არაადამიანური ცნობიერება
აქვთ თუ არა სხვა ცხოველებს ცნობიერება და თუ აქვთ, როგორია ის?
ცნობიერების შესახებ საკითხი დღემდე იმდენად გაურკვეველი რჩება, რომ სამეცნიერო სკოლებს კი არ დაჰყოფს, არამედ ფილოსოფიურ მიდგომებს. საერთოდ რა არის ცნობიერება? არის თუ არა ის სამყაროს შემეცნების რთული კოგნიტური პროცესების აუცილებელი ნაწილი? არსებობს თუ არა ცნობიერების განვითარების სხვადასხვა ტიპები, ფორმები, დონეები? აქვს თუ არა ცნობიერება ცხოველებს?
ამ კითხვებიდან ბოლო კითხვის გარშემო ნისლი თანდათან იფანტება: სულ უფრო მეტი ელემენტი, რომელსაც ჩვენ მხოლოდ ადამიანის ცნობიერების გამოვლინებებად მივიჩნევთ, ცხოველებშიც გვხვდება. და ეს ცხოველები ყოველთვის არ არიან ისინი, რომლებიც ჩვენ გვგვანან - შიმპანზეები ან ორანგუტანგები. ისინი შეიძლება იყვნენ მგლები, ძაღლები და თუთიყუშებიც კი.
აუტისტები: განსაკუთრებული დონე
პროფესორი ტემპლ გრანდინი (Temple Grandin) მსოფლიო დონის ცნობილი მეცნიერია, არანაკლებ ცნობილი ნევროპათოლოგის ოლივერ საქსის ბესტსელერის „ანთროპოლოგი მარსზე“ მთავარი გმირი. პროფესორი გრანდინი აუტისტია და ცხოველების ქცევის მთავარი ექსპერტი. ამ უნიკალურმა კომბინაციამ შესაძლებლობა მისცა გამოეთქვა ჰიპოთეზა იმის შესახებ, რომ აუტისტის ცნობიერება უფრო ახლოს არის ცხოველის ცნობიერებასთან, ვიდრე ნორმალურად განვითარებული ტვინის მქონე ადამიანის ცნობიერება. ტემპლ გრანდინმა თავისი იდეა განავითარა წიგნში „სურათებით ფიქრი“ (Thinking in Pictures, 1995), შემდეგ კი წიგნში „თარგმანი ცხოველების ენიდან“ (Animals in Translation, 2005). სხვათა შორის, 2010 წელს ეკრანებზე გამოვიდა ფილმი, რომელიც მოგვითხრობდა ცნობილი მეცნიერის ცხოვრების შესახებ. მის როლს კლერ დენსი ასრულებდა.
ტემპლ გრანდინი გამოჰყოფს ცნობიერების ოთხ იერარქიულ დონეს: ცნობიერებას ერთი სენსორული სისტემის ფარგლებში; ცნობიერებას, რომელიც ინტეგრირებს ორგანიზმის ყველა სენსორული სისტემის ინფორმაციას; ცნობიერებას, რომელიც აკავშირებს ამ მონაცემებს ემოციებთან; დაბოლოს, ცნობიერებას, რომელსაც შეუძლია გააცნობიეროს ეს განცდები აზროვნებასა და ენაშჳ.
თავის თავს მეცნიერი, როგორც სხვა აუტისტებს, მხოლოდ მეორე დონეს მიაკუთვნებს, სადაც მშვიდობიანად მიმდინარეობს სხვადასხვა მონაცემების ინტეგრირება, მაგრამ მათი დამუშავება არ ხდება ემოციების საშუალებით და არც ავტომატური გადაყვანა ენობრივ სიმბოლოებად. (სწორედ ამიტომ გრანდინის პირველ წიგნს ჰქვია „სურათებით ფიქრი“). რა თქმა უნდა, ასეთ კლასიფიკაციას შეიძლება არ დაეთანხმო. თუმცა, ის გამოიყურება საკმაოდ მოხერხებულად და მარტივად, რომ შეძლოს გარკვევა: როგორ არის საქმე ცხოველების ცნობიერებასთან დაკავშირებით?
ყორნისებრნი: როგორც ბავშვები
ყორნისებრთა კოგნიტურ შესაძლებლობებს შეისწავლის კემბრიჯელი ზოოლოგი ნიკოლ კლეიტონი (Nicola Clayton). ყვავებზე, ყორნებზე და ჩხიკვებზე დახვეწილმა და მახვილგონივრულმა ექსპერიმენტებმა საშუალება მისცა მას კოლეგებსთან ერთად იმ ტიპის ქცევის გამოვლენა, რომელიც ჩვეულებრივ ასოცირდება თვითცნობიერების არსებობასთან, რომელიც ვითარდება ბავშვებში სიცოცხლის პირველივე წელს.
მაგალითად, თუ ჩხიკვი შეამჩნევს, რომ მას უთვალთვალებენ, სანამ ის საკვების მარაგს მალავს, ის აუცილებლად დაუბრუნდება „სამალავს“ და სხვებისთვის შეუმჩნევლად გადამალავს. საინტერესოა, რომ ყველაზე ხშირად ქცევის ეს მანერა უჩნდება ფრინველს მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მან თავად მოპარა ვიღაცას საკვები სამალავიდან.
ეს ცხადყოფს, რომ ყორნისებურებს აქვთ ისეთი რთული რამ, როგორიც არის სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელი (ინგლისურენოვანი ტერმინისთვის Theory of Mind ჯერ ვერ მოიძებნა სათანადო თარგმანი რუსულ ენაზე). ეს არის შეხედულება იმის შესახებ, რა იციან და არ იციან სხვებმა, და როგორ შეუძლიათ მათ ამ ცოდნის საფუძველზე მოქმედება. ადვილი გასაგებია, რომ ასეთი შეხედულება უნდა იყოს თვითშემეცნებისა და, პრინციპში, ცნობიერების შეუცვლელი ატრიბუტი.
ბავშვებში, სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელი ვითარდება, საშუალოდ, მხოლოდ ოთხი წლის ასაკში. არც ისე დიდი ხნის წინ დადგინდა, რომ ორი წლის ჩვილები, მაშინაც კი თუ საკუთარი გამოცდილებიდან იციან, რომ სხვა ადამიანს არ შეუძლია უთვალთვალოს მას გაუმჭვირვალე ნიღბის გამო, ვერ ახერხებენ ამ ცოდნის ადეკვატურად ინტერპრეტაციასა და მათ მოქმედებაში გამოყენებას.
ყორნისებრთა განსაკუთრებული „ცნობიერების“ კიდევ ერთი საინტერესო მაგალითია მათი პროგნოზირების უნარი გარემოში შესაძლო ცვლილებების შესახებ, რომელიც შეიძლება გამოწვეული იყოს მათი მოქმედებებით. ვთქვათ, მათ შეუძლიათ კენჭები ჩაყარონ ჭურჭელში იმისთვის, რომ წყლის დონემ მოიმატოს, და ფრინველმა შეძლოს ზედაპირზე მცურავი სასუსნავის აღება. ადამიანის შვილები ასეთ სიმაღლეებს აღწევენ მხოლოდ შვიდი წლის ასაკში.
ერთი სიტყვით, ყორნისებრნი აშკარად დემონსტრირებენ ქცევის მაგალითებს, რომლებიც უფრო დამახასიათებელია ისეთი არსებებისთვის, რომელთაც აქვთ ცნობიერების გარკვეული ფორმა. ყოველ შემთხვევაში, თუ მას საკუთარ შვილებს შევამჩნევთ, ეს ჩვენში აუცილებლად გამოიწვევს გულის აჩუყებას. ყორნისებრთ ეპიზოდური მეხსიერება აქვთ და შეუძლიათ საკმაოდ რთული და მრავალსაფეხურიანი მოქმედებების დაგეგმვაც, ვთქვათ, მოამზადონ საუზმე მეორე დღისთვის. და თუმცა ყველა ფრინველი არ არის ასეთი „გონიერი“, შესანიშნავ კოგნიტურ შესაძლებლობებს ავლენენ არა მხოლოდ ყორნისებრნი, არამედ, მაგალითად, თუთიყუშები.
ძაღლისებრნი: საზოგადოებაში ცხოვრება
ცხოველთა ინტელექტისა და ცნობიერებისადმი მიძღვნილი კვლევების დიდი ნაწილი ძუძუმწოვრებზე ტარდება. 2013 წელს, ბრიუსელში ჩატარებულ კონფერენციაზე „ცხოველთა ცნობიერება და ადამიანის ქცევა“ ამერიკელმა ეტოლოგმა მარკ ბეკოფმა (Marc Bekoff) წარმოადგინა გრანდ-ტიტონის ეროვნულ პარკში მცხოვრები კოიოტებისა და მგლების ... პატიოსნებისადმი მიძღვნილი მუშაობის შედეგები. მეცნიერმა აჩვენა, რომ თამაშის დროს ეს ცხოველები იყენებენ სხვადასხვა მიდგომებს, რათა გაათანაბრონ მონაწილეთა შანსები, გახადონ თამაში ყველასთვის უფრო საინტერესო და სასარგებლო.
უფრო ძლიერ მგელს შეუძლია შეარბილოს თავისი ნაკბენების ძალა, ზოგჯერ თამაშის დროს მათ შეუძლიათ დროებით როლების გაცვლაც, ხოლო დომინანტური მამრი გამარჯვებულის ადგილს ხელქვეითს უთმობს. გამოდის, რომ ძაღლისებრთ არა მხოლოდ გააზრებული აქვთ თავისი ადგილი სოციალურ იერარქიაში და მასთან დაკავშირებულ ქცევის ვარიანტებში. მათ შეუძლიათ თავისი თავის სხვის ადგილზე დაყენება და საკუთარ თავზე შესაბამისი ქცევის სქემების მორგება. როგორც ბავშვები, რომლებიც თამაშობენ კაზაკებსა და ყაჩაღებს.
კოიოტებზე საკუთარი დაკვირვებებიდან გამომდინარე მარკ ბეკოფმა ოთხი წესი ჩამოაყალიბა, რომელსაც მათი თამაშები ყოველთვის ემორჩილება: „შესთავაზეთ პირველმა, ითამაშე პატიოსნად, დაიცავით წესები და აღიარეთ, თუ არ ხარ მართალი“. მეცნიერის აზრით, ნაშიერი, რომელიც არ იცავს ამ წესებს, ზრდასრულ ასაკში უკვე ვერ შექმნის სტაბილურ სოციალურ კავშირებს და საზოგადოებრივ იერარქიაში კარგი მდგომარეობის დაკავებას. შედეგად, ასეთ ცხოველებს შორის სიკვდილიანობის დონე გაცილებით მაღალია, ვიდრე კოიოტთა საზოგადოების ღირსეულ წევრებს შორის.
უნგრელმა მეცნიერებმა ექსპერიმენტები ჩაატარეს ჩვენთან უფრო ახლოს მყოფ ძაღლებზე, შეისწავლეს მათი ქცევა ურთიერთქმედების დროს სრულიად განსხვავებულ არსებებთან - ადამიანებთან და რობოტებთან. ავტორებმა აჩვენეს, რომ მათთან დაკავშირებით, ძაღლებს დროის განმავლობაში უჩნდება გარკვეული მოლოდინი, შეხედულებები ღირსეული და უღირსი ქცევის, სოციალური როლების შესახებ და ა.შ.
ბონობო (ჯუჯა შიმპანზე): თანაგრძნობა
თუმცა, გენეტიკურად და ანატომიურად ჩვენთან ყველაზე ახლოს შიმპანზეები არიან,“ ჩვეულებრივი შიმპანზეები და ჯუჯა (ბონობო). გასაკვირი არ არის, რომ ისინი ცნობიერების შესწავლის ყველაზე პოპულარული ობიექტია. ვთქვათ, ახლახან გამოქვეყნდა ამერიკელი მეცნიერების მუშაობის შედეგები, რომლებიც შეისწავლეს, როგორ ამშვიდებენ ერთმანეთს კონგოს რესპუბლიკის ტაძრებში მცხოვრები ბონობოები.
ამ ტაძრებში ბინადრობს დიდი რაოდენობის შიმპანზე, რომელთა უმეტესობა აქ ჯერ კიდევ პატარები მოიყვანეს მას შემდეგ, რაც დედა დაეღუპათ. აქ მათ უვლიან და მათზე ზრუნავენ ადამიანები. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ემოციური კონტროლი ბონობოებში პირდაპირ კავშირშია სხვების დამშვიდების მზადყოფნასთან სიბრაზის აფეთქების ან მოწინააღმდეგესთან წარუმატებელი ბრძოლის შემდეგ. კონტროლი და თანაგრძნობა უკეთესად ვითარდებოდა ნაშიერებში, რომლებიც თავის დედებთან ერთად იზრდებოდნენ.
თანაგრძნობის უნარი, ემპათია ერთ–ერთი საკვანძოა ჩვენს თითქმის ყველა სოციალურ ურთიერთქმედებაში. ეს იძლევა არა მხოლოდ მოყვასის ნუგეშის, არამედ მის ადგილზე საკუთარი თავის წარმოდგენის საშუალებას, გარკვეულ გარემოებებზე მისი შესაძლო რეაქციების გაგებას და წინასწარმეტყველებას. ეს არის სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელის მნიშვნელოვანი ნაწილი.
გასაკვირი არ არის, რომ ბრიუსელში ჩატარებული სიმპოზიუმის შედეგების შეჯამებისას, დიდმა ამერიკელმა ფილოსოფოსმა დანიელ დენეტმა (Daniel Dennett) მოუწოდა არ გაეკეთებინათ ზედმეტად მკაცრი განსხვავებ „განვითარებულ“ ცხოველებს შორის, რომლებსაც „თითქმის ადამიანის“ ცნობიერება აქვთ, და სხვა დანარჩენი „ბიორობოტებისგან“, რომლებსაც ის არ აქვთ. დენეტის აზრით, ცნობიერება თანდათანობით ჩნდება და ნებისმიერი რთული ტვინის დიდი ურთიერთდაკავშირებული ნერვული ქსელის აუცილებელი თვისებაა.
მართლაც, ადვილი შესამჩნევია, რომ თანამედროვე მკვლევარები ცდილობენ ცხოველებში წარმოაჩინონ არა იმდენად ცნობიერება, როგორც ასეთი, რამდენადაც მისი ცალკეული გამოვლინებები, სარკეში საკუთარი თავის ამოცნობის, საკუთარი მოქმედებების დაგეგმვის, თანაგრძნობის უნარის და ა.შ. ყველაფერი, რასაც ჩვენ ვიძენთ ცნობიერების წყალობით. ამ მიდგომით დენეტი სრულიად მართალი აღმოჩნდა: „ცნობიერების“ ზოგიერთი ასპექტები შეიძლება აღმოვაჩინოთ თევზებში და უხერხემლოებშიც კი.
ამავდროულად, თვითონ ცნობიერება უკვე აღარ არის რაღაც დისკრეტული, ის, რაც ან არსებობს ან არა, და თანდათანობით გარდაიქმნება ბუნდოვან სკალად, რომელიც ნელა და თანდათანობით იძენს სირთულეს. ცნობიერების სახეობები და ფორმები შეიძლება იყოს ბევრად მეტი, ვიდრე ერთი ადამიანური, რომელზეც ჩვენ შეჩვეულები ვართ, და უფრო მეტიც, ვიდრე ოთხი, რომელიც ტემპლ გრანდინმა შემოგვთავაზა. სინამდვილეში იმდენია, რამდენი ცხოველიც არსებობს მეტ-ნაკლებად განვითარებული ნერვული სისტემით.
https://newsinstact.com/alien/nasa-received-sos-call-another-galaxy/
https://www.businessinsider.com/nasa-earth-supervolcano-apocalypse-2019-1?utm_source=facebook.com&utm_campaign=sf-bi-science&utm_medium=social
«СТАРОРОДЯЩАЯ И ТОЧНО НЕСЧАСТНАЯ»: КОЛОНКА О ТОМ, КАК УСТРАИВАЮТ ТРАВЛЮ ЖЕНЩИНЕ БЕЗ МУЖА И ДЕТЕЙ
Эта тема в соцсетях родила вихрь комментариев. Тема такая, вечная, наверное, — о предназначении женщины и о том, почему многие жизнь женщины увязывают исключительно с семейным счастьем и деторождением. Должна ли женщина к этому стремиться? И что если семья есть, но есть и другие стремления? Об этом колонка журналистки Людмилы Шабуевой.
Мне тут один товарищ написал, что он думал, что я уже никогда не выйду замуж, и назвал меня старородящей. Нет, я не спорю с тем фактом, что я старородящая, но вот вопрос, а он имел право так говорить? Теперь я твердо уверена, что нет.
Пока я не вышла замуж и не родила ребенка, почти под каждым постом, который собирал большое количество комментариев, мне кто-нибудь обязательно сообщал, что мои часики тикают, а я схожу с ума, кому-то помогаю или просто сижу в час ночи в «Фэйсбуке», потому что одинока. Мне прямо ломом пытались вдолбить в мозг идею, что я глубоко несчастна. И это всегда делали мужчины.
Просто удивительно, скольким людям было дело до того, что у меня происходит в личной жизни. Когда я искала поддержки у остальных, то часто встречала высказывания, что типа я же публичный человек и это просто такие побочки. И обязательно добавляли: «Терпи». А терпеть не надо было, потому что это все неправда.
Поэтому я сейчас хочу сказать всем, кто когда-то пытался уязвить меня, что вы не просто не правы, вы — жуткие люди и мне вас жаль. Ничего из того, что вы мне напророчили, не сбылось. Я иногда не сплю в час ночи и сижу в «Фэйсбуке». Я помогаю врачам СИЗами (представляю, сколько людей бы мне сейчас с радостью сообщили, что я делаю это только потому, что сама глубоко несчастна — отчего же еще?). Так и вижу сообщение: «Ребеночка родишь — и не до СИЗов тебе будет». Я интересуюсь новостями мира, страны и города. Мне не все равно, что происходит вокруг. «А вот родишь ребёночка и перестанешь интересоваться». Не перестала и не перестану. Все, что мне напророчили, как я изменюсь, будь у меня семья, не сбылось. Я осталась такой же, и мне это нравится. Изменилось только одно: я поняла, что мне не надо было это хамство терпеть. Я жалею только об одном, что порой думала: «А может, я и правда несчастна?».
Да, времени сейчас поменьше, но если очень хочется, я его нахожу и занимаюсь тем, что мне нравится. Мое состояние не изменилось. Я так же, как раньше, грущу, расстраиваюсь, радуюсь и сопереживаю. А самое главное, я очень надеюсь, что расту, а те, кто мне это писал, топчутся на своем уровне.
А зачем я это пишу? Если вдруг меня сейчас читает девушка без мужа и детей, послушайте! Пожалуйста, никогда, никогда не позволяйте вам говорить, что у вас что-то не так, потому что у вас нет мужа и детей. С вами все нормально. Это неправда, что вы изменитесь или станете лучше, если выйдите замуж. Это неправда, что все делают выводы о вас, исходя из вашего семейного положения. Делают подобные выводы только придурки. Если вам кто-то пишет про часики и прочую пургу, смело посылайте. Потому что никто не имеет права вам так писать.
Семья и дети — предназначение женщины?
«Да, конечно, так предназначено самой природой»
- Нет, это уже давно не так. Если женщина не хочет, может вообще не рожать.
Источник: https://76.ru/text/relations/69306802/
Пранаяма - это осознанное дыхание. Термин происходит от санскрита, прана означает дыхание, дыхание, жизненную силу или энергию. Аяма означает расширение или растяжение. Таким образом, пранаяма означает расширение и контроль дыхания. Тысячи и миллионы поют: «Я не могу дышать». Negative эта негативная мантра была организована. Они контролируют само ваше дыхание и впоследствии вашу способность дышать. Мантры сильны. Воспевая мантры, вы программируете свое подсознание на то, чтобы отразить сказанную мантру, которую вы читаете. поскольку мантры имеют определенный уровень сознания, вы вибрируете с сознанием. Вы делаете все остальное, чтобы собрать это воедино. Я собираюсь очистить свою душу от этих сатанинских ритуалов, которые неосознанно делают все люди во всем мире. Работники Света. Нам нужна массовая медитация, чтобы обратить эту тьму обратно на свет. Я могу дышать / мы можем дышать »Саймон Пол Беннетт
https://nash-nyc.com/news/statuja-svobody-v-amerike---simvol-demokratii
https://bigpicture.ru/?p=222213
https://zizuhotel.ru/gelendzhik/statuya-svobody-v-hanoe-simvol-svobody-i-demokratii-statuya-svobody-v/
https://ethnomir.ru/articles/statuya-svobody/
https://ethnomir.ru/articles/statuya-svobody/
https://zen.yandex.ru/media/history_world/jenscina-kak-simvol-svobody-francii-na-kartine-delakrua-5b35f8e50557cc00a9f96d7a
Исследователи предполагают, что Делакруа изобразил брата восставшей девушки, воплощенной в образе Свободы. По его позе становится понятно, что он только что погиб. Он – символ молодости и красоты, гибнущей в бою за справедливость, отдавшей жизнь в схватке с жестокими солдатами, отстаивающими интересы короля.Jun 29, 2018  Yandex › ru › zen › history_world Женщина - как символ Свободы Франции на картине Делакруа | ИСТОРИЯ | Яндекс Дзен
https://www.kommersant.ru/doc/2295102
https://m.lt.sputniknews.ru/world/20200126/11188402/Vy-esche-ne-znaete-pro-klimaticheskikh-bezhentsev-Togda-oni-idut-k-vam.html?mobile_return=no
https://ria.ru/20200125/1563844374.html
აქვთ თუ არა სხვა ცხოველებს ცნობიერება და თუ აქვთ, როგორია ის?
ცნობიერების შესახებ საკითხი დღემდე იმდენად გაურკვეველი რჩება, რომ სამეცნიერო სკოლებს კი არ დაჰყოფს, არამედ ფილოსოფიურ მიდგომებს. საერთოდ რა არის ცნობიერება? არის თუ არა ის სამყაროს შემეცნების რთული კოგნიტური პროცესების აუცილებელი ნაწილი? არსებობს თუ არა ცნობიერების განვითარების სხვადასხვა ტიპები, ფორმები, დონეები? აქვს თუ არა ცნობიერება ცხოველებს?
ამ კითხვებიდან ბოლო კითხვის გარშემო ნისლი თანდათან იფანტება: სულ უფრო მეტი ელემენტი, რომელსაც ჩვენ მხოლოდ ადამიანის ცნობიერების გამოვლინებებად მივიჩნევთ, ცხოველებშიც გვხვდება. და ეს ცხოველები ყოველთვის არ არიან ისინი, რომლებიც ჩვენ გვგვანან - შიმპანზეები ან ორანგუტანგები. ისინი შეიძლება იყვნენ მგლები, ძაღლები და თუთიყუშებიც კი.
აუტისტები: განსაკუთრებული დონე
პროფესორი ტემპლ გრანდინი (Temple Grandin) მსოფლიო დონის ცნობილი მეცნიერია, არანაკლებ ცნობილი ნევროპათოლოგის ოლივერ საქსის ბესტსელერის „ანთროპოლოგი მარსზე“ მთავარი გმირი. პროფესორი გრანდინი აუტისტია და ცხოველების ქცევის მთავარი ექსპერტი. ამ უნიკალურმა კომბინაციამ შესაძლებლობა მისცა გამოეთქვა ჰიპოთეზა იმის შესახებ, რომ აუტისტის ცნობიერება უფრო ახლოს არის ცხოველის ცნობიერებასთან, ვიდრე ნორმალურად განვითარებული ტვინის მქონე ადამიანის ცნობიერება. ტემპლ გრანდინმა თავისი იდეა განავითარა წიგნში „სურათებით ფიქრი“ (Thinking in Pictures, 1995), შემდეგ კი წიგნში „თარგმანი ცხოველების ენიდან“ (Animals in Translation, 2005). სხვათა შორის, 2010 წელს ეკრანებზე გამოვიდა ფილმი, რომელიც მოგვითხრობდა ცნობილი მეცნიერის ცხოვრების შესახებ. მის როლს კლერ დენსი ასრულებდა.
ტემპლ გრანდინი გამოჰყოფს ცნობიერების ოთხ იერარქიულ დონეს: ცნობიერებას ერთი სენსორული სისტემის ფარგლებში; ცნობიერებას, რომელიც ინტეგრირებს ორგანიზმის ყველა სენსორული სისტემის ინფორმაციას; ცნობიერებას, რომელიც აკავშირებს ამ მონაცემებს ემოციებთან; დაბოლოს, ცნობიერებას, რომელსაც შეუძლია გააცნობიეროს ეს განცდები აზროვნებასა და ენაშჳ.
თავის თავს მეცნიერი, როგორც სხვა აუტისტებს, მხოლოდ მეორე დონეს მიაკუთვნებს, სადაც მშვიდობიანად მიმდინარეობს სხვადასხვა მონაცემების ინტეგრირება, მაგრამ მათი დამუშავება არ ხდება ემოციების საშუალებით და არც ავტომატური გადაყვანა ენობრივ სიმბოლოებად. (სწორედ ამიტომ გრანდინის პირველ წიგნს ჰქვია „სურათებით ფიქრი“). რა თქმა უნდა, ასეთ კლასიფიკაციას შეიძლება არ დაეთანხმო. თუმცა, ის გამოიყურება საკმაოდ მოხერხებულად და მარტივად, რომ შეძლოს გარკვევა: როგორ არის საქმე ცხოველების ცნობიერებასთან დაკავშირებით?
ყორნისებრნი: როგორც ბავშვები
ყორნისებრთა კოგნიტურ შესაძლებლობებს შეისწავლის კემბრიჯელი ზოოლოგი ნიკოლ კლეიტონი (Nicola Clayton). ყვავებზე, ყორნებზე და ჩხიკვებზე დახვეწილმა და მახვილგონივრულმა ექსპერიმენტებმა საშუალება მისცა მას კოლეგებსთან ერთად იმ ტიპის ქცევის გამოვლენა, რომელიც ჩვეულებრივ ასოცირდება თვითცნობიერების არსებობასთან, რომელიც ვითარდება ბავშვებში სიცოცხლის პირველივე წელს.
მაგალითად, თუ ჩხიკვი შეამჩნევს, რომ მას უთვალთვალებენ, სანამ ის საკვების მარაგს მალავს, ის აუცილებლად დაუბრუნდება „სამალავს“ და სხვებისთვის შეუმჩნევლად გადამალავს. საინტერესოა, რომ ყველაზე ხშირად ქცევის ეს მანერა უჩნდება ფრინველს მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მან თავად მოპარა ვიღაცას საკვები სამალავიდან.
ეს ცხადყოფს, რომ ყორნისებურებს აქვთ ისეთი რთული რამ, როგორიც არის სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელი (ინგლისურენოვანი ტერმინისთვის Theory of Mind ჯერ ვერ მოიძებნა სათანადო თარგმანი რუსულ ენაზე). ეს არის შეხედულება იმის შესახებ, რა იციან და არ იციან სხვებმა, და როგორ შეუძლიათ მათ ამ ცოდნის საფუძველზე მოქმედება. ადვილი გასაგებია, რომ ასეთი შეხედულება უნდა იყოს თვითშემეცნებისა და, პრინციპში, ცნობიერების შეუცვლელი ატრიბუტი.
ბავშვებში, სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელი ვითარდება, საშუალოდ, მხოლოდ ოთხი წლის ასაკში. არც ისე დიდი ხნის წინ დადგინდა, რომ ორი წლის ჩვილები, მაშინაც კი თუ საკუთარი გამოცდილებიდან იციან, რომ სხვა ადამიანს არ შეუძლია უთვალთვალოს მას გაუმჭვირვალე ნიღბის გამო, ვერ ახერხებენ ამ ცოდნის ადეკვატურად ინტერპრეტაციასა და მათ მოქმედებაში გამოყენებას.
ყორნისებრთა განსაკუთრებული „ცნობიერების“ კიდევ ერთი საინტერესო მაგალითია მათი პროგნოზირების უნარი გარემოში შესაძლო ცვლილებების შესახებ, რომელიც შეიძლება გამოწვეული იყოს მათი მოქმედებებით. ვთქვათ, მათ შეუძლიათ კენჭები ჩაყარონ ჭურჭელში იმისთვის, რომ წყლის დონემ მოიმატოს, და ფრინველმა შეძლოს ზედაპირზე მცურავი სასუსნავის აღება. ადამიანის შვილები ასეთ სიმაღლეებს აღწევენ მხოლოდ შვიდი წლის ასაკში.
ერთი სიტყვით, ყორნისებრნი აშკარად დემონსტრირებენ ქცევის მაგალითებს, რომლებიც უფრო დამახასიათებელია ისეთი არსებებისთვის, რომელთაც აქვთ ცნობიერების გარკვეული ფორმა. ყოველ შემთხვევაში, თუ მას საკუთარ შვილებს შევამჩნევთ, ეს ჩვენში აუცილებლად გამოიწვევს გულის აჩუყებას. ყორნისებრთ ეპიზოდური მეხსიერება აქვთ და შეუძლიათ საკმაოდ რთული და მრავალსაფეხურიანი მოქმედებების დაგეგმვაც, ვთქვათ, მოამზადონ საუზმე მეორე დღისთვის. და თუმცა ყველა ფრინველი არ არის ასეთი „გონიერი“, შესანიშნავ კოგნიტურ შესაძლებლობებს ავლენენ არა მხოლოდ ყორნისებრნი, არამედ, მაგალითად, თუთიყუშები.
ძაღლისებრნი: საზოგადოებაში ცხოვრება
ცხოველთა ინტელექტისა და ცნობიერებისადმი მიძღვნილი კვლევების დიდი ნაწილი ძუძუმწოვრებზე ტარდება. 2013 წელს, ბრიუსელში ჩატარებულ კონფერენციაზე „ცხოველთა ცნობიერება და ადამიანის ქცევა“ ამერიკელმა ეტოლოგმა მარკ ბეკოფმა (Marc Bekoff) წარმოადგინა გრანდ-ტიტონის ეროვნულ პარკში მცხოვრები კოიოტებისა და მგლების ... პატიოსნებისადმი მიძღვნილი მუშაობის შედეგები. მეცნიერმა აჩვენა, რომ თამაშის დროს ეს ცხოველები იყენებენ სხვადასხვა მიდგომებს, რათა გაათანაბრონ მონაწილეთა შანსები, გახადონ თამაში ყველასთვის უფრო საინტერესო და სასარგებლო.
უფრო ძლიერ მგელს შეუძლია შეარბილოს თავისი ნაკბენების ძალა, ზოგჯერ თამაშის დროს მათ შეუძლიათ დროებით როლების გაცვლაც, ხოლო დომინანტური მამრი გამარჯვებულის ადგილს ხელქვეითს უთმობს. გამოდის, რომ ძაღლისებრთ არა მხოლოდ გააზრებული აქვთ თავისი ადგილი სოციალურ იერარქიაში და მასთან დაკავშირებულ ქცევის ვარიანტებში. მათ შეუძლიათ თავისი თავის სხვის ადგილზე დაყენება და საკუთარ თავზე შესაბამისი ქცევის სქემების მორგება. როგორც ბავშვები, რომლებიც თამაშობენ კაზაკებსა და ყაჩაღებს.
კოიოტებზე საკუთარი დაკვირვებებიდან გამომდინარე მარკ ბეკოფმა ოთხი წესი ჩამოაყალიბა, რომელსაც მათი თამაშები ყოველთვის ემორჩილება: „შესთავაზეთ პირველმა, ითამაშე პატიოსნად, დაიცავით წესები და აღიარეთ, თუ არ ხარ მართალი“. მეცნიერის აზრით, ნაშიერი, რომელიც არ იცავს ამ წესებს, ზრდასრულ ასაკში უკვე ვერ შექმნის სტაბილურ სოციალურ კავშირებს და საზოგადოებრივ იერარქიაში კარგი მდგომარეობის დაკავებას. შედეგად, ასეთ ცხოველებს შორის სიკვდილიანობის დონე გაცილებით მაღალია, ვიდრე კოიოტთა საზოგადოების ღირსეულ წევრებს შორის.
უნგრელმა მეცნიერებმა ექსპერიმენტები ჩაატარეს ჩვენთან უფრო ახლოს მყოფ ძაღლებზე, შეისწავლეს მათი ქცევა ურთიერთქმედების დროს სრულიად განსხვავებულ არსებებთან - ადამიანებთან და რობოტებთან. ავტორებმა აჩვენეს, რომ მათთან დაკავშირებით, ძაღლებს დროის განმავლობაში უჩნდება გარკვეული მოლოდინი, შეხედულებები ღირსეული და უღირსი ქცევის, სოციალური როლების შესახებ და ა.შ.
ბონობო (ჯუჯა შიმპანზე): თანაგრძნობა
თუმცა, გენეტიკურად და ანატომიურად ჩვენთან ყველაზე ახლოს შიმპანზეები არიან,“ ჩვეულებრივი შიმპანზეები და ჯუჯა (ბონობო). გასაკვირი არ არის, რომ ისინი ცნობიერების შესწავლის ყველაზე პოპულარული ობიექტია. ვთქვათ, ახლახან გამოქვეყნდა ამერიკელი მეცნიერების მუშაობის შედეგები, რომლებიც შეისწავლეს, როგორ ამშვიდებენ ერთმანეთს კონგოს რესპუბლიკის ტაძრებში მცხოვრები ბონობოები.
ამ ტაძრებში ბინადრობს დიდი რაოდენობის შიმპანზე, რომელთა უმეტესობა აქ ჯერ კიდევ პატარები მოიყვანეს მას შემდეგ, რაც დედა დაეღუპათ. აქ მათ უვლიან და მათზე ზრუნავენ ადამიანები. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ემოციური კონტროლი ბონობოებში პირდაპირ კავშირშია სხვების დამშვიდების მზადყოფნასთან სიბრაზის აფეთქების ან მოწინააღმდეგესთან წარუმატებელი ბრძოლის შემდეგ. კონტროლი და თანაგრძნობა უკეთესად ვითარდებოდა ნაშიერებში, რომლებიც თავის დედებთან ერთად იზრდებოდნენ.
თანაგრძნობის უნარი, ემპათია ერთ–ერთი საკვანძოა ჩვენს თითქმის ყველა სოციალურ ურთიერთქმედებაში. ეს იძლევა არა მხოლოდ მოყვასის ნუგეშის, არამედ მის ადგილზე საკუთარი თავის წარმოდგენის საშუალებას, გარკვეულ გარემოებებზე მისი შესაძლო რეაქციების გაგებას და წინასწარმეტყველებას. ეს არის სხვის ფსიქიკური მდგომარეობის მოდელის მნიშვნელოვანი ნაწილი.
გასაკვირი არ არის, რომ ბრიუსელში ჩატარებული სიმპოზიუმის შედეგების შეჯამებისას, დიდმა ამერიკელმა ფილოსოფოსმა დანიელ დენეტმა (Daniel Dennett) მოუწოდა არ გაეკეთებინათ ზედმეტად მკაცრი განსხვავებ „განვითარებულ“ ცხოველებს შორის, რომლებსაც „თითქმის ადამიანის“ ცნობიერება აქვთ, და სხვა დანარჩენი „ბიორობოტებისგან“, რომლებსაც ის არ აქვთ. დენეტის აზრით, ცნობიერება თანდათანობით ჩნდება და ნებისმიერი რთული ტვინის დიდი ურთიერთდაკავშირებული ნერვული ქსელის აუცილებელი თვისებაა.
მართლაც, ადვილი შესამჩნევია, რომ თანამედროვე მკვლევარები ცდილობენ ცხოველებში წარმოაჩინონ არა იმდენად ცნობიერება, როგორც ასეთი, რამდენადაც მისი ცალკეული გამოვლინებები, სარკეში საკუთარი თავის ამოცნობის, საკუთარი მოქმედებების დაგეგმვის, თანაგრძნობის უნარის და ა.შ. ყველაფერი, რასაც ჩვენ ვიძენთ ცნობიერების წყალობით. ამ მიდგომით დენეტი სრულიად მართალი აღმოჩნდა: „ცნობიერების“ ზოგიერთი ასპექტები შეიძლება აღმოვაჩინოთ თევზებში და უხერხემლოებშიც კი.
ამავდროულად, თვითონ ცნობიერება უკვე აღარ არის რაღაც დისკრეტული, ის, რაც ან არსებობს ან არა, და თანდათანობით გარდაიქმნება ბუნდოვან სკალად, რომელიც ნელა და თანდათანობით იძენს სირთულეს. ცნობიერების სახეობები და ფორმები შეიძლება იყოს ბევრად მეტი, ვიდრე ერთი ადამიანური, რომელზეც ჩვენ შეჩვეულები ვართ, და უფრო მეტიც, ვიდრე ოთხი, რომელიც ტემპლ გრანდინმა შემოგვთავაზა. სინამდვილეში იმდენია, რამდენი ცხოველიც არსებობს მეტ-ნაკლებად განვითარებული ნერვული სისტემით.
https://www.businessinsider.com/nasa-earth-supervolcano-apocalypse-2019-1?utm_source=facebook.com&utm_campaign=sf-bi-science&utm_medium=social
Эта тема в соцсетях родила вихрь комментариев. Тема такая, вечная, наверное, — о предназначении женщины и о том, почему многие жизнь женщины увязывают исключительно с семейным счастьем и деторождением. Должна ли женщина к этому стремиться? И что если семья есть, но есть и другие стремления? Об этом колонка журналистки Людмилы Шабуевой.
Мне тут один товарищ написал, что он думал, что я уже никогда не выйду замуж, и назвал меня старородящей. Нет, я не спорю с тем фактом, что я старородящая, но вот вопрос, а он имел право так говорить? Теперь я твердо уверена, что нет.
Пока я не вышла замуж и не родила ребенка, почти под каждым постом, который собирал большое количество комментариев, мне кто-нибудь обязательно сообщал, что мои часики тикают, а я схожу с ума, кому-то помогаю или просто сижу в час ночи в «Фэйсбуке», потому что одинока. Мне прямо ломом пытались вдолбить в мозг идею, что я глубоко несчастна. И это всегда делали мужчины.
Просто удивительно, скольким людям было дело до того, что у меня происходит в личной жизни. Когда я искала поддержки у остальных, то часто встречала высказывания, что типа я же публичный человек и это просто такие побочки. И обязательно добавляли: «Терпи». А терпеть не надо было, потому что это все неправда.
Поэтому я сейчас хочу сказать всем, кто когда-то пытался уязвить меня, что вы не просто не правы, вы — жуткие люди и мне вас жаль. Ничего из того, что вы мне напророчили, не сбылось. Я иногда не сплю в час ночи и сижу в «Фэйсбуке». Я помогаю врачам СИЗами (представляю, сколько людей бы мне сейчас с радостью сообщили, что я делаю это только потому, что сама глубоко несчастна — отчего же еще?). Так и вижу сообщение: «Ребеночка родишь — и не до СИЗов тебе будет». Я интересуюсь новостями мира, страны и города. Мне не все равно, что происходит вокруг. «А вот родишь ребёночка и перестанешь интересоваться». Не перестала и не перестану. Все, что мне напророчили, как я изменюсь, будь у меня семья, не сбылось. Я осталась такой же, и мне это нравится. Изменилось только одно: я поняла, что мне не надо было это хамство терпеть. Я жалею только об одном, что порой думала: «А может, я и правда несчастна?».
Да, времени сейчас поменьше, но если очень хочется, я его нахожу и занимаюсь тем, что мне нравится. Мое состояние не изменилось. Я так же, как раньше, грущу, расстраиваюсь, радуюсь и сопереживаю. А самое главное, я очень надеюсь, что расту, а те, кто мне это писал, топчутся на своем уровне.
А зачем я это пишу? Если вдруг меня сейчас читает девушка без мужа и детей, послушайте! Пожалуйста, никогда, никогда не позволяйте вам говорить, что у вас что-то не так, потому что у вас нет мужа и детей. С вами все нормально. Это неправда, что вы изменитесь или станете лучше, если выйдите замуж. Это неправда, что все делают выводы о вас, исходя из вашего семейного положения. Делают подобные выводы только придурки. Если вам кто-то пишет про часики и прочую пургу, смело посылайте. Потому что никто не имеет права вам так писать.
Семья и дети — предназначение женщины?
«Да, конечно, так предназначено самой природой»
- Нет, это уже давно не так. Если женщина не хочет, может вообще не рожать.
Источник: https://76.ru/text/relations/69306802/
Пранаяма - это осознанное дыхание. Термин происходит от санскрита, прана означает дыхание, дыхание, жизненную силу или энергию. Аяма означает расширение или растяжение. Таким образом, пранаяма означает расширение и контроль дыхания. Тысячи и миллионы поют: «Я не могу дышать». Negative эта негативная мантра была организована. Они контролируют само ваше дыхание и впоследствии вашу способность дышать. Мантры сильны. Воспевая мантры, вы программируете свое подсознание на то, чтобы отразить сказанную мантру, которую вы читаете. поскольку мантры имеют определенный уровень сознания, вы вибрируете с сознанием. Вы делаете все остальное, чтобы собрать это воедино. Я собираюсь очистить свою душу от этих сатанинских ритуалов, которые неосознанно делают все люди во всем мире. Работники Света. Нам нужна массовая медитация, чтобы обратить эту тьму обратно на свет. Я могу дышать / мы можем дышать »Саймон Пол Беннетт
https://nash-nyc.com/news/statuja-svobody-v-amerike---simvol-demokratii
https://bigpicture.ru/?p=222213
https://zizuhotel.ru/gelendzhik/statuya-svobody-v-hanoe-simvol-svobody-i-demokratii-statuya-svobody-v/
https://ethnomir.ru/articles/statuya-svobody/
https://ethnomir.ru/articles/statuya-svobody/
https://zen.yandex.ru/media/history_world/jenscina-kak-simvol-svobody-francii-na-kartine-delakrua-5b35f8e50557cc00a9f96d7a
Исследователи предполагают, что Делакруа изобразил брата восставшей девушки, воплощенной в образе Свободы. По его позе становится понятно, что он только что погиб. Он – символ молодости и красоты, гибнущей в бою за справедливость, отдавшей жизнь в схватке с жестокими солдатами, отстаивающими интересы короля.Jun 29, 2018  Yandex › ru › zen › history_world Женщина - как символ Свободы Франции на картине Делакруа | ИСТОРИЯ | Яндекс Дзен
https://www.kommersant.ru/doc/2295102
https://m.lt.sputniknews.ru/world/20200126/11188402/Vy-esche-ne-znaete-pro-klimaticheskikh-bezhentsev-Togda-oni-idut-k-vam.html?mobile_return=no
https://ria.ru/20200125/1563844374.html
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised