დესტრუქციული სექტა, როგორც „ფსიქოლოგიური“ ციხე (დესტრუქციულ სექტებში ჩართვისა და ცნობიერების შეცვლის მეთოდები1)“

 https://cyberleninka.ru/article/n/destruktivnaya-sekta-kak-psihologicheskaya-tyurma-metody-vovlecheniya-i-izmeneniya-soznaniya-v-destruktivnyh-sektah

ე.ვ. ილიუკი

დესტრუქციული სექტა, როგორც „ფსიქოლოგიური“ ციხე (დესტრუქციულ სექტებში ჩართვისა და ცნობიერების შეცვლის მეთოდები1)“

არსებობს ვიქტიმური თვისებები, რომლებიც ზრდის დესტრუქციულ სექტაში ჩათრევის რისკს, და არსებობს ჩათრების დადასტურებული მეთოდიკა. ჯერ ხდება „სიყვარულით დაბომბვა“, შემდეგ ხდება ქვეცნობიერის გააქტიურება და ცნობიერების დათრგუნვა, ადამიანის „მე“-ს დათრგუნვა, შემდეგ ცნობიერების „გადაპროგრამირება“ ხდება მოდელის მიხედვით „მასწავლებელი“. დესტრუქციული სექტები და ჯგუფები ჩადიან რიტუალურ მკვლელობებს, დასახიჩრებას, შთააგონებენ თვითმკვლელობას და სჩადიან დანაშაულს საკუთრების წინააღმდეგ.

საკვანძო სიტყვები: რელიგიური სიგიჟე, paranoia religiosa, რიტუალური მკვლელობები, დესტრუქციული სექტები, ცნობიერების მართვა, ტვინის გამორეცხვა.

   იმისათვის, რომ არ გახდეთ გადაბირების, დეზინფორმაციისა და მანიპულაციის მსხვერპლი, თქვენ უნდა იცოდეთ იმ მეთოდების შესახებ, რომლებსაც იყენებენ დესტრუქციული სექტების წარმომადგენლები.  ინფორმირებულობა არის დაცვა დესტრუქციული სექტებისგან [3, გვ. 67].

  სექტის დესტრუქციულობა გამოიხატება რიტუალური მკვლელობების ჩადენაში, ზიანის მიყენებაში ან ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების დაყოლიებაში (ზიანის თვითმიყენება); სუიციდისკენ დაყოლიებაში; ქონებრივი ზიანის მიყენებაში, ორგანიზაციისთვის ან ორგანიზაციის ხელმძღვანელისთვის ქონების ან ფულის გადაცემისკენ დაყოლიებაში.

2016 წელს უფაში გამოიძიეს „წინაპართა მემკვიდრეობის“ სექტის ქმედებები, აღიძრა სისხლის სამართლის საქმე რუსეთის ფედერაციის სისხლის სამართლის კოდექსის 1 ნაწილის 239 მუხლის შესაბამისად (რელიგიური გაერთიანების შექმნა, რომლის საქმიანობა დაკავშირებულია მოქალაქეების მიმართ ძალადობასთან ან მათ ჯანმრთელობისთვის სხვა ზიანის მიყენებასთან). „განკურნების ნიჭის აღმოსაჩენად“ სექტანტები წმინდა ადგილებში მიჰყავდათ, მოგზაურობის დროს ძილი აკრძალული იყო. მკურნალობის მეთოდები იყო მედიკამენტურ მკურნალობაზე უარის თქმა, მათრახით „მკურნალობა“, წმინდა წყალი, ლოცვა. ადეპტების ნათესავების ნაამბობის თანახმად, სექტაში ჩვეულებრივ  მიღებული იყო ლენცოფას დამატება საკვებში, რის შედეგადაც ადამიანებს ეწყებოდათ ჰალუცინაციები.

2012 წელს, ორენბურგში, გამოიძიეს ფსიქიატრი ვესნინის სექტის ქმედებები, მსხვერპლი 14 წლის ბიჭები იყვნენ, ზოგი მათგანი სექტაში მშობლებმა მოიყვანეს. ბიჭების მიმართ  ჩადენილი იყო სექსუალური დანაშაული. გამოძიებამ 180 დანაშაულებრივი ეპიზოდი გამოავლინა.

2010 წელს მორდოვიის რესპუბლიკის უზენაესმა სასამართლომ განიხილა ახალგაზრდების სისხლის სამართლის საქმე, რომლებმაც შექმნეს „ეშმაკის კეთილშობილური ორდენი“. ისინი თავს სატანისტებად თვლიდნენ, ატარებდნენ სექსუალურ ორგიებს, ეწეოდნენ თვითგვემას და მოუწოდებდნენ მკვლელობისკენ.

2009 წელს ხაკასიის უზენაესმა სასამართლომ განიხილა სისხლის სამართლის საქმე რიტუალური მკვლელობის შესახებ. „სატანის თაყვანისმცემლები“ ​​ჩადიოდნენ რიტუალურ მკვლელობებს - მსხვერპლშეწირვას - ჯერ ცხოველების (კატა, თხა), შემდეგ კი - ადამიანის.

2017 წელს სვერდლოვსკის ოლქის ქალაქ ზ. პიშმაში ბაირამბეკოვს გამოუტანეს განაჩენი ოთხი ადამიანის რიტუალური მკვლელობისთვის, განინა იამადან არც თუ ისე შორს. ოკულტიზმით გატაცება მან 2013 წელს დაიწყო, ჯერ მაღაზიაში ნაყიდი ხორცის ნაჭრებს იყენებდა რიტუალებისთვის, შემდეგ პატარა ცხოველების (კატა, ქათამი), შემდეგ დიდის (თხა) მსხვერპლად შეწირვა დაიწყო. 2014 წლის შემოდგომაზე, ბაირამბეკოვმა მოამზადა სპეციალური ადგილები ტყეში ადამიანთა მსხვერპლშეწირვისთვის, წრეში დალაგებული ქვებით, რომლებიც დაკავშირებულია გარკვეულ ღმერთებთან, და 2014 წლის სექტემბრიდან ნოემბრის ჩათვლით მან მოკლა ოთხი ადამიანი, ყელი გამოჭრა მათ და სისხლი გამოწურა. რიტუალი ტარდებოდა კოცონთან, ლოცვების კითხვით. ბაირამბეკოვი ცდილობდა თავისი მსხვერპლის გაცოცხლებას და მათგან ზომბების არმიის შექმნას. „ზომბი“ ლეგენდაა, რომლის მიხედვითაც დასავლეთ აფრიკის და ჰაიტის ტომები „მოსიარულე მკვდრებს“ უწოდებენ ადამიანებს, რომლებიც ჯადოქრის ბრძანებით ლეთარგიულ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ისინი ადგებიან და იწყებენ მოძრაობას, როგორც ავტომატები, ბრმად ასრულებენ ადამიანის ბრძანებებს, რომელმაც მთლიანად დაიმორჩილა მათი ნება. გამოძიების დროს ჩატარდა სამი ფსიქოლოგიური და ფსიქიატრიული ექსპერტიზა. რატომ მიმდინარეობს რიტუალური მკვლელობები - მსხვერპლშეწირვა დიდი ხნის განმავლობაში, მსხვერპლის ხანგრძლივი წამებით, განსაკუთრებული სისასტიკით? იმიტომ რომ მსხვერპლის ტანჯვისგან რიტუალის შემსრულებელი ელის მისი „მაგიური ძალის“ და მაგიური შესაძლებლობების გაძლიერებას.

ასეთი ანომალური, ატიპიური სისხლის სამართლის საქმეების გამოძიებისას, გამომძიებლებმა უნდა იცოდნენ რისკის ჯგუფი (შესაძლო დაზარალებული), ვიქტიმური ფაქტორები, სექტის ლიდერების ზემოქმედების გავრცელებული მეთოდები სექტაში ახალმოსულებისთვის.

რისკის ჯგუფი. დაზარალებულთა ვიქტიმური თვისებები, რომლებიც იზიდავს რიტუალური მოქმედებების ან დესტრუქციული სექტების ორგანიზატორებს:

1) დაბალი თვითშეფასება, სექტაში შემავალთა შორის, მას კიდევ უფრო ამცირებს, აძლიერებს აზრს ცოდვაზე. სექტაში გააქტიურებულია უმწეობის პანიკური განცდა, „პაიკის“ განცდა. მაგრამ გვერდით ყოვლისშემძლე ლიდერია, მასწავლებელი, რომელიც დაიცავს.

თუ სექტაში ჩართული „ომეგაა“, მაშინ სექტის ლიდერი არის „ალფა“. სექტის ბევრი ლიდერი განიცდიდა არასრულფასოვნების ძლიერ კომპლექსს. ბავშვობაში ისინი გულჩათხრობილი და მარტოსული ბავშვები იყვნენ. ამ ადამიანებს სწყურიათ არა მხოლოდ მატერიალური  კეთილდღეობა, არამედ ყურადღება და ძალაუფლება. ძალაუფლება ნარკოტიკს ჰგავს, და სექტის ლიდერები ძალაუფლებაზე დამოკიდებულნი ხდებიან, მათ სულ უფრო მეტი ძალაუფლება სჭირდებათ. ისინი ფსიქიკურად გაუწონასწორებელნი არიან და თავად იჯერებენ იმას, რასაც ქადაგებენ, თავს ნამდვილად თვლიან „ღმერთად“, „მესიად“, „გურუდ“ ან განათლებულ მასწავლებლად [3, გვ. 68–69].

ლიდერის ძალაუფლება აბსოლუტურია. ყველა ადამიანი სექტაში დაპროგრამებულია იმისათვის, რომ შეაჩეროს ყველა "ნეგატიური" აზრი ლიდერის, დოქტრინის ან ორგანიზაციის შესახებ. აზროვნების შეჩერების პროცესი იწყება მაშინ, როდესაც სექტის წევრი თვლის, რომ ვინმე ეჭვქვეშ აყენებს მისი ჯგუფისა და ჯგუფის მისიის საზოგადოებრივ მნიშვნელობას, აკრიტიკებს ან კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ჯგუფს;

2) გააქტიურებულია დანაშაულის გრძნობა, ამისათვის გამოიყენება სისტემატური აღსარება; მიღებული ინფორმაცია გამოიყენება დანაშაულის გრძნობის შემდგომი გაააქტიურებისთვის;

3) შიშები, ფობიები, რომლებიც გააქტიურებულია.

ფობიები შიშის აკვიატებული მდგომარეობაა.

  ა) ყველაზე გავრცელებულია „სამყაროს აღსასრულის“ მოლოდინი. ამ შიშს სისტემატურად აღვივებს „მესია“ და ის ასევე გადასწევს მის მიერ ადრევე „დადგენილ“ თარიღებს. საცავები ივსება სამყაროს აღსასრულის შემთხვევაში, სექტის ყველა წევრი თავს „უფლის ლაშქარად“ მიიჩნევს.

ბ) ინერგება ფობიური რეაქცია მოსაზრებაზე სექტის დატოვების შესახებ. ეს ფობიები დაკავშირებულია ადამიანის ერთ-ერთ ძირითად მოთხოვნილებასთან – უსაფრთხოების მოთხოვნილებასთან. ფობიები წარმოიქმნება ტრავმული ცხოვრებისეული გამოცდილების შედეგად. ფობიები ართმევს არჩევანის თავისუფლებას. სექტისადმი კუთვნილება იძლევა უსაფრთხოების ილუზიას;

4) გაზრდილი შთაგონებულობა;

5) ადიქტიურობა, როგორც დამოკიდებული ქცევისადმი მიდრეკილება;

6) ნერვული სისტემის სუსტი ტიპი;

7) არასრულწლობანი ასაკი (როდესაც ცნობიერება ჯერ კიდევ არ არის ჩამოყალიბებული) ან ხანდაზმული ასაკი (როდესაც ცნობიერების ფუნქციები დარღვეულია);

8) განათლებისა და კულტურის დაბალი დონე, რაც იწვევს ინფორმაციის კრიტიკულად აღქმის უნარის დაქვეითებას.

დამქირავებელი იღებს რაც შეიძლება მეტ ინფორმაციას დაქირავებულის შესახებ, რათა გაარკვიოს, რომელ „ღილაკებს“ დააჭიროს, რათა ადამიანი სექტაში ჩაითრიოს. კარგმა დამქირავებელმა იცის, როგორ „მოძებნოს მტკივნეული ადგილი“ და ეფექტიანად მოახდინოს ზემოქმედება ადამიანზე მისი სუსტი მხარეების მეშვეობით. სუსტი ადგილი შეიძლება იყოს პრობლემები საყვარელ ადამიანთან, მშობლებთან, ოჯახის წევრებთან, სკოლაში, უნივერსიტეტში, სამსახურში, საყვარელი ადამიანის ან ახლობელი ადამიანის გარდაცვალება, ახალ ქალაქში გადასვლა.

ტერმინი „ტვინის გამორეცხვა“ 1950-იან წლებში გაჩნდა. 1950 წლის სექტემბერში გამოქვეყნდა ედვარდ ჰანტერის სტატია ტერმინით „ტვინის გამორეცხვის ტაქტიკა“. ჩინეთში გამოყენებული ტვინის გამორეცხვის მეთოდები მოიცავდა ფიზიკური შეზღუდვის და სოციალური გარიყულობის მკაცრ პირობებს. მოგვიანებით შემუშავდა მეთოდები, რომლებიც გაანადგურებდნენ ადამიანის ინდივიდუალობას და ინფორმაციის დამუშავებისა და დამახსოვრების, მორალური ფასეულობების შენარჩუნების უნარს. მეთოდები მოიცავდა: ადამიანების ცხოველურ მდგომარეობამდე დაყვანას დაცინების საშუალების არმიცემის გზით, ნაწილობრივი სენსორული ჩამორთმევას, ფსიქოლოგიური შევიწროების, დანაშაულის შთაგონებას, ჯგუფურ სოციალურ ზეწოლას. ეს განსაკუთრებით ეფექტურია ნაციონალისტურ ან რელიგიურ გრძნობებზე მიმართვისას, მოსახლეობის დაბალი განათლებისა და დამოუკიდებელ მედიაზე შეზღუდული ხელმისაწვდომობის პირობებში. 60-იან წლებში „ტვინის გამორეცხვის“ ან „გონების მართვის“ ტექნიკა გაუმჯობესდა.

ზემოქმედების პირველი ეტაპი: პირველივე კონტაქტებისას „ანკესზე წამოგება“ „სიყვარულით დაბომბვის“ საშუალებით - ზრუნვით, სიკეთით უზრუნველყოფა, აჩვენეთ ბედნიერებით განათებული სახეები, გამოიყენეთ მოფერება, ჩახუტება, ღიმილი. პირველ დროს, დესტრუქციულ სექტაში შესვლის შემდეგ ადამიანი, როგორც წესი, ეიფორიის მდგომარეობას განიცდის. ეს არის „თაფლობის თვის“ ფაზა, რომელშიც ბომბავენ სიყვარულით, უხრუნველყოფენ მზრუნველობითა და ყურადღებით.

მეორე სავალდებულო მომენტი: იზოლაცია მსხვერპლის ნაცნობი გარემოდან გამოყვანის მიზნით, დეზორიენტაცია დროსა და სივრცეში.

ერთ-ერთი მეთოდი ინფორმაციის დამოუკიდებელ წყაროებზე წვდომის შეზღუდვაა. ამ მეთოდებიდან ბევრი ხშირად გამოიყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში რეკლამის, პოლიტიკის, განათლების, სოციალური და ოჯახური ურთიერთობების სფეროში. ეს ტექნიკა მუშავდებოდა ახალ რელიგიურ მოძრაობებში 1960-იან წლებში, როდესაც ახალგაზრდებს „ტვინი გამოურეცხეს“ მათი ნათესავებისა და მეგობრებისგან იზოლირებით, როდესაც ნერგავდნენ დაძინების საშუალების არ მიცემის  პროგრამას (შეხვედრები დამრიგებელთან დილის 3 საათზე) და ხმამაღალი და განმეორებითი სიმღერის პრაქტიკას.

საჭიროა რამდენიმე წუთით სრული იზოლაცია, რომ რამდენიმე საათით გაჩნდეს შეშფოთება, ჰალუცინაცია.

თუ შეხვედრაზე მარტო არ მოხვდეით, არამედ მეგობართან ერთად, პირველი ნიშანი იმისა, რომ თქვენ დესტრუქციულ სექტაში ხართ, იქნება ის, რომ შეეცდებიან თქვენს განშორებას ნებისმიერი საბაბით. როგორც წესი, ეს კეთდება შეუმჩნევლად: დესტრუქციული სექტის ერთ-ერთი წევრი შენს მეგობართან იწყებს საუბარს, მეორე კი თქვენ გისვამთ კითხვებს. არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაშორდეთ მეგობარს, ყოველთვის ერთად უნდა იყოთ [3, გვ.48, 50].

ზემოქმედების მესამე ეტაპი: იძლევა ცნობიერების გამორთვის და არაცნობიერის გააქტიურების ამოცანა. როდესაც მოუწოდებენ გონების „გამორთვისკენ“, ადამიანს უკვე საფრთხე ემუქრება.

ამისათვის გამოიყენება შემდეგი ტექნიკა:

1) ხტუნვა, ფერხული, ტრიალი, რიტმული მოძრაობები, გარკვეული დროის განმავლობაში ტაშის დაკვრა;

2) რიტმული საგალობლები, მანტრები, ლოცვები (კითხვის მინიმალური რაოდენობა - 7-8, ოპტიმალური ზემოქმედებისთვის 12-დან), იყენებენ ლინგვისტურ პროგრამირებას, მედიტაციურ მუსიკას მონოტონური ძილის მომგვრელი მელოდიით, ამავე დროს ხდება ცნებების ჩანაცვლება და გადასვლა სხვა ლექსიკაზე;

3) შესაძლებელია ფსიქოტროპული ნივთიერებების, ალკოჰოლის, ჰალუცინოგენების, სუსტი ნარკოტიკების გამოყენება, რომლებიც იწვევენ მოდუნებას და ცნობიერების დაბინდვას;

4) ნორმალური ძილის არ მიცემის საშუალება, დაძინების საშუალების არ მიცემიც პროგრამები (მაგ. შეხვედრა დამრიგებელთან 3 საათზე);

5) მკვეთრად იცვლება კვების რეჟიმი და კვების რაციონი. განსაკუთრებული დიეტაა - ვეგეტარიანელობა, შაქრისა და მარილის უარყოფა; შიმშილი; მარხვა; ან მკაცრი ვეგეტარიანელობა შაქრის ჭარბი მოხმარებით, რაც სექტის წევრებში „ამაღლების“ განცდას ქმნის;

6) გადატვირთული მუშაობისგან ქრონიკული დაღლილობის მდგომარეობის შექმნა;

7) აკვიატებული შიშების გაძლიერება - სამყაროს ახლო აღსასრულის შესახებ;

8) გარე სამყაროდან იზოლაცია, ოჯახთან ურთიერთობაზე უარის თქმა, ტელევიზორის ყურების აკრძალვა, გარედან ინფორმაციის მიღების აკრძალვა, ე.ი. შემოსული ინფორმაციის კონტროლი და შეზღუდვა;

9) აზრების კონტროლი, ემოციების კონტროლი, ქცევის კონტროლი;

10) მკაცრი რეჟიმი, ლოცვა - კვირაში 65 საათამდე;

11) დროში ორიენტაციის შეცვლა. მაგალითად, თავს მოხვეულია ახალი წელთაღრიცხვა, სადაც საწყისი წერტილი არის მესიის, მასწავლებლის ჩასახვის ან დაბადების თარიღი.

„მე“-ს გაცნობიერება იწყება 3 წლის ასაკიდან, შემდგომ წლებში, სოციალიზაციის პროცესში, ბავშვი სწავლობს სხვა ადამიანებთან ჰარმონიულ ურთიერთობას, სწავლობს თავისი ჭეშმარიტი მიზნების განსაზღვრას და „მანიპულატორებისგან“ გამოუკიდებლობას. დესტრუქციულ სექტაში გავლენის მიზანია საკუთარი „მე“-ს, ღირებულებითი ორიენტაციების სისტემის, პრიორიტეტების, მიზნებისა და ცხოვრების გზის უარყოფა. „მე“ მთლიანად ემორჩილება „ჩვენ“-ს ან ლიდერს (გურუს, მესიას, მასწავლებელს). ხდება აზროვნების ჯგუფური სტერეოტიპების შეძენა თვითიდენტიფიკაციის დაკარგვით და დამოკიდებულების ჩამოყალიბებით.

  იმ მშობლების შვილებს, რომლებიც უერთდებიან დესტრუქციულ სექტას, ხშირად ზრდის „კომუნა“ და მხოლოდ ხანდახან აძლევენ მათ მშობლების ნახვის უფლებას. ბავშვებს ასწავლიან, რომ იყვნენ სექტის ან ჯგუფის ლიდერის ერთგულები და არა მშობლების. ხშირად ისინი არ იღებენ განათლებას. ისევე, როგორც მათი მშობლები, მათ ასწავლიან, რომ სამყარო ჯგუფის გარეთ არის საშინელი და მტრული. ზოგიერთ ჯგუფში დამნაშავე ბავშვებს ფიზიკურად სჯიან და აშინებენ. დევიდ კორეშის სექტაში ბავშვებს აიძულებდნენ სქესობრივ ურთიერთობას [3, გვ. 68].

 გარემო და საშუალებები, რომლებიც გამოიყენება: 1) ქალაქგარეთ, ოჯახთან განშორება; 2) „მაგიური წრე“; 3) კოცონის ალი, ჩირაღდნების ალი.

მეოთხე ეტაპი გონების კონტროლის მოხსნის შემდეგ არის გადაპროგრამირება:

1) ბოდვითი იდეების დანერგვა (ადამიანებისგან უსქესო ანგელოზების შექმნა სასქესო ორგანოების ამპუტაციის გზით);

2) ცნებების ჩანაცვლება (სიყვარული ↔ ჯგუფური სექსი; იესომ ტანჯვა განიცადა, ამიტომ ბედნიერება ტანჯვაშია...);

3) სამყაროს არასწორი აღქმა – ღირებულებითი ორიენტაციების შეცვლილი სისტემა;

4) სახელის შეცვლა;

5) განსხვავებული ლექსიკა, რომელიც მარტივია სექტანტებთან ურთიერთობაში, მაგრამ რთულია მეგობრებთან და ნათესავებთან;

6) ნეიროლინგვისტური პროგრამირების ტექნიკა.

მიმდინარეობს სექსუალური როლისა და სექსუალური ქცევის წესების ცვლილება: უსქესო ანგელოზად გახდომა, სექსუალურ ცხოვრებაზე უარის თქმა („ქრისტეს პატარძალი“) ან პირიქით, უარის თქმა შეზღუდვებზე და აკრძალვებზე. ზოგიერთ სექტაში ჯგუფის წევრების ინტიმური ურთიერთობები რეგლამენტირებულია მასწავლებელის  მიერ.

ღირსი სუნ მიუნ მუნმა მინიმუმ ორჯერ მოიხადა სასჯელი კორეის ციხეში საეკლესიო რიტუალების ჩატარებისთვის სქესობრივი აქტის შესრულებით [3, გვ.69]. საჭურისების და ხლისტების სექტებში ახორციელებდნენ ბოდვით იდეას, რომ ადამიანი ანგელოზს უნდა დაემსგავსოს და უსქესო არსება გახდეს, ამიტომ ხდებოდა სასქესო ორგანოების მოშორება.

თვითგვემა სადომაზოხიზმის დანერგვა და კულტივირებაა. სექტის ხელმძღვანელების  დამამცირებელი დავალებები აღიქმება, როგორც ერთგვარი „მოწამეობა“ (მაგალითად, შემოწირულობების შეგროვება).

დესტრუქციულ სექტებში მანიპულაციური ფსიქოლოგიური ზემოქმედების სტრატეგიებისთვის და ახალი რელიგიური სწავლებებისთვის დამახასიათებელია ფოკუსირება ვიქტიმური თვისებების ჩამოყალიბებაზე, რომლებიც სოციალურად დეზადაპტირებენ ინდივიდს; ემსახურება პიროვნების თვითდამცირებას და თვითდისკრედიტაციას; მიზანმიმართულად თავს ახვევს ნეგატიურ თვითშეფასებას; ქმნის სექტის ლიდერის წინაშე არაფოკუსირებული და დაუსაბუთებელი დანაშაულის გრძნობას და ფსიქოლოგიურ დამოკიდებულებას, აყალიბებს გენდერული როლის ნორმალური ფუნქციონირების უარყოფისადმი დამოკიდებულებას, პოზიტიური ემოციური მდგომარეობისადმი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას ნებისმიერ პირად კონტაქტებში, რაც უზრუნველყოფს სექტის წევრების სოციალურად ხელსაყრელ იმიჯს; ზოგიერთი დამოკიდებულება ხელს უწყობს ინდივიდის ნასწავლი უმწეობის შექმნას.

ხდება ადამიანის ფსიქოლოგიური გადაპროგრამირება, მისი ცნობიერების რეფორმირება და ახალი პიროვნების დაბადება. ამისათვის გამოიყენება ისეთი ძირითადი მეთოდები, როგორიცაა ქცევის კონტროლი, აზრების კონტროლი, ემოციების კონტროლი და შემომავალი ინფორმაციის კონტროლი. [3, გვ. 37–39].

გთავაზობთ ამონარიდს ორმოცდაათიანელ სექტანტთა საქმის ექსპერტების დასკვნისგან, რომელშიც ექსპერტები პასუხობენ კითხვაზე, თუ როგორ იმოქმედა სექტის საქმიანობაში მონაწილეობამ და რელიგიური რიტუალების დაცვამ ბავშვებზე. მათ აღნიშნეს შემდეგი: „გამოიკვლიეს სექტანტების 30 ბავშვი. ისინი მკვეთრად ჩამორჩებიან თანატოლებს ფიზიკურ და გონებრივ განვითარებაში. ავლენენ ემოციურ არასტაბილურობას (გულჩათხრობილობას, მტირალობას, მშიშარობას), ვიწრო თვალსაწიერს, პრიმიტიულ განსჯას. ისინი არ დადიან კინოთეატრებში, თეატრებში, კულტურულ და სპორტულ ღონისძიებებზე. ლოცვის დროს განიცდიან შიშს. რიტუალების შესრულება, რომელსაც თან ახლავს მორწმუნეების ტირილი, კივილი და კანკალი, ღრმად არღვევს ბავშვის დაუცველ ნერვულ სისტემას, ამ გარემოში ხანგრძლივი ყოფნა იწვევს ბავშვების გონებრივ გამოფიტვას. სექტანტები შვილებს ზრდიან რელიგიური ფანატიზმის სულისკვეთებით, მუდმივ შიშში, რასაც მოწმობს ისეთი საგალობლების შინაარსი, როგორიცაა „მოახლოებულია დიდი დღე, საშინელი დასასრული“, „შვილები და მშობლები დაშორდებიან ერთმანეთს“. არასრულწლოვანთა მონაწილეობა შეკრებებსა და ლოცვებში, მათ მიერ ამ სექტის რიტუალების დაცვა უარყოფითად მოქმედებს ბავშვების ფიზიკურ და ფსიქიკურ განვითარებაზე, იწვევს მათი თვალსაწიერის შეზღუდვას, ინტელექტის განვითარების შეფერხებას და მახინჯი პიროვნების ჩამოყალიბებას“. [2].   

მეხუთე ეტაპი: სექტაში დაკავება. რატომ უჭერენ მხარს სექტის რიგითი წევრები ხელმძღვანელების დესტრუქციულ ქმედებებს, რომლებიც სჩადიან ზნეობრივი ნორმების საწინააღმდეგო ქმედებებს?

1) სექტაში წახალისებულია სხვა მონაწილეებზე თვალთვალი: დაკვირვებისა და კონტროლისთვის „მეგობრობის“ სისტემის მიხედვით წყვილებში გაერთიანება; ლიდერისთვის ენის მიტანა  (საკულტო დოქტრინებისგან) აზრების, გრძნობების და ქმედებების (საქმეების) გადახრის შესახებ;

2) ჯგუფური კონფორმიზმი. როდესაც ადამიანი ემორჩილება საყოველთაო მოქმედების გავლენას და იწყებს ქცევას სრულიად განსხვავებულად, ვიდრე ამას მარტო გააკეთებდა, ის ავლენს ჯგუფურ კონფორმიზმს. ზიგმუნდ ფროიდი წერდა, რომ ბრბოს ევოლუცია ემყარება ადამიანების მოტივაციას, გააკეთონ იგივე, რაც დანარჩენებმა, რათა „იყონ ჰარმონიაში უმრავლესობასთან“, ჯგუფის წევრებისთვის დამახასიათებელია  ლიდერზე გაყოლა და მასთან იდენტიფიცირება.

მილგრემმა არა მხოლოდ გაარკვია, რომ ადამიანები დემონსტრირებენ ავტორიტეტისადმი მორჩილებას, არამედ გაარკვია პირობებიც, რომლებიც მორჩილებას იწვევს. ეს არის მსხვერპლისგან ემოციური განცალკევება, ლეგიტიმურ ავტორიტეტისადმი სიახლოვე და ავტორიტეტის პრესტიჟი. მილგრემის აზრით, ამგვარი წინააღმდეგობის აღმოსაფხვრელად ან შესამცირებლად, „ბევრმა გამოსაცდელმა დაიწყო მსხვერპლის მკვეთრად უარყოფითი და შემცირებული შეფასება, ცდილობდა გაემართლებინა სასტიკი ქმედებები, რომლებიც მათ ჩაიდინეს მის მიმართ. მსხვერპლის წინააღმდეგ მოქმედების გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ, გამოსაცდელბი იძულებულნი არიან განიხილონ იგი, როგორც ნაკლებად ღირებული პიროვნება, რომლის დასჯა გარდაუვალია თავად მსხვერპლის ინტელექტისა და ხასიათის დეფექტების გამო“ [4].

3) სექტაზე მატერიალური დამოკიდებულება, როცა მთელ ქონებას სექტას აძლევენ, ჩნდება უსაშველობის განცდა.

4) ხორციელდება შთამაგონებელი ეფექტი: თუ წახვალ, უბედურება დაგემართება.

სექტებში ყოფნის შედეგები

სექტაში ჩანერგილი ფობიები, რომლებიც ქვეცნობიერშია ფიქსირებული დამოკიდებულების სახით, შეიძლება „ნელი მოქმედების ბომბებად“ იქცეს. ადამიანს, რომელიც სექტაში საზოგადოებას იყო მოწყვეტილი, უჭირს ჩვეულებრივ ცხოვრებაში დაბრუნება. ამიტომ, ზოგიერთი ისევ უბრუნდება სექტებს უსაფრთხოების საძიებლად. როგორც წესი, ეს ძალიან დაუცველი ადამიანები არიან, რომლებიც სექტის ფსიქოლოგიური კონტროლის არარსებობის პირობებში, თავს ბედის ანაბარად მიტოვებულად გრძნობენ.

ფობიებით დაავადებულ ადამიანებს, ისევე როგორც დესტრუქციული სექტების სხვა მსხვერპლს, პანიკურად ეშინიათ „გარე სამყაროსთან“ შეხვედრის. მათ ეჩვენებათ, რომ მათი ცხოვრება დასრულდა, და ტანჯვისგან თავის დასაღწევად, თვითმკვლელობაზე ფიქრობენ.

ზოგიერთ ოკულტურ სექტაში ადამიანების ქვეცნობიერში შეჰყავთ „თვითგანადგურების პროგრამა“, რომელმაც უნდა იმუშაოს სექტიდან გასვლის შემთხვევაში. სექტიდან წასვლის შემდეგ ასეთი ადამიანები აბსოლუტურად დარწმუნებული არიან, რომ მათი სულიერი სხეული დაიშალა, და ისინი თანდათან კვდებიან.

სექტიდან წასვლის შემდეგ პირველ თვეებში ყოფილ მიმდევრებს დეპრესიის მძიმე ფორმები აწუხებთ, ისინ ცხოვრებას შავ ფერში ხედავენ. ისინი მხოლოდ ცუდს ამჩნევენ და ყველა მოვლენას მხოლოდ ნეგატიურად ინტერპრეტირებენ. სექტაში მათ მიყენებული აქვთ ფსიქიკური ტრავმა, შემდეგ კი სექტანტები განიცდიან „პოსტტრავმულ სტრესს“.

 ფსიქოლოგიური დახმარების გაწევისას მათ უნდა დაეხმარონ გააცნობიერონ, რომ, ყველა ნეგატიურ გარემოებასთან ერთად, მათ სექტაში მიიღეს ცხოვრების გამოცდილება.

სექტების ყოფილი წევრები უკიდურესად არიან დამოკიდებულნი სხვების მოსაზრებებზე. მათ დაკარგეს აზროვნების დამოუკიდებლობა (მათი „მე“), არ აქვთ საკუთარი აზრი, ელიან ხელმძღვანელობას. მათ სჭირდებათ ვინმე, ვინც მათ უხელმძღვანელებს. სექტაში ლიდერი მათ მაგივრად ფიქრობდა, და ისინი სხვისი ნების მორჩილი აღმსრულებლები იყვნენ, ჩაახშეს სიამაყე, უარყვეს საკუთარი „მე“, არ გააჩნდათ საკუთარი აზრი.

სექტაში ყალიბდება ლიდერზე სრული დამოკიდებულება და დაბალი თვითშეფასება, ადამიანი კარგავს დამოუკიდებლად გადაწყვეტილების მიღების უნარს.

  სექტების ბევრ ყოფილ წევრს აწუხებს კოშმარები, მათ რცხვენიათ, რომ სექტაში თაღლითობით, პროსტიტუციით და ნარკოტიკების გაყიდვით იყვნენ დაკავებულნი.

   „გადაპროგრამირება“ ხშირად იწვევს ფსიქიკის მთლიანობის დარღვევას, ფსიქიკური აშლილობის განვითარებას. „ცოცხალი ღმერთები“ და „წინასწარმეტყველები“ ​​განიცდიან ფსიქიკურ გადახრებს და გულწრფელად სჯერათ საკუთარი ხილვებისა და ჰალუცინაციების რეალობის [3, გვ. 14].

შიზოფრენიის დამახასიათებელი ნიშნებია სმენითი, ვიზუალური და ტაქტილური ჰალუცინაციები (ხალხური გამოთქმა „ეშმაკივით გამოთვრა“); ხმები, რომლებიც თავში ერთმანეთთან საუბრობენ ან ბრძანებას გასცემენ, კარნახობენ ადამიანს, რა უნდა გააკეთოს; დაბნეულობა ან ალოგიკური აზრები; ბოდვითი იდეები (მაგალითად, არსენ ბაირამბეკოვის მიერ მოკლული ადამიანებისგან „ზომბების არმიის შექმნა“). ფუნდამენტური ბოდვითი იდეები: სიდიადის (მისტიკური ბოდვა, მესიანიზმის ბოდვები, რეფორმატორობის ბოდვები), დევნის და ზემოქმედების (ჯადოქრობის ბოდვები), ჰიპოქონდრია და დანაშაული (ცოდვისა და აკვიატების ბოდვები) [5, გვ. 27].

რელიგიურ-არქაული ბოდვითი კომპლექსი ასახავს რელიგიურ-მისტიკური განცდების დამახინჯებულ ავადმყოფურ პროცესს და მოიცავს რელიგიურ (მისტიკური ბოდვის, მესიანიზმის, რეფორმატორობობის, ცოდვიანობის) და არქაულ (ჯადოქრების ბოდვის, აკვიატების) კომპონენტებს. „ყველაზე ბრუტალური ფორმები - ფიზიკური აგრესია და ჰომოციდური ქცევა განსაკუთრებით ხშირად შეინიშნება ჯადოქრობის ბოდვისას“ [5, გვ. 29]. ბოდვითი იდეების საფუძველზე აგებულია რიტუალები. შესაძლებელია ფსიქიკური აშლილობები, როგორიცაა შიზოფრენია, ჰომოციდომანია და პარაფილია (ნეკროფილია, ნეკროფაგია, პედოფილია).

კატეგორია „რელიგიური შეშლილობა“ (paranoia religiosa) აღწერა ვ.პ. სერბსკიმ 1906 წელს. სინდრომი მოიცავდა რელიგიური შინაარსის ვიზუალურ და სმენად ჰალუცინაციებს და რელიგიურ ბოდვებს ღვთიური მოწოდების შესახებ. მამაკაცები უფრო ხშირად იდენტიფიცირებდნენ საკუთარ თავს წინასწარმეტყველებთან, ქალები - ქრისტეს პატარძლებთან, ქცევა შეესაბამებოდა ბოდვის ფაბულას. [6]. ე. ბლეილერი ამტკიცებდა, რომ რელიგიური შეშლილობა, „რელიგიური ფსიქოზები“ გვხვდება ყველა ფსიქიკურ დაავადებაში, მაგრამ უფრო ხშირად შიზოფრენიაში [1].

  ბოდვის შინაარსი ასახავს არა მხოლოდ გარკვეული დროის კულტურას და მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ მოვლენებს, არამედ საზოგადოებრივი ცხოვრების იმ თავისებურებებსაც, რომლებსაც ჩვეულებრივ პრესა არ აშუქებს, ასევე გაბატონებულ შიშებსა და ცრურწმენებს, რელიგიის, უძველესი რიტუალების და წარმართობის აგრესიულ აღორძინებას [7].  

შენიშვნა:

1.  ე. ბლეილერი. ფსიქიატრიის სახელმძღვანელო/ – ბერლინი: გამომცემლობა „ექიმი“, 1920. – 536 გვ.

2.  მ.მ. კოჩენოვი. სასამართლო-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზა. - მ., 1977. – 57 გვ.

3.  ტ.ლირი, მ. სტიუარტი. ცნობიერების შეცვლის ტექნოლოგიები დესტრუქციულ კულტებში. ი.მიტროფანოვას  რედ. ს-პტ. „ექსილიბრისი“, 2002. – 224 გვ. URL:http://www.leary.ru/books/cult/.

4.  ს. მოლგრემი. ავტორიტეტისადმი მორჩილება. მეცნიერული შეხედულება ძალაუფლებასა და მორალზე. გამომც. ალპინა დიჯიტალი, 1974; ს. მილგრემი. როგორ ხდება კარგი ადამიანი არამზადა. ექსპერიმენტები მორჩილების მექანიზმებზე. ინდივიდი სოციალურ ქსელებში. АСТ, 2017. – 320 გვ.

5.  ვ.ე. პაშკოვსკი. რელიგიურ-არქაული ბოდვითი კომპლექსი (ფსიქოპათოლოგია, ნოზოლოგიური კუთვნილება, თერაპიული დინამიკა): დისერტ. ავტორეგ... მედ. მეცნ. დოქტ.სპბ , 2011.

6.  ვ.პ. სერბსკი. სულიერი დაავადების შესწავლის გზამკვლევი. – მ.: პიროგოვის სახ. სამედ. ინსტ. გამომც, 1906.

7.  რ.ა. ცოი, ი.ვ. სიმ, ე.ს. მოლჩანოვა. ისტორიული მოვლენების ასახვა პარანოიდული შიზოფრენიის კლინიკურ სურათში//სამედიცინო ფსიქოლოგია რუსეთში: ელექტრონ. სამეცნ. ჟურნალი – 2017. – ტ. 9, № 1(42). – URL: http://mprj.ru.

REFERENCES:

1. Bleyler E. Rukovodstvo po psikhiatrii / per. izd. A.S. Rozental’. – Berlin: Izd-vo «Vrach»,

1920. – 536 s.

2. Kochenov M.M. Sudebno-psikhologicheskaya ekspertiza. – M., 1977. – 57 s.

3. Liri T., Styuart M. Tekhnologii izmeneniya soznaniya v destruktivnykh kul’takh. Pod red. I. Mitrofanovoy. Perevod s angl. – «Janusbooks», S-Pt: «Ekslibris», 2002. – 224 s. URL:http://www.leary.ru/books/cult/(data obrashcheniya: 25.01.2018).

4. Milgrem S. Podchineniye avtoritetu. Nauchnyy vzglyad na vlast’ i moral’. Izd. Al’pina Didzhital, 1974; Milgrem S. Kak khoroshiy chelovek stanovitsya negodyayem. Eksperimenty o mekhanizmakh podchineniya. Individ v setyakh obshchestva. AST, 2017. – 320 s.

5. Pashkovskiy V.E. Religiozno-arkhaicheskiy bredovyy kompleks (psikhopatologiya, nozologicheskaya prinadlezhnost’, terapevticheskaya dinamika): avtoref. dis. … dokt. med. nauk. Spb., 2011.

6. Serbskiy V.P. Rukovodstvo k izucheniyu dushevnykh bolezney. – M.: Stud. med. izd.

komis. im. N.I. Pirogova, 1906.

7. Tsoy R.A., Sim I.V., Molchanova Ye.S. Otrazheniye istoricheskikh sobytiy v klinicheskoy kartine paranoidnoy shizofrenii // Meditsinskaya psikhologiya v Rossii: elektron. nauch. zhurn. – 2017. – T. 9, № 1(42). – URL: http://mprj.ru (data obrashcheniya: 25.01.2018).

ილიუჯ ელენა ვადიმოვნა, იურიდიულ მეცნიერებათა კანდიდატი, დოცენტი, სისხლის სამრთალის კათედრის დოცენტი, უმაღლესი განათლების ფედერალური სახელმწიფო საგანმანათლებლო დაწესებულება  „რუსეთის ფედერაციის საგამოძიებო კომიტეტის მოსკოვის აკადემია“ (IPK, ფაკულტეტი 2, ეკატერინბურგი).

E-mail: Elena.ilyuk@mail.ru

Ilyuk E. V.

THE DESTRUCTIVE SECT

AS A “PSYCHOLOGICAL” PRISON (METHODS OF INVOLVING

AND REFORMING CONSCIOUSNESS IN DESTRUCTIVE SECTS)

There are victim qualities that increase the risk of being involved in the sect, and a proven technique of involving in a destructive sect. In the beginning, the “bombardment with love” takes place, then the subconscious is activated and con-sciousness is suppressed, the “I” of the person is suppressed, then the “reprogram-ming” of consciousness is carried out on the model of the “Teacher”. Destructive sects and groups commit ritual murders, self-mutilation, commit suicide, commit crimes against property.

Keywords: Religious insanity, paranoia religiosa, ritual murders, destruc-tive sects, consciousness management, brainwashing.

ILYUK Elena Vadimovna, Candidate of Law, Associate Professor, Moscow academy of the Investigative Committee of the Russian Federation.

E-mail: Elena.Ilyuk@mail.ru

შემოსვლის თარიღი: 12.02.2018