პოლ ვალერი წიგნიდან „მოსაზრება თანამედროვე სამყაროს შესახებ“ და სხვა ესეები“

                                                                პოლ ვალერი
წიგნიდან „მოსაზრება თანამედროვე სამყაროს შესახებ“ და სხვა ესეები“ 

A kiss from within and that kiss has removed me. Now I am nothing.- (Mooji)
"Sadness is the love in your heart that has yet to be given away." - Matt Kahn
"A true leader does not seek followers, he wants to teach others how to be leaders. He does not want control, he wants the truth. He does not impose his leadership on others, nor does he take away anyone's autonomy. He inspires by love, not coercion. When it comes time to take credit, he makes himself invisible; but he is the first to arrive at the time of need, and he will never shrink away in fear. He is so passionate about your welfare that when you consult him for guidance, it is like coming face to face with yourself for the first time."Rebbe Menachem M Schneerson

პოლ ვალერის ესეთა კრებული წარმოადგენს წინა კრებულის [1] გაგრძელებას და ეძღვნება თანამედროვე ისტორიის ფილოსოფიას და ომებს შორის მოქცეული ევროპის ბედს. „სულის კრიზისი“ -  პ. ვალერის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ესეა, მაგრამ დღემდე  რუსულ ენაზე მხოლოდ მისი პირველი ნაწილი ითარგმნა, მიუხედავად იმისა, რომ მეორე ნაწილი თავისი მნიშვნელობით მასზე ნაკლები არ არის. სხვა ორი ესე - „პარიზის ფუნქცია“ და „ფიქრები პროგრესზე“ - რუსულ ენაზე არ გამოქვეყნებულა. ორივე ესე შედის პ. ვალერის წიგნში „მოსაზრება თანამედროვე სამყაროს შესახებ“ და სხვა ესეები“ (1931, 1938 და 1945 წწ. გამოცემა).


სულის კრიზისი
წერილი პირველი

ჩვენ, ცივილიზაციებმა, ახლა ვიცით, რომ მოკვდავნი ვართ.
ჩვენ მოსმენილი გვაქვს ნაამბობი იმის შესახებ, რომ არსებობდნენ მთლიანად გაუჩინარებული სამყაროები, ჩაძირული იმპერიები, რომლებმაც თან ჩაიყოლიეს ადამიანები და მანქანები; ისინი ჩაიძირნენ საუკუნეთა მიუვალ ფსკერზე და იქ დაასამარეს თავისი ღმერთები და კანონები, აკადემიები მათი წმინდა და გამოყენებითი მეცნიერებებით, გრამატიკა და ლექსიკონები, კლასიკოსები, რომანტიკოსები და სიმბოლისტები, კრიტიკოსები და ისინი, ვისაც აკრიტიკებდნენ. ჩვენ მშვენივრად ვიცოდით, რომ თვალმისაწვდომი დედამიწა მტვრისგან შეიქმნა და რომ ამაში იმალება ფარული მნიშვნელობა. ისტორიის სიღრმეში ჩვენ ვარჩევდით განძით და მდიდარი სულით დატვირთული უზარმაზარი გემების ლანდებს. მათი აღრიცხვა შეუძლებელი იყო. მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, ყველა ეს  კატასტროფა ჩვენ  არ გვეხებოდა.

ელამი, ნინევია, ბაბილონი - ლამაზი და დიდი დროით დაშორებული სახელებია, თუმცა ამ სამყაროთა სრული განადგურება ჩვენთვის სხვა არაფერს ნიშნავდა, გარდა მათი არსებობისა. მაგრამ საფრანგეთი, ინგლისი, რუსეთი ... მათ ასევე შეეძლოთ დარჩენილიყვნენ ლამაზ სახელებად. ლუზიტანია - კიდევ ერთი ლამაზი სახელია. ახლა ჩვენთვის ნათელია, რომ ისტორიის უფსკრული ძალიან ღრმაა და შეუძლია მთელი სამყაროს დატევა. ჩვენ ვგრძნობთ, რომ ცივილიზაციები ისევე დაუცველი არიან, როგორი დაუცველიცაა ადამიანის სიცოცხლე. გარემოებები, რომელთა გამოც კიტსის და ბოდლერის თხზულებები შეიძლება აღმოჩენილიყო მენანდრეს ნაწარმოებებთან ერთ რიგში,  ახლა გააზრებას ექვემდებარება: საკმარისია გადავშალოთ გაზეთები.

*
თუმცა ეს არ არის ყველაფერი. საშიში გაკვეთილი ჯერ ბოლომდე არ გაგვივლია. ჩვენ თაობას ჰქონდა შესაძლებლობა არა მხოლოდ საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე შეეტყო უბრალო შემთხვევითობის გამო როგორ იღუპებიან ლამაზი და უძველესი, ბრწყინვალე და ჰარმონიული ნივთები; მაგრამ ჩვენი თაობა ჯერ კიდევ თვალს ადევნებდა აზრის, საღი აზროვნების და შემდეგ გრძნობების სფეროში როგორ წარმოუდგენლად და მოულოდნელად მართლდებოდა პარადოქსები, როგორ მახინჯდებოდა რეალობა, მიუხედავად სიცხადისა.
მოვიყვან მხოლოდ ერთ მაგალითს:  გერმანელი ხალხის უდიდესმა ღირსებებმა უფრო მეტი ბოროტება წარმოშვეს, ვიდრე მუდმივმა სიზარმაცემ - მანკიერი თვისებები. ჩვენ საკუთარი თვალით ვნახეთ, როგორ ხდებოდა ნამდვილად შიშის მომგვრელი ჩანაფიქრის გამყარება შეგნებული შრომით, ღრმა განათლებულობით, მკაცრი დისციპლინით და გულმოდგინებით.
ამ ღირსებების გარეშე ასეთი საშინელი რამ არ მოხდებოდა. რა თქმა უნდა, საჭირო იყო ბევრი ცოდნა იმისათვის, რათა გაენადგურებინათ ამდენი ადამიანი, გაეფლანგათ ამდენი სიმდიდრე, დაენგრიათ ამდენი ქალაქი, და ეს ყველაფერი ძალიან მოკლე დროში; არანაკლებ საჭიროებას წარმოადგენდნენ მორალური თვისებები. გამოდის, რომ ახლა ეჭვის ქვეშ მეცნიერება და მოვალეობა მოექცა?


*
ამრიგად, სულიერი პერსეპოლი [2]  ისევე განადგურდა, როგორც სუზი [3], თავისი წარსულის მატერიალური ნივთმტკიცებულებებით. ყველაფერი არ დაღუპულა,  მაგრამ ყველაფერმა განიცადა დაღუპვის შიში.
თავზარმა ევროპის ქედს გადაუარა. მთელი თავისი გონებით მან გააცნობიერა, რომ მეტად აღარ ცნობს თავის თავს, აღარ ჰგავს მას, რომ მალე დაკარგავს თვითშეგნებას, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში დაბრკოლებათა დაძლევით დააგროვა, ათასობით გამოჩენილი ადამიანის შრომით, უამრავი გეოგრაფიული, ეთნიკური, ისტორიული უპირატესობებით.
და მაშინ, თითქოს თავისი არსებობის და მემკვიდრეობის თავგანწირვით დაცვის მიზნით, მოულოდნელად და როგორღაც არეულ-დარეულად მას დაუბრუნდა მეხსიერება, სადაც ერთმანეთში უწესრიგოდ კიდევ ერთხელ გაჩნდნენ დიადი ადამიანები და დიადი წიგნები. არასდროს ისე, როგორც ომის დროს, ასე ბევრი და ასე უზომოდ არ წაუკითხავთ წიგნები - ჰკითხეთ წიგნის გამყიდველებს. არასდროს ასე ბევრი და ასე მხურვალედ არ  ულოციათ - ჰკითხეთ მღვდლებს.  გულში მიმართავდნენ ყველა მხსნელს, დამფუძნებელს, დამცველს, მოწამეს, გმირს, ქვეყნის მესვეურთ, წმინდა გმირებს, ეროვნულ პოეტებს ...
იგივე გონებრივი აშლილობით შეპყრობილმა, იგივე წუხილს დამორჩილებულმა განათლებულმა ევროპამ სწრაფად აღიდგინა აზროვნების მრავალგვარი საშუალებები: დოგმები, ფილოსოფიები, ურთიერთსაწინააღმდეგო იდეალები; სამყაროს მოწყობის სამასი შესაძლო განმარტება, ქრისტიანული სარწმუნოების ათასი და ერთი ნიუანსი, პოზიტივიზმის თეზისების ორი დუჟინა - ინტელექტუალური სამყაროს მთელმა სპექტრმა გამოავლინა თავისი შეუთავსებადი ფერები, გაანათა უჩვეულო ციმციმით ევროპული სულის ქრობა. სანამ გამომგონებლები გამალებით ცდილობდნენ ნახატებსა და ქრონიკებში მოეძებნათ გასული ომების დანადგარები, რომლებსაც შეეძლოთ გადაელახათ მავთულხლართები, ჩაეძირათ წყალქვეშა ნავები და ჩამოეგდოთ თვითმფრინავები, სულს ერთბაშად გაახსენდა ყველა ცნობილი შელოცვა, იწამა ყველაზე წარმოუდგენელი პროგნოზი; ეძებდა თავშესაფარს, ნიშნებს, ნუგეშს მეხსიერების ყველა ანალში, წარსულის მოვლენებში, მათ შორეულ წინაპართა საქმეებში. და მაშინ გაიღვიძა წუხილმა, გამალებით ამუშავდა გონება, ხაფანგში ჩავარდნილი დაბნეული ვირთხის მსგავსად აქეთ-იქით აწყდებოდა რეალობასა და კოშმარს შორის …
როგორც ჩანს, სამხედრო კრიზისი თავის დასასრულს უახლოვდება. ეკონომიკური კრიზისი საკმაოდ საგრძნობია; მაგრამ ინტელექტუალური კრიზისი ნაკლებად ხელშესახებია და არსებითად იღებს მეტად მაცდუნებელ (სადაც ეს ხდება, მიღებულია აზრებისა და გრძნობების დამალვა) სახეს, ამიტომ ასე რთულია მისი ნამდვილი მოცულობის, მისი ფაზების განსაზღვრა.
დღეს ვერავინ იტყვის, რის გადარჩენა შეიძლება ლიტერატურაში, ფილოსოფიაში, ესთეტიკაში, და რა არის დასაღუპავად განწირული ხვალ. ჯერ კიდევ არავინ იცის, რა იდეები და გამოხატვის ფორმები იქნება შეტანილი დანაკარგების სიაში და რა სიახლეები იქნება აღიარებული.
რა თქმა უნდა, იმედი ცოცხლობს და ხმადაბლა ღიღინებს:

Et cum vorandi vicerit libidinem
Late triumphet imperator spiritus.[4]

მაგრამ იმედი - ეს მხოლოდ ადამიანის უნდობლობაა მისი გონების ზუსტი მიხვედრილობის მიმართ. იგი ვარაუდობს, რომ ნებისმიერი უარყოფითი დასკვნა აზროვნების შეცდომად უნდა ჩაითვალოს. მაგრამ ფაქტები დაუნდობელია და მრავალზე მეტყველებს. აღარ არის ცოცხალი ათასობით ახალგაზრდა მწერალი და ახალგაზრდა მხატვარი. დაიკარგა ევროპული კულტურის ილუზიები, საფუძველს მოკლებულია იმის ცოდნა, თუ როგორ გადაარჩინო ის. მეცნიერება სასიკვდილოდაა განგმირული მისი მორალური პრეტენზიების გამო და თითქოს პატივაყრილია იმ სისასტიკის გამო, რომლითაც მას იყენებენ; იდეალიზმმა გაჭირვებით მოიპოვა გამარჯვება, იგი დატანჯულია და მოწოდებულია პასუხი აგოს მისი ცოდვების გამო. რეალიზმი იმედგაცრუებულია, დამარცხებული, დეპრესიაში მისი დანაშაულებისა და შეცდომების გამო; პრეტენზიები და უარყოფა თანაბარწილად არის გამასხარავებული; სარწმუნოებები ერთმანეთშია არეული მათ მხარდამჭერთა ბანაკის კედლებში: ჯვარი ჯვრის წინააღმდეგ, ნახევარმთვარე  ნახევარმთვარის  წინააღმდეგ; ელვისებურმა, საგანგაშო და ასეთმა სასტიკმა მოვლენებმა სკეპტიკოსებსაც კი გამოაცალეს ნიადაგი ფეხქვეშ, რომლებიც მიეჩვიენ ჩვენი აზრებით თამაშს, როგორც კატა ეთამაშება თაგვს - სკეპტიკოსები კარგავენ თავის ეჭვებს, ისევ იძენენ მათ, ისევ კარგავენ და უკვე არ იციან, როგორ წარმართონ დისკუსია.
გემი ისე ძლიერ გადაიხარა, რომ საბოლოოდ ჩამოყარა მყარად დამაგრებული ნათურები.

*
სულის კრიზისის სიღრმეს და მასშტაბს კიდევ უფრო ამძაფრებს პაციენტის  გუნება-განწყობილება.
მე არ მაქვს არც დრო და არც ენერგია ევროპის ინტელექტუალური მდგომარეობის აღსაწერად 1914 წელს. ან ვინ გაბედავდა ამ სურათის ესკიზის მოხაზვას? თემა უსასრულოა, მოითხოვს სხვადასხვა ცოდნას, უამრავ ცნობას. თუმცა, როდესაც საქმე ეხება ასეთ რთულ თემას, წარსულის აღდგენა, თუნდაც არცთუ შორეულის, ისევე რთულია, როგორც მომავლის წარმოჩენა, თუნდაც უახლოესის; უფრო სწორად ორივე თანაბრად რთულია. წინასწარმეტყველები და ისტორიკოსები ჩიხში მოექცნენ. ჯანდაბამდე გზა ჰქონიათ!
მოსაგონებლად მხოლოდ ის რჩება - ისიც საკმაოდ გამარტივებული და ზედაპირული სახით - რის შესახებაც ფიქრობდნენ ომამდე: იმ დროს მიმდინარე გამოკვლევებზე, გამოქვეყნებულ ნაწარმოებებზე.
თუ მე გამოვტოვე ყველა დეტალი და შემოვიფარგლე წუთიერი შთაბეჭდილებებით, ამ ბუნებრივი შედეგით, რომელიც გვთავაზობს მყისიერ აღქმას, ესე იგი არაფერი დამინახავს! არაფერი, თუმცა ამ არაფერში ბევრი რამ დევს. ფიზიკოსები ასწავლიან, რომ, თვალმა თუნდაც რომ შეძლოს და გაუძლოს გავარვარებული ღუმელის სიმხურვალეს, მაინც არაფერს დაინახავს იქ, აბსოლუტურად არაფერს. იქ არ არსებობს თვალისმომჭრელი სინათლის ვარიაციები, რომელიც გამოარჩევს სივრცის ერთ წერტილს მეორესგან. იქ არსებული უზარმაზარი ენერგია იწვევს უხილაობას, უპიროვნო თანასწორობას. ასე რომ, ეს თანასწორობა - სხვა არაფერია, თუ არა სრულყოფილი არეულობა.
და რაში გამოიხატებოდა ევროპის გონებრივი მდგომარეობის არეულობა? ყველა განათლებულ გონებაში მშვიდად თანაარსებობდნენ იმ დროს ყველაზე წინააღმდეგობრივი იდეები, ცხოვრების და შემეცნების ყველაზე საპირისპირო პრინციპები. სწორედ ამით არის გამორჩეული ახალი დრო (époque moderne).
მე არ მზარავს მოდერნის ცნების განზოგადების შესაძლებლობა და მისი გამოყენება არსებობის გარკვეულ ტიპთან მიმართებაში, იმის მაგივრად, რომ ამ ცნებით თანამედროვე ცნება  (contemporain) ჩამენაცვლებინა. არის ისტორიაში მომენტები და ისეთი ადგილები, სადაც ჩვენ, მოდერნის ეპოქის ადამიანები, შევძლებთ საკმაოდ ჰარმონიულ  შეხმატკბილებას, მაგრამ ისე, რომ არ გამოვიწვიოთ ცნობისმოყვარეობა და თვალში არ მოვხვდეთ, როგორც უცხო არსებები, რომლებიც პროვოცირებენ აღშფოთებას და ვერ ეწყობიან გარემოს. იქ, სადაც ჩვენი გამოჩენა გამოიწვევს ნაკლებ სენსაციას, ჩვენ შეგვიძლია თითქმის ვიგრძნოთ თავი, როგორც საკუთარ სახლში. როგორც ჩანს, ტრაიანეს დროინდელ რომსა და პტოლემეუსის ალექსანდრიაში ჩვენ უფრო შეხმატკბილებულად ვიგრძნობდით თავს, ვიდრე სხვა ქალაქებში, რომლებიც არც ისე დაშორეული არიან დროში, მაგრამ ცნობილი არიან ქცევის ერთიანი სტერეოტიპებით და დასახლებულია ერთი რასის, კულტურის და ერთი ცხოვრების წესის მქონე ადამიანებით.
რა გაეწყობა! ალბათ, 1914 წლის ევროპამ მიაღწია ახალი დროის (modernisme) მიჯნას. თითოეული შესაბამისად განვითარებული ტვინი იქცა აზრთა სხვადასხვაობის ერთგვარ გზაჯვარედინად; ხოლო ყველა მოაზროვნე - იდეათა მსოფლიო გამოფენად. იქმნებოდა ისეთი წინააღმდეგობებით და ისეთი საპირისპირო გზავნილებით გაჯერებული ქმნილებები, რომლებიც იმ დროის დედაქალაქების უაზრო ილუმინაციის შთაბეჭდილებას ტოვებდნენ: ის თვალს ჭრიდა და ღლიდა ... რამდენი  მასალა, შრომა, გაანგარიშება, სიცოცხლე გახდა საჭირო, რამდენი საუკუნე შეეწირა უაზროდ, რათა მოეწყოთ ეს კარნავალი და გამოეცხადებინათ კაცობრიობის  უმაღლესი სიბრძნის და ტრიუმფის ფორმად?

*
იმ დროის ტიპიურ თხზულებებში, მათ შორის ისეთებში, რომლებიც არ მიეკუთვნებიან ყველაზე დაბალ ხარისხიანს, შეიძლება ადვილად მოიძებნოს რუსული ბალეტის გავლენა, პასკალის პირქუში სტილის გამოძახილი, ბევრი რამ - ძმებ გონკურებისგან, რაღაც ნიცშესგან, რაღაც რემბოსგან, მხატვრებთან ურთიერთობის აშკარა ზემოქმედება, ზოგჯერ სამეცნიერო პუბლიკაციების ტონი, და ყველაფერი ეს გარკვეულწილად შეზავებულია ბრიტანულით, გაუგებარიც კი არის, რა რაოდენობით! .. გზადაგზა აღვნიშნავთ, რომ ყველა ამ ნარევში ყოველთვის მოიძებნება სხვა კომპონენტებიც. მათი მოძებნა შედეგს არ გამოიღებს: ეს უბრალოდ იმის გამეორებას ნიშნავს, რაც ახლახან განვაცხადე ახალი დროის (modernisme) შესახებ, და საკუთარი თავისთვის ევროპის მთელი ინტელექტუალური ისტორიის შედგენას.

*
და აი, ელსინორის უზარმაზარი ტერასიდან, რომელიც გადაჭიმულია ბაზელიდან კიოლნამდე და რომელმაც მიაღწია ნიუპორტის ქვიშიან ნაპირებს და სომის ჭაობებს, შამპანის კირქვას და ელზასის გრანიტს, ევროპელი ჰამლეტი მილიონობით აჩრდილს გადაჰყურებს.
მაგრამ იგი - ინტელექტუალური ჰამლეტია. იგი მსჯელობს ჭეშმარიტებათა სიკვდილ-სიცოცხლეზე. მას ეცხადება ყველა ჩვენი მეცნიერული კამათის ფანტომი; მას  რცხვენია იმის, რამაც ჩვენ დიდება მოგვიტანა; მას მძიმედ აწევს ჩვენი აღმოჩენების და ცოდნის ტვირთი, მას არ შეუძლია ხელახლა მიუბრუნდეს ამ დაუსრულებელ  საქმეს. ის ფიქრობს იმის შესახებ, თუ როგორი მოსაწყენია წარსულში დაბრუნება და რა სიგიჟეა მარადიული სწრაფვა ახლისაკენ. იგი ორ უფსკრულს შორის ბალანსირებს, რადგან სამყაროს ყოველთვის ემუქრება ორი საფრთხე: წესრიგი და ქაოსი.
თუ იგი ხელში იღებს თავის ქალას, ეს თავის ქალა ერთ-ერთ სახელგანთქმულ ადამიანს ეკუთვნის. Who was it?* ეს ლეონარდოს თავის ქალაა. მან გამოიგონა მფრინავი აპარატი ადამიანისათვის, მაგრამ ადამიანმა ზედმიწევნით არ შეასრულა შემოქმედის ჩანაფიქრი: ჩვენ ვიცით, რომ მფრინავი ადამიანი, რომელიც ზურგზე შეაჯდა გიგანტურ გედს (il grande Uccello sopra del Dosso del თავის magnio cecero [5] ), ამჟამად იყენებს მას იმისთვის კი არა, რომ თოვლი შეაგროვოს მთის მწვერვალებზე და ცხელ ამინდში მოაბნიოს ქალაქის ქუჩებში ... ეს თავის ქალა კი ლაიბნიცს ეკუთვნის, რომელიც ოცნებობდა საყოველთაო მშვიდობაზე.  ეს კი კანტს ეკუთვნის, რომელმაც genuit ** ჰეგელი, რომელმაც genuit მარქსს, რომელმაც genuit ...
ჰამლეტმა არც კი იცის, რა მოუხერხოს ამ თავის ქალებს. თუ გადააგდებს მათ, იქნება კი ისევ ის, რაც არის? მისი გონება დაჯილდოებულია საოცარი წინასწარმეტყველების ნიჭით, ხედავს გარდამავალი გზის შესაძლებლობას ომიდან მშვიდობაზე. ეს გარდამავალი გზა უფრო პირქუშია, უფრო საშიში, ვიდრე გზა მშვიდობიდან ომზე; ყველა ერი შიშმა მოიცვა. „რა ბედი მეწევა ან რა ბედი ეწევა ევროპის გონებას? - ეკითხება ის თავის თავს. - რა არის მშვიდობა? იქნებ მშვიდობა ისეთი მდგომარეობაა, რომლის დროს ადამიანთა ბუნებრივი მტრობა ერთმანეთის მიმართ ვლინდება შექმნის, და არა განადგურების ფორმით, როგორც ომის დროს. ეს არის შემოქმედებითი მეტოქეობის, შემოქმედებითი ბრძოლის პერიოდი. მაგრამ, განა მე არ ვარ დაღლილი შენებით? განა არ დამიკარგავს სურვილი ხელვყო განუხორციელებელი, განა ბოროტად არ გამოვიყენე რთული ნაზავი? ღირს კი უარის თქმა  მძიმე მოვალეობასა და მაღალ პრეტენზიებზე? უნდა გავყვე თუ არა ფეხშეწყობით დროს და მოვიქცე, როგორც პოლონიუსი, ის ხომ დღეს მსხვილი ჟურნალის რედაქტორია? ან როგორც ლაერტი, ის ხომ ავიაციაში მოღვაწეობს? ან, იქნებ, როგორც როზენკრანცი, მას ახლა რუსული სახელი აქვს და არავინ იცის, რას აკეთებს?“
მშვიდობით, აჩრდილებო! თქვენ მსოფლიოს აღარ სჭირდებით. მე - მით უმეტეს. სამყარო, რომელმაც ფატალური სიზუსტით მონათლა პროგრესად თავისი სურვილი, ცდილობს მიუერთოს ცხოვრების კეთილდღეობას სიკვდილით მიღებული სარგებლობა. ჯერ-ჯერობით გამეფებულია გარკვეული რწმენის უქონლობა, მაგრამ ცოტა დროა საჭირო - და ყველაფერი ნათელი გახდება. ჩვენ, ბოლოს და ბოლოს სასწაულის მოწმენი გავხდებით: გაჩნდება ცხოველთა საზოგადოება, იდეალური და დასრულებული ჭიანჭველების ბუდე. —

წერილი მეორე

ცოტა ხნის წინ მე ვამტკიცებდი, რომ მშვიდობა -  ომია, რომელშიც მჟღავნდება სიყვარული და შემოქმედება, სხვა სიტყვებით, მშვიდობა უფრო რთული და გაუგებარია, ვიდრე ომი, ისევე როგორც ცხოვრებაა უფრო რთული და უფრო ღრმა, ვიდრე სიკვდილი.
მაგრამ მშვიდობის გამოცხადება და დამყარება უფრო რთულია, ვიდრე მისი შენარჩუნება, ისევე როგორც განაყოფიერება და სიცოცხლის ჩასახვა ბევრად უფრო იდუმალია, ვიდრე არსებობისათვის ერთხელ შექმნილი ადაპტირებული ცოცხალი ორგანიზმის საქმიანობა.
დღეს მთელი მსოფლიო აღიქვამს ამ საიდუმლოებას, როგორც უკანასკნელ სენსაციას; ალბათ, არსებობენ ადამიანები, რომლებმაც უნდა იგრძნონ თავი ამ საიდუმლოების ნაწილად; ან შეიძლება გამოჩნდეს ასეთი რთული და მწვავე მგრძნობელობით დაჯილდოებული ვინმე სხვა, რომელიც შეძლებს ჩვენი ბედის უახლოესი გარდატეხის წინასწარ პროგნოზირებას.
მე არ მაქვს ასეთი ამბიციები. ის, რაც ხდება ქვეყანაზე, მე მაინტერესებს მხოლოდ ინტელექტთან კავშირში ან ინტელექტთან მიმართებაში. ბეკონი იტყოდა, რომ ინტელექტი - კერპია. ვეთანხმები, თუმცა უკეთესი კერპი ვერ ვნახე.
მე ვფიქრობ მშვიდობის დამყარებაზე, იმაზე, თუ რამდენად აინტერესებეს ეს და ყველაფერი მასთან დაკავშირებული ინტელექტს. ეს არის არასწორი თვალსაზრისი, რადგან აშორებს გონებას სხვა სახის საქმიანობისაგან; მაგრამ ამგვარი აბსტრაქტული ქმედება და ფალსიფიკაცია გარდაუვალია: ნებისმიერი თვალსაზრისით არასწორი იქნება.
ჩნდება პირველი მოსაზრება. კულტურას, ინტელექტს, მაგისტრალურ ნაწარმოებებს ჩვენ ვადარებთ ძალიან ძველ ცნებას - ევროპის ცნებას, მაგრამ ის იმდენად მოძველებულია, რომ ჩვენ მას თითქმის არ ვუბრუნდებით.
ქვეყნის სხვა ნაწილებმა სახელი გაითქვეს საოცარი ცივილიზაციებით, პირველი კლასის პოეტებით, ხუროთმოძღვრებით და მეცნიერებით. მაგრამ არც ერთ მათგანს არ გააჩნდა არაჩვეულებრივი ფიზიკური თვისება: ყველაზე ინტენსიური ენერგიის გამოსხივება ყველაზე ინტენსიურ შთანთქმასთანაა კომბინაციაში.
ყველაფერმა ევროპაში მოიყარა თავი, და ყველაფერი ევროპიდან გავიდა. ან თითქმის ყველაფერი.
დღესდღეობით ძალიან მნიშვნელოვანია საკითხი: შეინარჩუნებს თუ არა  ევროპა თავის უპირატესობას ყველა სფეროში?
იქნება თუ არა ევროპა ისეთი, როგორიც არის სინამდვილეში, ანუ აზიის კონტინენტის მომცრო კონცხი?
თუ ევროპა დარჩება ისეთი, როგორიც ჩანს, მსოფლიოს სივრცის ძვირფასი ნაწილი, დედამიწის მარგალიტი, გიგანტური ორგანიზმის ინტელექტუალური ცენტრი?
ასეთი ალტერნატივის მკაცრი აუცილებლობის დემონსტრირებისათვის, ნება მომეცით აქ მოვიყვანო ერთგვარი ფუნდამენტური თეორემა.
წარმოიდგინეთ პლანისფერო [6] და ამ რუკაზე დასახლებული მიწების ერთობლიობა. ისინი იყოფა რეგიონებად, თითოეულ მათგანში მოსახლეობის გარკვეული სიმჭიდროვეა, არიან ადამიანები, რომლებსაც გააჩნია ესა თუ ის თვისება. თითოეულ ამ რაიონს შეესაბამება ბუნებრივი სიმდიდრე - მეტ-ნაკლებად ნოყიერი ნიადაგი, ძვირფასი წიაღისეული, სარწყავი ტერიტორია, რომლის აღჭურვა ტრანსპორტით მარტივი ან რთულია, და ა.შ ..
ყველა ეს თვისება იძლევა ამ რეგიონების იმგვარად კლასიფიცირების საშუალებას, რომ ნებისმიერ მომენტში მდგომარეობა დედამიწაზე შეიძლება განისაზღვრებოდეს უთანასწორობის სისტემით დასახლებულ რეგიონებს შორის.
ყოველი შემდეგი მომენტის ისტორია დამოკიდებულია ამ მოცემულ უთანასწორობაზე.
ახლა განვიხილოთ არა ეს თეორიული კლასიფიკაცია, არამედ ის რეალური, რომელიც ჯერ კიდევ გუშინ არსებობდა. ჩვენ შევნიშნავთ ერთ თვალსაჩინო და ყველასთვის ცნობილ ფაქტს.
ამ კლასიფიკაციის ყველაზე მაღალ საფეხურს უკვე მრავალი საუკუნის განმავლობაში იკავებს პატარა ევროპული რეგიონი. უმნიშვნელო განფენილობისა და წიაღისეულის საკმაოდ მოკრძალებული სიმდიდრის მიუხედავად, მას სიაში ლიდერის პოზიცია უკავია. როგორ? ალბათ, მისი მოსახლეობის თვისებებში იმალება სასწაული, რომელმაც უნდა მოახდინოს მოსახლეობის სიმცირის, კვადრატული კილომეტრების ნაკლებობის, მცირე მოცულობის წიაღისეულის კომპენსირება, რომელსაც ევროპას მიაწერენ. თუ სასწორის ერთ თეფშზე თქვენ დადებთ ინდოეთის იმპერია, ხოლო მეორეზე - დიდ ბრიტანეთს, ნახავთ, რომ უფრო მსუბუქი ტვირთის მქონე თეფში გადაწონის!
ჩვენ წინაშე დისბალანსის საკმაოდ უჩვეულო მაგალითია. მაგრამ კიდევ უფრო უჩვეულოა მისი შედეგები: ისინი გვაიძულებენ გავითვალისწინოთ ეტაპობრივი ცვლილებები, რომლებიც მოხდება უკუწესით.
ჩვენ ეს-ეს არის ვივარაუდეთ, რომ ევროპის უპირატესობა უნდა განისაზღვრებოდეს ადამიანის თვისებებით. მე არ შემიძლია ამ თვისებების დეტალური ანალიზი; მაგრამ, თუ ზოგადად ვისაუბრებთ, ეს არის მგზნებარე და უანგარო ცნობისმოყვარეობა, ჯანმრთელი გაუმაძღრობა, ფანტაზიის და მკაცრი ლოგიკის წარმატებული კომბინაცია, სკეპტიციზმი პესიმიზმის გარეშე, დაუმარცხებელი მისტიციზმი ... ისინი მართავენ ევროპულ ფსიქეას.[7]
ამ სულისკვეთების ერთი-ერთადერთი, მაგრამ პირველი კლასის და უაღრესად აქტუალური მაგალითია - საბერძნეთი (რადგან ევროპას უნდა მივაკუთვნოთ მთელი ხმელთაშუა ზღვის სანაპირო: სმირნა და ალექსანდრია ასევე შედის ევროპის ნაწილში, როგორც ათენი და მარსელი); საბერძნეთმა შექმნა გეომეტრია. ჩანაფიქრი იყო გიჟური: ჩვენ დღემდე ვკამათობთ ასეთი სიგიჟის შესაძლებლობაზე.
რა გახდა საჭირო იმისათვის, რომ განხორციელებულიყო ეს ფანტასტიკური წამოწყება? გაითვალისწინეთ, რომ ეს არ მოიფიქრეს არც ეგვიპტელებმა, არც ჩინელებმა, არც ქალდეველებმა, არც ინდოელებმა. გაითვალისწინეთ, რომ ჩვენ ვსაუბრობთ დამაინტრიგებელ ავანტიურაზე, ათასჯერ უფრო ღირებულ და, ალბათ, უფრო რომანტიულ მონაპოვარზე, ვიდრე ოქროს საწმისის გატაცებაა. არც ერთი ცხვრის ტყავი არ  შეედრება პითაგორას ოქროს ბარძაყს.[8]
ამ ჩანაფიქრმა, როგორც წესი, მოითხოვა შეუთავსებელ თვისებათა გამოყენება. საჭირონი იყვნენ სულის არგონავტები, ურყევი მესაჭეები, რომლებიც არ დაუშვებდნენ მისცემოდნენ საკუთარ ფიქრებს და მოგონებებს. მათ ეჭვი არ უნდა შეჰპარვოდათ არც მათი მამოძრავებელი მოტივების მერყეობის, არც მათ მიერ გამოტანილი დასკვნების  უსაფუძვლობასა ან აურაცხელობაში. ისინი აღმოჩნდნენ სადღაც შავ მონებსა და საეჭვო მეფოკუსებბს შორის. ძალიან ფაქიზად უსადაგებდნენ ყველასთვის ხელმისაწვდომ სიტყვებს ზუსტ დასკვნებს; მათ გაანალიზეს ურთულესი ლოგიკური და ვიზუალური ოპერაციები და აღმოაჩინეს მათი შესაბამისობა ზოგიერთ ლინგვისტურ და გრამატიკულ თვისებებთან; ისინი ენდნენ სიტყვას და, როგორც ბრმა ნათელმხილველები, გაჰყვნენ  მას ღია სივრცეში ... და თვით ეს სივრცე საუკუნეების განმავლობაში გარდაიქმნებოდა სულ უფრო და უფრო ინტენსიურ და საინტერესო ქმნილებად; ეს ხდებოდა იმისდა მიხედვით, როგორც კი აზრმა შეძლო უკეთესად დაუფლებოდა საკუთარ თავს, დარწმუნებულიყო გონების საოცრებასა და თავდაპირველ სიბრძნეში, რომლებმაც უზრუნველყვეს უნიკალური ინსტრუმენტებით: განმარტებებით, აქსიომებით, ლემებით, თეორემებით, ამოცანებით, პორიზმებით porizmami [9] და ა.შ.
ამის შესახებ რომ მესაუბრა ჯეროვნად, მთელი წიგნის დაწერა დამჭირდებოდა. მე კი მხოლოდ მინდოდა რამდენიმე სიტყვა მეთქვა ევროპის გენიას ერთ-ერთი ყველაზე დამახასიათებელ გამოვლინებაზე. და ამ მაგალითს, რა თქმა უნდა, მივყავარ ჩემივე თეზისთან.
მე ვფიქრობდი, რომ დიდი ხნის განმავლობაში შენარჩუნებული უთანასწორობა ევროპის სასარგებლოდ თავის თავად თანდათან უნდა შეცვლილიყო საპირისპიროზე. სწორედ ეს მოვნიშნე მაღალფარდოვნად ცნებით „ფუნდამენტური თეორემა“.
როგორ უნდა შედგეს ასეთი პროპორცია? ავიღოთ იგივე მაგალითი - საბერძნეთის გეომეტრია.  მე ვთხოვ მკითხველს თვალი მიადევნოს ამ დისციპლინის როლს საუკუნეთა მანძილზე. თანდათანობით, ნელა, მაგრამ ზუსტად იძენს იგი ისეთ ძალას, რომ ყველა კვლევა, მთელი მოპოვებული გამოცდილება ცდილობენ გადაიღონ მისი მტკიცე ნაბიჯი, სათუთი დამოკიდებულება „მატერიის“ მიმართ, განზოგადების გარდაუვალი აუცილებლობა, მეთოდების სინატიფე და ის უსასრულო ზრუნვა, რომელიც შესაძლებელს ხდის ყველაზე თამამ სიგიჟეს ... ამ მკაცრი აღზრდის შედეგია თანამედროვე მეცნიერება.
მაგრამ ჩვენმა მეცნიერებამ როგორც კი გაჩნდა ქვეყანაზე, გაიარა განსაცდელი და მიიღო ჯილდო მისი პრაქტიკული გამოყენების სახით, შეძლო ძალაუფლების მოპოვება, იქცა გარკვეული ტიპის ბატონობის საშუალებად, გარდაიქმნა მთელი პლანეტის რესურსების ექსპლუატაციის ინსტრუმენტად და უარი განაცხადა თვითმიზანსა და შემოქმედებით საქმიანობაზე. ცოდნა, რომელიც წარმოადგენდა მოხმარების სიდიდეს, გაცვლის ღირებულებად იქცა. ცოდნის სარგებლიანობამ მისგან შექმნა გარკვეული სახის პროდუქტი, რომელიც მოთხოვნადია არა მხოლოდ ერთი მუჭა უაღრესად პატივსაცემ მოყვარულთათვის, არამედ ყველასა და თითოეულისათვის.
ამდენად, ეს პროდუქტი შეიქმნება ხელმისაწვდომობისა და მოხმარებისათვის სულ უფრო და უფრო მოსახერხებელი ფორმით; კლიენტურა მუდმივად  გააგრძელებს ზრდას; ის გახდება ვაჭრობის საგანი, რომელსაც მიბაძავენ და ყველგან დაიწყებენ მის წარმოებას.
შედეგად უთანასწორობა, რომელიც არსებობდა მსოფლიოს რეგიონებს შორის მექანიკური ხელოვნების, გამოყენებითი მეცნიერების, ომისა და მშვიდობის სამეცნიერო პოტენციალის სფეროში, - ის უთანასწორობა, რომელიც ეფუძნებოდა ევროპის უპირატესობას, - თანდათან შემცირდება.
ფაქტობრივი სიდიდე წმინდა სახით, სტატისტიკის ელემენტები, ციფრები - მოსახლეობა, ფართობი, ბუნებრივი რესურსები, - ამიერიდან მხოლოდ ისინი განსაზღვრავენ მსოფლიოს დასახლებული რაიონების, დედამიწის ამ მონაკვეთების კლასიფიკაციას.
ეს იმას ნიშნავს, რომ სასწორი, რომელიც გადახრილი იყო ჩვენ სასარგებლოდ, თუმცა ჩვენ უფრო მსუბუქები აღმოვჩნდით, ახლა ნელ-ნელა იწყებს ჩვენ მაღლა ატაცებას, თითქოს სისულელის გამო სასწორის მეორე თეფშზე დაგვედოს უხილავი საწონი, რომელიც ჩვენ გვეკუთვნის. ჩვენ უგუნურად მოვიქეცით და ძალა მასის პროპორციული გავხადეთ!
ეს აღმოცენებული ფენომენი შეიძლება შევადაროთ სხვას, რომელიც დამახასიათებელია ნებისმიერი ერისთვის. იგი მდგომარეობს კულტურის გავრცელებაში და ცალკეულ პიროვნებათა სულ უფრო მზარდი უმრავლესობის მასთან ზიარებაში.
სცადეთ წარმოიდგინოთ, როგორ დამთავრდება ასეთი გავრცობა, დაფიქრდით, ხომ არ  უნდა მიგვიყვანოს მან დეგრადაციისკენ, ანუ სხვა სიტყვებით, თქვენ უნდა შეეცადოთ ამოხსნათ ინტელექტუალური ფიზიკის მიმზიდველი, მაგრამ რთული ამოცანა.
 ამ ამოცანის ხიბლი ცნობისმოყვარე გონებისთვის, პირველ რიგში,  დიფუზიის ფიზიკურ მოვლენასთან მის მსგავსებაშია, მაგრამ როგორც კი მოაზროვნე მოულოდნელად დაუბრუნდება პირველ ობიექტს, ეს მსგავსება მაშინვე გარდაიქმნება ღრმა განსხვავებად, რადგან იგი ხალხზე ფიქრობს, და არა მოლეკულებზე.
წყალში ჩავარდნილი ღვინის წვეთი ოდნავ შეღებავს მას ვარდისფრად, თვითონ კი წყალში გაიხსნება. ეს ფიზიკური მოვლენაა. ახლა კი წარმოიდგინეთ, რომ გარკვეული დროის შემდეგ, როდესაც ღვინო გაიხსნა და წყალი ისევ გახდა გამჭვირვალე, ჩვენ გაკვირვებით დავინახავთ, რომ აქ-იქ ჭურჭელში გაჩნდება მუქი და განუზავებელი ღვინის წვეთები...
კანა გალილეელის[10] ეს ფენომენი შესაძლებელია ინტელექტუალურ და სოციალურ ფიზიკაში. ამ შემთხვევაში ჩვენ ვსაუბრობთ გენიალურობაზე და ვუპირისპირებთ მას დიფუზიას.
ცოტა ხნის წინ ჩვენ ვსაუბრობდით უჩვეულო სასწორის შესახებ, რომლის თეფშები მიუხედავად ტვირთის სიმძიმისა, დაბლა კი არ ეშვებოდნენ, არამედ ზევით მიიწევდნენ. შემდეგ ვნახეთ თხევადი გარემო,  რომელიც თითქოს მოულოდნელად გადადის ჰომოგენური მდგომარეობიდან ჰეტეროგენულში, სრული შეერთებიდან სრულ დაყოფამდე ... ასეთია პარადოქსული სახეები, რომლებიც იძლევიან ყველაზე მარტივ და ნათელ წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ რა როლს თამაშობს მსოფლიოში - აი უკვე ხუთი ან ათი ათასწლეულია - ის,  რასაც ჩვენ ვუწოდებთ გონებას.
მაგრამ ექვემდებარება კი ევროპული გონება, ან, ყოველ შემთხვევაში, ყველაზე ძვირფასი, რაც მასშია, მთლიანად გავრცელებას? შეუძლია თუ არა ისეთ მოვლენებს, როგორიცაა დემოკრატია, პლანეტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიათა გათანაბრება, იწინასწარმეტყველონ ევროპისათვის deminutio capitis * და განიხილონ როგორც ბედის უცილობელი გადაწყვეტილება? თუ ჩვენ გაგვაჩნია გარკვეული თავისუფლება, რათა დავუპირისპირდეთ ამ საშიშ შეთქმულებას?
შეიძლება, ჩვენ ვქმნით ამ თავისუფლებას, როდესაც ვეძებთ მას. მაგრამ ამ ძიების გულისთვის დროებით უნდა შევწყვიტოთ ზოგადი განხილვა და შევისწავლოთ მოაზროვნე ინდივიდში პირადი ცხოვრების ბრძოლა საზოგადოებრივ  ცხოვრებასთან.
1919
 

პარიზის ფუნქცია

ძალიან დიდი ქალაქი დამოკიდებულია დანარჩენ სამყაროზე. ისევე, როგორც ცეცხლი, იგი საზრდოობს ტერიტორიებით და ადამიანებით, რომლებსაც შთანთქავს, გარდაქმნის უთქმელ საგანძურს და ღრმად ჩამალულ რესურსებს ცნობიერებად, სიტყვებად, ინოვაციებად, ქმედებებად, შემოქმედებად. იგი ანიჭებს სიმკვირცხლეს, ენთუზიაზმს, ბრწყინვალებას, კომპაქტურობას და ენერგიას ყველაფერს, რაც იყო მიძინებული, ჩაფიქრებული, გროვდებოდა, მწიფდებოდა ან უხალისოდ ბჟუტავდა უზარმაზარი ქვეყნის წალეკილ, ერთფეროვან სივრცეში. ამგვარად, დასახლებული მიწები ემსგავსება ჯირკვლებს - ორგანოებს, რომლებიც აწარმოებენ ყველაფერს, რაც ადამიანისათვის საჭიროა: ყველაზე დახვეწილს, ყველაზე თავაწყვეტილს, ყველაზე უსარგებლოს, ყველაზე აბსტრაქტულს, ყველაზე ამაფორიაქებელს, ნაკლებად მოთხოვნადს უბრალო არსებობისთვის, მაგრამ აუცილებელს უმაღლეს არსებათა შესაქმნელად - ძლიერის და რთულის; ყველა ამ განსაკუთრებული თვისების მოქმედებაში მოსაყვანად.
ევროპისა ან ამერიკის ნებისმიერი მსხვილი ქალაქი კოსმოპოლიტურია, და ამის გამოხატვა ამ გზით შეიძლება: რაც უფრო დიდია ქალაქი, მით უფრო მრავალფეროვანია, მრავალეთნიკური, მრავალენოვანი, მით უფრო მეტი ღმერთი ჰყავს, რომელსაც ერთად მიმართავენ ლოცვით.
თითოეული ამ ძალიან დიდი და ძალიან გამოცოცხლებული აგლომერაციისა - შიშის, სიხარბის, ნება-სურვილის ნაყოფია და  დაკავშირებულია ადგილობრივ ნიადაგთან და გეოგრაფიულ მდგომარეობასთან, - ინახება და მრავლდება, იზიდავს ყველაფერს ყველაზე ამბიციურს, ცოცხალს, თავისუფლების მოყვარულს, რაფინირებულს და პატივმოყვარეს, ყველაზე მდიდრულს და ყველაზე საძაგელს. დიდ ქალაქებში იმიტომ ჩამოდიან, რომ დაწინაურდნენ,  გაიმარჯვონ, ამაღლდნენ სხვის თვალში; უხაროდეთ სიცოცხლე და დაიხარჯონ, გაითქვიფონ და გარდაიქმნან; და ბოლოს, ითამაშონ, მოიხვეჭონ წარმატება და ხელთ იგდონ ჯილდო, ქალები, მდგომარეობა, ცოდნა, ნაცნობობა, ყოველგვარი სიკეთე; რომ დაელოდონ და შექმნან ხელსაყრელი პირობები გადამეტნაჯერ გარემოში, რომელიც სავსეა სხვადასხვა შესაძლებლობებით, მდიდარია მოულოდნელობებით, რომლებიც აიძულებენ ფანტაზიას იოცნებოს გამოუცნობზე. ყველა დიდი ქალაქი -  გიგანტური სამორინეა.
და თითოეულ მათგანში ყველაზე პოპულარულია თამაში. ერთი ამაყობს იმით, რომ მსოფლიოს ყველა ბრილიანტი მასთანაა თავმოყრილი; მეორე აკონტროლებს მთელ ბამბას. მესამე - ბეწვეულს, ყავას ან აბრეშუმს. სხვა აკონტროლებს ტრანსპორტირების ან ლითონის ფასს. ერთს მთლიანად ტყავის სუნი ასდის, მეორეს კი -  სურნელოვანი ფხვნილის.
პარიზში ყველაფერი ცოტცოტაობითაა. ეს არ ნიშნავს, რომ მას არ აქვს მისთვის დამახასიათებელი თავისებურებები, აქვს, მაგრამ გაცილებით ნაკლებად კონკრეტული, ხოლო მისთვის დამახასიათებელი ფუნქციის განსაზღვრა უფრო რთულია, ვიდრე სხვა ქალაქებისთვის.
ქალთა ტანსაცმელი ძალიან მრავალფეროვანია; გამოდის რომანები და კომედიები; არსებობს ხელოვნების სხვადასხვა სახეობები, რომლებიც მოწოდებული არიან ადამიანს მიანიჭონ დახვეწილი სიამოვნება - ყველაფერი ეს, როგორც წესი, ადვილად მიეწერება პარიზს.
მაგრამ ჩვენ უფრო დაჟინებით უნდა დავაკვირდეთ  ამ ცნობილი ქალაქის ხასიათს.
პირველ რიგში, ჩემი აზრით, იგი ყველაზე დატვირთული ქალაქია მსოფლიოში: მე არ ვიცი სხვა ქალაქი, სადაც ასე მრავალრიცხოვანი და მრავალფეროვანია საქმიანობა, წარმოება, ფუნქციები, პროდუქტები და იდეები.
ერთდროულად იყო მთელი ქვეყნის  პოლიტიკური, ლიტერატურული, სამეცნიერო, ფინანსური და კომერციული დედაქალაქი; იმყოფებოდე დიდ ფუფუნებაში და ხარჯებს არეგულირებდე; წარმოადგენდე მთელი ქვეყნის ისტორიას, აღიქვამდე და კონცენტრირებას ახდენდე არა მხოლოდ მთელი სააზროვნო სუბსტანციისა, არამედ ყველა კრედიტის, ნაღდი საშუალებების და ფულის მარაგის; ყველაფერი, რაც არის კარგი და ცუდი ერისთვის, რომელსაც ის აგვირგვინებს, - სწორედ ამით განსხვავდება პარიზი სხვა გიგანტური ქალაქებისგან. ძნელი არ არის წარმოიდგინო ამ გადამეტნაჯერობის შედეგები და უზარმაზარი უპირატესობა, მოუხერხებლობა და სერიოზული საფრთხე.
ასეთი შესანიშნავი დაახლოების სხვადასხვაგვარად ზრუნვით შეწუხებული არსებები; საპირისპირო, მაგრამ ერთმანეთთან გადაკვეთილი ინტერესები; კვლევები, რომლებიც ხორციელდება დამოუკიდებლად ერთი ცის ქვეშ და ამავე დროს მაინც გავლენას ახდენენ და ურთიერთანაცვლებენ ერთმანეთს; ასევე ახალგაზრდების სახელდახელოდ შეკოწიწებული ჯგუფები კაფეში, სალონების ხშირი სტუმრების შემთხვევითი შეხვედრები და დაგვიანებული გაცნობა; ინდივიდების ბევრად უფრო მარტივი და სწრაფი ურთიერთქმედება სოციალურ დონეზე - ეს ყველაფერი ერთად აღებული წარმოგვიდგენს პარიზის ფსიქოლოგიურ სახეს.
 პარიზი იწვევს ვარაუდს სააზროვნო ორგანოს რაღაც გაუგებარ შეშუპებაზე. ამ ქალაქში სუფევს მენტალური მობილურობა. განზოგადება და გათიშვა, გაცნობიერება და დავიწყება აქ ხდება უფრო სწრაფად და უფრო ხშირად, ვიდრე სადმე სხვაგან. მხოლოდ ერთი სიტყვა - და ადამიანი მყისიერად ან იხვეჭს დიდებას ან კარგავს რეპუტაციას. პიროვნება, რომელიც იწვევს მოწყენილობას, აქ ვერ იპოვის იმ კეთილგანწყობას, რომელიც შეიძლება მოძებნოს ევროპის სხვა ქალაქებში; და ხშირად ეს ყველაფერი ხდება ღრმა აზრთა საზიანოდ. აქ ადგილი აქვს შარლატანობას, მაგრამ თითქმის მაშინვე ხდება მისი ამოცნობა და დასახელება. პარიზში არ არის აკრძალული რაღაც მნიშვნელოვანის და დიდი ძალისხმევის შედეგად მოპოვებულის დამალვა, სიმსუბუქის და სინატიფის ნიღაბს ამოფარება, და, აქედან გამომდინარე,  გულდასმითი და ღრმა აზრის ყველაზე საიდუმლო ღირსებების დამალვა. ამ სახის თავშეკავება და სიფრთხილე იმდენად გავრცელებულია პარიზში, რომ უცხოელის თვალში გამოიყურება, როგორც ფუფუნების და მსუბუქი ზნეობის ქალაქი. ამის დამადასტურებელია - მიღებული სიამოვნება. აქ სპეციალურად ჩამოდიან, რათა დააგემოვნონ და გაერთონ. აქ ადვილად აღიქვამენ  ცრუ იდეებს ყველაზე იდუმალ, თუნდაც ყველაზე გულღია ერზე მსოფლიოში.
კიდევ რამდენიმე სიტყვა უშრეტ თემაზე, რომლის ამოწურვა გულშიც კი არ გამივლია.
პარიზი, რომლის ხასიათი ჩამოყალიბდა დიდი გამოცდილების და ისტორიის გაუთავებელი უკუღმართობის გამო; პარიზი, რომელიც სამასი წლის განმავლობაში ორჯერ თუ სამჯერ ედგა ევროპას სათავეში და სამჯერ იყო დაპყრობილი მოწინააღმდეგის მიერ; პარიზი, რომელიც გახდა რამდენიმე ათეული პოლიტიკური რევოლუციის არენა, რომელმაც შექმნა ამდენი ცნობილი სახელი, ფარდა ახადა ამდენ უცნაურობას, რომელიც იზიდავდა ერის საუკეთესო ნაწილს და ნაძირლებს, - ეს პარიზი გახდა ყველა სახის თავისუფლების მთავარი ქალაქი და ადამიანთა ურთიერთობის დედაქალაქი.
ზუსტ იდეათა ცვეთილობით, ეგზოტიკური ხალხების ცივილიზებულ ცხოვრებასთან ზიარებით მსოფლიოში გამოწვეული გულუბრყვილობის ზრდა საფრთხეს უქმნის პარიზის სულის განსაკუთრებულობას. ჩვენ ვიცოდით, რომ პარიზი იყო ხარისხის და კრიტიკის დედაქალაქი. ახლა ჩვენ ვშიშობთ, საკმაოდ მყარად დგას თუ არა ეს გვირგვინი, რომელიც დაიხვეწა საუკუნეების განმავლობაში  გარჯის, ძალისხმევის და შერჩევის შედეგად.
1927 

ფიქრები პროგრესზე

ძველი დროის მხატვრებს არ უყვარდათ ის, რასაც ჰქვია პროგრესი. შემოქმედებაში მას ნაკლებად პოულობდნენ, ვიდრე ფილოსოფოსები  - ზნეჩვეულებებში. ისინი გმობდნენ ცოდნის ბარბაროსულ გამოვლინებას, ინჟინრების უხეშ ჩარევას ლანდშაფტში, მექანიკის ტირანიას, ცალკეულ ადამიანთა ინდივიდუალურობის გამარტივებას რთული კოლექტიური ორგანიზმების ჰარმონიის მისაღწევად. 1840 წლისათვის უკვე გაისმა აღშფოთების პირველი შეძახილი ოდნავ შესამჩნევ ცვლილებათა გამო. მიუხედავად იმისა, რომ რომანტიკოსები იყვნენ ამპერისა და ფარადეის თანამედროვენი, ისინი ადვილად უგულებელყოფდნენ მეცნიერებას, ან ქედმაღლურად არაფრად არ მიიჩნევდნენ, ან იღებდნენ მისგან მხოლოდ იმას, რაც ეკუთვნოდა ფანტასტიკის სფეროს. მათი გონება თავშესაფარს ეძებდა მათ მიერვე გამოგონილ შუა საუკუნეებში; ალქიმიაში ისინი ვერ ამჩნევდნენ ქიმიკოსს. მათ მოსწონდათ მხოლოდ ლეგენდა და ისტორია, სხვა სიტყვებით, ფიზიკის ანტიპოდები. ისინი გაურბოდნენ ორგანიზებულ არსებობას და თავს აფარებდნენ ვნებებს და გრძნობებს, რომლის კულტურა (მათ შორის, კომედია) თავად შექმნეს.

*
მოვიყვან საკმაოდ აშკარა წინააღმდეგობათა მაგალითს იმ ეპოქის დიდი ადამიანის ინტელექტუალურ ქმედებებში. სხვა არავინ, თუ არა ედგარ ალან პომ, ერთ-ერთმა პირველმა ამხილა ახალი ბარბაროსობა და ახალი დროის ცრურწმენა, პირველმა მწერლებს შორის შეიტანა ლიტერატურაში, მონაგონის შექმნის ხელოვნებაში, რომ აღარაფერი ვთქვათ პოეზიაზე, ის ანალიტიკური სული, ზუსტი გაანგარიშება, რომლის ქმედებებს და დანაშაულს ის თავად სასტიკად კიცხავდა.
ამდენად, პროგრესის კერპს დაუპირისპირდა კერპი, რომელმაც შეაჩვენა პროგრესი და ორივე კლიშედ გადაიქცა.
ჩვენ მხოლოდ შეგვიძლია ფიქრი საოცარ ცვლილებებზე, რომელიც ხდება ჩვენ გარშემო და ჩვენში. ახალი შესაძლებლობები, ახალი გენები ... ჯერ არასოდეს არ ყოფილა სამყარო ასეთი დაბნეული გზის არჩევისას.

*

როდესაც ვფიქრობდი იმაზე, თუ რატომ განიცდიან მხატვრები ასეთ ანტიპათიას პროგრესის მიმართ, მე  ამავე დროს დამებადა რამდენიმე აზრი, მაგრამ არც ისე ღრმა; თუმცა მე არ მოვითხოვ მათ მაღალ შეფასებას .
XIX საუკუნის პირველ ნახევარში მხატვარი პოულობს და განსაზღვრავს მის საპირისპირო ფენომენს - ბურჟუაზიას. ბურჟუა - ფიგურაა, რომანტიკოსის სიმეტრიული. მაგრამ მას მიაწერენ წინააღმდეგობრივ თვისებებს, რადგან მიიჩნევენ რუტინის მონად და ამავე დროს პროგრესის ახირებულ მხარდამჭერად. ბურჟუას უყვარს ყველაფერი მყარი და სწამს სრულყოფილების. იგი განასახიერებს საღ აზრს, უშუალო რეალობასთან კავშირს, თუმცა სულ უფრო და უფრო სწამს ცხოვრების პირობების გარდაუვალი გაუმჯობესებისა. მხატვარი კი მხოლოდ ოცნებით შემოიფარგლება.
თუმცა, დროთა მსვლელობამ - ან, თუ გნებავთ, მოულოდნელ კომბინაციათა დემონმა (ის, ვინც აყალიბებს და გამოაქვს ყველაზე საოცარი დასკვნები იქიდან, რაც არის, და შემდეგ შეადგენს მათგან იმას, რაც იქნება) - გართობის მიზნით ერთმანეთში არია ორი სრულიად საპირისპირო ცნება. ისე მოხდა, რომ ირაციონალურმა და პოზიტიურმა შექმნა საოცარი ალიანსი და ეს ორი ძველი მტერი ერთმანეთს შეჰყარა, რათა წარემართა ჩვენი ცხოვრება ცვლილებათა და გაუთავებელ მოულოდნელობათა გზაზე. შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანი ეჩვევა იმას, რომ ნებისმიერი ცოდნა მიიჩნიოს გარდამავლად, ხოლო ინდუსტრიის ნებისმიერი დონე და კავშირი მასსა და ცოდნას შორის დროებითად. ასეთი რამ ჩვენთვის სიახლეს წარმოადგენს. ცხოვრების ძირითად პრინციპებს ახლა არ შეუძლია გაუთვალისწინებლის იგნორირება. რეალობას უკვე აღარ აქვს გამოკვეთილი საზღვრები. ადგილს, დროს, მატერიას დასაშვებად მიაჩნია თავისუფლება, რომლის შესახებ ადრე ფიქრიც კი შეუძლებელი იყო. სიმკაცრე ქმნის ოცნებას. ოცნება ცხოვრებაში პოულობს განსახიერებას. საღ აზრს, რომელმაც დაუშვა ასობით შეცდომა და რომელიც წარმატებული ექსპერიმენტების შედეგად იქნა სასაცილოდ აგდებული, ახლა მიმართავენ მხოლოდ უმეცრების გამო. საშუალო სტატისტიკურის აშკარა მნიშვნელობა შემცირდა ნულამდე. ის ფაქტი, რომ შეხედულებებს და გადაწყვეტილებებს ადრე აპრიორი იღებდნენ, რითაც იძენდნენ უდავო ძალას, დღეს აუფასურებს მათ. ის, რაც ადრე იყო საყოველთაოდ ცნობილი ყველგან და ყოველთვის, ახლა, როგორც ჩანს, არაფერს ნიშნავს. მტკიცე რწმენას, რომელიც ჩნდება უამრავ ადამიანთა მოსაზრებებისა თუ მტკიცებულებების მსგავსების შედეგად, ახლა უპირისპირდება ფიქსირებული ფაქტების ობიექტურობა, რომელსაც ამოწმებს და ინტერპრეტაციას აძლევს სპეციალისტთა ვიწრო წრე. ალბათ, ღირებულება, რომელსაც მიაწერენ ერთიან აზრს (რომელსაც ხშირად ეფუძნება ჩვენი ზნე-ჩვეულებები და სამოქალაქო კანონები), იყო მხოლოდ მრავალი ადამიანისთვის დამახასიათებელი სიხარულის გამოვლინება, რომელიც აღწევს საერთო აზრს და გრძნობს მსგავსებას მის მსგავსთან.
და ბოლოს, ზღაპრებში ასახული კაცობრიობის ყველა ოცნება - ფრენის და წყალში ყოფნის უნარი, დაკარგული ნივთების გამოჩენა, სიტყვა აღბეჭდილი, გადაცემული, გამოყოფილი დროსა და წყაროსგან, და სხვა წარმოუდგენელი მოვლენები, რომლის შესახებ ადამიანს არც კი უოცნებია, - ახლა აღარ არის შეუძლებელი და წარმოუდგენელი. ზღაპარი იქცა ვაჭრობის საგნად. საოცრებათა წარმოების ტექნიკის წარმოება ათასობით ადამიანს ასაზრდოებს. მაგრამ მხატვარი ამაში საერთოდ არ იღებს მონაწილეობას. სასწაულს ქმნის  მეცნიერება და კაპიტალი. ბურჟუამ თავისი ინვესტიციები მონაგონში ჩადო და სპეკულირებს იმით, რომ საღი აზრი აღარ არსებობს.

*
ლუდოვიკო XIV-ს მისი ძლევამოსილების მწვერვალზეც კი არ ჰქონდა ბუნებაზე იმ ძალაუფლების მეასედი ნაწილის, გართობის, საკუთარი თავის განათლებისა და ახალი შთაბეჭდილებებით საზრდოობის შესაძლებლობაც კი, რომელიც დღეს ხელმისაწვდომია საშუალო შეძლების ადამიანებისთვის. რა თქმა უნდა, მე არ ვგულისხმობ მბრძანებლობის, დამორჩილების, შიშის მოგვრის, დაპყრობის, დასჯის ან შეწყალების სურვილს  - ეს ყველაფერი ღვთის განგებაა და თეატრალური მოქმედება. მაგრამ დრო, მანძილი, სიჩქარე, დამოუკიდებლობა,  ყველაფრის ასახვა ქვეყანაზე…
დღეს ადამიანი - ახალგაზრდა, ჯანმრთელი, საკმარისად შეძლებული - მიფრინავს, სადაც სურს, სწრაფად გადაკვეთს დედამიწას, ყოველ ღამე იძინებს მდიდრულ სასახლეში. მას შეუძლია აირჩიოს და განახორციელოს ასობით სიცოცხლე; განიცადოს ცოტაოდენ სიყვარული, ცოტაოდენ თავდაჯერებულობა, ცოტ-ცოტა ყველაფერი. თუ იგი არ არის მოკლებული გონებას (მაგრამ დაჯილდოებულია იმდენად, რამდენადაც ეს საჭიროა), იგი წყვეტს საუკეთესო ნაყოფს და მუდმივად განიცდის ბედნიერებას. ყველაზე დიდი მონარქიც კი არ იწვევს ასეთ შურს. დიდი მეფის სხეულმა (მისმა კანის საფარმა, მისმა კუნთებმა) გაცილებით მეტი განიცადა, ვიდრე დღეს ნებისმიერმა ადამიანმა, იგივე ეხება სითბოს ან სიცივის განცდას.  თუ მეფე იტანჯებოდა, მისთვის თითქმის არ შეეძლოთ დახმარების გაწევა. მას შეეძლო მხოლოდ ტკივილისგან კვნესა და კრუნჩხვა რბილ საწოლში ბალდახინის ქვეშ და არ ჰქონდა სწრაფი შვების შეგრძნება, და ყველაფერი ეს ხდებოდა ჩვენთვის გაუგებარი პრეპარატების არარსებობის გამო, რომელიც თანამედროვე ქიმიის წყალობით ხელმისაწვდომია ნებისმიერი ადამიანისათვის, რომელიც იტანჯება.
ასე რომ, დღეს ბევრს გაცილებით უფრო ადვილად შეუძლია მიიღოს სიამოვნება, ებრძოლოს ავადმყოფობას და მოწყენილობას, დაიკმაყოფილოს ნებისმიერი სახის ცნობისმოყვარეობა, ვიდრე ყველაზე ძლევამოსილმა ადამიანმა ევროპაში ორას ორმოცდაათი წლის წინ.
ვთქვათ, რომ უზარმაზარი ცვლილებები, რომლებსაც ჩვენ თვალს ვადევნებთ და რომლებსაც მოვყავართ მოქმედებაში, გაგრძელდებიან და საბოლოოდ შეცვლიან იმას, რაც ჯერ კიდევ გადაურჩა თანამედროვე ზნე-ჩვეულებებს, ჩამოაყალიბებენ ცხოვრების სხვა მოთხოვნილებებს და მათი მიღწევის საშუალებებს, და მაშინ ძალიან მალე სრულიად ახალი ერა შექმნის ისეთი  ჯიშის ადამიანებს, რომლებიც დაკარგავენ ჩვევას ხელი ჩასჭიდონ წარსულს. ისტორია წარუდგენს მათ უცნაურ, თითქმის გაუგებარ მოწმობებს; მათ დროს ხომ არ ექნება ანარაინი ანალოგია წარსულთან; და არაფერი წარსულიდან არ მოაღწევს დღემდე. ყველაფერი ადამიანში, გარდა წმინდა ფიზიოლოგიური მახასიათებლებისა, დაექვემდებარება ცვლილებებს, რადგან ჩვენი მისწრაფებები, პოლიტიკა, ომები, ჩვევები და ხელოვნება ახლა ემორჩილება სწრაფ ცვლილებათა რეჟიმს; ისინი უფრო მეტად დამოკიდებული არიან პოზიტიურ მეცნიერებებზე, ანუ გაცილებით ნაკლებად იმაზე, რაც იყო ადრე. ახალი ფაქტები იძენენ იმ მნიშვნელობას, რომელიც ადრე ენიჭებოდა ისტორიულ ფაქტებს და ტრადიციებს.
უკვე ახლა რომელიმე ახალგაზრდა ქვეყნის წარმომადგენელს, რომელიც ეწვევა ვერსალს, შეუძლია და უნდა აღიქვას ყველა ეს პერსონაჟი, რომელიც შემკობილია გარდაცვლილ ადამიანთა ვარცხნილობით, გამოწყობილია ნაქარგ ოქროს სამოსში და ამაყად გაშეშებულა საზეიმო პოზაში, ისევე, როგორც ჩვენ ვათვალიერებთ ეთნოგრაფიულ მუზეუმში ბუმბულებსა ან ტყავში გახვეულ მანეკენებს და რომლებიც წარმოადგენენ გადაშენებულ ტომთა ქურუმებს ან ბელადებს.
პროგრესის ერთ-ერთი ყველაზე უტყუარი და ყველაზე სასტიკი გამოვლინებაა -  სიკვდილის გარდა კიდევ დამატებითი სასჯელი, რომელიც უფრო მძიმდება ზნე-ჩვეულებების და იდეათა რევოლუციის დაჩქარებისდა მიხედვით. ადამიანი უბრალოდ რომ გარდაიცვალოს, არ არის საკმარისი, ის უნდა გახდეს გაუგებარი, თითქმის უცნაური; და, მიუხედავად იმისა, იქნება ეს რასინი თუ ბოსუე, მათ უნდა დაიკავონ ადგილი უცნაურ, ჭრელ, ტატუირებული შემძრწუნებელი ფიგურების გვერდით, რომლებიც გამოფენილი არიან ქვეყნის სასაცილოდ. ისინი რიგებად დგანან მუზეუმების გალერეებში და თანდათან არაფრით აღარ განსხვავდებიან ფიტულებისგან ცხოველთა სამყაროდან  ...
ადრე მე ვცდილობდი შემექმნა დადებითი შეხედულება იმაზე, რასაც ჰქვია პროგრესი. ამგვარად, ჩამოვიშორე რა ყველა მორალური, პოლიტიკური და ესთეტიკური მოსაზრება, მე ვფიქრობდი, რომ პროგრესი წარმოადგენს ძალის (მექანიკური) სწრაფ და ძალიან საგრძნობ ზრდას, რომელსაც იყენებენ ადამიანები, სიზუსტის ზრდას, რომლის მიღწევა მათ შეუძლიათ წინასწარმეტყველებაში. ცხენის ძალის გარკვეული რაოდენობა, ათწილადი ნიშნების რაოდენობა,  რომელიც ექვემდებარება შემოწმებას, - ეს ის ნიშნებია, რომლებიც, ეჭვის გარეშე, მკვეთრად გაიზარდა გასული საუკუნიდან. პარიზის ქუჩა შრომობს და გრგვინავს, როგორც ნამდვილი ქარხანა. საღამოს ყველაფერი განათებულია, უამრავი სინათლე თვალს ჭრის გამვლელებს და ახდენს წარმოუდგენელი ხელგაშლილობის დემონსტრირებას, თითქმის დანაშაულებრივ სიუხვეს. ხომ არ ფიქრობთ, რომ ფუფუნება გახდა საჯარო და სამარადისო საჭიროება? ვინ ისიც, რას გვიჩვენებდა ჩვენთვის უკვე ნაცნობი ზედმეტობის უფრო დეტალური შესწავლა! ალბათ, გარეშე დამკვირვებელი, როდესაც შეხედავდა ჩვენი ცივილიზაციის დონეს, იფიქრებდა, რომ დიდი ომი იყო ჩვენი შესაძლებლობების განვითარების მხოლოდ საშინელი, მაგრამ პირდაპირი და გარდაუვალი შედეგი. ამ ომის ხანგრძლივობა, ინტენსივობა და სისასტიკეც კი პასუხობდა ჩვენი სიძლიერის ინტენსივობას. ომი შეესაბამებოდა ჩვენი რესურსების დონეს და მშვიდობიან დროს ჩვენ მრეწველობას, მაგრამ წინა ომებისგან განსხვავდებოდა მასშტაბებით, როგორც ამას მოითხოვდა ჩვენი საბრძოლო ტექნიკა, მატერიალური რესურსები, სუბორდინაციის სისტემა. თუმცა, განსხვავება არ იყო მხოლოდ მასშტაბებში. ფიზიკის თანახმად, არ შეიძლება საგნის გადიდება, თუ არ შეიცვალა მისი თვისებები; მსგავსი ფიგურები არსებობენ მხოლოდ გეომეტრიაში. მსგავსება, როგორც წესი, მხოლოდ გონების თამაშია. ბოლო ომი არ შეიძლება განვიხილოთ, როგორც უბრალოდ ძველი კონფლიქტების გამწვავება. წარსულში ომები მთავრდებოდა მანამ, სანამ  სრულად გამოიფიტებოდნენ მათში მონაწილე ერები. მაგალითად, კარგი მოჭადრაკეები, როგორც კი დაკარგავენ მხოლოდ ერთ ფიგურასაც კი, მაშინვე შეწყვეტენ პარტიას. ანუ დრამა დასრულდებოდა უსიტყვო შეთანხმების შედეგად, ხოლო მოვლენა, რომელიც განსაზღვრავდა ძალთა უთანასწორობას, უფრო სიმბოლური იყო, ვიდრე რეალური. და პირიქით, ცოტა ხნის წინ ჩვენ გავხდით იმის მოწმენი, როგორ გრძელდებოდა ფატალურად თანამედროვე ომი მოწინააღმდეგეთა სრულ გამოფიტვამდე, რომელთა ყველა რესურსმა, მათ შორის ყველაზე შორეულმა, თანდათან გაანადგურდა ერთმანეთი  ცეცხლის ხაზზე. ჟოზეფ დე მესტრის [11] ცნობილმა გამონათქვამმა: „რას ნიშნავს  დაკარგული ბრძოლა? ეს არის ბრძოლა, რომელიც მიაჩნიათ წაგებულად“, - ასევე დაკარგა თავისი პირვანდელი მნიშვნელობა. ამიერიდან ბრძოლა ნამდვილად წაგებულია, როდესაც ადამიანები, პური, ოქრო, ნახშირი, ნავთობი არასაკმარისია არა მხოლოდ არმიისათვის, არამედ  ქვეყნისათვის.

*
პროგრესის ყველაზე მრავალრიცხოვანი მიღწევებიდან ყველაზე საოცარია - სინათლის პროგრესი. ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინ სინათლე ეხებოდა მხოლოდ მხედველობის სფეროს. ის არსებობდა ან არ არსებობდა. ის ვრცელდებოდა სივრცეში, სადაც აწყდებოდა მატერიას, რომელიც გარკვეულწილად ცვლიდა მას, მაგრამ მისთვის მაინც უცხო რჩებოდა. და ახლა იგი მსოფლიოს მთავარი გამოცანაა. მისი სიჩქარე გამოხატავს ან ზღუდავს რაღაც ფუნდამენტურს სამყაროსათვის. ვარაუდობენ, რომ მას აქვს წონა. მისი გამოსხივების შესწავლა ანადგურებს ყველა ჩვენ წარმოდგენას ცარიელ სივრცესა და დროზე. მატერიასთან ერთად, ის ქმნის უცნაურად დაჯგუფებულ მსგავსებას და განსხვავებას. და ბოლოს, იგივე სინათლე, როგორც სრული, მკაფიო და სრულყოფილი ცოდნის სიმბოლო, აღმოჩნდა ერთგვარ ინტელექტუალურ სკანდალში ჩათრეული. თავის თანამზრახველთან - მატერიასთან - ერთად ის კომპრომეტირებულია და ჩათრეულია პროცესში, რომელშიც ჩართულია მუდმივი არამუდმივის, სავარაუდო მოჩვენებითის, ერთეული დიდი რიცხვების, ანალიზი სინთეზის, ფარული რეალობა მისი შემავიწროვებელი ინტელექტის წინააღმდეგ, ანუ, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გაუგებარი გასაგების წინააღმდეგ. მეცნიერება აქ მიაღწევდა კრიტიკულ ზღვარს. თუმცა საბოლოოდ ყველაფერი მოგვარდება ...
1929



1. პოლ ვალერი. წიგნიდან „მოსაზრება თანამედროვე სამყაროს შესახებ“ და სხვა ესეები“. მიხეილ ეპშტეინის შესავალი სიტყვა.//“ზვეზდა“ . 2017. № 3. გვ. 240—253.
2. პერსეპოლი (ძვ.ბერძნ. პერსეპოლისი — სიტყვასიტყვით „სპარსთა ქალაქი“) — ძველი სპარსული ქალაქი, რომელიც დაარსდა ჩვ. წ.აღრ-მდე VI—V სს., აქემენიდთა იმპერიის დედაქალაქი. დაიპყრო ალექსანდრე მაკედონელმა ჩვ. წ.აღრ-მდე  330 წ. ქალაქი განადგურდა ხანძრის შედეგად.
3. სუზი — მსოფლიოს ერთ-ერთი უძველესი ქალაქი. მდებარეობს თანამედროვე ხუზესტანის პროვინციის ტერიტორიაზე ირანში .
4. როდესაც დამარცხდება ღორმუცლობის მანკიერება, ყველგან იზეიმებს სული  (ლათ.). ავტორია ავრელიუს პრუდენცი კლემენტი (ლათ. Aurelius Prudentius Clemens, 348 — 405 წ. შემდეგ), რომარელი ქრისტიანი პოეტი (კრებულიდან „კატემერინონი“ („ყოველკვირეული“), VII, 199—200).
5. „დიდი ფრინველი პირველად აფრინდება გიგანტური გედის ზურგიდან, ამით გააოცებს მთელ სამყაროს და ადგილს დაიმკვიდრებს ყველა თხზულებაში. მარადიული დიდება იმ ბუდეს, სადაც ის დაიბადა“. ეს სიტყვები დაწერილია წიგნის „ფრინველთა ფრენის კოდექსის“ ყდის შიდა მხარეზე. ლეონარდომ შესაფერისი ადგილიც კი მოძებნა თავისი საფრენი აპარატის გამოსაცდელად ფლორენციასთან ახლოს, მთაზე მონტე ჩეჩერო („cecero“ იტალიურად ნიშნავს „გედს“) (ციტირებულია მ.მოგილევსკის წიგნის მიხედვით „ლეონარდო და ვინჩის მეცნიერული მეთოდი“. სიეტლი, 2010. გვ. 37). 
6. პლანისფერო — სფეროს გამოხატვა სიბრტყეზე ნორმალურ სტერეოგრაფიულ პროექციაში. იგი გამოიყენებოდა XVII საუკუნემდე ციურ მნათობდა ამოსვლისა და ჩასვლის მომენტების გამოსაანგარიშებლად. როგორც წესი, წარმოადგენდა კოორდინატთა ქსელს.  იგი მონიშნული იყო ლითონის დისკზე, რომლის ცენტრის გარშემო გაანგარიშების გასამარტივებლად ტრიალებდა ალიდადა. სპეციალური ცხრილების და ნომოგრამების დანერგვის შემდეგ პლანისფერო აღარ გამოიყენებოდა.
7. ფსიქეა ან ფსიქე - ძველ ბერძნულ მითოლოგიაში სულის, სუნთქვის პერსონიფიკაცია.
8. გადმოცემის თანახმად, პითაგორეს (570—490 ჩვ. წ.აღრ-მდე) ჰქონდა ოქროს ბარძაყი, როგორც ნიშანი მზის ღმერთის - აპოლონისგან წარმოშობისა (ლითონების სიმბოლიკაში ოქრო - მზის ემბლემაა).
9. პორიზმი (ბერძ. porizein — „დასკვნების გამოტანა“) — მტკიცებულება, რომელიც გამოაქვთ რომელიმე ამოცანის ამოხსნის დროს და თავისი შინაარსით მოიცავს მოვლენათა გაცილებით უფრო ფართო სპექტრს, ვიდრე ის, რომელსაც ეს ამოცანა ეხებოდა.
10. იესო ქრისტეს პირველი სასწაული საქორწინო დღესასწაულის დროს კანაში, როდესაც მან წყალი ღვინოდ აქცია.
11. ჟოზეფ-მარი, გრაფი დე მესტრი (1753—1821) — ფრანგულენოვანი კათოლიკე ფილოსოფოსი, მწერალი, პოლიტიკოსი და დიპლომატი, პოლიტიკური კონსერვატიზმის ფუძემდებელი.

* ვისია? (ინგლ.).
წარმოშვა ( **ლათ.).
Deminutio capitis ( ***ლათ.) —რომის სამართლის ტერმინი, რომელიც ნიშნავს პიროვნების  დაკნინებას ან სამოქალაქო უფლებების შეზღუდვას.

თარგმანი

მ.ფ.ლ
2017

სოციალური ესთეტიკის საფუძვლები. : კონსტანტინე კაპანელი.

http://psychopathyandreligion.webs.com/

http://iralenejewellry.livejournal.com/630618.html

https://www.kommersant.ru/doc/2829606


http://jamesctanner.com/why-psychopaths-are-attracted-to-jobs-in-religious-ministry/


http://www.characterology.ru/characterology/characters/Burno_Psychopathies/Soft_delay_the_development/


https://psy.wikireading.ru/40207

http://www.whatonearthishappening.com/

https://www.popmech.ru/science/55168-epigenetika-mutatsii-bez-izmeneniya-dnk/

https://www.youtube.com/watch?v=YFaON477ALI 

The only way to break this cycle of abuse and victim is to understand Why these people feel this desire to control.? Relex nothing is under control (No matter how hard you try, you can’t control everything. So just relax and let the chaos do whatever it’s going to do anyway. Life’s too short to worry so much.)
Slave is someone who is chained by something that is embedded in your mind
Solution is self respect- Respect comes from latin word Spectare which means to look at- Re is prefix meaning- again- so you need another look at yourself to look within to really deal with real self true self that lies beneath all the masks you are putting on all the closets that you are hiding in- you need closets for clothes , keep your clothes in closet , be who you are as long as you are not hurting someone else, take another look at yourself and develop real respect, thats is only way how you can truly respect someone else.

As you inspect the words that grow from the Latin verb "specere," (to see), you'll find some unexpected connections. For example, the familiar word "respect" relates to the "aspect" of "looking back" at someone or something. And to make a "spectacle" of yourself is to have everyone looking at you, in a not-so-good way.
More Latin Love, Volume III lists:
seguire, capere, pendere, and littera!
ELA Common Core State Standard: "Use common, grade-appropriate Greek or Latin affixes and roots as clues to the meaning of a word."

https://special.theoryandpractice.ru/what-is-epigenetics 

 Whilst many gurus, scholars, researchers, and visionaries claim an absence of egotism, they seem inexplicably happy to laud the crucial significance of their own work. They consider the ‘what’ more important than the ‘how’. When someone openly regards their own systems of thought as monumentally important, they are divulging a deep crack in their own core. An inner struggle is being played out publicly. Still they insist that they are altruistically devoted to just getting the information out, serving as a conduit for sacred knowledge, helping the global awakening, serving the planetary spirit. Or some shit like that. After a decade of witnessing this up close and personal, I have found such pronouncements to be overwhelmingly untrue. The labor of the vast majority of underground personalities is entirely about themselves.

When self-esteem is lacking, recognition is sought from the outside. When self-worth is lacking, the heavy burden of martyrdom is declared. Both strategies are a response to unresolved inner turmoil. This is why we have dreamers on one side, and stoics on the other. Either way, the metaphysical material they tender is infected with a litany of personal issues, and is therefore heavily compromised. Nothing can be relied upon. Passions are merely personal ravings. Expositions and arguments are little more than emotional tantrums.
One definition of dogmatism is “unfounded positiveness in matters of opinion; arrogant assertion of opinions as truths.” As you will have noticed, this is rife in alternative circles. Whether dealing with matters of consciousness, spirituality, psychology, politics, conspiracy, paranormal, or whatever, the level of absurd recycled conjecture put forth as solid truth is dreadful. And those who are easily-led continue to gossip and wank over this stuff night after night in horrible brain-dead forums. In face-to-face discourse, we instinctively know when people are talking nonsense, and these things can be waved away with a smile or a shake of the head. But what are we to do when the dogma is not so clearly identifiable because it is being purposefully camouflaged in obscure, esoteric subject matters?
Many people put an artificial sealing over their work and research, getting stuck in a tunnel vision of topics they keep focusing on, trying to explain everything through it instead of being truly opened minded and looking at the many other angles of our multifaceted reality. Don’t attach yourself to anything you can’t honorably walk away from. Keep free and flexible. Have the courage to discriminate. Learn to know when you are hearing dogma. Know when you are hearing the shriek of the ego."
- Neil Kramer
"The power in you is your uniqueness and individuality. How you see and move in the world is a precious bequest to the divine source from where you came and where you go back to. If you walk around any city, you will see people choosing not to control themselves and therefore they become followers, not independent, not individuals, not pioneers, not explorers. It’s an anti-human way to follow.
The biggest threat the establishment has is individuality, people who think for themselves, people who say: no more of this group mentality. I don’t care what they are following. It could be the best yoga, the best spiritual guru, it could be beautiful ancient hindu, german or french texts, whatever. I don’t care. If you are following, you are doing it wrong. The only path is the path of the Individual. That’a what it is all about and what you are here for.
There is an esoteric axiom, all untrue things eventually destroy themselves. Empire, as long as “I” get out of the way, is burning itself out and it’s a natural power of the evolutionary process. In mystical studies you’ll find that this has happened before. It has happened periodically over millions of years, not thousands, but millions of years.
And the message is always, look humans, you are super powerful. It’s divine will, a metaphysical spark of creation within you, call it what you wish. To be here is to grow and explore as an Individual. If we are not doing that, we give that power away, we surrender it, and there are other beings in this world who will gladly take that and do something else with that. And that’s how empire rises."
~ Neil Kramer, "Mysticism, Individualism & the Decline of the Empire"
Yep, and for the record, I don't belong to (nor promote) any "group", nor do I use any one particular (spiritual) work/teaching/modality as a sole foundation or "lens" to look through, nor do I see any one thing as THE answer/way, for that doesn't exist in my experience, nor do I attach myself to any "spiritual/esoteric" group/movement (been there done that....dealing with the trap of unconscious hive/group-mind thinking (not obvious at all when you are in it and that is literally happening in any group to varying degrees) and (unconscious) hierarchy resulting in dogma and not trusting myself if I don't agree based on personal experience/research, which just resulted in not speaking up (based on insecurity, lack of self-love and self-trust and resulting wounded "need to belong") so I won't be rejected/attacked by the group...and I learned the hard way). If there's one thing I've learned on my own path via experience and working with people one on one for ever a decade, is that what works for one may not work for another and there is no judgment in that. Anyone who claims their particular work/teaching is the "best" or "only way", what "everyone needs to do" (especially when trying to heavily market/sell it) or there is obvious dogma (and group members believe everything without questioning), claims to "save the world" is influenced by Matrix thinking and the disease of "homogenization", not understanding the vast different levels of Being and soul lessons of each Individual on their particular unique path towards awakening.
"Individualization is the capacity to take up all experiences and organize them around the divine centre. The aim of the psychic being [soul] is to form an individual being, individualized, “personalized” around the divine centre [“growing” the soul to become fully embodied in one’s being]. Each individual is a special manifestation in the universe, therefore his true path must be an absolutely unique path.”
- The Mother, Collected Works of the Mother - The Integral Yoga
"Many people put an artificial sealing over their work and research, getting stuck in a tunnel vision of topics they keep focusing on, trying to explain everything through it instead of being truly opened minded and looking at the many other angles of our multifaceted reality. Don’t attach yourself to anything you can’t honorably walk away from. Keep free and flexible. Have the courage to discriminate. Learn to know when you are hearing dogma. Know when you are hearing the shriek of the ego."
- Neil Kramer
"[...]Insecurity and anxiety also motivates us to form and join groups. Being a part of a group relieves us of anxiety because it makes us feel like we are not the only ones who feel insecure about a particular thing. We often form groups with individuals who have similar insecurities. Having similar insecurities cause us to have similar desires from the perspective of the internal conflict model…Thus, the more insecure and anxious we are, the more motivated we are to form and maintain our own groups.[..]
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10206533725849484&set=a.3582917419190.162142.1460863739&type=3&theater
“When all obsessive group-consciousness on Earth is finished, exhausted, when it admits defeat, then a different era will emerge. But for now, we are in the middle of the collective experiment. High-flying cloying sentiment, profound dependence on others, covert repression—these are the order of the day.
How long until the collective age is over? A hundred years? A thousand years? The answer is, as long as it takes for every human to realize that the experiment has failed, and why. The why is clear—the individual has been overlooked. He has been demeaned. He has been grabbed up and drafted into groups. His creative power has been compromised in order to fit in.
The majority of the world still believes in this approach, as if from good groups will flow the ultimate and final solutions we have all been seeking. This is sheer mind control, because good groups morph into evil, and vice versa, in the ongoing stage play called reality.
Ideals are twisted, infiltrators subvert plans, lessons are ignored, and the whole sorry mess repeats itself again. What constituted a triumph of good over evil at one moment is guided into yet another collective, whose aims are “a better kind of control.”
The most deluded among us believe we are always on the cusp of a final breakthrough. But there is no “we” to make the breakthrough. It comes to every person on his own. And it does not arrive as the thrust of an external force, but from one’s own struggle, accompanied by insights for which there is no outside agency to lend confirmation.
– Jon Rappoport, The Matrix Revealed: the collective experiment on planet Earth
"Another human trait is the drive to be loved and accepted. Many of us diminish ourselves (mostly unconsciously) in order to belong and be accepted by our chosen “tribe”. This can result in suppression of intuition and one’s own inner knowing, one’s “own personal truth” and voice in terms of what one’s unique soul is here to do and learn. Under the strain of group/peer pressure situations, we can lose (or not trust in) our personal inner guidance, simply because we don’t want to be rejected and abandoned. This is also the basis of the thought processes for authoritarian followers in cult-like circumstances (including political party affiliation), grown adults who still need “Mom” and/or “Dad” to tell them what to do, what to think, etc.
It’s a bit of a paradox, because on one hand we all need to network, build community and connect with each other, but at the same time we need to be our own person and live our lives as individualized expressions of a Unified Conscious Awareness. Sometimes we need guidance and feedback from others, since we all have our blind spots; but there are times where others project their shadow onto us (including shame and guilt-tripping, even under the disguise of “for the better good of us”) and group/peer pressure circumstances force us to either conform or break free from “the tyranny of the majority”. Oftentimes, these events also result in a “you are either with us or against us” attitude (prevalent amongst many militant groups and nations), when you are only supported as long as you are a part of the group/movement and fully indoctrinated into their particular ideology."
https://wakeup-world.com/…/owning-yourself-group-think-vs-…/
There is also a hierarchy in groups/movements that can result in hive-mind thinking, where the opinions and proclamations of the founders/leaders within these organizations are accepted without question as “the truth”, and the opinions of group members becomes just a parroted version of those who are higher-up on the “ladder”. This ties also into the “bandwagon fallacy“, “appeal to authority“, “Stockholm Syndrome“, and “political correctness” logical fallacies that are so prevalent in public discourse these days. The parental image, projected onto “leaders” and authority regimes, is part of this Public Relations programming package, where Government is lauded as the ultimate exemplar of the collectively-perceived Daddy/Mommy figure.
No one is perfect, and ultimately, it’s about sovereignty and autonomy – becoming fully-realized individuals and seekers of truth while at the same time striving to connect with others. So, having healthy boundaries is an important part of this process, as well as establishing healthy self-love parameters. None of our ego personalities are without fault, and at times we swing between self-diminishment/low self-esteem and over-inflated narcissistic tendencies. It’s a continuing lesson for all of us, and constant vigilance is required.
This is not an easy journey, because, as children, none of us were taught how to tap into our own inner guidance systems and trust our inner knowing/intuition, and as a result of this disconnection we are all are wounded and conditioned to varying degrees. In fact, most wounded people yearn to belong – to be a part of a group, or identify strongly with a nationalistic or spiritual identity. Sometimes, such desires result in outbreaks of unconscious trauma bonding, where belief in government (or other external authoritarian constructs) generates this unhealthy “connection” pathology on a macro level, the ultimate Stockholm Syndrome.
We are all traumatized/wounded/conditioned to varying degrees, and these psychological states serve to cut us off from our own inner knowing and inner guidance, and even disconnect us from basic critical thinking skills – hence why many people look for guidance outside of their own innate gifts, from someone whose perceived ‘authority’ bestows them with the right to tell them what to do and what to think. People also are programmed to feel safer when there are others who “follow” in the same manner that they do – the ‘herd/pack mentality’ that has contributed to a great deal of suffering on the planet.
The way I perceive the “awakening” concept is that it involves becoming a true Individual, connected to one’s higher self/intuition; a fully embodied sovereign Being who contributes to humanity (in whatever natural form this takes for each individual, based on his/her talents/lessons) and, at the same time, remains a unique personality who can think for him/herself. It’s not a state of feeling constantly “blissful”, but rather it’s about being grounded in this life, whatever the future may bring – understanding that there is a purpose to every existence, as we are engaged in the cosmic play of awakening within the evolutionary dance of individual and collective consciousness.
- from my essay "Individuality, Embodiment, and the Anchoring of a Higher Frequency"
https://wakeup-world.com/…/hyperdimensional-manipulation-a…/
Fake-Ass Christians serve the god of MONEY and the god of AUTHORITY and place them higher than the God of Creation. They believe in the ILLUSION of authority and lack the understanding that GOVERNMENT IS SLAVERY and any coercive action to uphold that false authority is a violation of RIGHTS!
We are inherently endowed with DIVINE SOVEREIGNTY above any and all earthly authority by the Creator of the Universe. This primary lack of understanding is the foundation of their IMMORAL belief system. As morality increases in the aggregate, freedom increases.
Sadly these inept souls, despite having all of this knowledge at their fingertips, choose blindness and therefore remain THOROUGHLY-SLAVED.
Prepare to meet your fate Fake-Ass Christians! Mark is going to DEMOLISH your faulty belief systems and de-occult the true nature and purpose of ESOTERIC Christianity and it's powerful transformative message. No prisoners will be taken!!!

Everything in the world is about sex, except sex. Sex is about power." Oscar Wilde

When power of love overcomes love of power, world will know peace" J. H.
Sex comes from Latin word SECARE means to DIVIDE! Not unite! You are divided by the death (Thanatos Masculine root energy) in order to unite for the life.. (Eros Feminine root energy ) ..It is an act of dying and rebirth, division and unification, giving and taking, also responsibility that comes after domestication of the wild spirit . SEX IS NOT FREE OF CONSEQUENCES, IT is free and makes u free, but what u take and give is yours forever ! Polarities unite in everything...Androgyne was divided #UnFuckTheWorld
J.S. Wayne, had and studied enough about sex to know whereof I speak
Answered Apr 9, 2016
Because, like it or not, it is. Wilde was 100% correct in that. Everything we do, one way or the other, we do to get us to a place where we can find our mate(s) and then do what mates do. The jobs we work at to make money, the gyms we go to in order to get fit, cooking class, wine tastings, softball, whatever...we do these things so that we can attract a certain caliber of mate, and then keep mating with these people. (Whether or not procreation is involved.)
Sex is the ONLY human drive that is heavily regulated. We don't pass a whole lot of laws regarding where, when or how you can eat or drink (for sustenance; recreational alcohol consumption is another matter entirely). We ask only that if you're going to pass waste, you do it in a place intended for the purpose. But when it comes to sex, all bets are off.
There are a number of reasons for this. When you control someone's sex life or the permissible expressions of their sexuality, you control the person. Religion has been doing this almost as long as religion has been a thing. While the reasons for it initially may have been valid, i.e. to keep a culture from dying out altogether, those reasons have long since been voided by the runaway population explosion. However, people who pass legislation or espouse religious beliefs that encourage anti-LGBT behavior are attempting to control other people's sexuality, even when it doesn't affect them in the slightest. At this level, it is all about CONTROL. CONTROL = POWER.
Let's also take into account that sex is the act that creates new human beings. That is POWER on such a vast and fundamental level that few people ever really think about it. As Jim Butcherput it (and I think I'm slightly misquoting here), "Power doesn't GET more volatile or dangerous than that." Thus to legislate and control sexuality is to control nothing more or less than the power to create life itself.
Now let's zoom in a little more. A woman who has had sex with more than ZERO people before marriage is likely in many social circles to be viewed as a "slut." This is easing off a little, but not damned well fast or far enough to level the playing field between men and women. (Not putting transsexuals in this basket because I don't want to muddy the waters, not because they don't deserve consideration as well.) Meanwhile, a guy who's slept with half the Chicago phone book is "a stud," "well-versed," etc. Very rarely is he called a "man-whore," even when the straitjacket fits. (Shuffles feet, raises hand. "Hi, I'm J.S. and I'm a man-whore...")
Drill down even further, to two people. Someone's going to be the recipient. Someone's going to be the delivering party. In this case, the delivering party, Top, Dom, whatever, is the one with the power...to a degree. However, the recipient can say "no," "stop," use a safeword or ask for the delivering partner to do something different, faster, slower, etc. The power dynamics can be more dramatically and ritualistically present, or they can be relatively covert and subtle, but they are there nonetheless.
Take it down further still. Now we have two people, both of whom are debating whether or not to get nekkid [sic]. When you reveal yourself willingly to a partner, in that moment, you both give and take power. You take the power to say, "I offer myself freely to you within the confines we've agreed to and I reveal myself to you without reservation." But you also GIVE the power to let the other person see you without any barriers, the things that you love and hate about your body, the imperfections that make you YOU.
Now, consider all that, and you tell me...
Why WOULDN'T people say sex is about power?
Yes, it is, or should be, about love or at least strongly liking the other person to allow that power transfer to occur. But at its most basic, sex IS power.
.....
Everything In The World Is About Sex Except Sex. Sex Is About Power Oscar Wilde
.Power of Knowledge!
The only reason people aim for anything is because they want to feel something beyond themselves, because they want to feel happiness course through their entire body, because they want to get close to the other (be that singular or plural), and because they want freedom, freedom being the ultimate release of all the tension that they’ve been building up while working towards this point.
When you look closely it’s all about sex. Some of us are tantric about it, quick about it, shy about it, private about it, and public about it, but still – it’s all sex.
Why do people enjoy BDSM?
Atheism is a religion like abstinence is a sex position.Bill Maher
========


О ТИХОМ БЕЗУМИИ
Фон Триер
Внутри
Деревенского клипа
Утрировал скверну
Убогой интриги
Какие-то трели
Звучали внутри ее
И плакала липа
Фон Триер как Трифонов
-----

Заметила - сейчас с ума сходят как-то по-тихому. У всех на виду, но по- тихому. Размеренно. Аккуратно. Падение оно как зарядка. Как дзен-буддизм. Как книга Пелевина в руках терпиота на крымском пляже.
Надрыва в безумии больше нет. Суицидников - днем с огнем. Все мертвы уже. Или готовятся. Замаливают грехи. Ставят свечки. Делают селфи. Готовятся к массовому отходу в небытие.
Но это социалистическое небытие. "Каждому своё" - это абсолютно социалистический слоган, подразумевающий - "никому ничего не достанется". Какой там Фон Триер? Фон Триер - это как говорят прокажённые агитпропом - мелкобуржуазно. Здесь же всё жёстко. По-пролетарски. Немного только приправлено капиталистическими удобрениями - стразами, кокаиновой пыльцой, гаджетами, модными кафе.
Тем, собственно, и облегчается участь - бессубъектных туристов своей исчерпавшей смысла родины. Ментальных заложников.
ОБЩЕСТВЕННЫЙ ДЕЛИРИЙ
Совписы, соваги (агитаторы) сейчас именно и бредят. Это такой автоматизм безумия.
Альцгеймер, крымские бутерброды, болезненное тщеславие, поиск места на привилегированном кладбище, липкие страхи, сомнительные статусы, понимание своей жалкой сущности - здесь всё. Задача агитпропа - это постоянная игра на понижение. Плюс диктат совкультуры для всей страны. Что они и исполняют. Плохо - как и заказывали. 

ЗАПРЕТ НА ЖИЗНЬ
Любая культура по существу репрессивна. Но. Советская культура, в удушающую петлю которой затягивают страну - ассоциировалась у меня всегда (и сейчас всё больше) - с запретом на жизнь. Чем меньше жизни - тем больше советской культуры - культуры гетто, красного барака, пыльных библиотек (в коих скоро будут сжигать людей заживо, как в советских же фильмах про фашистов).

 A.V

 УБОЖЕСТВО, -а. Ничтожность, скудость, посредственность. Убожество мысли.
 А УБОГИЙ – это удаленный от бога и богатства, именно такое значение имеет приставка У (движение в сторону, прочь). Слово известно в языке с 11 века: убогъ, убогый, убожьство.


https://newtonew.com/science/post-truth-and-its-discontents
 Продолжается крестовый поход против всего живого и авангардного. Во всех ужасах ситуации с Трампом (брекситом, беженцами и т.п.) виноват постмодернизм и зеленая культура. Виноват Ницше с его «нет фактов, есть интерпретации». Лиотар с его критикой метанарративов. Фуко с демифологизацией культуры и противостоянием угнетающим дискурсам. Виновны конструктивизм и контекстуализм. Виновны Лакан, Фуко и Деррида. Они несут ответственность за аперспективное безумие, за открытый ящик Пандоры мировоззрения без непогрешимых ментальных опор и универсальных истин. Это они ответственны за невыносимую селфи-культуру, эгалитаризм, вольнодумство, нигилизм и нарциссизм.

 Ken Wilber
Там, в Сердце, где пара наконец-то воссоединяется, вся игра отменяется, отменяется весь этот кошмар эволюции, и вы оказываетесь именно там, где были до начала всего шоу. Во внезапном шоке осознания совершенно очевидного вы узнаёте своё собственное Изначальное лицо — лицо, которое было у вас до Большого взрыва, лицо совершенной Пустоты, улыбающееся всему сотворённому и поющее как весь Космос во всей его полноте. И всё отменяется в этом изначальном взоре, оставляя лишь эту улыбку и отражение луны в тихом пруду поздней, кристально чистой ночью.

— Кен Уилбер, «Краткая история всего»

Кен Уилбер — национальное достояние. Никто больше не работает над интеграцией восточной и западной литературы о мудрости с такой глубиной и широтой ума и сердца, как он.

— Роберт Киган, профессор Гарвардского университета, ведущий специалист по психологии взрослого развития

Среди мыслителей «новой парадигмы» широко распространено мнение, будто основная проблема с наукой – «ньютоно-картезианское» мировоззрение, видящее Вселенную атомистической, механистической, разобщенной и фрагментированной, тогда как новые науки (квантовая/релятивистская физика и теория систем/сложности) демонстрируют, что мир не набор атомистических фрагментов, а неделимая паутина отношений. Данное видение «паутины жизни», полагают они, совместимо с традиционными духовными мировоззрениями, и, стало быть, эта «новая парадигма» прокладывает путь к новому квантовому я и квантовому обществу, холистическому и исцеляющему мировоззрению, открываемому самой наукой.

Однако подобный подход, если верить великим традициям мудрости, целиком ошибочен. Реальная проблема с эмпирической наукой не в том, что она атомистическая, а не холистическая, или ньютоновская, а не эйнштейновская, или индивидуалистическая, а не системо-ориентированная. Реальная проблема такова, что все эти подходы – атомистические и холистические – монологичны. Все они носят эмпирический характер и основываются на сенсомоторных данных, даваемых органами чувств или их инструментальными расширениями.

Это верно для ньютоновской науки и эйнштейновской, атомистической и системной. Никакой вид науки никогда не демонстрировал склонности отвергать собственные эмпирические обязательства. Нет, реальная проблема нашей современной фрагментации не в том, что наука скорее атомистическая, нежели системо-ориентированная. Реальная проблема состоит в том, что все высшие способы познания бесповоротно коллапсируют в монологической и эмпирической науке.

И атомизм и теория систем являющиеся монологическими/эмпирическими, и сводящими все виды знания к монологическим типам, оказываются катастрофой современности. Высшие способы – ментальные и супраментальные, рациональные и трансрациональные, герменевтические и транслогические, созерцательные и духовные – все они бесцеремонно редуцируются и полностью исключаются оком плоти и его расширениями.

– Кен Уилбер, «Брак рассудка и души: интеграция науки и религии» (The Marriage of Sense and Soul: Integrating Science and Religion, 1998).
Кен Уилбер - Интегральная духовность - 2006. Электронное издание. — М.: Ipraktik, 2013. Google Books. (Уилбер-5)

В конце 2006 года Уилбер публикует свою работу «Интегральная духовность», в которой вниманию общественности представляется концепция интегрального подхода к духовности и духовному развитию, а в августе 2007 года — книгу «Интегральное видение», являющуюся иллюстрированным введением в интегральную модель, изложенным доступным языком. В «Интегральном видении» даются рекомендации по конструированию собственной «практики интегральной жизни» — персонализированной системы саморазвития и личностного роста.

В ближайшие годы планируется новое, полностью переработанное издание наиболее важной, по словам самого Уилбера, работы в его карьере — «Трансформации сознания», — посвящённой интегральной психотерапии и развитию. Помимо этого ожидается издание трилогии «Многоликий терроризм» (The Many Faces of Terrorism), посвящённой интегральной политике и проблеме терроризма в третьем тысячелетии.