растяжка, ускорение и замедление, работа и лень, ритм и аритмичные паузы, дыхание и поцелуи, лопатки и плечи... При этом эротика создает свои типы условности, свои телесные гротески и фантазмы, свои гиперболы и литоты, для которых эротологии, с помощью теории искусства и словесности, еще предстоит выработать свой собственный язык.
4. "Литературное произведение есть чистая форма, оно есть не вещь, не материал, а отношение материалов. И как всякое отношение, и это - отношение нулевого измерения. Поэтому безразличен масштаб произведения, арифметическое значение его числителя и знаменателя, важно их отношение. Шутливые, трагические, мировые, комнатные произведения, противопоставления мира миру или кошки камню - равны между собой". В. Шкловский. Розанов, из книги "Сюжет как явление стиля". Пг.: Опояз, 1921, с. 4.

http://kinofilms.tv/film/sekrety/27283/ Секреты / Ha-Sodot (2007) смотреть онлайн бесплатно и без регистрации http://kinofilms.tv/film/sekrety/27283/



Эротология



Прежде всего попытаемся определить, что такое эротология - дисциплина, название которой, возможно, впервые встречается многим читателям. В отличие от сексологии, которая утвердилась как наука в начале XX века (в трудах Рихарда фон Крафт-Эбинга, Зигмунда Фрейда, Ивана Блоха и др.), у эротологии еще нет самостоятельного научного статуса. Термин этот употребляется редко и нерегулярно. Чаще всего эротологией называют старинные пособия по технике сексуальных отношений: индийская эротология - "Кама-сутра"; персидская эротология - "Ветка персика", античная эротология - "Наука любви" Овидия и т.п. Иными словами, эротология - "наука страсти нежной, которую воспел Назон" и которой увлекался пушкинский Онегин, пока не преуспел в ней и не пресытился ею. В таком понимании эротология - это не наука о половых взаимоотношениях, а искусство таких отношений как предмет дидактических описаний и практических инструкций. Эротология - это как бы древний, "донаучный" этап развития сексологии, когда она развивалась в формах (а) интуитивно-описательных, (б) наивно-назидательных и (в) художественно-повествовательных. Вряд ли такое соотношение "эротологии" и "сексологии" как своего рода алхимии и химии может удовлетворить критериям целесообразности. Ведь никто кроме историков науки уже не занимается алхимией - так зачем заниматься древней эротологией, если есть сексология, оснащенная медицинскими приборами и новейшими научными методами? Так и говорится, например, в энциклопедическом справочнике "Сексология": "Однако древняя эротология, т.е. теория и практика любви, не ставила своей целью исследовать сексуальность. Только с развитием целого комплекса биологических и социальных наук, после преодоления сопротивления церкви и сексологического ханжества, возникли предпосылки к объективному изучению сексуальности... Последние исследования в генетике, эндокринологии, нейрофизиологии, эмбриологии, эволюционной биологии, гинекологии и других дисциплинах позволили значительно обогатить и расширить познания в области дифференциации и взаимоотношения полов, проявления человеческой сексуальности". [1] В новейшем американском "Полном словаре сексологии" термину "эротология" вообще не находится места. Зато сексология трактуется как междисциплинарная наука о сексе, включающая медицинские, физиологические, исторические, юридические, религиозные, литературные аспекты. [2] Получается, что сексология как бы поглощает и отменяет эротологию как свое наивное, полумифическое предварение. Действительно, древняя эротология не "исследовала сексуальность" теми нейрофизиологическими, генетическими, эволюционными и пр. методами, которыми вооружена современная сексология. Но это именно разница методов, а не стадий развития. Сексология в том виде, в котором она возникла в начале XX века и установилась к его концу, - это естественнонаучная дисциплина, близкая к медицине и лежащая на биологическом основании. Не случайно, как отмечается в том же справочнике, "первыми начали систематическое изучение половой жизни врачи, причем начали не с нормальных, а патологических форм". [2а] Сексология с самого начала руководилась медицинскими интересами, была направлена на изучение и исцеление болезней и нарушений в развитии сексуальности. В этом она сродни другим разделам медицинской науки (эндокринология, гинекология, кардиология и т.д.). Эротология, напротив, обращалась к норме, к желанному и должному, к положительным возможностям эроса. Норма могла трактоваться как угодно широко, включая и то, что позднее, в Средние века, стало трактоваться как отклонение, извращение, дьявольская похоть и т.д. Но важно, что мифопоэтически вдохновляемая эротология, в отличие от медицински ориентированной сексологии, исходит из презумпции здоровья, а не болезни в изучаемых явлениях половой жизни. Еще одна существенная разница: как часть широкого комплекса биологических дисциплин, сексология изучает и половую активность животных. Между тем эротология - это ГУМАНИТАРНАЯ дисциплина, которая изучает не сексуальные отношения, а любовь и ревность, желание и наслаждение, запрет и соблазн, страсть и игру как специфически человеческий феномен. Разница между сексологией и эротологией - это разница не стадий, а типов науки, разница естествознания и человековедения. Сексология изучает биологическую, физиологическую и психофизиологическую природу сексуального инстинкта, тогда как эротология изучает духовно-телесную природу, психокультурную проблематику и условно-знаковые формы любовных отношений. Сексология вписывается в ряд биологических дисциплин, а эротология соседствует и сотрудничает с философией, этикой, эстетикой, психологией, лингвистикой, семиотикой, теорией искусства и другими гуманитарными дисциплинами. Древние трактаты по "искусству любви", как правило, содержат в себе зачаточные элементы и сексологии, и эротологии, которые дифференцируются лишь много веков спустя. В этих трактатах есть и физиологические наблюдения, и практические наставления, близкие к медицине, - и одновременно поэтическое и философское постижение человеческой природы, законов страсти и страдания, феноменология влечения и наслаждения. Сексология раньше сумела выделиться и утвердиться как самостоятельная дисциплина в силу опережающего развития естественных наук в XIX-XX веках. Но, как заметил Клод Леви-Строс, XXI век будет веком гуманитарных наук - или его не будет вовсе. Эротология - одна из тех гуманитарных дисциплин, которые уже имеют богатейшую традицию: от Платона ("Пир") до Владимира Соловьева ("Смысл любви"), Жоржа Батая ("Эротизм") и Ролана Барта ("Фрагменты речи влюбленного"), но которым еще предстоит защитить свое право на существование и свою особую методологию. Есть еще одна, не научная, а жизненная причина, по которой эротология достойна развития как самостоятельная дисциплина. Под сильнейшим воздействием сексологии как науки любовное вытесняется сексуальным в общественном сознании. Если в XIX веке было прилично говорить о любви и неприлично - о половой жизни, то к концу XX века произошла рокировка: приличнее говорить о гомосексуализме, мастурбации и оргазме, чем о чувствах романтических, так сказать, разоблаченных Наукой и потому спустившихся в разряд индивидуальных чудачеств и анахронизмов. Как замечает Ролан Барт про современное интеллигентное общество, нечувствительное к любовным излияниям и разговорам: "Все поймут, что у Х... "огромные проблемы в сфере сексуальности"; но никого не заинтересуют, возможно, существующие у Y... проблемы в сфере сентиментальности; любовь как раз тем и непристойна, что подменяет сексуальное сентиментальным... Журнал "Мы вдвоем" непристойнее Сада. Любовная непристойность предельна: ничто не может ее приютить, дать ей весомую ценность трансгрессии; одиночество субъекта робко, неприкрашенно - никакому Батаю не найти письма для описания этой непристойности". [3] Именно потому, что любовь становится "непристойной", она заслуживает нового разговора, иного, чем в те времена, когда она выступала центральной темой социального общения и поведения. Один из современных мифов - что только сексология обеспечивает научный, а значит, и социально одобряемый, интеллектуально "приличный" подход к любви. Но любовь, как и искусство, при всей своей таинственной интуитивности может быть предметом особого, гуманитарного знания. В этом смысле эротология родственна таким дисциплинам, как эстетика и лингвистика. Ниже предлагается ряд заметок по тем проблемам эротологии, которые сближают ее с теорией искусства и словесности. 1. Сексология. Энциклопедический справочник, 3-е изд. Минск: Белoрусская энциклопедия, 1995, с. 271. 2. The Complete Dictionary of Sexology. New Expanded Edition, ed. Robert T. Francoeur. NY: Continuum, 1995, p. 588. При этом сексология разделяется на "генетическую, морфологическую, гормональную... нейрохимическую, фармакологическую... концептивно-контрацептивную... эмбриональную, детскую... гериатрическую..." - всего 20 разделов, из которых лишь один - "социокультурная" сексология (там же). 2а. Сексология, цит. изд., с. 271. 3. Ролан Барт. Фрагменты речи влюбленного. (1977) Пер. с франц. Виктора Лапицкого. М.: Ad Marginem, 1999, сс. 217-218.Диалогичность желания
По известному замечанию Жака Лакана, невозможно раздеть женщину. Раздеть - в смысле достичь "начальной" и "чистой" наготы. Раздетость - это минус-одетость, определенное отношение к одежде, которая в данном случае соблазняет своим значимым отсутствием. Все те покровы, которые цивилизация набрасывает на тело, эротика заново ощупывает и приоткрывает, как область запретную и потому вдвойне желанную. Соблазнительность - это и есть двойная желанность, в которой "сексуальное" желание дополняется "эротическим". Без запрета нет соблазна. Если сексуальность - образ первичных хотений, "половой жажды и голода", которые требуют скорейшего физического утоления, то эротика - область соблазнов, которые возникают на основе цивилизации и разыгрывают весь ее пафос, трагедию и героику в обратном порядке, как процесс медлительного, колеблющегося, "поступательно-возвратного" разоблачения ее покровов.
Имеет смысл терминологически различить половую энергию на входе и на выходе из цивилизации как "сексуальность" и "эротику". [1] Эротика есть метасексуальное сознание и воображение, которое уводит от физического тела, чтобы возвращаться к нему в остраненной, но тем более заостренной форме. Всякое прикрытие дразнит как отсроченное наслаждение, как некая прибавочная стоимость в экономии желания. Соблазн - искусство прикрытия, которое открывает больше того, что за ним таится. Эрос, как продукт цивилизации, несравненно могущественнее полового инстинкта. Цивилизация есть самовозрастающий эрос, механизм его расширенного воспроизводства через преодоление. Традиции и табу - тот могучий пресс, под давлением которого натуральный сок здорового инстинкта превращается в хмельное вино, которое кружит головы поэтам и завоевателям.
Двойственность цивилизации в ее отношении к либидо заложена в самом либидо. Подавление либидо есть способ его усиления - не только сублимации ("возвышения"), когда оно претворяется в произведения культуры, в поэмы и романы, в машины и симфонии, но и взрывообразного роста самого желания. Сама цивилизация есть продукт иронии, заложенной в основание либидо, где знаки репрессии моментально превращаются в знаки дополнительного наслаждения и экстаза. Желанное существо надевает лифчик, чулки, платье - и делается еще более желанным, причем сами эти покровы, которые закрывают путь сексуальному влечению, безгранично расширяют область эротических влечений, так что эротизируется все, вплоть до книги, которую читает желанное существо, или города, в котором оно живет. Передник, занавеска, закрытая или полуоткрытая дверь в комнату, принадлежность другому сословию или чуждой системе убеждений, обремененность работой и профессиональными обязанностями, каждое сказанное слово и интонация, даже гримаса, неловкость, некрасота - все это пронизано иронией возбуждающего намека, оттесненного секса и всепобеждающего эроса. Цивилизацию можно рассматривать как грандиозную игру либидо с самим собой, систему его возрастания через самоподавление. Вопреки ходячему фрейдистскому представлению, цивилизация - это не тюремные оковы, из которых желание хочет поскорее освободиться, напротив, это золотые цепи, которыми желание украшает себя. По отношению к отдельным личностям цивилизация может действовать как репрессивная сила, но в целом человечество само выращивает в себе неутолимость желания посредством всяких отсрочек и запретов.
Особенность эротики по сравнению с сексуальностью состоит также в ее направленности не на тела, а на чужие желания. Если сексуальность нуждается в разрядке желаний, то эротика - в самом желании, которое уже несводимо ни к какому физическому акту удовлетворения. Сексуальность - это "хочу!", эротика - "желаю!" Хотеть - значит испытывать недостаток в чем-то (пище, питье, соитии), тогда как желание - это чистый избыток, это потребность быть больше того, что я уже есть, - желание быть желанным. Я желаю чужого желания, которое желает меня.
Александр Кожев, французский мыслитель русского происхождения, влиятельный интерпретатор Гегеля, отмечал эту рефлексивность, "вторичность", внутренне присущую не только мысли и слову, но и человеческому желанию, которое всегда направлено на чужое желание:
"...Антропогенное Желание отлично от животного Желания... тем, что оно направлено не на реальный, "положительный", данный объект, а на некоторое другое Желание. Так, например, в отношениях между мужчиной и женщиной Желание человечно только тогда, когда один желает не тело, а Желание другого, когда он хочет "завладеть" Желанием, взятым как Желание... Точно так же Желание, направленное на природный объект, человечно только в той мере, в какой оно "опосредовано" Желанием другого, направленным на тот же объект: человечно желать то, что желают другие, - желать потому, что они этого желают... Человек "питается" желаниями, как животное питается реальными вещами" [2].
То, что эротическое желание (в отличие от сексуального позыва) направлено не на объект (тело), а на другое желание, обнаруживает его диалогическую природу. Эротика - это непрерывный диалог моего желания с другими желаниями - диалог, в котором собственно сексуальнaя сторона, тело и его органы и зоны, выступают не как последняя реальность "утоления и разрядки", а как средства коммуникации. Ролан Барт вспоминает в этой связи гетевского Вертера, чей палец невзначай дотрагивается до пальца Шарлотты, их ноги соприкасаются под столом. Вертер "мог бы телесно сосредоточиться на крошечных зонах касания и наслаждаться вот этим безучастным кусочком пальца или ноги на манер фетишиста, не заботясь об ответе... Но в том-то и дело, что Вертер не перверсивен, он влюблен: он создает смысл - всегда, повсюду, из ничего, - и именно смысл заставляет его вздрагивать; он находится на пылающем костре смысла. Для влюбленного любое прикосновение ставит вопрос об ответе; от кожи требуется ответить". [3]
В этом плане эротология сближается с лингвистикой. Как всякая речь есть ответ и обращение к чужой речи, так желание говорит с чужими желаниями. Здесь стоит вспомнить бахтинскую теорию слова, которое имеет двоякую направленность - и на обозначаемый предмет, и на другое слово (в случае с Вертером - его желание относится одновременно к пальцу Шарлотты и к ее способности отвечать на его прикосновение, желать Вертера). В области эроса нам еще только предстоит освоить то, что Бахтин называл "металингвистикой", - анализ не предметных значений слов и не логического смысла предложений, а диалогического смысла высказываний, всегда обращенных к других высказываниям - спрашивающим, отвечающим, дополняющим, возражающим. Желания, как и высказывания,
"не равнодушны друг к другу и не довлеют каждое себе, они знают друг о друге и взаимно отражают друг друга. Эти взаимные отражения определяют их характер. Каждое высказывание полно отзвуков и отголосков других высказываний... Каждое высказывание прежде всего нужно рассматривать как ответ на предшествующие высказывания данной сферы...: оно их опровергает, подтверждает, дополняет, опирается на них, предполагает их известными, как-то считается с ними". [4]
Если в этом тексте заменить "высказывание" на "желание", перед нами возникнет вполне убедительный набросок диалогической эротологии.
Более того, возможно, к желаниям приложимы некоторые речевые категории: желание-утверждение, желание-возражение, желание-увещевание, желание-вопрос, желание-восклицание... Можно построить на такой лингвистической основе типологию желаний, провести разницу между прямыми и косвенными желаниями, между монологическими и диалогическими типами любовников и любовных союзов и т.д. Как безграничны сцепления высказываний и способы их сочетаний, так безграничны и ряды желаний, которыми обмениваются любящие, а также любимые ими и ревнующие их, все те, кто когда-либо их любил и будет любим любящими их... "Нет ни первого, ни последнего слова, и нет границ диалогическому контексту (он уходит в безграничное прошлое и безграничное будущее)". [5]
1. Не существует четкого и общепринятого разграничения терминов "сексуальное" и "эротическое", но первый чаще указывает на природные аспекты репродуктивного поведения организмов, а второй - на условно-культурные, искусственные, игровые формы половых взаимоотношений, цель которых - не размножение, а удовольствие, психическая разрядка, творческое возбуждение и т.д. "Эротизм" в особенности относится к приятным чувственным стимулам и реакциям, связанным с сексуальным возбуждением, в отличие от сексуального поведения в актах сношения и размножения". (The Complete Dictionary of Sexology, p. 191.) "Эротика - сложное и хрупкое состояние личности, замешенное на эмоциях, страсти, фантазии, воображении, сексуальности, где наигранное и естественное сплетены в один причудливый узел". ("Сексология", с. 341-342.)


. (Жорж Батай. Слезы Эроса // Танатография Эроса. Жорж Батай и французская мысль середины XX века. СПб.: МИФРИЛ, 1994, с. 282.)
2. Александр Кожев. Введение в чтение Гегеля. Вместо введения. Пер. Г. Галкиной // Новое литературное обозрение, # 13, 1995, сс. 61, 62.
3. Ролан Барт. Фрагменты речи влюбленного. Пер. В. Лапицкого. М.: Ad Marginem, 1999, с. 297.
4. М.М. Бахтин. Проблема речевых жанров. // М.М. Бахтин. Эстетика словесного творчества. М.: Искусство, 1979, с. 271.
5. М.M. Бахтин. К методологии гуманитарных наук. Там же, с. 373.



Секреты / Ha-Sodot (2007) смотреть онлайн бесплатно и без регистрации


Название: Секреты / Ha-Sodot

четверг, 4 июня 2009 г.

სამოქალაქო დაპირისპირება ავტ. გ. მაისურაძე




"ჩვენ ყველანი ერთი სისხლისანი ვართ"
რადიარდ კიპლინგი "მაუგლი"

მე 19 საუკუნის დასასრულს გამოქვეყნდა გერმანელი ფილოსოფოსისა და სოციოლოგიის ფერდინანდ თიონისის, შემგდომში კლასიკურ ნაშრომად ქცეული წიგნი "თემი და საზოგადოება" ( ეს წიგნი ქართულ ენაზე "ერთობა და საზოგადოებაც" მოიხსენიება).
თიონისმა აქ ადამიანთა კოლექტიური თანაარსებობის ეს ორი ძირითადი ფორმა გამიჯნა:
ერთი მხრივ არსებობს თემი (Gemeinschaft) , რომელიც ძირითადად სისხლისა და ადგილმდებარეობის ერთობაზეა დამყარებული და როგორც ნათესაურ, ასევე მენტალურ კავშირს გულისხმობს.
ასეთი კავშირი ადამიანთა ერთნაირი ნორმებითა და წეს-ჩვეულებებით ცხოვრებაში, ერთი მიმართულებით სვლაში გამოიხატება- ანუ ყველა ერთნაირად ფიქრობს, ყველას მსგავსი შეხედულებები და ქცევის ნორმები აქვს, ყველა ერთსა და იმავე "ღვთაებებს" სცემს თაყვანს.

თემი, საბოლოო ჯამში, როგორც ეთნოსის, ასევე , სოციალური გენისა და კასტის საფუძველიცაა, სადაც ერთობის გადამწყვეტი ფაქტორი საერთო წარმომავლობა და წესჩვეულებებია.
მეორე მხრივ, არსებობს საზოგადოება, რომელში გაერთიანებული ადამიანებიც, თემის მსგავსად ერთმანეთის გვერდით ცხოვრობენ, მაგრამ ერთმანეთთან არსობრივად არა გადაბმულები, არამედ ერთმანეთისგან უფრო გამიჯნულები არიან.
"ერთობაში ჩვენს ახლობლებთან ერთად დაბადებიდანვე ვიმყოფებით, მათთან ერთად შეკრულნი უბედურებისა თუ სიხარულის იდუმალი ძაფებით. საზოგადოებაში კი, როგორც უცხოობაში, მივეგმგზავრებით,..საზოგადოებას ადამიანები ერთმანეთს უქმნიან,
მაგრამ ვერავინ შეუქმნის ერთობას სხვა ვინმეს"-
-წერს თიონისი. საზოგადოების წევრები ინდივიდუალურად მოქმედებენ- ყველა თავისთვისაა, და მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში ან რაიმე საერთო მიზნით ერთიანდებიან.

მოკლედ რომ შევაჯამოთ, ერთობა თუ თემი არის "ბუნებრივი" კოლექტივი, რომელიც განსხვავებით საზოგადოებისგან, ინდივიდუალური ნების გამოხატულებით ან ინტერესთა თანხვედრით კი არაა შექმნილი, არამედ იგი ის მზა მოცემულობაა, რომელშიც ადამიანი დაბადებიდანვე ავტომატურად ვარდება და მისი ნაწილი ხდება.
ადამიანს შეუძლია საკუთარი გადაწყვეტილებისა თუ არჩევანის მიხედვით გახდეს ამა თუ იმ საზოგადოების წევრი, მაგრამ არა ერთობისა- ერქმევა მას თემი, ეთნოსი თუ კასტა, რომელსაც იგი საკუთარი წარმომავლობით მიეკუთვნება, იმისგან დამოუკიდებლად, სურს თუ არა მას იყოს ამგვარი კოლექტიური ნიშნით გაერთიანებული და ' ამდენად, გარკვეული კრებითი სახელის მატარებელი . "ქართველი". 'არისტოკრატი", "გლეხი","ინტელიგენტი, ", და ა .შ.
კრებითი სახელებია, რომლებიც ადამიანის არა ინდივიდუალურ თვისებებს, არამედ იმ სტერეოტიპულ წარმოდგენებს გამოხატავენ, რომლებიც ასეთი სტერეოტიპული ნიშნით გაერთიანებულ ადამიანების კოლექტივს მიეწერება.
ანუ არსებობს წინასწარ მოცემული ნიშან თვისებები, რომლებიც როგორც მზა ტანსაცმელი, უნიფრომა ისე ხვდება ადამიანს მთელი ცხოვრების მანძილზე სატარებლად და ამ უნიფორმის მატარებელთა რიგებში დასაჯგუფებლად, უფრო მეტიც ადამიანი თავად ერგება უნიფორმას, იღებს იმ გარეგნობას, რასაც მას მისი ეს სამოსელი აძლევს და რომელსაც , საბოლოო ჯამში, კოლექტიური უფრო კონკრეტულად კი თემური იდენტობა ანუ ერთობა ეწოდება.

( კულტურა ?)

თემურობა, ერთი მხრივ ადამიანს დაცულობის, საკუთარ სახლში ყოფნის განცდასა და ამდენად ერთგვარ ფსიქოლოგიურ კომფორტს უქმნის, როდესაც იგი ნაცნობ, ახლობელ და ამით მისთვის "სანდო" გარემოში იმყოფება.

უმბერტო ეკო ამ განცდის ყველაზე ხშირ გამოხატულებას სრულიად ბანალურ ყოფით სფეროებში ხედავს. ამის საილუსტრაციოდ იგი თავის ერთ თვისებას იხსენებს:
როდესაც ავად ვარ,ყოველთვის მინდა მილანში ვიყო, არა იმიტომ რომ მილანში განსაკუთრებული ექიმები ან საავადმყოფოებია , არამედ, როგორც მილანელს, მშობლიურ და ნაცნობ გარემოში ყოფნა ავადმყოფობის მიმართ შიშს მიმსუქბუქებსო.

ასეთ ვითარებაში ძალიან მარტივი ფსიქოლოგიური მექანიზმი მოქმედებს: ადამიანი, ზოგჯერ ყოველგვარი რაციონალური არგუმენტის საწინააღმდეგოდაც კი, ყველაზე მეტად იმას ენდობა, რაც მისთვის ნაცნობი და ახლობელია, რაც მას, თუნდაც თავისდაუნებურად, შესისხლხორცებული და გათავისებული აქვს. ასეთი თავისებურებებისგან, რომლებიც ინსტიქტის დონეზე ვლინდება, ადამიანის მენტალიტეტი შედგება. ამიტომაც თემი მენტალური და არა მსოლმხედველობრივი ერთობაა. თემის წევრი კი არ ფიქორბს ან აანალიზებს საკუთარ ნამოქმედარს, არამედ ხშირად სრულიად ბრმად ემორჩილება და მიჰყვება საერთო წესებს, მაქსიმალურად ცდილობს, არ დასვას შეკითხვა, არ დაფიქრდეს და დაეჭვდეს იმ სააზროვნო თუ ყოფით ნორმებზე, რომელიც მას მის გაჩენამდე დაწესებული დახვდა და მან ისინი ავტომატურად მიიღო, როგორც თავისთავად ცხადი ჭეშმარიტებები, იგი
ისეთივე უნდა იყოს, როგორიც ყველაა; დაეჭვებამ, დაფიქრებამ, საკუთარი აზრის შექმნამ კი შეიძლება მისი განცალკევება და გარიყვა მოიტანოს..
ერთობა - ესაა მრავალი შესაკრების ჯამი, რომელიც მუდამ ერთს უდრის, შესაბამისად, ამ დიდი ერთიანში გაერთ-იანებულები არ წარმოადგენენ "მთელ რიცხვებს."
ისინი ყოველთვის არასრული ნაწილები არიან, რომელთა გამთლიანებაც მხოლოდ კრებითი სახელითაა შესაძლებელი. მიუხედავად იმისა, რომ თემში მოხვედრა ავტომატურად ხდება და ადამიანის პიროვნული ნების გამოხატვას არ საჭიროებს, მის ინდივიდად ქცევა მას ამ ერთობისგან გაუცხოებას იწვევს, რაც ხშირად პიროვნებასა და თემს შორის მძაფრ კონფლიქტშიც გადაიზრდება. ასეთ დაპირისპირებაში ინდივიდი საკუთარი სოციალური მარცხის ფონზე იბადება : იგი გამოეყოფა ერთობას და მთლიანდება საკუთარ თავთან, იწყებს
დაწესებული ნორმებისა და ქცევის თუ აზროვნების წესების გადასინჯვას, მათ კრიტიკას, უარყოფას, ამის გამო თემი მას სჯის, ართმევს უფლებებს, აძევებს საკუთარი ტერიტორიიდან.
ქართულ კულტურაში ასეთი კონფლიქტის ყველაზე ცნობილი მაგალითია ვაჟა ფშაველას " ალუდა ქეთელაური", სადაც გმირის პირველი დაეჭვების მიზეზი იმპულსურია, რომელიც
წმინდად პიროვნული შთაბეჭდილებიდან მომდინარეობს:
იგი იხიბლება მტრის მტკიცე და შეუპოვარი ხასიათით და მის გვამს მამა -პაპათა მიერ დაწესებული ჩვეულების მიხედვით აღარ შეურაცხყოფს და არ აჭრის მარჯვენა ხელს. ეს კი საკუთარ თემთან პირველ უთანხმოებას წარმოშობს, ასეთი შემთხვევა ალუდას ცნობიერებაში მთელ ჯაჭვურ რეაქციებს აღძრავს და იგი საკუთარ, თემის წესებისგან დამოუკიდებელ აზროვნებას იწყებს.
ამას კი ის ტრადიციების გაცნობიერებამდე და შესაბამისად, გადაფასებამდე მიჰყავს. პირველ რიგში, მას სწორედ მამა- პაპათა წესების ჭეშმარიტებაში შეაქვს ეჭვი, მათ სიყალბეს და ანომალურაბას აფიქსირებს ;'" ვაი, ეგეთას სამართალს, მონათლულს ცოდვა-ბრალითა!"
ალუდაში ჩნდება ინდივიდი, რომელიც წეს-ჩვეულებებს ბრმად კი აღარ ემორჩილება, არამედ
საკუთარ შეხედულებების მიხედვით მოქმედებს.
ამით იგი თემის საყოველთაო წესრიგითან, რომელიც არანაირ ინდივიდუალურ გადახრას არ ითმენს, კონფლიქტში შედის. ინდივიდს თემურ ერთსულოვნებაში ქაოსი და დესტრუქცია შეაქვს, რადგანაც ინდივიდუალური კრიტიკა და წესების გადასინჯვა თემისათვის დამანგრეველია. თემი იმდენად არის ერთობა, რამდენადაც სტატიკურია და ერთ წრეში ბრუნავს, ის აკონსერვებს კოლექტიური იდენტობის განმსაზღვრელ წეს-ჩვეულებებს და მათ ცვალებადობისგან იცავს. ვინც მის ტრადიციებს არ იზიარებს, ვინც განსხვავებულია , საკუთარი
"სახე" აქვს, ავტომატურად, სახიფათო და მტრულ ელემენტად ცხადდება.

ინდივიდუალური აზროვნება ჯოგურ ერთსულოვნებასა და მორჩილებას ვერ ეგუება და თემური ერთობის მთავარ პრინციპს-" ჩვენიანის " და " უცხოს" გამიჯვნის ეჭვის ქვეშ აყენებს:
"ჩვენ ვიტყვით, კაცნი ჩვენა ვართ
/ მარტო ჩვენ გვზრდიან დედანი
/ჩვენა ვსცხოდნებით, ურჯულოთ/
კუპრში მოელით ქშენანი".


ამის საწინააღმდეგოდ თემის 'არგუმენტი" ის წესია, რომლის ლეგიტიმაციაც " წინაპრების" სახელით (" მამით არ მოდის ანდერძი, პაპით და პაპის-პაპითა") ხორციელდება და ის ამყარებს იმ ერთობას, რომელიც განსხვავებული აზრის არქონითა და მამა-პაპათა 'ანდერძისადმი" უსიტყვო მორჩილებით მიიღწევა. ყურადღებამისაქცევია ის, რომ ერთობაში ინდივიდის ადგილი გათვალისწინებული არაა. თემური ლოგიკით , თუ ვინმე ისეთი აღარაა, როგორიც ყველა , ის არ შეიძლება დამოუკიდებლად იყოს მისული ასეთ "სხვანაირობამდე", რამდენადაც თემისათვის ერთეული მხოლოდ კოლექტიური ცნებაა და იგი პიროვნებაზე არ ვრცელდება და მაშასადამე მის უკან რომელიღაც სხვა, უცხო თემია საძიებელი. ასე აღიქმება სრულიად დამოუკიდებელი, საკუთარი განცდებითა და ფიქრით მოტივირებული ნაბიჯი, როდესაც იგი ჯერ უარს ამბობს მოკლული მუცალისთვის მარჯვენის მოკვეთაზე, ხოლოდ შემდეგ მისი ხსოვნისთვის მსხვერპლის შეწირვას ცდილობს. თემის მხრიდან კი ამას ღალატის და სხვა ქვეყნის '"აგენტობის" კვალიფიკაცია ენიჭება :" მოკვეთილ იყოს , სხვა ქვეყნის ცა ღრუბლის შანამზარები".

საზოგადოების დაბადება სამოქალაქო ომის სულიდან

რამდენადაც ძალაუფლების ბერკეტები მთლიანად თემის ხელშია, - თემს რაც სწადია, მას იზამს თავის თემობის წესითა"-ინდივიდის სოციალური მარცხი გარდაუვალია.
ძალაუფლების ფენომენის ერთერთი ყველაზე ცნობილი მკვლევარის, ფილოსოფოსის მიშელ ფუკოს აზრით,წინამოდერნულ საზოგადოებაში,სადაც ძალაუფლების განაწილება მთლიანად წარმომავლობით ( როგორც ნათესაურ, ასევე კასტურ) პრინციპებს ეფუძნება, კოლექტივისგან გარიყვა ადამიანს ყოველგვარ ძალაუფლებას აკარგვინებს და ამით იგი მონის მდგომარეობაში ვარდება, რაც მის სოციალურ სიკვდილს ნიშნავს. მაგრამ ძალაუფლების კოლექტიურ ფორმასთან კავშირის გაწყვეტა აიძულებას ინდივიდს, საკუთარი უფლებების მოპოვებისა და დამკვიდრების სხვა საშუალებები გამონახოს.
ახალი ეპოქა, ანუ "მოდერნი" უუფლებო ან ძალაუფლებაწართმეული ადამიანების ისტორიულ ასპარეზზე გამოჩენით იწყება, რომლებიც ამ უფლების მოპოვებას ბრძოლით ცდილობენ.თუმცა ამ მიზნის მიღწევა ინდივიდუალური ძალისხმევით დაკლებადაა შესაძლებელი, საჭირო ხდება მთელი საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ერთიერთობათა ფორმების რადიკალური შეცვლა. ამიტომაც ადამიანები კოლექტიური ბრძოლის ახალ ფორმას-
საზოგადოებას ქმნიან.რომელიც თავისი პირველადი დანიშნულებით თანამოაზრეთა საბრძოლო გაერთიანებაა. მათი გამაერთიანებელი კი, საერთო წარმომავლობის ნაცვლად, საზოგადოებრივი შეთანხმებაა, რომლის საფუძვლეზეც, საფრანგეთის რევოლუციამ მოქალაქეობის პრინციპი დაამკვიდრა და რომელიც ძალა-უფლების მოქალაქეებზე განაწილებას და მათი ნებით და არა " მამა-პაპათა ანდერძით" ლეგიტიმაციას გულისხმობს.
მსოფლმხედველობრივი თუ იდეოლოგიური ნიშნებით საზოგადოებებში გაერთიანებული ადამიანები. კი უკვე როგორც საკუთარი ქვეყნის, ასევე მთელი სამყაროს საკუთარი შეხედულებების შესაბამისად მოწყობას ცდილობენ, რაც სამოქალაქო დაპირისპირებას წარმოშობს.
ისევ მიშელ ფუკოს აზრი რომ მოვიშველიოთ, საზოგადოების ქმნის პროცესი სამოქალაქო
ომის ფონზე მიმდინარეობს. აქ ტერმინი" სამოქალაქო ომი' პირდაპირი და გადატანითი , მეტაფორული მნიშვნელობითაც უნდა იქნეს გაგებული: ერთი მხრივ ახალი ეპოქის სახელწიფოების უდიდესი ნაწილი გაჩენისთანავე სამოქალაქო ომებსა და რევოლუციებში ჩაეფლო და ამ ომებმა განაპირობა მათი პოლიტიკური თუ სამართლებრივი სახე. ამასთანავე ახალშობილი სამოქალაქო საზოგადოება იმდენად ჰეტეროგენული და ჭრელი აღმოჩნდა , რომ საჭირო გახდა ზესახელმწიფოებრივი და ზესაზოგადოებრივი, ყველა დაპირისპირებული ჯგუფის გამაერთიანებელი ზეინსტიტუციის -ნაციის ანუ ერის გამოგონება.
ლათინური სიტყვა Natio . რომლის მიხედვითაც დასავლური ცივილიზაციის ჰეგემონიის ქვეშ მყოფ სამყაროში ერის ცნება და გაგება ჩამოყალიბდა, თავის პირვანდელი მნიშვნელობით სისხლით მონათსავეთა ტომს, თემს ნიშნავს. ამის საფუძველზე ერი რაოდენობრივად და თვისობრივად გადიდებული თემია, თუმცაკი, თუკი თემი "ბუნებრივი " განვითარებით მიღებული და ადათ-წესებით გამტკიცებული ერთობა იყო, მისი გადიდებული ვარიანტი- ერი მთლიანად ვირტუალური, ხელოვნური სინთეზით გამოყვანილი მეგა-კოლექტივია, რომლის წარმოშობასაც სწორედ ამ ვირტუალური კონსტრუქციის შექმნა უსწრებს წინ და მისი რეალობაში გადმოტანა ხანგრძლივი სამშენებლო პროცესის შედეგია.

მე19 საუკუნეში გაჩენილი ნაციონალიზმები თემურობის პრინციპით ხელმძღვანელობენ: ჯერ იგონებენ და მერე იცავენ საკუთარ გამოგონილ ტრადიციებს, მიჯნავენ "საკუთარს" ,"სხვისგან", თხზავენ ერის " ისტორიას", რომელიც თავისი შინაარსობრივი სტრუქტურით არაფრით არ განსხვავდება პირველყოფილი თუ არქაული თემების მითებისგან, მხოლოდ აქ ღმერთების და სხვა ზებუნებრივი ძალების ადგილი ეროვნულ გმირებს და ერის მამებს უკავიათ.


რამდენადაც მე19 საუკუნე პოზიტივიზმისა და მეცნიერული აზროვნების ხანაცაა, ნაციონალიზმის იდეოლოგები და ამ იდეოლოგიის გავლენის ქვეშ მყოფი მეცნიერები ერების და რასების განმსაზვრელ " სამეცნიერო" თეორიების შექმნას ცდილობენ.
ამ პროცესის ნაყოფია ევგენიკა- ფსევდომეცნიერება, რომელიც საფუძვლად დაედო რასობრივი სიწმინდისა და უპირატესობის თეორიებსა და პრაქტიკებს, რომლებმაც საკუთარი უმდიდრესი კულტურით მოამაყე გერმანელი ერი კაცობრიობის ისტორიაში უმძიმესი არაადამიანურობისა და სიმხეცის ჩამდენად აქცია.
მისი შეჩერება ვერც გერმანული ფილოსოფიის სიღმრეებმა და ვერც ბახის და ბეთჰოვენის მუსიკის სიმაღლეებმა ვერ შეძლო. ერად წოდებული ერთობა უძლური აღმოჩნდა გაეთავისებინა და გაეაზრებინა მის მიერ მისაკუთრებული ინდივიდების ნააზრევი თუ ნაკეთები, რომლებსაც ის თავის სათაყვანებელ წინაპრებად და თვისტომებად მიიჩნევდა.

თავად ადამიანი, როგორც ერის შემადგენელი ნაწილი, რომელიც ამ ვირტუალური კონსტრუქციის' "ჯარისკაცად' და '"მსახურად' განისაზღვრება, სწორედ ამ ერთობის პრინციპიდან გამომდინარე იქცევა იმად, რასაც მიშელ ფუკოს მიერ დამკვიდრებული ტერმინი ბიოძალა აღნიშნავს: ცოცხალი არსება, რომელიც მრავლდება და საკუთარი რეპროდუქციით ერს და სახელმწიფოს ჯარისკაცებსა და მსახურებს უზრდის. თავის მხრივ სახელმწიფო თავისი დემოგრაფიული პოლიტიკით ხელს უწყობს საკუთარი მოსახლეობის გამრავლებას თუ დარეგულირებას, მათ მაქისმალურად მაღალხარისხიან და ეფექტურ ინსტრუმენტებად გაზრდას. ბიოპოლიტიკის სამიზნე თავად ადამიანის სხეულია. რომელსაც იგი, როგორც საჯიშე ცხოველს ისე ეპყრობა; უწესებს სექსუალურ ნორმებს, გარეგნობის ნიმუშებს და იდეალებს, "ჯანსაღი' და "ნორმალური" ცხოვრების წესებს. ამით ადამიანი თანდათანობით სახორცე მასალად, პროდუქტად იქცევა, რომელმაც ვირტუალური კონსტრუქცია- ერს, საკუთარი სხეულისა და შთამომავლობის სახით, ღალა და ბეგარა უნდა უხადოს.

მაგრამ არც ერთ საუკუნეში არ ყოფილა საზოგადოება ბოლომდე ერთსახოვანი და ერთსულოვანი, რამდენდაც , ის როგორც ჰეტეროგენული წარმონაქმნი, ანუ განსხვავებული ეთნიკური, სარწმუნოებრივი, მსოფლხმედველობრივი თუ სოციალური წარმომავლობის ადამიანებისგან შემდგარი კოლექტივი, თავისი არსით არ ექვემდებარება ერთი აზრის დიქტატს, მისი წევრები ცნობიერებისა თუ ცხოვრების წესების სიახლოვისა და დამთხვევის ნიშნითაც ერთიანდებიან, რომელთაგან ნაწილი წარმომავლობით ერთობას ანიჭებს უპირატესობას, ნაწილისთვის კი საქმიანი თუ შემოქმედებითი ინტერესების თანხვედრაა გადამწყვეტი. აქვე ჩნდება მესამე კატეგორიაც, რომელიც წარმომავლობის პრინციპს რადიკალურად უარყოფს და მის ნაცვლად ტრანსნაციონალური, საერთაშორისო სოლიდარობაზე დაფუძნებული და სრულიად იდეალიზირებული თემის -კომუნის აშენებისთვის იბრძვის, ანუ ისეთი საზოგადოებისთვის ,რომელშიც არანაირი უპირატესობა არც ეთნიკურ თუ სოციალურ წარმომავლობას და არც სქესებს აღარ მიენიჭება,- საზოგადოება რომელიც თავისუფალი იქნება კლასებისა და იერარქიებისგან. ამგვარი შინაგანი წინააღმდეგოგები არცთუ იშვიათად მძაფრი სამოქალაქო დაპირისპირებების სახით ვლინდება.
საზოგადოება თავის არსში სამოქალაქო ომის პოტენციალს შეიცავს და მისი ნიშნები ყველაზე
მეტად დემოკრატიულ ქვეყნებშიც მოიძებნება, თუმცაკი დემოკრატია ამ პოტენციალს თუნდაც იმით ანეიტრალებს, რომ ყველა საზოგადოებრივი ჯგუფის ინტერესს აღიარებს და მათ დამცავ მექანიზმებს ქმნის.
არსებობს კიდევ ერთი კანონზომიერება: რაც უფრო არადემოკრატიულია ქვეყანა, მით უფრო ერთსულოვანია საზოგადოებაც. მაღალი პროცენტებით არჩეული ხელისუფლება ყოველთვის
საზოგადოების არათავისუფლების, მისი თემურობის მაჩვენებელია, ძალა, რომელსაც ასეთი ერთობა წარმოშობს, ტოტალიტარული ძალაა და ის იმ ძალა-უფლებად გარდაიქმნება
, რომელიც მთელ საზოგადოებას მასზე მანიაკალურად დამოკიდებულს და მისით კორუპმპირებულს ხდის, ძალის ინსცენირებები ერთსულოვან საზოგადოებას ჯოგური სიძლიერის ილუზიას უქმნის და საკუთარი მართებულობის რწმენასაც უძლირებს, თუნდაც იმ მარტივი ლოგიკით, რომ იქ უფრო მეტი ძალაა, სადაც უმრავლესობა უმყოფება.
იმისთვის, რომ ამ ძალამ თავისი არსებობა გაიხანგრძლივოს, იძულებულია, ყველა საშუალებით დაიცვა ერთობა, საზოგადოების ერთსულოვნება, რომელიც ვერ ეგუება განსხვავებულ აზრს, ხედვას, ცხოვრების წესს,გარეგნობას,.
თემური ერთსულოვნება ყოველთვის აბსოლუტიზაციისკენაა მიდრეკილი და თავის ძალას მისთვის უცხო და მასში არაინტეგრირებული ელემენტების წინააღმდეგ მიმართავს.
ეთნიკური და რელიგიური წმენდა, ჰოლოკოსტი- ერთსულოვანი უმრავლოსების მიერ უმცირესობების განადგურებაა, რომელიც ერთობის სახელით მისი "სისუფთავის" დაცვისა და შენარჩუნებისათვის ხორციელდება. მოსაცილებელი ხდება ყველა ის ელემენტი, რომელიც საყოველთაო ერთსულოვნებაში არ თავსდება. საკუთარი მსოფლმხედველობითა თუ აღმსარებლობით ან თუნდაც ცხოვრების სტილით და ფიზიკური
მონაცემებით ძალის მქონე უმრავლესბისგან განსხვავდება, არ მონაწილეობს გამრავლებისა და საკუთარი სხეულის რეპროდუქციის პროცესში, შემთხვევითი არაა, რომ ყველა ტოტალიტარული სისტემის საერთო ნიშანი პოლიტიკური თუ იდეოლოგიური ჰომოფობიაა, რამდენადაც ჰომოსექსუალი საკუთარი არგამრავლებით არ უხდის დიდ კოლექტივს ღალას და ბეგარას. ასეტი საზოგადოება კი მზადაა ერთობის, უმრავლესობის სახელით ჩაიდინოს დანაშაული ადამიანურობის წინაშე, თუნდაც იმ მარტივი მიზეზით, რომ მის ცნობიერებაში ადამიანის, როგორც სუვერენული არსების ცნება არ არსებობს, და მისი ადგილი
'ერთობის ძალას" ეუკავია. რომლისთვისაც ყოველი ცალკეული ადამიანი მხოლოდ დემოგრაფიული სტატისტიკის ერთეულია.

ამის საწინააღმდეგოდ, თავისუფალი საზოგადოება თავისუფალია თემური ერთობისგანაც და ხელისუფლების ორგანოების თაყვანისცემის მოთხოვნილებისგანაც, მასში შემავალი ხშირად ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული შეხედულებებისა და ქცევების ინდივიდები ყველა ამ ინსტიტუციას უპირისპირდებია, რომელიც ადამიანის პიროვნული თავისუფლების შეზღუდვისა და მისი ჩაგვრისა თუ ღირსების შელახვისკენაა მიმართული.ისინი იმისათვის კი არ იბრძვიან რომ ხელისუფლებაში მოვიდნენ, არამედ მათი კრიტიკისა და ანალიზის უმთავრესი ობიექტი თავად ძალაუფლებაა, რომელის კალაპოტში მოქცევას და მისგან თავის დაცვას თავისუფალი საზოგადოება ცდილობს. გამაერთიანებელი პრინციპი სოლიდარობაა, რომელიც არანაირ კულტურულ თუ პოლიტიკურ საზღვრებს არ ცნობს, რამდენდაც მისი უმაღლესი იდეალი არა რომელიმე ვირტუალური კოლექტიური კონსტრუკცია ან ზებუნებრივი ძალა, არამედ თავად ადამიანი და მისი პიროვნეული ღირსებაა. ეს კი არანაირ ეთნიკურ, სქესობრივ, სოციალურ თუ პოლიტიკურ ნიშნებამდე არ დაიყვანება. თავისუფალი

საზოგადოება ადამიანის ინდივიდუალური მრავალფეროვნების დამკვიდრების და დაცვისთვის იბრძვის, რადგანაც, ამოსავალი პრინციპი ადამიანის უფლებაა- იყოს ისეთი როგორიც მას სურს და ამ მიზნის მისაღწევად მას სრული სამოქმედო თავისუფლება უნდა ჰქონდეს, თუკი რაღა თქმა უნდა ეს მიზანი სხვა ადამიანის ჩაგვრას ან დისკრიმინაციას არ გულისხმობს. თუმცა ასეთი " იდეალლური' საზოგადოება უბრძოლველად არ იქმნება: თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოება იმდენად არსებობს და შეიძლება არსებობდეს, რამდენადაც იგი პერმამენტულ ბრძოლაშია, რომელშიც გამარჯვებული და დამარცხებული არ არსებობს, რადგანაც ეს ბრძოლა უსასრულო პროცესია. რა მომენტშიც საზოგადოება ბრძოლას დასრულებულად და მიზანს მიღწეულად მიიჩნევს, მაშინვე გადაიქცევა ძალაუფლების ინსტრუმენტად, რომელიც საკუთარი დამსახურებებისა და ღვაწლისთვის
ჯილდოებს ითხოვს და საკუთარი წარმატებით კორუმპირებულ სოციალურ კლასად, "ელიტად" ყალიბდება, ამით იგი იმ ერთადერთ იარაღს- თავის სუვერენულობას კარგავს, რომელიც მას თემური ერთობის ძალებისგან იცავს.

ჩვენ გვინდა ტაში ანუ "სპექტაკლის საზოგადოება"



1990 წელს ერთ ინტერვიუში მერაბ მამარდაშვილმა თქვა:
"თუ ჩემი ხალხი აირჩევს ზვიად გამსახურდიას, მაშინ მე წავალ
ჩემი ხალხის წინააღმდეგ"- ეს წინადადება საქართველოს უახლეს ისტორიაში თემური ერთობის მიმართ ინდივიდუალური პროტესტის უიშვიათესი მაგალითია. პროტესტის ასეთი ფორმით ინდივიდი არა მხოლოდ ემიჯნება და უპირისპირდება იმას ,რაც სწადია თემს, "თავისი თემობის წესითა", არამედ საკუთარი ნებით უარს ამბობს ძალა უფლებაზე, რომელიც ასეთ ვითარებაში ერთსულოვანი უმრავლესობის მხარესაა. ამით პროტესტი სუფთა სახის პროტესტად რჩება და არ ისახავს მიზნად ძალაუფლებისთვის ბრძოლის ფერხულში ჩაბმას.
ქართული საზოგადოების დიდი ნაწილის აღშფოთება, რომელიც მამარდაშვილის პოზიციამ გამოიწვია , მის თემურ ერთსულოვნებაზე მეტყველებდა, რომლისთვისაც ნებისმიერი გამიჯვნა უმრავლესობის აზრისგან, სრულიად ავტომატურად , ისევე როგორც ალუდა ქეთელაურის შემთხვევაში, საკუთარი ერის ღალატად, და შესაბამისად , უცხო ქვეყნის აგენტობად აღიქმება, რამდენადაც თემურ ერთობაში ინდივიდუალური ქმედება თუ აზროვნება წარმოუდგენელია. თუ ადამიანი 'საკუთარ " თემს არ მიეკუთვნება მაშინ იგი სხვა თემს უნდა წარმოადგენდეს. თემურობას ინდივიდუალურობის გამოცდილება არ გააჩნია და მის ყოველ გამოვლინებას იგი მოკვეთითა და გარიყვით სჯის.

ფილოსოფოსის, ხელოვანი თუ ნებისმიერი თავისუფალი მოაზროვნე ინდივიდის დასჯის,მოკვეთისა და გაძევების უამრავი მაგალითი არსებობს კაცობრიორბის ისტორიაში. საილუსტრაციოდ ბერძენი ფილოსოფოსის დიოგენეს გახსენებაც შეიძლება, რომელიც მშობლიურ ქალაქ სინობის მოსახლეობამ ქალაქიდან გააძევა. ამის შემდეგ დიოგენე ათენში გადასახლდა და იქიდან ირონიული წერილი გაუზგავნა სინოპელებს, სადაც იგი მათ მადლობას უხდიდა განდევნისთვის.
- სხვანაირად ხომ ათენში( რომელიც იმ დროს მსოფლიოს კულტურული ცენტრი იყო) ალბათ ვერც მოვხვდებოდიო. საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ძალაუფლეიბის ჩამორთმევით კი დიოგენეს ის ზეიურიდიული ძალა ენიჭება, რომელიც მის შესახებ შემორჩენილ ყველაზე ცნობილ ანეკდოტშია მოთხრობილი:
როდესაც კასრში მცხოვრები დიოგენე ალექსანდრ მაკედონელმა მოინახულა და ჰკითხა,- რა სურვილი გინდა შეგისრულოო,- დიოგენემ უპასუხა- გაიწიე, მზეს ნუ მიჩრდილავო. ამ ანეკდოტში
იმ ტიპის პიროვნული სიძლიერეა ნაჩვენები , რომელიც არც პოლიტიკური თუ ნომენკლატურული სტატუსით არ განისაზღვრება და იგი არც ეროვნული გმირისა თუ წმინდანის შარავანდედის ან ძეგლებსა თუ პანთეონებში დაკრძალვას საჭიროებს, არამედ მთლიანად პიროვნების ინდივიდუალური თავისუფლებიდან გამომდინარეობს.
ამის საწინააღმდეგოდ ძალაუფლება ყოველთვის გარკვეულ გარემოებებზეა დამოკიდებული, თუმცა კი ბოლომდე ფლობას და მითვისებას არც ის ექვემდებარება. ის მუდამ თამაშობს და გვათამაშებს, როგორც მიშელ ფუკო ამბობდა, -ის მოიგება და წაიგება, როგორც ომი მისი მოპოვებისა თუ შენარჩუნებისთვის ბრძოლა კი , უმეტესწილად, საკუთარი შეხედულებებისა და აზროვნების თავისუფლების შეზღუდვის, ზოგჯერ კი მთლიანად უარის თქმის ფასად მიიღწევა, როდესაც ინდივიდი არსებულ ვითარებაზე მორგებას, ადამიანების გადაბირებას,მოხიბვლას, მანიპულაციას ცდილობს. ამგვარად ძალაუფლებისათვის ბრძოლა ყოველთვის თეატრალურობასაც გულისხმობს, მხოლოდ ნამდვილი თეატრისგან იგი იმით განსხვავდება, რომ ძალაუფლების თეატრები არასდროს საკუთარ თეატრალურობას არ აღიარებენ, არამედ პირიქით,მას ერთადერთ სიმართლედ, აბსოლიტურ და შეუცდომელ ჭეშმარიტებად ასაღებენ. ძალაუფლებსითვის ბრძოლის თეატრი კი საზოგადოებასაც და პოლიტიკოსებსაც აშორებს და აუცხოებს რეალური პრობლემებისგან. ამით სამოქალაქო საზოგადოების ადგილს მთლიანად იკავებს ის, რასაც ფრანგმა ხელოვანმა და თეორეტიკოსმა გი დებორმა " სპექტაკლის საზოგადოება" უწოდა და რომელიც უკანასკნელი ოცწლეულის საქართველოში უფო ტოტალურ ხასიათს იძენს.

" სპექტაკლის საზოგადოება " მხოლოდ საჯარო სივრცის თეატრალიზებას არ გულისხმობს,რაც ნებისმინერი პოლიტიკური აქციის თანმდევია. გი დებორის აზრით, ის სინამდვილის, რეალური ცხოვრებისა თუ მოვლენების სიმულაციას ქმნის და მასში მონაწილე ადამიანებს ასეთ ყალბ და შეთხზულ სამყაროში ამწყვდევს, რომლებიც თანდათანობით რეალობისთან

ყოველგვარ კავშირს წყვეტენ და საკუთარი ცხოვრებას სპექტაკლის წესებს უმორჩილებენ. მის უკან კი მუდამ გარკვეული იდეოლოგია იმალება, რომელიც " ვულგარული ფსევდო-დღესასწაულებით, ვითომ დიალოგებითა და საჩუქრებით', იმ მოჩვენებითობას აჩენს, რომლის არსიც "ნამდვილი სოცოცხლის გაღარიბება, დაკაბალება ან სულაც მისი უარყოფაა".
ამასთანავე, 'სპექტაკლის საზოგადოება" თავისი არსით "მონოლოგიურია" ,რომელშიც ყველაფერი, მათ შორის შინაგანი წინააღმდეგობები თუ კონფლიქტები, სცენარშივეა მოცემული, რომლის მიხედვითაც, ცალკეული სოციალური ჯგუფები თუ კასტები მათთვის განსაზღვრულ როლებს ასრულებენ.
მის შედეგად ხდება სამოქალაქო დაპირისპირების სიმულაცია,რომელიც სწორედ იმ მიზანს ემსახურება,რომ არ მოხდეს რეალური დაპირსპირება, არ შეიცვალოს სცენარით დაწესებული წესრიგი და როლების გადანაწილება.
შესაბამისად ნებისმიერი კონფლიქტი არ სცილდება "საქმის გარჩევას" და არაა მიამრთული თავად იმ ღირებულებათა სისტემის თუ ინსტიტუტების წინააღმდეგ, რომლებიც ადამიანის პიროვნულ თავისუფლებას და სოციალურ სამართლიანობას ზღუდავს. სიმულაციის ეს ფორმა არათუ არ გამორიცხავს ძალადობას ,არამედ პირიქით, ძალადობა მისი არტიკულაციის
მთავარი გამოხატულებაა. საქმე ეხება როგორც ფიზიკურ, ასევე ფსიქოლოგიურ ძალადობასაც. ადამიანები რომლებსაც მათთვის თავსმოხვეული როლების თამაში უხდებათ და ამდენად თავიათ ცხოვრებას იმ იდეოლოგიური სუროგატის სახით იღებენ, რომელსაც მათ ძალაუფლების ინსტიტუტები - სახელმწიფო, ეკლესია თუ მასმედია უწესებს, საკუთარ დაუკმაყოფილებლობას სიძულვლითა და სისასტიკით გამოხატავენ.
ძალადობის მთავარი საბაბი რესენტიმენტია, ანუ საკუთარი პრობლემების სხვებისთვის, "სხვანაირებისთვის" გადაბრალება,"სხვა " კი კოლექტიური მიკუთვნილებულობის რომელიმე ნიშნით უმრავლესობისგან გასნხვავებული ადამიანების კატეგორიაა, ანუ უმცირესობაა, რომელიც
'უმრავლესობის" ძალაუფლების გავრცელების არეალში იმყოფება.

ძალადობის აქტს ყოველთვის წინ უსწრებს " განსხვავებულის" გასხვისება ან მისი დემონიზაცია, რომელიც 'შეთქმულების თეორიების' ფანტაზიებს აღძრავს.

ამ პრიზმიდან საქართველოს უახლეს ისტორიას და დღევანდელობას თვალს თუ გადავავლებთ, თემური ერთობის არა სამოქალაქო, არამედ სპექტაკლის საზოგადოებად "მოდერნიზაციის" უწყვეტი პროცესის დანახვა შეიძლება, რომელიც საბჭოთა ტოტალიტარიზმის სრულიად გროტესკული ნაციონალიზმითა და მართლმადიდებლური ფუნდამენტალიზმით ჩანაცვლებას ასახავს. არც ერთი პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი მოძრაობა არ ყოფილა ადამიანის ჩაგვრისა თუ დისკრიმინაციის წინააღმდეგ მიმართული, არამედ ლაპარაკი ყოველთვის სხვადასხვაგვარი კრებითი და აბსტრაქტული სახელებით შემოიფარგლებოდა და, ამდენად, მათი მიზანიც არათავისუფლებისა და თემურობის ერთი ფორმის მეორეთი შეცვლა,სახელების გადარქმევა იყო, შესაკრებთა გადანაცვლებით კი ჯამი ყოველთვის ის ერთობაა, რომლის ძალაც მხოლოდ საკუთარი თავის მოსატყუებელი მესიანიზმის, ღვთისმშობლის წილხვედრობის, უძვლესობის, უგენიალურესობის და გმირული წარსულის იაფფსაიანი და ყოვლად უფუნქციო ინსცენირებების, ეროვნული გმირების გამოგონებების და შემდეგ მათი ტრიუმფალური დაკრძალვებისთვის თუ შეიძლება იქნეს გამოყენებული.
პოლიტიკის სპექტაკლები კი არსებული სოციალური პრობლემებიდან ყურადღების გადატანისა და ხალხის მანიპულაციისთვისაა საჭირო,რათა არ გაჩნდეს რეალური სამოქალაქო პროტესტი და დაპირისპირება და ამით
თემური ერთსულოვნება არ დაირღვეს. ამავე ერთსულოვნების დაცვას ემსახურება განსხვავებული აზრისა და პოზიციის "შეთქმულების თეორიად" თარგმნა, რომელიც განსაკუთრებით დამახასიათებელია ზვიად გამსახურდიასა და მიხეილ სააკაშვილის მმართველობებისთვის, როდესაც ხელისუფლების კრიტიკა თითქმის ავტომატურად მტრული ქვეყნის აგენტობად და სამშოლობლოს წინააღმდეგ შეთქმულებად ცხადდება.
ადეკვატურია ოპოზიციის რეაქციაც, რომლისთვისაც ხელისუფლება უცხო ძალების მიერ თავსმოხვეულია და ძალადობით ახშობს უმრავლესობის ნებას.
შიდაპოლიტიკური კონფლიქტების დროს კი ასეთი ფანტაზიები ადვილად გადაიზრდება პოლიტიკურ-ესქატოლოგიურ პარანოიაში, რომლის მიხედვითაც , საქართველო ზებუნებრივი ძალების კოსომგონიური ბრძოლის ასპარეზს უფრო ჰგავს, ვიდრე ადამიანებით დასახლებულ ქვეყანას, სადაც ერთსა და იმავე თემაზე განსხვავებული მოსაზრებების თანაარსებობა და დიალოგი იქნებოდა შესაძლებელი.
რეალური პრობლემა კი ის უფროა, რომ საქართველოში თვისობრივად განსხვავებული პოზიცია და მსოფლხმედველობა არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას არ გამოუხატავს, არც ერთ ხელისუფლებას არ ჰყოლია ოპოზიცია, არ შეუქმნია მისი პოლიტიკური ალტერნატივა, უკვე ტრადიციად ქცეული, ხელისუფლებების დამხობის მიზეზი კი 'სპექტაკლების საზოგადოების" სცენაზე დგომისა და მთავარი როლების თამაშის სურვილითაა მოტივირებული. რამდენდაც პოლიტიკური
ორიენტაციის თვალსაზრისით არც ერთი პარტია ერთმანეთისგან არ განსხვავდება და ამდენად, მათ შორის დაპირისპირების იდოლოგიური საფუძველი არ არსებობს, რაც კიდევ ერთხელ საზოგადოების თემურობაზე მეტყველებს, კონფქლიტი
'მამა-პაპათა ანდერძის"- უკეთესად ცოდნის, უფრო მეტად ღრმადმორწმუნეობის, სამშობლოს უფრო მეტად სიყვარულის და
სხვა მსგავსი მითოლოგიური არგუმენტების ნიადაგზე წარმოიშვება და ასეთ სპექტაკლებს საქართველოში დასასრული არ ექნება , სანამ თემური ერთობის ადგილს სამოქალაქო საზოგადოება არ დაიკავებს, ანუ სანამ ადამიანები პოლიტიკოსების დაძახებითა თუ სამღვდელოების ლოცვა-კურთხევით საქარველოს გასაბრწყინებლად და სხვადასხვა სახის ურჩხულებთან საბრძოლველად კი არ გამოვლენ სწორედ ამ ტიპის დემაგოგიას დაუპირისპირდებიან და საკუთარი უფლებებისთვის ბრძოლას დაიწყებენ.

p.s. მ ტექსტზე მუშაობისას myvideo.ge სა და youtube-ზე გამოჩნდა ერთი სამოყვარულო კამერით გადაღებული შვიდწუთიანი ვიდეო-ფილმი ან არტვიდეო, რომელშიც გაშარჟებულია ერთი თანამედროვე ქართველი პოლიტიკოსის ფრაზა-:" საქართველოში მონადირეს ვერაფერი დალევს". ფილმის ავტორი- გიორგი ავალიანი შედის სუპერმარკეტში, ყიდულობს ლუდ "მონადირეს", გამოდის ქუჩაში, სვამს და ამბობს,რომ მან საქართველოში მონადირე დალია. ამ სრულიად აპოლიტიკურმა და შეიძლება ითქვას, უმანკო შინაარსის ვიდეომ,რომლის ავტორიც არა რომელიმე პოლიტიკური დაჯგუფების წარმომადგენელი, არამდე 18 წლის სტუდენტია, ქართულ ვირტუალურ სივრცეში აღშფოთების ტალღა ააგორა. განრისხებული მაყურებელი ავტორს
"არაქართველად" და "მართლმადიდებლობის მტრად" მოიხსენიებდა. ასეთმა აბსურდულმა რეაქციამ გამახსენა უმბერტო ეკოს შენიშვნა თავის რომან "ვარდის სახელზე"
, სადაც იგი ამბობს, რომ იუმორის არქონა და საკუთარ თავთან ირონიული დამოკიდებულების უუნარობა ტოტალიტარული ცნობიერების მთავარი ნიშანია.
აღშფოთების და აგრესიის საფუძველი კი შეიძლება სწორედ ისიცაა,რომ ავტორი არ თამაშობს გმირს, არ მოუწოდებს ხალხს სამშოლობს გადასარჩენად ბოროტების ურჩხულებთან ბრძოლისკენ, არამედ თვითირონიით ჰეროიკული პათოსით შენიღბულ 'სპექტაკლის საზოგადოებას" , შეიძლება უნებლიეთაც, იმას ანახებს, რაც მას დავიწყებული აქვს- რომ იგი თეატრალურ წარმოდგენაში იმყოფება და საკუთარ თავს და მის ირგვლივ შექმნილ სპექტაკლურ სამყაროს, სრული სერიოზულობით
რეალობად აღიქვამს. ასე აღქმული რეალობა კი ისეთსავე პარადოქსულ ლოგიკაზეა აგებული, როგორიცაა გიორგი ავალიანის ვიდეოშია პაროდიულად ნაჩვენები.
(c)