რ.ნ. ბაშილოვი, ს.მ. ბაშილოვა
ბიოსამედიცინო ევგენიკა ადამიანის ევოლუციის თანამედროვე ეტაპზე
ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემია
გაანალიზებულია ევგენიკური იდეების აღორძინება თანამედროვე ბიოტექნოლოგიების დახმარებით, რომელსაც შეუძლია გააუმჯობესოს მომავალი თაობების ბიოლოგიური პოტენციალი. ნაჩვენებია ბიოსამედიცინო ევგენიკის მიზნები და პრობლემები, როგორც ადამიანის ევოლუციის თანამედროვე ეტაპი. გაკეთებულია თანამედროვე მეცნიერების პერსპექტივების და შიშების აღწერის მცდელობა.
საკვანძო სიტყვები: ევგენიკა, ბიოტექნოლოგიები, გენური ინჟინერია, ევთანაზია, აბორტი.
ამ თემის აქტუალობა განპირობებულია კაცობრიობის უსასრულო სურვილის - სრულყოს თავისი ინტელექტუალური და ფიზიკური თვისებები - რეალიზების ახალი შესაძლებლობებით.
თანამედროვე ბიოტექნოლოგიები და ჯანდაცვის პრაქტიკა ხელს უწყობს ევგენიკური მოძრაობის ძირითადი იდეების აღორძინებას.
შეგახსენებთ, რომ „ევგენიკის“ ცნება (ბერძნ.eugenes - „კარგი გვარი“, „ჯიშიანი“) ნიშნავს სწავლებას ხელოვნური სელექციის შესახებ ადამიანთან მიმართებაში, ასევე მისი მემკვიდრეობითი თვისებების გაუმჯობესების გზებს.
შეიძლება ითქვას, რომ ამჟამად, ადამიანის პოპულაციაში მნიშვნელოვნად შემცირდა ბუნებრივი შერჩევის როლი. მედიცინის მძლავრმა განვითარებამ განაპირობა, პირველ რიგში, სიცოცხლის ხანგრძლივობის გაზრდა და, მეორეც, ჩვილების სიკვდილიანობის შემცირება. ყველა ეს ერთი შეხედვით პოზიტიური მაჩვენებელი იწვევს ადამიანის გენოფონდის გაუარესებას. მედიცინის განვითარებამ განაპირობა ქრონიკული დაავადებების ზრდა და გენეტიკური ტვირთის დაგროვება ხანდაზმულ ადამიანებში, რომლებსაც ჯერ კიდევ აქვთ შთამომავლობის წარმოშობის უნარი, ხოლო სიცოცხლისუნარიანობის დაბალი მაჩვენებლების მქონე ბავშვების მოვლის შედეგად ჩვენ ვიღებთ ჯანმრთელობის დაბალი დონის მქონე ადამიანს.
ევგენიკური მოძრაობის ძირითადი იდეა შეიძლება განისაზღვროს ფრაზით - დაავადებულ ადამიანს ჯანმრთელი შთამომავლობა არ შეიძლება ეყოლოს.
ევგენიკის იდეოლოგები გვთავაზობენ ადამიანის გენოფონდის გადაგვარების მოვლენების წინააღმდეგ ბრძოლას, ბუნებრივი შერჩევის შეცვლას ხელოვნური (სოციალური) შერჩევით .
ევგენისტები გვაფრთხილებენ, რომ აუცილებელია ჩვენი სიტუაციის გაცნობიერება ფიზიკურ სამყაროში - როგორც ბიოლოგიური არსებების. მათი აზრით, თუ გვინდა გადავრჩეთ როგორც სახეობა და მოვიპოვოთ უფრო მაღალი ფილოსოფიური მნიშვნელობა, ვიდრე სხვა ცხოველებმა, სხვა არჩევანი არ გვაქვს, გარდა იმისა, რომ ჩვენი ქცევა დავუქვემდებაროთ მომავალი თაობების ინტერესებს და დავარეგულიროთ შობადობა იმ პრინციპების ხელმძღვანელობით, რომლებიც უდაოა ყველა სხვა ბიოლოგიური სახეობებისთვის, ანუ, ბუნებრივი შერჩევის სამეცნიერო შერჩევით შეცვლა [2]. ევგენიკის მამა, სერ ფრენსის გალტონი, წერდა: „რასაც ბუნება ბრმად, ნელა და დაუნდობლად აკეთებს, ადამიანს შეუძლია ფრთხილად, სწრაფად და ჰუმანურად გააკეთოს ... ამ მიმართულებით მუშაობა - მისი მოვალეობაა“. [8, გვ. 45].
დღეს კლასიკური მედიცინა ძირითადად ზრუნავს უკვე ცოცხალ ადამიანებზე, ხოლო ევგენიკა - მომავალი თაობების კეთილდღეობისთვის. არსებობს ევგენიკის ორი სახეობა - ნეგატიური და პოზიტიური ევგენიკა. პოზიტიური ევგენიკის მიზანია შობადობის ზრდა გენეტიკურად სრულფასოვან ადამიანებსა და ინდივიდებში, რომლებსაც ზეშესაძლებლობები გააჩნია, ფინანსური სტიმულირების, მიზნობრივი დემოგრაფიული ანალიზის, ხელოვნური განაყოფიერების, კვერცხუჯრედების გადანერგვის, კლონირების გზით და ა.შ.
ნეგატიური ევგენიკა, რომელიც მიმართულია შობადობის შემცირებაზე გენეტიკურად არასრულყოფილთა შორის ოჯახური კონსულტაციების გზით, ვარაუდობს, კერძოდ, ორსულობის დროულად შეწყვეტას, სტერილიზაციას ან ევთანაზიას.
მაგრამ თანამედროვე ბიოტექნოლოგიები ნიველირებენ საზღვრებს პოზიტიურ და ნეგატიურ ევგენიკას შორის.
ევგენიკა ძირითადად ნეგატიურ მიმართულებას ავითარებდა, რომელიც ატარებდა დისკრიმინაციულ ხასიათს. ამჟამად შეიძლება საუბარი ევგენიკური მოძრაობისადმი ინტერესის ახალი რაუნდის შესახებ. ეს, პირველ რიგში, დაკავშირებულია ბიოტექნოლოგიების - ბიოსამედიცინო ევგენიკის განვითარებასთან.
ცხადია, რომ დღეს ევგენიკა უნდა ხელმძღვანელობდეს თანამედროვე ბიოეთიკური მოთხოვნებით, რომლის თანახმადაც კონკრეტული ადამიანის ინტერესები უფრო მაღლა დგას, ვიდრე სახელმწიფოსა და მეცნიერების ინტერესები, აუცილებელია პაციენტებისა და ექსპერიმენტებში მონაწილეთა უფლებების დაცვა ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებისას. ამრიგად, ბიოსამედიცინო ევგენიკა შეიძლება ჩაითვალოს ლიბერალურ ევგენიკად.
ი.ვ. ჰენის აზრით, „თანამედროვე ევგენიკა ლიბერალური ევგენიკაა, რომელიც ორიენტირებულია არა რასის ან სახელმწიფოს აბსტრაქტულ ინტერესებზე, არამედ ცალკეული მოქალაქეების შეხედულებებზე იმის შესახებ, თუ როგორი შვილის ნახვა სურთ. ამრიგად, ჩვენ გვერდს ვუვლით ევგენიკის ტრადიციული კრიტიკის საკითხის მაქსიმალურ ფორმულირებას, რომელიც ეფუძნება იმას, რომ ევგენიკური პროექტის განხორციელებისთვის აუცილებელია პირველ რიგში გაირკვეს „ადამიანის“ ცნების ზუსტი მნიშვნელობა და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიქმნას გარკვეული აბსტრაქტული იდეალი“ [6]. ეს კარდინალურად განსხვავდება კლასიკური ევგენიკის იდეებისგან, რომელთა მიზანი იყო ერების გენოფონდის გაუმჯობესება. ბიოსამედიცინო ევგენიკა აკმაყოფილებს კონკრეტული ადამიანის, ოჯახის მოთხოვნებს უფრო სრულყოფილი შვილების გაჩენის კუთხით. ამავე დროს, ამ პროექტების რეალიზაციისთვის არ იქმნება ხელოვნური პირობები, არ ირღვევა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის ფარგლებში არჩევანის თავისუფლება.
რა თქმა უნდა, დღეს პრაქტიკაში რეალიზებულია ბიოტექნოლოგიების მხოლოდ ნაწილი, რომელსაც შეუძლია მოსახლეობის გენოფონდის გაუმჯობესება. უფრო ქმედითი ტექნოლოგიები იმყოფება განვითარების, ტესტირების ან დანერგვის ეტაპზე.
ბიოსამედიცინო ევგენიკის თანამედროვე პრაქტიკებად შეიძლება ჩაითვალოს:
- განვითარების დეფექტების მქონე ბავშვების ევგენიკური ევთანაზია;
- გამოვლენილი დეფექტების საფუძველზე ხელოვნური აბორტები პრენატალური დიაგნოზის დროს;
- ახალშობილთა ტოტალური სკრინინგი გენეტიკურ დეფექტებზე, ხოლო ამ დეფექტების შემდგომი კორექცია მათ საშუალებას აძლევს იცოცხლონ რეპროდუქციულ ასაკამდე;
- ოჯახის დაგეგმვა რეკომენდაციებით, რათა გენოდეფექტების მატარებლებმა თავიდან აიცილონ შვილოსნობის უნარი;
- ახალგაზრდების ბიომეტრიული შემოწმება ჯანმრთელობის დონის, ფიზიკური განვითარების, მემკვიდრეობითი დეფექტების დადგენის მიზნით, რომლებიც ვლინდება გვიან ასაკში;
- გენეტიკურად ჯანმრთელი ადამიანების სპერმისა და კვერცხუჯრედის ბანკის შედგენა.
გარდა ამისა პერსპექტიულ ღონისძიებებს შეიძლება მიეკუთვნებოდეს:
- გენური თერაპია (ორგანიზმში გენების შეყვანა, რომლებიც ავსებენ „გატეხილი“ გენების პროდუქციას);
- კვერცხუჯრედის გენომის კორექტირება იმპლანტაციამდე;
- რეპროდუქციული კლონირება (ჯანმრთელი მშობელის სომატური უჯრედის ბირთვის იმპლანტაცია, თუ მეორე გენური დეფექტების მატარებელია);
- თერაპიული კლონირება (კლონების მოხმარება ორგანოთა ტრანსპლანტაციისთვის);
- სუროგატული დედობის ფართო გამოყენება.
პრენატალური დიაგნოსტიკა და ხელოვნური აბორტი, როგორც ევგენიკური ტექნოლოგიები, მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან. პრენატალური დიაგნოსტიკა, რომლის მიზანია მშობიარობამდე ემბრიონებსა და ნაყოფში მემკვიდრეობითი და თანდაყოლილი პათოლოგიების გამოვლენა, წარმოადგენს უშუალო მითითებას ორსულობის ნაადრევ შეწყვეტაზე.
ჩვენს ქვეყანაში, ყველა ორსული ქალი ვალდებულია ორსულობის გარკვეულ პერიოდში გაიაროს ულტრაბგერითი გამოკვლევა. თუ ექიმებს გაუჩნდებათ ნაყოფის პათოლოგიის ეჭვი, ჩატარდება დიაგნოსტიკის უფრო ინვაზიური მეთოდები.
პრენატალური დიაგნოსტიკა ნამდვილად აშკარა ევგენიკურ ხასიათს ატარებს, რადგან აბორტთან ერთად მიმართულია გენეტიკური ტვირთის შემცირებაზე მთლიანად პოპულაციაში.
დღეს ჩვენს ქვეყანაში აღნიშნული ევგენიკური ტექნოლოგიები შედის ჩვილ ბავშვთა სიკვდილიანობის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელმწიფო პროგრამაში და აღიარებულია, როგორც მაღალრენტაბელური. ასე რომ, „პრენატალურ დიაგნოსტიკაზე დახარჯული თითოეული რუბლის ანაზღაურება მინიმუმ 9-10 რუბლს შეადგენს. საკმარისია აღინიშნოს, რომ დაუნის დაავადებით მხოლოდ ერთი ბავშვის შენახვა სახელმწიფოს მინიმუმ 150 000 რუბლი უჯდება, რომლის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა დაახლოებით 26 წელს შეადგენს!“ [3, გვ. 49].
მაღალშემოსავლიანი შეიძლება ყოფილიყო ევთანაზიის ლეგალიზება, როგორც ევგენიკური პროექტის რეალიზაცია. მაგრამ ამ შემთხვევაში, საქმე სხვაგვარადაა.
ეჭვგარეშეა, რომ ევგენიკასა და სიკვდილის უფლებაზე მოძრაობას შორის არსებობს მჭიდრო კავშირი: ისინი გამომდინარეობენ რწმენიდან, რომ სიცოცხლის ღირებულება არა სიცოცხლეშია როგორც ასეთში, არამედ მის ხარისხში. თუმცა ევგენიკასთან მიმართებაში უფრო საუბარია მხოლოდ ბავშვთა ევთანაზიაზე, რადგან მოზრდილი ადამიანები, რომლებსაც აქვთ განუკურნებელი დაავადებები, უკვე გამოვიდნენ რეპროდუქციული ასაკიდან და არანაირ მემკვიდრეობაზე არც კი იფიქრებენ. მაგალითად, პირველად 2014 წელს ბავშვთა ევთანაზია ბელგიაში დაკანონდა.
თანამედროვე პირობებში რუსეთში ევგენიკური ევთანაზიის დაკანონება საკმაოდ პრობლემურია, რადგან საზოგადოება არ არის მზად ამ მიმართულებით კონკრეტული ნაბიჯების გადასადგმელად: არც მორალურად, არც მატერიალურად. ევთანაზიის ლეგალიზაციის ერთ-ერთი მთავარი პირობა უნდა იყოს ის, რომ საზოგადოებამ მიაღწიოს ისეთ დონეს, როდესაც ეკონომიკური ფაქტორი მთლიანად გამოირიცხება გამოყენების შესაძლო მიზეზების ჩამონათვალიდან.
განსაკუთრებული მნიშვნელობა ევგენიკურ მოძრაობაში ახლო მომავალში ექნება ყველაზე რევოლუციურ ბიოტექნოლოგიას - გენურ ინჟინერიას. უკვე დღეს, ახალი რეპროდუქციული ტექნოლოგიების გამოყენებით შესაძლებელია ბავშვის სქესის არჩევა, მისი ფენოტიპის დაგეგმვა. გენური ინჟინერია გენების მანიპულირებით ძალიან მალე შეძლებს ინტელექტუალური, ფიზიკური შესაძლებლობების დადგენას, ადამიანის პიროვნების ჩამოყალიბებას ბიოლოგიური კომპონენტების ხარჯზე.
ადამიანის ასეთი კონსტრუირება უამრავ საფრთხეს შეიცავს, რომლის შესახებ მხოლოდ გაფიქრება შეიძლება. რადგან დღეს, კაცობრიობის ისტორიაში პირველად, გენურ ინჟინერიას ნამდვილად აქვს საშუალება, რომელიც „იძლევა პრინციპში და ეთიკური ჩარჩოების შემოვლის გზით განახორციელოს ადამიანების სელექცია. ახალი ტექნიკა იძლევა ძველი ეთიკური წინააღმდეგობებისთვის გვერდის ავლების ან მათი ირაციონალური წინააღმდეგობის გადალახვის საშუალებას. ადამიანის სახეობის გაუმჯობესება ტექნიკურად განხორციელებად სფეროში ხვდება და ესაზღვრება დამნაშავეობის სფეროს. ეს პერსპექტივები, რეპროდუქციული ტექნიკისა და გენეტიკის სწრაფი პროგრესის გათვალისწინებით, იძენს აქამდე უცნობი საზოგადოების აქტუალობას“. [9, გვ. 15].
თანამედროვე ევგენიკური მოძრაობა აწყდება ეთიკური პრობლემების მთელ რიგს. მთავარი მათ შორის, პირველ რიგში, არის საკითხი გამრავლების ბუნებრივ მსვლელობაში ჩარევის დაშვების შესახებ, და მეორეც, ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის არჩევის პრობლემა, რომელსაც ანდობენ კაცობრიობის სელექციის საკითხების გადაჭრას, ანუ ვინ იმსახურებს შემდგომ სიცოცხლეს და ვინ არა, ვის მისცემენ შთამომავლობის ყოლის უფლებას და ვის უარს ეტყვიან ამ უფლებაზე.
როგორ უნდა განისაზღვროს კრიტერიუმი, რომლის მიხედვითაც მოხდება ადამიანების შერჩევა, რომლებსაც უარს ეტყვიან გამრავლებაზე? როგორია ის ზუსტი ნიშნები, რომლის საფუძველზეც შეიძლება განვასხვავოთ „შეუწყობელი“, „აგრეგირების“ან „ევთანაზიის“ ღირსი?
ასევე ყოველთვის იქნება არასასიამოვნო საკითხი: ეს არის წუნდებული პირების ბედი: მათ ისევე უნდა მოექცნენ, როგორც სანაშენო საქონლის უპერსპექტივო ნამატს, და არ დავივიწყოთ უმაღლესი საზოგადოებრივი სიკეთის შესახებ, თუ ადამიანის ღირებულება გამოითვლება გარკვეული კრიტერიუმების მიხედვით, რომელიც განსხვავდება დანარჩენი ცხოველთა სამყაროსგან და დაუშვებლად მიიჩნევს საზოგადოებისთვის უსარგებლო მოქალაქეების უტილიზაციას [6].
იურგენ ჰაბერმასი წიგნში „ადამიანის ბუნების მომავალი. ლიბერალური ევგენიკისკენ მიმავალ გზაზე“ აკეთებს დასკვნას, რომ „ევგენიკურ ჩარევებს, რომლებიც ცვლიან გენურ სტრუქტურას, შეუძლიათ ჩვენი მორალური გამოცდილების მთელი სტრუქტურის შეცვლა“ [5, გვ. 11].
ფილოსოფოსი ასევე სვამს შემდეგ კითხვებს: „შეგვიძლია თუ არა საკუთარი თავი განვიხილოთ, როგორც ჩვენი ცხოვრების ისტორიის პასუხისმგებელი ავტორები, და პატივი ვცეთ სხვა ადამიანებს, როგორც „წარმოშობით ჩვენს თანასწორს?“; „შეგვიძლია თუ არა განვიხილოთ სახეობის გენეტიკური თვითტრანსფორმაცია, როგორც კონკრეტული ადამიანის ავტონომიის ზრდის საშუალება, თუ ამ გზაზე ჩვენ შევარყევთ პიროვნებების თვითგაგებას, რომლებიც საკუთარ ცხოვრებას ეწევიან და ერთმანეთის თანაბარი პატივისცემით ექცევიან?“ [5, გვ. 11–12].
უნდა ვაღიაროთ, რომ თანამედროვე ევგენიკური ბიოტექნოლოგიების გამოყენების საკითხი ღრმად პოლიტიზირებულია.
„თანამედროვე ევგენიკები, - წერს პ. ვაინგარტი, - ხელს უწყობდნენ თავისი დისციპლინის პოლიტიზაციას (დაახლოებით 60-იანი წლებიდან) იგივე შეცდომის საფუძველზე, რომელშიც ისინი ძველ ევგენიკებს ადანაშაულებდნენ. ისინი კვლავ უფრო მეტს დაპირდნენ, ვიდრე ამის საშუალებას ცოდნა აძლევდა, და ეს კვლავ გულისხმობდა პასუხისმგებლობის აღებას კაცობრიობის გაუმჯობესებაზე, ამჯერად უშუალო ჩარევის გზით მემკვიდრეობის მიღების პროცესში, ანუ ისინი იღებდნენ ვალდებულებას მართონ ადამიანის ევოლუცია რაციონალური ცოდნის საფუძველზე“ [9, გვ. 651].
ამ სიტუაციას ადასტურებენ ბიოეთეტიკის სფეროში წამყვანი რუსი ექსპერტები, ფილოსოფოსები ბ.გ. იუდინი და პ.დ. ტიშჩენკო. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ, მაგალითად, პროექტი „ადამიანის გენომი“ უნიკალურია არა მხოლოდ თავისი მასშტაბებით, არამედ იმ სპეციფიკური გაგებითაც, რომ „პირველად ამგვარი გრანდიოზული საბუნებისმეტყველო კვლევების განხორციელება ხდება ერთდროულად იმ მორალური და სამართლებრივი პრობლემების შემუშავებით, რომლებიც წარმოიქმნება ან შეიძლება წარმოიშვას კვლევის პროცესში ან მისი შედეგების პრაქტიკულ დანართებთან კავშირში“ [7, გვ. 9]. ასევე: „პროექტი „ადამიანის გენომი“ ქმნის უაღრესად მნიშვნელოვან პრეცედენტს მეცნიერების განვითარებისა და საზოგადოებასთან მისი ურთიერთქმედებისთვის, რადგან ამ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი საერთაშორისო სამეცნიერო პროექტის რეალიზაცია მიმდინარეობს მისი შემუშავების სოციალური შედეგების კვლევებთან ერთდროულად, არამედ ხშირად ფინანსირდება იმავე წყაროდან“ [4, გვ. 12].
თავად საჯარო აღიარების ფაქტი, რომ დაფინანსებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს სამეცნიერო კვლევის მიმდინარეობაზე, ასევე არის მეცნიერების სტრუქტურაში სერიოზული ცვლილებების მაჩვენებელი, რომელსაც პ.დ. ტიშჩენკო „აჯამებს „სხვა მეცნიერების“ ცნებაში, პარადოქსულად აერთიანებს ფუნდამენტურ კვლევებს, კომერციულ საქმიანობას და შოუ-ბიზნესს“ [4, გვ. 17].
ამრიგად, ბიოსამედიცინო ევგენიკა სხვადასხვა სახეობის საფრთხის მატარებელია: ბიოლოგიურის, რომელიც გენეტიკური მრავალფეროვნების შემცირების შედეგებთან ასოცირდება, „სოციალური“ შიში - შიში იმისა, რომ გახდები სახელმწიფო თვითნებობის მსხვერპლი, და ეთიკური - მორალური განსჯის და ზნეობრივი ქცევის ტრანსფორმაცია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ბიოეთიკური მოძრაობის მნიშვნელობა მდგომარეობს სუბიექტების სოციალური პასუხისმგებლობის და უსაფრთხო ქცევის ახსნისა და კონსტრუირების გარკვეულ პოზიციაში, თავისთავადობის და თვითიდენტიფიკაციის სხვა ტიპების ჩამოყალიბების პირობებში, ცხოვრების ახალი „ტექნიკების“, ბიოტექნოლოგიების უახლესი „პროდუქტების“ მიერ წარმოქმნილი სოციალური რისკის ახალი ტიპების პირობებშ [1].
ბიოტექნოლოგიის განვითარება ინიციირებს თავისუფლებისადმი პატივისცემის პრინციპის დამატების აუცილებლობას ინდივიდის მთლიანობისა და ღირსების პატივისცემის პრინციპებით.
ლიტერატურის სია
რ.ნ. ბაშილოვი. სოციალური პასუხისმგებლობის პრობლემა ბიოეთიკის დისკურსში: ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატის დისერტაცია. ტვერი, 2005. 164 გვ.
დ. გლედი. ოცდამეერთე საუკუნის ევგენიკა. ადამიანის მომავალი ევოლუცია. მოსკოვი: ზახაროვი, 2005. 176 გვ.
პრენატალური დიაგნოსტიკა მეანობაში. თანამედროვე მდგომარეობა, მეთოდები და პერსპექტივები: მეთოდური სახელმძღვანელო/რუსეთის სამედიინო მეცნიერებათა აკადემიის დ.ო. ორის სახელობის მეანობისა და გინეკოლოგიის სამეცნიერ-კვლევითი ინსტიტუტი. სანქტ-პეტერბურგი: გამომცემლობა „ნლ“, 2002. 63 გვ.
პ.დ. ტიშჩენკო. ბიოძალაუფლება ბიოტექნოლოგიების ეპოქაში. მოსკოვი:რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტი, 2001. 177 გვ.
ი. ჰაბერმასი. ადამიანის ბუნების მომავალი. ლიბერალური ევგენიკის გზაზე. მოსკოვი: მთელი სამყარო, 2002. 144 გვ.
ი.ვ. ჰენი. ევგენიკური პროექტი: „pro“ და „contra“. მოსკოვი: რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტი, 2003. 252 გვ.
„ადამიანის გენომის“ პროექტის ეთიკური და სამართლებრივი ასპექტები. მოსკოვი: რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ბიოეთიკის რუსული ეროვნული კომიტეტი , 1998 190 გვ.
Galton F. Eugenics, Its Definition, Scope, and Aim // Sociological Papers. 1905. № 1. P. 45–50.
Weingart P., Kroll J., Bajertz К. Rasse. Blut u. Gene. Frankfurt a/M. 1988.
BIO-MEDICAL EUGENICS ON THE CONTEMPORARY STAGE OF HUMAN EVOLUTION
R.N. Bashilov, S.M. Bashilova
Tver State Medical Academy, Tver
The article examines the revival of eugenic ideas on the basis of contemporary biotechnology that can improve the biological potential of future generations. Attempting to describe the perspectives and concerns of contemporary science, it reveals the goals and problems of biomedical eugenics as specific for the contemporary stage of human evolution.
Keywords: eugenics, biotechnology, genetic engineering, euthanasia, abortion.
Об авторах:
რომან ნიკოლაევიჩ ბაშილოვი – ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატი, ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემიის ფილოსოფიის და ფსიქოლოგიის კათედრის დოცენტი ბიოეთიკის და სამშობლოს ისტორიის კურსებით. ტვერი. E-mail: bashilov.r@mail.ru
სვეტლანა მიხაილოვნა ბაშილოვა – ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატი, ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემიის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის და ჯანდაცვის კათედრის ასისტენტი მენეჯმენტის კურსით, ტვერი. E-mail: repina.c@mail.ru
Authors information:
BASHILOV Roman Nikolaevich – Ph.D., Assoc. Prof. of the Dept. of Philosophy and Psychology with the courses of Bio-ethics and Russian histo-ry, Tver State Medical Academy. E-mail: bashilov.r@mail.ru
BASHILOVA Svetlana Mikhailovna – Ph.D., Assistant Prof. of the Dept. of Public health and medicine with the course of medical institutions management, Tver State Medical Academy. E-mail: repina.c@mail.ru
https://www.youtube.com/watch?v=wvjJqIXYT1w
https://phys.org/news/2020-07-lightest-electromagnetic-shielding-material-world.html?fbclid=IwAR2dWSrK3njlF5jUwHpKSJBjPlNmiY5QxZWEtfE4jPEgqUdTb8smB_W_jq0
http://thefuelproject.org/
http://www.ncca.ru/events.text?filial=7&id=4462
https://www.youtube.com/watch?v=bg1QwVopcjA
https://www.youtube.com/watch?v=KjbEnJ0VCrw
https://34travel.me/post/disaster
https://www.vkcyprus.com/useful/9975-kak-spastis-ot-prirodnykh-kataklizmov
https://www.dw.com/ru/%D0%BA%D0%B0%D0%BA-%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA-%D0%BC%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D1%82-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%8F%D1%82%D1%8C-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0%D0%BC/a-37765021
https://echo.msk.ru/blog/diletant_ru/1973182-echo/
https://www.gazeta.ru/social/2019/10/06/12740773.shtml
http://aydarovskoe.ru/administratsiya/go-i-chs/deystviya-pri-stihiynyih-bedstviyah-avariyah-i-katastrofah
https://www.docsity.com/ru/prirodnye-kataklizmy-i-prirodnye-bedstviya-referat-po-ekologii/1093420/
https://ura.news/articles/1036273070
https://hi-tech.mail.ru/news/solnce_bezopasno/
https://regnum.ru/news/2913426.html
https://www.popmech.ru/technologies/44563-kak-perezhit-lyubuyu-katastrofu-s-minimalnymi-poteryami/
https://www.youtube.com/watch?v=gg_vxCkfG20
https://bgcrb.ru/okna/kakoi-budet-god-predskazaniya/
https://giropark.ru/livnevaya-kanalizaciya/chto-proishodit-s-zemlei-poslanie-kraiona-i-masterov-maiya-o.html
https://litresp.com/chitat/ru/%D0%91/boreev-georgij/shestaya-rasa-i-nibiru/87
В Канкуне обсужд
http://www.new.pdfm.ru/35istoriya/41790-4-chast-pervaya-vtoroe-solnce-net-religii-vishe-istini-fevralya-2013-goda-bolshinstvo-lyudey-zem.php
https://habr.com/ru/company/sberbank/blog/506058/
neurohive.io/ru
https://sial.iias.spb.su/files/intell.pdf
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
https://groups.google.com/forum/#!topic/lada.talk/zdjOFcCnc4Y
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
http://old.ihst.ru/journals/evolution/nomera/number13.pdf
http://techppe.ru/wp-content/uploads/2017/12/SPI_actual_2016.pdf
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
https://neurohive.io/ru/vidy-nejrosetej/meta-graph-metod-dlya-predskazaniya-svyazej-v-grafah-ot-uber-ai/
https://giropark.ru/livnevaya-kanalizaciya/chto-proishodit-s-zemlei-poslanie-kraiona-i-masterov-maiya-o.html
https://neurohive.io/ru/novosti/v-amazon-generirujut-sinteticheskie-gruppovye-snimki/
https://neurohive.io/ru/novosti/nejrosetevaya-model-ot-fair-dobavlyaet-cheloveka-na-fotografiju/
https://neurohive.io/ru/novosti/deepfacedrawing-nejroset-generiruet-izobrazheniya-ljudej-po-sketcham/
https://neurohive.io/ru/papers/nejroset-perevodit-zaprosy-na-estestvennom-yazyke-v-sql-zaprosy/
ბიოსამედიცინო ევგენიკა ადამიანის ევოლუციის თანამედროვე ეტაპზე
ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემია
გაანალიზებულია ევგენიკური იდეების აღორძინება თანამედროვე ბიოტექნოლოგიების დახმარებით, რომელსაც შეუძლია გააუმჯობესოს მომავალი თაობების ბიოლოგიური პოტენციალი. ნაჩვენებია ბიოსამედიცინო ევგენიკის მიზნები და პრობლემები, როგორც ადამიანის ევოლუციის თანამედროვე ეტაპი. გაკეთებულია თანამედროვე მეცნიერების პერსპექტივების და შიშების აღწერის მცდელობა.
საკვანძო სიტყვები: ევგენიკა, ბიოტექნოლოგიები, გენური ინჟინერია, ევთანაზია, აბორტი.
ამ თემის აქტუალობა განპირობებულია კაცობრიობის უსასრულო სურვილის - სრულყოს თავისი ინტელექტუალური და ფიზიკური თვისებები - რეალიზების ახალი შესაძლებლობებით.
თანამედროვე ბიოტექნოლოგიები და ჯანდაცვის პრაქტიკა ხელს უწყობს ევგენიკური მოძრაობის ძირითადი იდეების აღორძინებას.
შეგახსენებთ, რომ „ევგენიკის“ ცნება (ბერძნ.eugenes - „კარგი გვარი“, „ჯიშიანი“) ნიშნავს სწავლებას ხელოვნური სელექციის შესახებ ადამიანთან მიმართებაში, ასევე მისი მემკვიდრეობითი თვისებების გაუმჯობესების გზებს.
შეიძლება ითქვას, რომ ამჟამად, ადამიანის პოპულაციაში მნიშვნელოვნად შემცირდა ბუნებრივი შერჩევის როლი. მედიცინის მძლავრმა განვითარებამ განაპირობა, პირველ რიგში, სიცოცხლის ხანგრძლივობის გაზრდა და, მეორეც, ჩვილების სიკვდილიანობის შემცირება. ყველა ეს ერთი შეხედვით პოზიტიური მაჩვენებელი იწვევს ადამიანის გენოფონდის გაუარესებას. მედიცინის განვითარებამ განაპირობა ქრონიკული დაავადებების ზრდა და გენეტიკური ტვირთის დაგროვება ხანდაზმულ ადამიანებში, რომლებსაც ჯერ კიდევ აქვთ შთამომავლობის წარმოშობის უნარი, ხოლო სიცოცხლისუნარიანობის დაბალი მაჩვენებლების მქონე ბავშვების მოვლის შედეგად ჩვენ ვიღებთ ჯანმრთელობის დაბალი დონის მქონე ადამიანს.
ევგენიკური მოძრაობის ძირითადი იდეა შეიძლება განისაზღვროს ფრაზით - დაავადებულ ადამიანს ჯანმრთელი შთამომავლობა არ შეიძლება ეყოლოს.
ევგენიკის იდეოლოგები გვთავაზობენ ადამიანის გენოფონდის გადაგვარების მოვლენების წინააღმდეგ ბრძოლას, ბუნებრივი შერჩევის შეცვლას ხელოვნური (სოციალური) შერჩევით .
ევგენისტები გვაფრთხილებენ, რომ აუცილებელია ჩვენი სიტუაციის გაცნობიერება ფიზიკურ სამყაროში - როგორც ბიოლოგიური არსებების. მათი აზრით, თუ გვინდა გადავრჩეთ როგორც სახეობა და მოვიპოვოთ უფრო მაღალი ფილოსოფიური მნიშვნელობა, ვიდრე სხვა ცხოველებმა, სხვა არჩევანი არ გვაქვს, გარდა იმისა, რომ ჩვენი ქცევა დავუქვემდებაროთ მომავალი თაობების ინტერესებს და დავარეგულიროთ შობადობა იმ პრინციპების ხელმძღვანელობით, რომლებიც უდაოა ყველა სხვა ბიოლოგიური სახეობებისთვის, ანუ, ბუნებრივი შერჩევის სამეცნიერო შერჩევით შეცვლა [2]. ევგენიკის მამა, სერ ფრენსის გალტონი, წერდა: „რასაც ბუნება ბრმად, ნელა და დაუნდობლად აკეთებს, ადამიანს შეუძლია ფრთხილად, სწრაფად და ჰუმანურად გააკეთოს ... ამ მიმართულებით მუშაობა - მისი მოვალეობაა“. [8, გვ. 45].
დღეს კლასიკური მედიცინა ძირითადად ზრუნავს უკვე ცოცხალ ადამიანებზე, ხოლო ევგენიკა - მომავალი თაობების კეთილდღეობისთვის. არსებობს ევგენიკის ორი სახეობა - ნეგატიური და პოზიტიური ევგენიკა. პოზიტიური ევგენიკის მიზანია შობადობის ზრდა გენეტიკურად სრულფასოვან ადამიანებსა და ინდივიდებში, რომლებსაც ზეშესაძლებლობები გააჩნია, ფინანსური სტიმულირების, მიზნობრივი დემოგრაფიული ანალიზის, ხელოვნური განაყოფიერების, კვერცხუჯრედების გადანერგვის, კლონირების გზით და ა.შ.
ნეგატიური ევგენიკა, რომელიც მიმართულია შობადობის შემცირებაზე გენეტიკურად არასრულყოფილთა შორის ოჯახური კონსულტაციების გზით, ვარაუდობს, კერძოდ, ორსულობის დროულად შეწყვეტას, სტერილიზაციას ან ევთანაზიას.
მაგრამ თანამედროვე ბიოტექნოლოგიები ნიველირებენ საზღვრებს პოზიტიურ და ნეგატიურ ევგენიკას შორის.
ევგენიკა ძირითადად ნეგატიურ მიმართულებას ავითარებდა, რომელიც ატარებდა დისკრიმინაციულ ხასიათს. ამჟამად შეიძლება საუბარი ევგენიკური მოძრაობისადმი ინტერესის ახალი რაუნდის შესახებ. ეს, პირველ რიგში, დაკავშირებულია ბიოტექნოლოგიების - ბიოსამედიცინო ევგენიკის განვითარებასთან.
ცხადია, რომ დღეს ევგენიკა უნდა ხელმძღვანელობდეს თანამედროვე ბიოეთიკური მოთხოვნებით, რომლის თანახმადაც კონკრეტული ადამიანის ინტერესები უფრო მაღლა დგას, ვიდრე სახელმწიფოსა და მეცნიერების ინტერესები, აუცილებელია პაციენტებისა და ექსპერიმენტებში მონაწილეთა უფლებების დაცვა ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებისას. ამრიგად, ბიოსამედიცინო ევგენიკა შეიძლება ჩაითვალოს ლიბერალურ ევგენიკად.
ი.ვ. ჰენის აზრით, „თანამედროვე ევგენიკა ლიბერალური ევგენიკაა, რომელიც ორიენტირებულია არა რასის ან სახელმწიფოს აბსტრაქტულ ინტერესებზე, არამედ ცალკეული მოქალაქეების შეხედულებებზე იმის შესახებ, თუ როგორი შვილის ნახვა სურთ. ამრიგად, ჩვენ გვერდს ვუვლით ევგენიკის ტრადიციული კრიტიკის საკითხის მაქსიმალურ ფორმულირებას, რომელიც ეფუძნება იმას, რომ ევგენიკური პროექტის განხორციელებისთვის აუცილებელია პირველ რიგში გაირკვეს „ადამიანის“ ცნების ზუსტი მნიშვნელობა და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიქმნას გარკვეული აბსტრაქტული იდეალი“ [6]. ეს კარდინალურად განსხვავდება კლასიკური ევგენიკის იდეებისგან, რომელთა მიზანი იყო ერების გენოფონდის გაუმჯობესება. ბიოსამედიცინო ევგენიკა აკმაყოფილებს კონკრეტული ადამიანის, ოჯახის მოთხოვნებს უფრო სრულყოფილი შვილების გაჩენის კუთხით. ამავე დროს, ამ პროექტების რეალიზაციისთვის არ იქმნება ხელოვნური პირობები, არ ირღვევა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის ფარგლებში არჩევანის თავისუფლება.
რა თქმა უნდა, დღეს პრაქტიკაში რეალიზებულია ბიოტექნოლოგიების მხოლოდ ნაწილი, რომელსაც შეუძლია მოსახლეობის გენოფონდის გაუმჯობესება. უფრო ქმედითი ტექნოლოგიები იმყოფება განვითარების, ტესტირების ან დანერგვის ეტაპზე.
ბიოსამედიცინო ევგენიკის თანამედროვე პრაქტიკებად შეიძლება ჩაითვალოს:
- განვითარების დეფექტების მქონე ბავშვების ევგენიკური ევთანაზია;
- გამოვლენილი დეფექტების საფუძველზე ხელოვნური აბორტები პრენატალური დიაგნოზის დროს;
- ახალშობილთა ტოტალური სკრინინგი გენეტიკურ დეფექტებზე, ხოლო ამ დეფექტების შემდგომი კორექცია მათ საშუალებას აძლევს იცოცხლონ რეპროდუქციულ ასაკამდე;
- ოჯახის დაგეგმვა რეკომენდაციებით, რათა გენოდეფექტების მატარებლებმა თავიდან აიცილონ შვილოსნობის უნარი;
- ახალგაზრდების ბიომეტრიული შემოწმება ჯანმრთელობის დონის, ფიზიკური განვითარების, მემკვიდრეობითი დეფექტების დადგენის მიზნით, რომლებიც ვლინდება გვიან ასაკში;
- გენეტიკურად ჯანმრთელი ადამიანების სპერმისა და კვერცხუჯრედის ბანკის შედგენა.
გარდა ამისა პერსპექტიულ ღონისძიებებს შეიძლება მიეკუთვნებოდეს:
- გენური თერაპია (ორგანიზმში გენების შეყვანა, რომლებიც ავსებენ „გატეხილი“ გენების პროდუქციას);
- კვერცხუჯრედის გენომის კორექტირება იმპლანტაციამდე;
- რეპროდუქციული კლონირება (ჯანმრთელი მშობელის სომატური უჯრედის ბირთვის იმპლანტაცია, თუ მეორე გენური დეფექტების მატარებელია);
- თერაპიული კლონირება (კლონების მოხმარება ორგანოთა ტრანსპლანტაციისთვის);
- სუროგატული დედობის ფართო გამოყენება.
პრენატალური დიაგნოსტიკა და ხელოვნური აბორტი, როგორც ევგენიკური ტექნოლოგიები, მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან. პრენატალური დიაგნოსტიკა, რომლის მიზანია მშობიარობამდე ემბრიონებსა და ნაყოფში მემკვიდრეობითი და თანდაყოლილი პათოლოგიების გამოვლენა, წარმოადგენს უშუალო მითითებას ორსულობის ნაადრევ შეწყვეტაზე.
ჩვენს ქვეყანაში, ყველა ორსული ქალი ვალდებულია ორსულობის გარკვეულ პერიოდში გაიაროს ულტრაბგერითი გამოკვლევა. თუ ექიმებს გაუჩნდებათ ნაყოფის პათოლოგიის ეჭვი, ჩატარდება დიაგნოსტიკის უფრო ინვაზიური მეთოდები.
პრენატალური დიაგნოსტიკა ნამდვილად აშკარა ევგენიკურ ხასიათს ატარებს, რადგან აბორტთან ერთად მიმართულია გენეტიკური ტვირთის შემცირებაზე მთლიანად პოპულაციაში.
დღეს ჩვენს ქვეყანაში აღნიშნული ევგენიკური ტექნოლოგიები შედის ჩვილ ბავშვთა სიკვდილიანობის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელმწიფო პროგრამაში და აღიარებულია, როგორც მაღალრენტაბელური. ასე რომ, „პრენატალურ დიაგნოსტიკაზე დახარჯული თითოეული რუბლის ანაზღაურება მინიმუმ 9-10 რუბლს შეადგენს. საკმარისია აღინიშნოს, რომ დაუნის დაავადებით მხოლოდ ერთი ბავშვის შენახვა სახელმწიფოს მინიმუმ 150 000 რუბლი უჯდება, რომლის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა დაახლოებით 26 წელს შეადგენს!“ [3, გვ. 49].
მაღალშემოსავლიანი შეიძლება ყოფილიყო ევთანაზიის ლეგალიზება, როგორც ევგენიკური პროექტის რეალიზაცია. მაგრამ ამ შემთხვევაში, საქმე სხვაგვარადაა.
ეჭვგარეშეა, რომ ევგენიკასა და სიკვდილის უფლებაზე მოძრაობას შორის არსებობს მჭიდრო კავშირი: ისინი გამომდინარეობენ რწმენიდან, რომ სიცოცხლის ღირებულება არა სიცოცხლეშია როგორც ასეთში, არამედ მის ხარისხში. თუმცა ევგენიკასთან მიმართებაში უფრო საუბარია მხოლოდ ბავშვთა ევთანაზიაზე, რადგან მოზრდილი ადამიანები, რომლებსაც აქვთ განუკურნებელი დაავადებები, უკვე გამოვიდნენ რეპროდუქციული ასაკიდან და არანაირ მემკვიდრეობაზე არც კი იფიქრებენ. მაგალითად, პირველად 2014 წელს ბავშვთა ევთანაზია ბელგიაში დაკანონდა.
თანამედროვე პირობებში რუსეთში ევგენიკური ევთანაზიის დაკანონება საკმაოდ პრობლემურია, რადგან საზოგადოება არ არის მზად ამ მიმართულებით კონკრეტული ნაბიჯების გადასადგმელად: არც მორალურად, არც მატერიალურად. ევთანაზიის ლეგალიზაციის ერთ-ერთი მთავარი პირობა უნდა იყოს ის, რომ საზოგადოებამ მიაღწიოს ისეთ დონეს, როდესაც ეკონომიკური ფაქტორი მთლიანად გამოირიცხება გამოყენების შესაძლო მიზეზების ჩამონათვალიდან.
განსაკუთრებული მნიშვნელობა ევგენიკურ მოძრაობაში ახლო მომავალში ექნება ყველაზე რევოლუციურ ბიოტექნოლოგიას - გენურ ინჟინერიას. უკვე დღეს, ახალი რეპროდუქციული ტექნოლოგიების გამოყენებით შესაძლებელია ბავშვის სქესის არჩევა, მისი ფენოტიპის დაგეგმვა. გენური ინჟინერია გენების მანიპულირებით ძალიან მალე შეძლებს ინტელექტუალური, ფიზიკური შესაძლებლობების დადგენას, ადამიანის პიროვნების ჩამოყალიბებას ბიოლოგიური კომპონენტების ხარჯზე.
ადამიანის ასეთი კონსტრუირება უამრავ საფრთხეს შეიცავს, რომლის შესახებ მხოლოდ გაფიქრება შეიძლება. რადგან დღეს, კაცობრიობის ისტორიაში პირველად, გენურ ინჟინერიას ნამდვილად აქვს საშუალება, რომელიც „იძლევა პრინციპში და ეთიკური ჩარჩოების შემოვლის გზით განახორციელოს ადამიანების სელექცია. ახალი ტექნიკა იძლევა ძველი ეთიკური წინააღმდეგობებისთვის გვერდის ავლების ან მათი ირაციონალური წინააღმდეგობის გადალახვის საშუალებას. ადამიანის სახეობის გაუმჯობესება ტექნიკურად განხორციელებად სფეროში ხვდება და ესაზღვრება დამნაშავეობის სფეროს. ეს პერსპექტივები, რეპროდუქციული ტექნიკისა და გენეტიკის სწრაფი პროგრესის გათვალისწინებით, იძენს აქამდე უცნობი საზოგადოების აქტუალობას“. [9, გვ. 15].
თანამედროვე ევგენიკური მოძრაობა აწყდება ეთიკური პრობლემების მთელ რიგს. მთავარი მათ შორის, პირველ რიგში, არის საკითხი გამრავლების ბუნებრივ მსვლელობაში ჩარევის დაშვების შესახებ, და მეორეც, ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის არჩევის პრობლემა, რომელსაც ანდობენ კაცობრიობის სელექციის საკითხების გადაჭრას, ანუ ვინ იმსახურებს შემდგომ სიცოცხლეს და ვინ არა, ვის მისცემენ შთამომავლობის ყოლის უფლებას და ვის უარს ეტყვიან ამ უფლებაზე.
როგორ უნდა განისაზღვროს კრიტერიუმი, რომლის მიხედვითაც მოხდება ადამიანების შერჩევა, რომლებსაც უარს ეტყვიან გამრავლებაზე? როგორია ის ზუსტი ნიშნები, რომლის საფუძველზეც შეიძლება განვასხვავოთ „შეუწყობელი“, „აგრეგირების“ან „ევთანაზიის“ ღირსი?
ასევე ყოველთვის იქნება არასასიამოვნო საკითხი: ეს არის წუნდებული პირების ბედი: მათ ისევე უნდა მოექცნენ, როგორც სანაშენო საქონლის უპერსპექტივო ნამატს, და არ დავივიწყოთ უმაღლესი საზოგადოებრივი სიკეთის შესახებ, თუ ადამიანის ღირებულება გამოითვლება გარკვეული კრიტერიუმების მიხედვით, რომელიც განსხვავდება დანარჩენი ცხოველთა სამყაროსგან და დაუშვებლად მიიჩნევს საზოგადოებისთვის უსარგებლო მოქალაქეების უტილიზაციას [6].
იურგენ ჰაბერმასი წიგნში „ადამიანის ბუნების მომავალი. ლიბერალური ევგენიკისკენ მიმავალ გზაზე“ აკეთებს დასკვნას, რომ „ევგენიკურ ჩარევებს, რომლებიც ცვლიან გენურ სტრუქტურას, შეუძლიათ ჩვენი მორალური გამოცდილების მთელი სტრუქტურის შეცვლა“ [5, გვ. 11].
ფილოსოფოსი ასევე სვამს შემდეგ კითხვებს: „შეგვიძლია თუ არა საკუთარი თავი განვიხილოთ, როგორც ჩვენი ცხოვრების ისტორიის პასუხისმგებელი ავტორები, და პატივი ვცეთ სხვა ადამიანებს, როგორც „წარმოშობით ჩვენს თანასწორს?“; „შეგვიძლია თუ არა განვიხილოთ სახეობის გენეტიკური თვითტრანსფორმაცია, როგორც კონკრეტული ადამიანის ავტონომიის ზრდის საშუალება, თუ ამ გზაზე ჩვენ შევარყევთ პიროვნებების თვითგაგებას, რომლებიც საკუთარ ცხოვრებას ეწევიან და ერთმანეთის თანაბარი პატივისცემით ექცევიან?“ [5, გვ. 11–12].
უნდა ვაღიაროთ, რომ თანამედროვე ევგენიკური ბიოტექნოლოგიების გამოყენების საკითხი ღრმად პოლიტიზირებულია.
„თანამედროვე ევგენიკები, - წერს პ. ვაინგარტი, - ხელს უწყობდნენ თავისი დისციპლინის პოლიტიზაციას (დაახლოებით 60-იანი წლებიდან) იგივე შეცდომის საფუძველზე, რომელშიც ისინი ძველ ევგენიკებს ადანაშაულებდნენ. ისინი კვლავ უფრო მეტს დაპირდნენ, ვიდრე ამის საშუალებას ცოდნა აძლევდა, და ეს კვლავ გულისხმობდა პასუხისმგებლობის აღებას კაცობრიობის გაუმჯობესებაზე, ამჯერად უშუალო ჩარევის გზით მემკვიდრეობის მიღების პროცესში, ანუ ისინი იღებდნენ ვალდებულებას მართონ ადამიანის ევოლუცია რაციონალური ცოდნის საფუძველზე“ [9, გვ. 651].
ამ სიტუაციას ადასტურებენ ბიოეთეტიკის სფეროში წამყვანი რუსი ექსპერტები, ფილოსოფოსები ბ.გ. იუდინი და პ.დ. ტიშჩენკო. ისინი მიიჩნევდნენ, რომ, მაგალითად, პროექტი „ადამიანის გენომი“ უნიკალურია არა მხოლოდ თავისი მასშტაბებით, არამედ იმ სპეციფიკური გაგებითაც, რომ „პირველად ამგვარი გრანდიოზული საბუნებისმეტყველო კვლევების განხორციელება ხდება ერთდროულად იმ მორალური და სამართლებრივი პრობლემების შემუშავებით, რომლებიც წარმოიქმნება ან შეიძლება წარმოიშვას კვლევის პროცესში ან მისი შედეგების პრაქტიკულ დანართებთან კავშირში“ [7, გვ. 9]. ასევე: „პროექტი „ადამიანის გენომი“ ქმნის უაღრესად მნიშვნელოვან პრეცედენტს მეცნიერების განვითარებისა და საზოგადოებასთან მისი ურთიერთქმედებისთვის, რადგან ამ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი საერთაშორისო სამეცნიერო პროექტის რეალიზაცია მიმდინარეობს მისი შემუშავების სოციალური შედეგების კვლევებთან ერთდროულად, არამედ ხშირად ფინანსირდება იმავე წყაროდან“ [4, გვ. 12].
თავად საჯარო აღიარების ფაქტი, რომ დაფინანსებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს სამეცნიერო კვლევის მიმდინარეობაზე, ასევე არის მეცნიერების სტრუქტურაში სერიოზული ცვლილებების მაჩვენებელი, რომელსაც პ.დ. ტიშჩენკო „აჯამებს „სხვა მეცნიერების“ ცნებაში, პარადოქსულად აერთიანებს ფუნდამენტურ კვლევებს, კომერციულ საქმიანობას და შოუ-ბიზნესს“ [4, გვ. 17].
ამრიგად, ბიოსამედიცინო ევგენიკა სხვადასხვა სახეობის საფრთხის მატარებელია: ბიოლოგიურის, რომელიც გენეტიკური მრავალფეროვნების შემცირების შედეგებთან ასოცირდება, „სოციალური“ შიში - შიში იმისა, რომ გახდები სახელმწიფო თვითნებობის მსხვერპლი, და ეთიკური - მორალური განსჯის და ზნეობრივი ქცევის ტრანსფორმაცია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ბიოეთიკური მოძრაობის მნიშვნელობა მდგომარეობს სუბიექტების სოციალური პასუხისმგებლობის და უსაფრთხო ქცევის ახსნისა და კონსტრუირების გარკვეულ პოზიციაში, თავისთავადობის და თვითიდენტიფიკაციის სხვა ტიპების ჩამოყალიბების პირობებში, ცხოვრების ახალი „ტექნიკების“, ბიოტექნოლოგიების უახლესი „პროდუქტების“ მიერ წარმოქმნილი სოციალური რისკის ახალი ტიპების პირობებშ [1].
ბიოტექნოლოგიის განვითარება ინიციირებს თავისუფლებისადმი პატივისცემის პრინციპის დამატების აუცილებლობას ინდივიდის მთლიანობისა და ღირსების პატივისცემის პრინციპებით.
ლიტერატურის სია
რ.ნ. ბაშილოვი. სოციალური პასუხისმგებლობის პრობლემა ბიოეთიკის დისკურსში: ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატის დისერტაცია. ტვერი, 2005. 164 გვ.
დ. გლედი. ოცდამეერთე საუკუნის ევგენიკა. ადამიანის მომავალი ევოლუცია. მოსკოვი: ზახაროვი, 2005. 176 გვ.
პრენატალური დიაგნოსტიკა მეანობაში. თანამედროვე მდგომარეობა, მეთოდები და პერსპექტივები: მეთოდური სახელმძღვანელო/რუსეთის სამედიინო მეცნიერებათა აკადემიის დ.ო. ორის სახელობის მეანობისა და გინეკოლოგიის სამეცნიერ-კვლევითი ინსტიტუტი. სანქტ-პეტერბურგი: გამომცემლობა „ნლ“, 2002. 63 გვ.
პ.დ. ტიშჩენკო. ბიოძალაუფლება ბიოტექნოლოგიების ეპოქაში. მოსკოვი:რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტი, 2001. 177 გვ.
ი. ჰაბერმასი. ადამიანის ბუნების მომავალი. ლიბერალური ევგენიკის გზაზე. მოსკოვი: მთელი სამყარო, 2002. 144 გვ.
ი.ვ. ჰენი. ევგენიკური პროექტი: „pro“ და „contra“. მოსკოვი: რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფილოსოფიის ინსტიტუტი, 2003. 252 გვ.
„ადამიანის გენომის“ პროექტის ეთიკური და სამართლებრივი ასპექტები. მოსკოვი: რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ბიოეთიკის რუსული ეროვნული კომიტეტი , 1998 190 გვ.
Galton F. Eugenics, Its Definition, Scope, and Aim // Sociological Papers. 1905. № 1. P. 45–50.
Weingart P., Kroll J., Bajertz К. Rasse. Blut u. Gene. Frankfurt a/M. 1988.
BIO-MEDICAL EUGENICS ON THE CONTEMPORARY STAGE OF HUMAN EVOLUTION
R.N. Bashilov, S.M. Bashilova
Tver State Medical Academy, Tver
The article examines the revival of eugenic ideas on the basis of contemporary biotechnology that can improve the biological potential of future generations. Attempting to describe the perspectives and concerns of contemporary science, it reveals the goals and problems of biomedical eugenics as specific for the contemporary stage of human evolution.
Keywords: eugenics, biotechnology, genetic engineering, euthanasia, abortion.
Об авторах:
რომან ნიკოლაევიჩ ბაშილოვი – ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატი, ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემიის ფილოსოფიის და ფსიქოლოგიის კათედრის დოცენტი ბიოეთიკის და სამშობლოს ისტორიის კურსებით. ტვერი. E-mail: bashilov.r@mail.ru
სვეტლანა მიხაილოვნა ბაშილოვა – ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატი, ტვერის სახელმწიფო სამედიცინო აკადემიის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის და ჯანდაცვის კათედრის ასისტენტი მენეჯმენტის კურსით, ტვერი. E-mail: repina.c@mail.ru
Authors information:
BASHILOV Roman Nikolaevich – Ph.D., Assoc. Prof. of the Dept. of Philosophy and Psychology with the courses of Bio-ethics and Russian histo-ry, Tver State Medical Academy. E-mail: bashilov.r@mail.ru
BASHILOVA Svetlana Mikhailovna – Ph.D., Assistant Prof. of the Dept. of Public health and medicine with the course of medical institutions management, Tver State Medical Academy. E-mail: repina.c@mail.ru
https://www.youtube.com/watch?v=wvjJqIXYT1w
https://phys.org/news/2020-07-lightest-electromagnetic-shielding-material-world.html?fbclid=IwAR2dWSrK3njlF5jUwHpKSJBjPlNmiY5QxZWEtfE4jPEgqUdTb8smB_W_jq0
http://thefuelproject.org/
http://www.ncca.ru/events.text?filial=7&id=4462
https://www.youtube.com/watch?v=bg1QwVopcjA
https://www.youtube.com/watch?v=KjbEnJ0VCrw
https://34travel.me/post/disaster
https://www.vkcyprus.com/useful/9975-kak-spastis-ot-prirodnykh-kataklizmov
https://www.dw.com/ru/%D0%BA%D0%B0%D0%BA-%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA-%D0%BC%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D1%82-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%8F%D1%82%D1%8C-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0%D0%BC/a-37765021
https://echo.msk.ru/blog/diletant_ru/1973182-echo/
https://www.gazeta.ru/social/2019/10/06/12740773.shtml
http://aydarovskoe.ru/administratsiya/go-i-chs/deystviya-pri-stihiynyih-bedstviyah-avariyah-i-katastrofah
https://www.docsity.com/ru/prirodnye-kataklizmy-i-prirodnye-bedstviya-referat-po-ekologii/1093420/
https://ura.news/articles/1036273070
https://hi-tech.mail.ru/news/solnce_bezopasno/
https://regnum.ru/news/2913426.html
https://www.popmech.ru/technologies/44563-kak-perezhit-lyubuyu-katastrofu-s-minimalnymi-poteryami/
https://www.youtube.com/watch?v=gg_vxCkfG20
https://bgcrb.ru/okna/kakoi-budet-god-predskazaniya/
https://giropark.ru/livnevaya-kanalizaciya/chto-proishodit-s-zemlei-poslanie-kraiona-i-masterov-maiya-o.html
https://litresp.com/chitat/ru/%D0%91/boreev-georgij/shestaya-rasa-i-nibiru/87
В Канкуне обсужд
http://www.new.pdfm.ru/35istoriya/41790-4-chast-pervaya-vtoroe-solnce-net-religii-vishe-istini-fevralya-2013-goda-bolshinstvo-lyudey-zem.php
https://habr.com/ru/company/sberbank/blog/506058/
neurohive.io/ru
https://sial.iias.spb.su/files/intell.pdf
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
https://groups.google.com/forum/#!topic/lada.talk/zdjOFcCnc4Y
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
http://old.ihst.ru/journals/evolution/nomera/number13.pdf
http://techppe.ru/wp-content/uploads/2017/12/SPI_actual_2016.pdf
https://mipt.ru/education/chair/philosophy/publications/aspers/a_1xes5v.php
https://neurohive.io/ru/vidy-nejrosetej/meta-graph-metod-dlya-predskazaniya-svyazej-v-grafah-ot-uber-ai/
https://giropark.ru/livnevaya-kanalizaciya/chto-proishodit-s-zemlei-poslanie-kraiona-i-masterov-maiya-o.html
https://neurohive.io/ru/novosti/v-amazon-generirujut-sinteticheskie-gruppovye-snimki/
https://neurohive.io/ru/novosti/nejrosetevaya-model-ot-fair-dobavlyaet-cheloveka-na-fotografiju/
https://neurohive.io/ru/novosti/deepfacedrawing-nejroset-generiruet-izobrazheniya-ljudej-po-sketcham/
https://neurohive.io/ru/papers/nejroset-perevodit-zaprosy-na-estestvennom-yazyke-v-sql-zaprosy/
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Will be revised