среда, 8 марта 2017 г.

დასავლეთის და აღმოსავლეთის კულტურა Dialog in culture.

დასავლეთის და აღმოსავლეთის კულტურა  Dialog in culture.

კვლევის საგანია დასავლეთის და აღმოსავლეთის კულტურა
კვლევის მიზანია ახალი კულტურული პარადიგმის გამოვლენა, რომელიც ხელს შეუწყობს ადამიანის და კაცობრიობის  ჰარმონიულ განვითარებას.
დღევანდელ მსოფლიოს, როგორც არასდროს, ფაქტიურად „ნაწილ-ნაწილ გლეჯენ“ წინააღმდეგობები და „ყბადაღებული და“: დასავლეთი და აღმოსავლეთი, ტექნოგენური ცივილიზაცია და ბარბაროსობა, გაცნობიერებული სოციალური რელიგიურობა და უაზრო რელიგიური ფანატიზმი, პატრიარქალურად რეპრესიული კულტურა და მზარდი, საპროტესტო ფემინისტური მოძრაობა, კულტამდე მიღწეული აბსულუტიზაცია, რაციონალიზმი და მხეცური მგრძნობელობა. ერთი მხრივ, ინტერნეტის ქსელი, რომელმაც მყარად  მოიცვა მთელი მსოფლიო, მეორე მხრივ, ეთნიკური კონფლიქტების ზრდა; ერთი მხრივ, დასავლეთის „ტრიუმფალური მარში“ აშშ-ს სახით, აღმოსავლეთისკენ, მეორე მხრივ, მსოფლიოში სულ უფრო მზარდი ჩინეთის და მუსულმანური კულტურის ექსპანსია. რა არის ამ  პროცესების მიზეზი და როგორი შედეგია შესაძლებელი?  არის თუ არა ეს გარდაუვალი აპოკალიფსის მანიშნებელი (მკვდარი ფრინველები უკვე წვიმასავით ცვივა აშშ-ში), თუ ეს ბიფურკაციის ერთ-ერთი წერტილია კაცობრიობის ცივილიზაციის ისტორიაში, როგორც ამაზე  საუბრობენ სინერგეტიკები?
დასავლური კულტურის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თავისებურებაა რაციონალურის პრიმატი გრძნობაზე, გონებისა გულზე. დასავლური კულტურა გონების კულტურაა, რომელიც ისარივით განგმირავს ყველაფერს ირგვლივ, ანაწევრებს ანალიზისა და გაცნობიერების შედეგად, შემდეგ კი აკავშირებს „ნაწილებად დანაწევრებულს“ მთელში, ცოცხლად მიიჩნევს დანაწევრების შედეგად მიღებული რეალობის მკვდარ ნაწილებს. აქედანაა გონების ეიფორიული მდგომარეობა, თავდავიწყება თავისი „გამარჯვებით“ სამყაროსა და თავად ადამიანაზე. ილუზორული მდგომარეობაა, რადგან ეს უფრო თვითშთაგონებით გამოწვეული თავდავიწყებაა (რომ ის, რაზეც „მე ვფიქრობ“, რეალობაა). დასავლური ადამიანის ასეთი მსოფლდამოკიდებულების ფესვები სიტყვის „კულტურა“ ინდოევროპულ ინტერპრეტაციაშია მოცემული, როგორც „განადგურება“ და „დანაწევრება“, ანუ კულტურა თავდაპირველად განიხილება, როგორც „დანაწევრების კულტურა“, რაზეც ყურადღებას ამახვილებს კულტურის მკვლევარი დ.ს.ბერესტოვსკაია [2].
დასავლური მსოფლაღქმის მახასიათებელია ავტოცენტრიზმის პოზიცია. დასავლური მეცნიერება ცდილობს დაიმორჩილოს, დაიპყროს მსოფლიო და ბუნება, რომელიც ხშირად აღიქმება, როგორც პრაგმატული ადამიანური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების საშუალება. „გამოცდილება“ თანამედროვე მეცნიერების მეთოდია, წარმოებულია სიტყვიდან „წამება“ (опыт-пытка). ადამიანი „აწამებს“ ბუნებას, ძალის გამოყენებით აღწევს მისგან საიდუმლოების გამჟღავნებას. თუმცა, ბუმერანგის კანონით, ყველაფერი ბრუნდება და ბუნებაზე ძალადობა მიმართული ხდება თვით ადამიანის, როგორც ამ ბუნების ორგანული ნაწილის, მიმართ. ამის დასტურია გლობალური კრიზისი და მთავარი კრიზისი - ადამიანის იდენტობა.
აღმოსავლური მსოფლმხედველობის მახასიათებელია ბუნების ცენტრიზმი. ადამიანი აღმოსავლურ კულტურაში განიხილება არა როგორც ცენტრი, ათვლის წერტილი, არამედ როგორც ერთიანი სისტემის „ბუნება-კულტურა“ ელემენტი. აღმოსავლურ კულტურაში მეცნიერება ეძებს იდენტობას, ადამიანისა და ბუნების, ბუნების და კულტურის ერთობას. ამას ადასტურებს სიტყვა „კულტურის“ აღმოსავლური ეტიმოლოგია. მაგალითად, ჩინურ ენაზე კულტურა ჟღერს როგორც „ვენხუა“, სადაც „ვენ“ ნიშნავს სიტყვას, ლიტერატურას, დამწერლობას, ხოლო „ხუა“ - გარდაქმნას, ზრდას. ანუ ვენხუა ნიშნავს  „კულტურა -დამწერლობას“ [იხ. 2].
ამ შემთხვევაში ამ ტერმინის ინტერპრეტაცია შეიძლება, როგორც ზრდის კულტის, იმის, რაც იზრდება, ცოცხალია, სიცოცხლის კულტია (აქედან გამომდინარეობს ბუნების თაყვანისცემა და მოკრძალება). ამავე დროს, ეს დამწერლობის, სიტყვის, ტრადიციის კულტია. აღმოსავლური კულტურა ტრადიციის კულტურაა (ხოლო დასავლეთი პრინციპულად ანტიტრადიციულია, რაზეც ყურადღებას ამახვილებს მკვლევართა უმრავლესობა). ტრადიციისადმი სათუთი დამოკიდებულება, მათი პატივისცემა აუცილებლად გულისხმობს ძველის, მოხუცების, მშობლების, ოჯახური ტრადიციებისადმი მზრუნველობის გამომხატველ დამოკიდებულებას და პატივისცემას. ასეთ დამოკიდებულებას ოდითგანვე ჰქონდა ადგილი აღმოსავლეთის ქვეყნებში, ხოლო „ველურ დასავლეთში“ მშობლებისა და მოხუცებულებისადმი დამოკიდებულება გულგრილია, ისინი, სამწუხაროდ, ხელს უშლიან ზრდასრულ შვილებს და არ სჭირდებათ ისინი ... საოჯახო ტრადიციები ქრება ... ფხიზელი (?) დასავლური გონება დომინირებს აღმოსავლურ გულკეთილობაზე.
ამასთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს რუსების მენტალიტეტის და სულიერი მდგომარეობის თავისებურებანი, რომლებიც არ ჯდება არც დასავლეთის კანონების უსიცოცხლო პრაგმატიზმში და არც აღმოსავლეთის ჰარმონიული სულიერ და ემოციურ ორგანულობაში. რუსული სული „ფართოა“, მაგრამ ხშირად, სამწუხაროდ, დაუდევარი. ამასთან რუსების ცხოვრების წესის დასავლურ მოდელებში „შეტენა“, როგორც წესი, წარუმატებლად მთავრდება სწორედ რუსების არადასავლურობის გამო ... და არც აღმოსავლურში. იქნებ რუს ადამიანში ანდროჰინიზმი „დამალულია“? ალბათ, ამასთან კავშირში რუს მოაზროვნეთა, მაგალითად, ვლ. სოლოვიოვის, ე. რერიხის, დ. ანდრეევის, გონებაში ხშირად ჩნდებოდა რუსეთის განსაკუთრებული მსოფლიო დანიშნულების იდეა, რომელიც ჯერ კიდევ, სამწუხაროდ, ვერ განხორციელდა (იქნებ „ნათესი“ განხორციელდა, განსაკუთრებით ვერცხლის საუკუნეში,  მაგრამ ჯერ არ „ამოსულა“ ?). ფ.ტიუტჩევის ლექსის სიტყვები «Умом Россию не понять, / Аршином общим не измерить: / У ней особенная стать – / В Россию можно только верить» [10, გვ. 274]  ყველა კვლევაზე ღრმად ჭეშმარიტად ასახავს რუსულ მენტალიტეტს. ჩვენი უბედურება ის არის, რომ არ გვჯერა ჩვენი თავის ...
თუ დასავლეთი სამყაროს თავით (გონებით?) აცნობიერებს, აღმოსავლეთი ცდილობს იგრძნოს და ჩაწვდეს გულით. აღმოსავლეთის მენტალიტეტის თავისებურებაა „ჭკვიანი გული“ (გავიხსენოთ „ჭკვიანი ლოცვა“ ისიხაზმში, როდესაც გონება „ეფლობა“ გულში). ჯერ ძველ ეგვიპტელებს სჯეროდათ, რომ გული ყველა მათი ქმედების და მოტივის, აზრების და გრძნობების წყაროა. მათი აზრით, სწორედ გული ხელმძღვანელობს ადამიანის ქცევას. „ადამიანის გული მისი ღმერთია“, „გული ღვთაებრივი წინასწარმეტყველია ყველა სხეულში“, „გული თავის პატრონს გადააქცევს მორჩილად და დაუმორჩილებლად“, - ამბობდნენ ისინი. უფრო მეტიც, გული ადამიანის უზენაესი ბრალმდებელი და დამცველია იმქვეყნიურ სამსჯავროზე, სადაც ადგილი ჰქონდა ფსიქოსტასიას -  გარდაცვლილის გულის აწონას. სასწორის ერთ თეფშზე დადებდენ ბუმბულს, ხოლო მეორეზე - გარდაცვლილის გულს. თუ გული ბუმბულზე მსუბუქი აღმოჩნდებოდა, სული თავისუფალი იყო ცოდვისგან, თუ ბუმბული გადაიწონიდა, ადამიანი ითვლებოდა ცოდვებით დამძიმებულად და მას სჭამდა საშინელი მონსტრი, ხოლო სულს ელოდა ტანჯვა. (გახსოვდეთ, რომ არსებობს გამოთქმა „ცოდვებით დამძიმებული გული“, მაგრამ არ არსებობს გამოთქმა „ცოდვებით დამძიმებული თავი“).
აქცენტი ადამიანის ცხოვრებაში  გულის წამყვან როლზე ქრისტიანობაშიც კეთდება. „როგორ შეგიძლიათ, თავად უკეთურთ, კეთილი სიტყვის თქმა? - ეკითხება ქრისტე. - ვინაიდან გულის სისავსისგან მეტყველებს ბაგე“ (მათე, 12:34). ქრისტე განსაკუთრებულ ყურდღებას აქცევს მოსმენის და დანახვის უნარს, ადამიანის პასუხისმგებლობას მის მიერ ნათქვამ სიტყვებზე, რომლებიც მთელი გულითაა ნათქვამი. „ვინაიდან გულიდან გამოვლენ: უკეთური ზრახვანი, კაცისკვლანი, მრუშობანი, სიძვანი, პარვანი, ცილისწამებანი, გმობანი“ (მათე. 15:19). ქრისტეს თანამედროვეთა და თანამედროვე ადამიანების ტრაგედია კი იმაშია, რომ „მხედველნი ვერას ხედავენ, მსმენელნი ვერას ისმენენ, და არც არა გაეგებათ რა“. „რადგან გამქისდა ამ ხალხის გული, დაეხშოთ ყური და დაევსოთ თვალი, რათა არ იხილონ თვალით, არ ისმინონ ყურით, არ იგრძნონ გულით, და არ მოიქცნენ, რათა განვკურნო ისინი“ (მათე, 13: 13,15).
აღმოსავლეთის კულტურა გულის კულტურაა. ამაზე მიუთითებდა ე.ა.ტორჩინოვი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ „სეფირა ტიფერეტი (სილამაზე), რომელიც ცენტრალურია სეფიროტის ხეში (სეფიროტის ხე კაბალაში), და სხეულის მიკროკოსმში შეესაბამება გულს. ტანტრიკულ ბუდიზმში გულის ჩაკრა (პარაფიზიოლოგიური ცენტრი) ასევე ითვლება ცენტრალურად და შეესაბამება ბუდას (დხარმაკაიას) აბსოლუტურ სხეულს. ჩინურ ტრადიციაში გული (სილურჯე) იმდენად გრძნობის ორგანო არაა, რამდენადაც ცნობიერების და აზროვნების, და ასევე დაკავშირებულია სხეულის ცენტრთან და მისი ლოკალიზება ხდება გულმკერდის ცენტრალურ წერტილში“ [9, გვ. 305].
აღმოსავლეთის კულტურა სხვის სამყაროში შესვლაა, სხვის სამყაროში  ცხოვრება. იანი „შედის“ ინში, ინი „შედის“ იანში, და მხოლოდ მაშინ შეიძლება შეეხო სხვის სამყაროს, როდესაც „სხვის სახლში“ შედიხარ. ცოტა. ოდნავ. ძლივს შესამჩნევი ნიშნებით. (გავიხსენოთ იაპონური და ჩინური „ფერწერა ნისლში“, იაპონური ჰოკუ ). აღმოსავლელ ადამიანს არ აქვს სამყაროს და სხვის სამყაროს ცოდნის პრეტენზია, რადგან, მისი აზრით, ეს არ არის მხოლოდ შეუძლებელი, მაგრამ ასევე აბსურდულია. შეიძლება სამყაროს და სხვის მხოლოდ შეგრძნება, მისი შეხება. „აღმოსავლური გონება უგულებელყოფს აზროვნების ამ მანერას (ლოგიკურის), მიიჩნევს მას, როგორც დინჯს და არამხატვრულს. მას ურჩევნია მხატვრული კონსტრუქციების გზა და ფანტასტიკური სახეების  შეცვლა ... აზრის ნატიფი, დახვეწილი ხვეულები, თითქოს ჯადოსნური ჯოხის ერთი მოქნევით, იწვევს მასში ახალ ნათელ წარმოდგენას, რომელსაც ის ვერასოდეს მიაღწევდა ცივი ლოგიკური მსჯელობის გზით“ [7. 51]. (იყო დასავლურ კულტურაშიც ბრძენი, მას სოკრატე ერქვა, რომელიც მუდმივად ეუბნებოდა ხალხს, რომ მათ არაფერი არ იციან, რადგან იცის მხოლოდ ღმერთმა. ადამიანს კი აქვს მოსაზრება რაღაცის ან ვინმეს შესახებ. და როგორ დამთავრდა მისთვის ეს ლაპარაკი? ერთი ფინჯანი შხამით და სიკვდილით ...)
დასავლურ რაციონალისტურ სამყაროში უხსოვარი დროიდან დომინირებს პატრიარქალური, მამაკაცური კულტურა, რადგან რაციონალურის პრიმატი გრძნობაზე მამრობითი ფიზიოლოგიის და ფსიქოლოგიის თავისებურებაა. და ღმერთიც დასავლურ კულტურაში მამაკაცია - მამა ღმერთი (პოლითეიზმის შემთხვევაში, მაგალითად, ბერძნული კულტურაში, მამაკაცი ღმერთები, ისევე, როგორც ქმრები, ცდილობდნენ მორჩილებაში ჰყოლოდათ ქალღმერთები). გარდა ამისა, ეს პატრიარქალურობა ზოგჯერ აღწევს აბსურდს და არაბუნებრიობას. ასე, მაგალითად, სამებაში სამივე საწყისი მამრობითია: მამა ღმერთი, ძე ღმერთი, ღმერთი სულიწმინდისა.  ქალები - ქალწული მარიამი - ქვევითაა, ადამინებს შორის, ხოლო ღვთაებრივი, ის, რაც ზემოთაა, მხოლოდ მამრობითია. ღრმად მორწმუნე ქრისტიანებიც კი ხედავდნენ ჭარბ მამრობით აბსოლუტიზაციას და განიხილავდნენ სულიწმინდას, როგორც სოფიას - მარადქალურს (მაგალითად, ვლ. სოლოვიოვი, პ.ფლორენსკი და სხვ.). სამყაროს დასავლურ კულტურაში რაღაცნაირად არაბუნებრივად ჩნდება: არა მუცლიდან, არამედ თავიდან. ბიბლიის თანახმად, ღმერთი ქმნის სამყაროს, სიტყვით, ხოლო სიტყვას წინ უსწრებდა, რა თქმა უნდა, ჩანფიქრი, და ეს ყველაფერი ხდება თ-ა-ვ-შ-ი.
მაგრამ მშობიარობს ქალი და არა მამაკაცი, და ბავშვი იბადება არა თავიდან (მაგალითად, ზევსის) ან მამა ღმერთის სიტყვიდან, არამედ მუცლიდან. დასავლეთმა რატომღაც (რატომ?) ეს დაივიწყა, აღმოსავლეთს ეს ახსოვს. აქედან გამომდინარე, დაოსიზმში ქალური დედობრივი საწყისია, ფარული მდედრი. დაო შობს სამყაროს, როგორც მდედრი შობს შვილებს. და S-ს მსგავსი მრუდი, რომელიც ყოფს დაოს „საი-ცზის“ სიმბოლოს, ორი მუცელია ფეხმძიმობის მე-9 თვეზე, და თითოეულ მუცელში ბავშვია. დიახ, ფეხმძიმობის მე-9 თვეზე, რადგან ადამიანის შვილის ბუნებრივი დაბადება ხდება   მე-9 თვეში, და არა მე -7 ან მე-8 თვეში. სხვა საქმეა, რომ არა ადამიანების მდედრები შვილებს ატარებენ გარკვეული, განსხვავებული დროის განმავლობაში, მაგრამ მთავარია, რომ „ტაი-ცზი“ ის „მუცელია“, რომელიც ეს-ესაა ბუნებრივად იმშობიარებს, თავის დროზე (ეს ჩვენ მიერ არ არის მოგონილი, არამედ ბუნების მიერაა დაწესებული). ამასთან დაკავშირებით მახსენდება მეფე სოლომონის ბრძნული გამონათქვამი „ეკლესიასტედან“ :. „ყველაფერს თავისი დრო აქვს“. თავისი დრო. თითოეული მოვლენისათვის. ჩვენ კი (დასავლურ კულტურაში) მუდამ ასე დვაქვს: ძალიან ადრე, ან ძალიან გვიან, ან ადრე თუ გვიან ეს მოხდება. მაგრამ არც ნაადრევად და არც გვიან! არამედ თავის დროზე! მაგრამ რატომღაც (რატომ?) ეს ავიწყდებათ ...
„ტაი-ცზი“ ცხოვრების ბუნებრივი განვითარების სიმბოლოა, რომლის ჰარმონიას ადგილი აქვს მხოლოდ ერთი უკიდურესობის მეორეში ბუნებრივი გადასვლის დროს (და არა არაბუნებრივ ბრძოლაში), და ერთი უკიდურესობის მეორეში არსებობის შემთხვევაში: იანი გადადის ინში, ინი იანში; იანში ინის „ემბრიონის-ჩანასახია“, ინში - იანის „ჩანასახი-ემბრიონი“. და ეს გადასვლა ხდება თავის დროზე, ანუ ამ პროცესისთვის ბუნებრივ დროში, და არა „გეგმიურ-და-ზეგეგმიურში“, რომელიც ადამიანის მიერაა მოგონილი. ასე, მაგალითად, ღამე გადადის დღეში, ხოლო დღე - ღამეში; ზამთარი გადადის ზაფხულში, და ზაფხული - ზამთარში; ბედნიერება გადადის დარდში, დარდი კი ბედნიერებაში; სიცოცხლე გადადის სიკვდილში და სიკვდილი - სიცოცხლეში. ეს არც ცუდია და არც კარგი, ეს ბუნებრივია.
ამიტომ ინდუიზმში ღმერთი შივა არა მხოლოდ ღმერთია, რომელიც ანადგურებს, არამედ ნაყოფიერების ღმერთიცაა, რომლის სიმბოლოა ლინგამი, რადგან სიცოცხლე და სიკვდილი ერთიანია და ურთიერთგარდამავალი. ხოლო ინდუიზმის ტრიმურტი: ბრაჰმა-შემოქმედი, ვიშნუ-დამცველი და შივა-გამანადგურებელი ცხოვრების  ბრუნვის გამუდმებით მბრუნავი ბორბლის სიმბოლოა: გაჩენა (დაბადება) - არსებობა (სიცოცხლე) - გაუჩინარება (სიკვდილი) - გაჩენა (დაბადება) - ... ეს, ვიმეორებ, არც ცუდია და არც კარგი (დასავლური კულტურის საყვარელი ცნებები: „ცუდი“ – „კარგი“) - ეს ბუნებრივია!
მაგრამ ბუნებრივია არა მხოლოდ ერთი უკიდურესობის გადასვლა მეორეში, არამედ მათი ერთობა, ინის და იანის (ყურადღება მიაქციეთ, რომ დაოსიზმში ინი პირველ ადგილზეა), სიკვდილის და სიცოცხლის, დღისა და ღამის, მამაკაცის და ქალის ერთიანობა. მამაკაცის და ქალის ის ერთიანობაა, რომელსაც დასავლურ კულტურაში ეწოდა „ანდროგინი“. მაგრამ ეს, რა თქმა უნდა, არ არის პლატონის მრგვალი, სფერული ანდროგინი [8, გვ. 116-117] (თუმცა ჩნდება კითხვა: რატომაა პლატონის ანდროგინი მრგვალი, იმიტომ ხომ არა, რომ წრე ჰარმონიის სიმბოლოა, ხოლო ჰარმონია, გავიხსენოთ „ტაი-ცზის“ დაოსური სიმბოლო, წინააღმდეგობათა ერთიანობაა, ინის და იანის ერთიანობა, ქალის და მამაკაცის; აქედან გამომდინარე, ანდროგინი ჰარმონიული მთლიანი არსებაა), არ არის ჰერმაფროდიტი, ჰოლისტიკური-ფსიქოლოგიური, სენსორულ-რაციონალური მსოფლმხედველობაა.
გავიხსენოთ ინდური შივა, რომელიც იღებს ძალას მხოლოდ მის მეუღლესთან ლაკშმისთან ერთობაში (ამას ასევე აქცევდა ყურადღებას ე.ა. ტორჩინოვი თავის ნაშრომში „მსოფლიოს რელიგიები“ [9]). უფრო მეტიც, მხოლოდ შივას და ლაკშმის კავშირი (ან მისი სხვა განსახიერებები: კალი, დურგა, პარვატი) საშუალებას აძლევს შივას მიიღოს ქალური ენერგეტიკული შაკტი, რომელიც მოდის ლაკშმიდან. სწორედ შაკტის წყალობით შივა იძენს თავის ძალას და შემოქმედებით შესაძლებლობებს. „როდესაც შივა ერთიობაშია შაკტისთან, მას გააჩნია შექმნის შესაძლებლობა. მის გარეშე, მას თითის განძრევაც არ შეუძლია“ [9, გვ. 212].
შეიცნო ჭეშმარიტება, რომელიც არის ღმერთი, უზენაესი გნოზისია სუფიზმში (მისტიკური მიმართულება ისლამში), ხორციელდება სიყვარულის კავშირით ღმერთთან, ალაჰთან, რომელსაც სუფი განიხილავს, როგორც მის მიჯნურს, მარადქალურს. ღმერთი სუფისტებისთვის, პირველ რიგში, სულია, ხოლო სული არაბულად - რუხი, მდედრობითი სქესის სიტყვაა .
მაგრამ რა მიზანი აქვთ დაოსელ ადეპტებს? მიაღწიონ მთლიანობას, შეუერთდნენ დაოს. მაგრამ დაო ქალური საწყისია. ამიტომ დაოსთან შერწყმა  შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მამაკაცში გამჟღავნდება (არ გამოჩნდება, გამჟღავნდება) ქალური ფსიქოლოგიური თვისებები (ანუ, მამაკაცში არის ქალური, იანში ყოველთვის არსებობს ჩანასახში ინი). ქალურის მამაკაცში გამჟღავნების უმაღლესი გამოვლინებაა მისი უნარი იგრძნოს თავი, როგორც ფეხმძიმე ქალმა. ხოლო მამაკაცურობისა და ქალურობის უმაღლესი გამოვლინება, ანუ ადამიანის მიერ ერთიანობის მოპოვება (როგორც დასავლეთში იტყოდნენ, „ანდროგინურობა“), ეს არის შესაძლებლობა იგრძნო ის, რასაც გრძნობს ჩვილი დედის მუცელში (საინტერესოა, რომ მსგავს ექსპერიმენტებს რამდენიმე ათეული წელი  განმავლობაში ლსდ-ფსიქოდელიკების დახმარებით აშშ-ში ატარებს ს. გროფი). ფსიქიკის და ცნობიერების ტრანსფორმაციის შედეგად ადამიანი სცილდება „მე“-ს ფარგლებს და იძენს თვითტრანსცენდენციის და სამყაროსთან კონტაქტის უნარს, კერძოდ, დაოსთან (ანალოგიურ შედეგებს აღწერს ს. გროფი მის კვლევაში „ტვინის მიღმა“  [3]. მიაქციეთ ყურადღება: „მიღმა“ !).
კაბალის (იუდაიზმის მისტიკური მიმართულება) მოძღვრების თანახმად, შეხინა, ღმერთის ქალური ჰიპოსტასი, განდევნილ იქნა და დაიკარგა დაბალ სამყაროებში, რამაც გამოიწვია კაცობრიობის და სამყაროს დეგრადაცია. სიცოცხლის და სამყაროს ხსნის საწყისი მთლიანობის აღსადგენად საჭიროა მისი კვლავ შეერთება შემოქმედთან.
სწავლება ანდროგინიზმისა და დეგრადაციული პროცესების შესახებ, რომლებიც ჩნდება ადამიანის მთლიანობის დაყოფისას, ბიბლიაშიცაა აღწერილი. ღმერთმა ჯერ შექმნა ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად (დაბადება. 1:26). არა კაცი და ქალი, არამედ ადამიანი. ღვთის მსგავსად. ღმერთი, რა თქმა უნდა, თავისი ბუნებით ანდროგინურია (ამის შესახებ აცხადებენ სხვადასხვა რელიგიები, ამაზე საუბრობენ მისტიკოსები, კერძოდ, ჰერმეს ტრისმეგისტი [იხ. 11]), და ამიტომ ადამიანი, როგორც ღმერთის მსგავსი, თავისი  ბუნებით ანდროგინურია. ღმერთი არ არის არც მამრობითი და არც მდედრობითი, ის - ყველაა. ღმერთი რომ მხოლოდ მამრობითის მატარებელი ყოფილიყო, ის შექნიდა მხოლოდ მამრობითს, რადგან, რაც ზევითა, ისაა ქვევით. მაგრამ, დამეთანხმებით, ეს სრული აბსურდია. შემდეგ. მოგვიანებით ღმერთმა ადამიანი-ანდროგინი ორ ნახევრად დაჰყო: მამაკაცსა და ქალზე (ორად დაყოფის პროცესს, 2 სქესის, მამაკაცის და ქალის შექმნას, და ამ ორი ნახევრის, ორი სქესის, ერთ მთელად გაერთიანებას საინტერესოდ წარმოადგენს ნ. ბერდიაევი თავის ნაშრომში  „შემოქმედების მნიშვნელობა“, თავში „შემოქმედება და სქესი. მამრობითი და მდედრობითი. მოდგმა და პიროვნება“ [1]). მაგრამ ... ეს ძალიან მნიშვნელოვანია! ღმერთი მათ ეუბნება: „ამიტომაც მიატოვებს კაცი დედ-მამას და მიეწებება თავის დედაკაცს, რათა ერთხორცად იქცნენ“ (დაბადება. 2: 24). ანუ მხოლოდ ქალის და მამაკაცის ერთიანობაში შედგება ადამიანი და მხოლოდ ამ ერთიანობაში შეიძლება დაიბადოს ადამიანის ბავშვი (ამასთან, რაც უფრო ჰარმონიულია მამაკაცისა და ქალის კავშირი, იმდენად ჰარმონიულია (ბედნიერი) ამ კავშირის შედეგად დაბადებული ბავშვი). ბავშვი ჯერ არ არის დაყოფილი ორ ნაწილად, ორ სქესად: მამრობითსა და მდედრობითზე, ის მთლიანია. ბავშვი ანდროგინულია თავისი ბუნებით.
დაოიზმში, „დაო დე ცზინში“ (§ 55) ამასთან დაკავშირებით ნათქვამია: „არ იცოდა რა ორი სქესის კავშირის შესახებ, მას (ახალშობილს) გააჩნია მაცოცხლებელი უნარი ... ის სრულიად ჰარმონიულია“ [4, გვ. 26]. ამ ფენომენზე მსჯელობისას ე.ა. ტორჩინოვი წერს: „აქ ჩვილი (სწორედ, რომ ჩვილი: ტექსტში სიტყვასიტყვით ნათქვამია ჩი ცზი,  „წითელი ბავშვი“, რაც ნიშნავს ახალშობილს) სიცოცხლით სავსე სრულყოფილი ბრძენის ნიმუშია. ჩვილი ერთგვარი ანდროგინია, რომელშიც ჯერ არ მომხდარა მამრობითსა და მდედრობითზე დაყოფა და რომელიც სიცოცხლით სავსეა“ [9, გვ. 151]. ზრდასთან და საკუთარი სქესობრივი იდენტიფიკაციის შეძენასთან ერთად თანდათან ხდება ბავშვი-ანდროგინის დაყოფა ნახევარ ადამიანად (1/2 ადამიანი). სქესობრივი მომწიფების (ან ანდროგინიზმის აყვავების) დაწყებასთან ერთად, ბიჭი ან გოგო სულ უფრო ცდილობს მოძებნოს თავისი ნახევარი. უბრალოდ კი არ შეუერთდეს საპირისპირო სქესს (როგორც თანამედროვე უხამს ეროტიკაში), არამედ მოძებნოს თავისი ნახევარი! რატომ? რატომ არის, რომ ადამიანი, რომელმაც ვერ იპოვა მისი ნახევარი, ხდება უბედური, უფრო მეტიც, შეგნებულად ან ქვეცნობიერად გრძნობს თავის არასრულფასოვნებას? იმიტომ, რომ ადამიანის განვითარების პროგრამაში ჩადებულია დაკარგული ანდროგინიზმის, მთლიანობის მიღწევა.
ამასთან მამაკაცის და ქალის მთლიანობა არა იმდენად მათი ფიზიკური, ფიზიოლოგიური შეერთებაა, რამდენადაც სულიერ-ფიზიკური. სწორედ სულიერ-ფიზიკური მთლიანობა შეადგენს ადამიანურს ადამიანში, სხვა შემთხვევაში ის ცხოველია (სხეულის აბსოლუტიზაციის შემთხვევაში), ან ბიორობოტია (რაციონალურობის, გონების აბსოლუტიზაციის შემთხვევაში, რაც დამახასიათებელია თანამედროვე საინფორმაციო საზოგადოებისათვის, რომელშიც ადამიანებმა „ფესვი“ გაიდგეს კომპიუტერში, ინტერნეტში და მობილურ ტელეფონებში, ვირტუალურ სამყაროში და აღარ შეუძლიათ იგრძნონ, დაინახონ და მოუსმინონ რეალური სამყაროს უმაღლეს ჰარმონიას და სილამაზეს). ბიბლიაში ღმერთმა, რომელმაც შექმნა მამაკაცი და ქალი. მისცა მათ სულიერ-ფზიკური განვითარების პროგრამა და დალოცა ისინი: „ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ“ (დაბადება. 1:28), ანუ „გამრავლება“, ადამიანის სექსი უნდა წარმოადგენდეს სულიერ-ფიზიკურ კავშირს, რომელიც ღმერთმა აკურთხა და რომელიც განათებულია წმინდა სიყვარულით. წინააღმდეგ შემთხვევაში ეს ავხორცობაა, ცხოველური  შეერთება. მაგრამ, ბიბლიის თანახმად, ევამ, სამწუხაროდ, არ დაიცვა ღმერთის მცნებანი, რითაც ჩამოშორდა ღმერთს და გაჰყვა (ნებაყოფლობით) გველს,  რომელიც მიწაზე დახოხავდა, ანუ გაჰყვა ცხოველურს, ფიზიკურს, უარყო ზეციური, ღვთაებრივი, სულიერი ... ასე დაიშალა ადამიანის სულიერ-ფიზიკური მთლიანობა სულზე, რომელიც სევდით შეჰყურებს ზეცას, და სხეულზე, რომელიც მბრძანებლურად მიიწევს ქვევით.
ამ განხილვის დროს მე გამიჩნდა  იდეა: რატომაა, რომ ბიბლიური ნაყოფი სიკეთისა და ბოროტების შეცნობის ხიდან შემდგომ ქრისტიანულ კულტურაში ასახული, როგორც ვაშლი, მრგვალი ვაშლი? იქნებ ეს იმის სიმბოლოა, რომ ქალმა, ევამ, „დაარღვია“ ჰარმონია (წრე - მრგვალი ვაშლი - ჰარმონიის სიმბოლო), მისი დეფორმირება მოახდინა (მოკბიჩა ვაშლის ნაჭერი, შედეგად წრე დეფორმირებულია) და ვაშლის დარჩენილი ნახევარი მამაკაცს მისცა, ადამს. ასე ხდება ევას და ადამის პირველადი ანდროგინურობის დეფორმაცია. ამ იდეის დასტურის ნიშნად (ოდნავ განსხვავებული ფორმით) მე მოგვიანებით წავიკითხე ანდროგინიზმის ფენომენის ანალიზში, რომელიც განახორციელა მ.ელიადემ თავის ნაშრომში „მეფისტოფელი და ანდროგინი, ან მთლიანობის მისტერია“, რომელშიც ის, კერძოდ, აღნიშნავდა, რომ ლეონ ებრეო თავის „სიყვარულის დიალოგებში“ თავდაპირველი მთლიანი ადამიანის დაყოფას, დიქოტომიას უკავშირებდა შეცოდებას. მსგავსი თვალსაზრისი ასევე ჰქონდა სკოტ ერიუგენს [11]. და რადგან მთელი კაცობრიობის მოდგმა ადამისგან წარმოიშვა, პირველადი ანდროგინიზმი ყველა ადამიანშია, და სულიერი სრულყოფა მიიღწევა ანდროგინული ბუნების გახსნით საკუთარ თავში.
  ალბათ იგივე შეიძლება ითქვას კულტურის შესახებ: ჯერ არსებობდა ჰარმონიული, სულიერი, მთლიანი „პირველადი კულტურა-ანდროგინი“. შემდეგ ადამიანის  სულიერი დეგრადაციის შედეგად, „პირველადი კულტურა-ანდროგინი“ დაიყო მამრობით კულტურაზე, დასავლურ კულტურასა და ქალურ კულტურაზე, აღმოსავლეთის კულტურაზე. (ამ პროცესის შესახებ მოგვითხრობენ მსოფლიოს მრავალ ხალხთა მითები, რომელშიც ნათქვამია, რომ თავდაპირველად,  in illo tempore, არსებობდა ერთგვარი განუყოფელი მთლიანობა, მაგალითად,   კოსმოგონიური კვერცხი,  რომელიც შეესაბამებოდა პლატონის სფერულ ანდროგინს, და დაიყო ორ, და შემდეგ უფრო მეტ ნაწილებად). დაშორიშორება და შემდგომი კონფრონტაცია, ერთი ნახევრის ბატონობისკენ სწრაფვა (იქნება ეს კაცი ან დასავლეთის „მამაკაცური კულტურა“) მეორეზე (ქალზე ან აღმოსავლეთის „ქალურ კულტურაზე“) იწვევს მთელი კაცობრიობის უფრო მეტ დეგრადაციას. ამ დეგრადაციის, ანტიადამიანურობის თანამედროვე საზოგადოებაში (სამწუხაროდ, არა მხოლოდ დასავლეთის!..) ნათელი გამოხატულებაა საყოველთაოდ გავრცელებული ოქროს კერპის ძალაუფლება. ფულის ძალა გახდა კულტი, ოქროს კულტს თაყვანს სცემენ და მსხვერპლსაც სწირავენ, მათ შორის ადამიანს. საზოგადოება გადაიქცა ... ბაზრად, სადაც ყველაფერი იყიდება... ადამიანი გაუადამიაუნურდა,  განივთდა,  გადაიქცა ვაჭრობის საგნად.
      თანამედროვე სამყაროში უფრო და უფრო გავრცელდა კულტურათა და სქესთა ერთმანეთში „შესვლის“ პროცესი. კულტურათა დონეზე ამ პროცესზე მოწმობს „მსოფლიო ქსელი“ - ინტერნეტი, რომელმაც მტკიცედ მოიცვა მთელი მსოფლიო, პანამერიკანიზმი და მზარდი პანკიტაიზმი, ისლამიზაცია, რომელიც სულ უფრო მეტად ინერგება. პიროვნების დონეზე ეს პროცესი ვლინდება ფემინისტურ მოძრაობაში, არატრადიციული სექსუალური ორიენტაციის პირებში (ახლა უკვე ჰომოსექსუალური ქორწინებაც ნებადართულია არა მხოლოდ სახელმწიფო დონეზე, არამედ რელიგიური კონფესიების მიერ (!) ...). მაგრამ არის თუ არა ეს პროცესი „საკუთარ თავთან დაბრუნების“ (ყველა რელიგიის და დროის მისტიკოსთა გამონათქვამი, რაც მიუთითებს თავდაპირველ, ცოდვამდელ ბუნებასთან, მთლიანობასთან, ღვთის მსგავსებასთან დაბრუნებაზე), თავისი პირვანდელი ანდროგინიზმის მოწმობა? სამწუხაროდ, არა (მაგალითად, ფემინიზმის  „მანკიერ წრეზე“, კერძოდ, საუბრობს გეორგ ზიმელი თავის სტატიაში „ქალური კულტურა“ [5]). რადგან ანდროგინიზმი არ არის ფიზიკური კავშირი და, უფრო მეტიც, არ არის სხვის ტერიტორიაზე შეჭრა მისი დაპყრობის და თავისი ღირებულებების დანერგვის (ზოგჯერ ძალით, მაგალითაფ, ისლამური ტერორიზმი) მიზნით.
ანდროგინიზმი სულიერი სრულყოფაა, ღვთის მსგავსება. და რადგან „ღმერთი სიყვარულია“ (1 იოანე 4: 8), ანდროგინული ერთიანობა ის ერთიანობაა, რომელიც ეფუძნება „ნახევართა“ ორმხრივ სიყვარულს. არა „მტრის“ დაპყრობა და მისთვის უფლებების წართმევა, არამედ თვითრეალიზაცია, მათი (მამრობითი, მდედრობითი) პოტენციალის მაქსიმალური გამოვლინება, თვითგამჟღავნება არა მეორე ნახევრის საწინააღმდეგოდ, არამედ მისი წყალობით, რომელიც ეფუძნება ორმხრივ სიყვარულს და გულისხმობს ურთიერთპატივისცემას. „ანდროგინიზმი, - წერდა ნ.ბერდიაევი, - არის სქესის მთლიანობის აღდგენა ადამიანის ღვთის მსგავსებად. სიყვარულში უნდა გაიხსნას არა ქალურობის საიდუმლოება, არა მამაკაცურობის საიდუმლოება, არამედ ადამიანის საიდუმლოება“ [1, გვ. 437]. უფრო მეტიც, გავიხსენით დაოიზმის „ტაი ცზი“, იანის ჩანასახი ინში, მამრობითის „ნაწილაკი“ მდედრობითში, და პირიქით. ეს ხელს უწყობს, რომ ყოველმა ნახევარმა მიაღწიოს ანდროგინურობის, მთლიანობის თვისებებს, გამოავლინონ ის თვისებები, რომლებიც ამ საპირისპირო „ნაწილაკების“ გარეშე არასდროს არ გაიხსნებოდა. ორმხრივი გავლენის პროცესი, რომელიც ეფუძნება ორმხრივ სიყვარულს, არ იწვევს პიროვნების და კულტურის ნიველირებას, არამედ მათი პოტენციალის მაქსიმალურად გახსნას.
როგორც გეორგ ზიმელი აღნიშნავს, კულტურაში ქალური საწყისის როლის განხილვისას, ქალის „კულტურული მიღწევა“ მამაკაცის სულის ფორმირებაშია, ქალი ხდის მამაკაცს უფრო ჰარმონიულს, უფრო მეტიც, მთელი მამაკაცური კულტურა დიდწილად ეფუძნება ქალის გავლენას მამაკაცზე [5]. „მამაკაცის სულიერება უფრო ღარიბი და შეზღუდული იქნებოდა, რომ არა ქალის  გავლენა, - ეხმიანება ზიმელს მისი შემოქმედების თანამედროვე მკვლევარი ს.ნ.იკონიკოვა, - რომელსაც შეუძლია თავიდან აიცილოს მამაკაცის იმპულსურობა, უაზრო სისასტიკე, თავშეუკავებლობა, აგრესიულობა“ [6] (ფრჩხილებში აღვნიშნავ, რომ იაპონური ფემინიზაციის ერთ-ერთი „შავი ნაყოფია“, როცა ქალი სულ უფრო მამაკაცური ხდება, კარგავს თავის სირბილეს, სინაზეს და ამით შეუძლია შეარბილოს მამაკაცის აქტიურობა, აგრესიის ზრდა მსოფლიოში).
ჩვენს დროში, ჩემი აზრით, მეტად ღირებულია გეორგ ზიმელის იდეა ქალზე, როგორც ოჯახის, სახლის შემოქმედზე [5]. სახლი ის ადგილია, სადაც უყვარხართ, სადაც თქვენ სულს ხვდება სითბო და სიმყუდროვე, სადაც ანთებულია ოჯახის კერა, რომელსაც იცავს ქალი. სახლი მშვიდი თავშესაფარია ცხოვრების ქარიშხალის შემდეგ. სახლი ის ნიადაგია, სადაც იზრდებიან ბავშვები, იწოვენ „ოჯახის სულს“, ითვისებენ ოჯახურ ტრადიციებს, განიმსჭვალებიან მშობლებისა და ახლობლების სიყვარულით, იღებენ მათ სულიერ სითბოს, ეს პირველი „სიყვარულის სკოლაა“.  „სახლი, - აღნიშნავდა გ. ზიმელი - ცხოვრების ნაწილია და, ამავე დროს მთელი ცხოვრების  დაკავშირების, ასახვის, ფორმირების განსაკუთრებული საშუალება. ამ მოვლენის აღსრულება ქალის დიდი კულტურული ქმედებაა“ [5, გვ. 257]. სახლი ქალისთვის განსაკუთრებით ძვირფასია, მისი თვითგამოვლენის, თვითრეალიზაციას სფერო. სახლის შექმნა ქალური არსის გამოვლინებაა, მისი ერთ-ერთი მთავარი დანიშნულება, და თუ ქალი სახლს ჩამოშორდება, ის ჩამოშორდება მის ქალურ არსს. თანამედროვე დასავლური ქალი სულ უფრო „გაურბის“ სახლს, ის „მთლიანად მუშაობაშია ჩაფლული“, სახლი, ბავშვები (თუ ისინი ჰყავთ ...) მიტოვებული არიან, უსახლკარობა ეუფლება მათ მაცხოვრებლებს, რომლებიც არ გრძნობენ სახლს, ანუ სულიერ სითბოს, კომფორტს, ოჯახის კერა ძლივს ბჟუტავს (თუ ჯერ კიდევ ბჟუტავს ...), და სახლში იბუდებს სიცივე. უსახლკარობის ეს პროცესი ყველა დასავლურ საზოგადოებაში გავრცელდა. შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე დასავლური კულტურა - „უსახლკარობის კულტურაა“, ხოლო აღმოსავლური კულტურა ტრადიციულად რჩება „სახლის კულტურად“.
კულტურის ფენომენის თავის კვლევაში, მონოგრაფიაში „XX საუკუნის მოაზროვნეები კულტურის შესახებ“ დ.ს.ბერესტოვსკაია ასკვნის, რომ კაცობრიობის კულტურის ნაყოფიერი განვითარება შესაძლებელია მხოლოდ აღმოსავლეთის და დასავლეთის კულტურების დიალოგის გზით, რომელიც გულისხმობს არა ცივ კონსენსუნს ან ქედმაღლურ ტოლერანტობას, არამედ ემპათიას, ურთიერთშეღწევას, ურთიერთპატივისცემას ურთიერთგაგებისთვის. და ეს ურთიერთშეღწევა მით უფრო ღრმაა, რაც უფრო ღრმაა კულტურების და ადამიანების ერთმანეთთან „შეღწევის საზღვრები“ (მ.ბუბერი) [2]. და ასეთი დიალოგი არ არის უტოპია, არამედ რეალური შესაძლებლობაა, რადგან კულტურებს გააჩნია ურთიერთგაგების უნარი მისი ღრმა ერთიანობის წყალობით. როგორც ა.ვ. აპუხტინი აღნიშნავს ვ.ს.ბიბლერისა და მ. ჰაიდეგერის შრომებზე დაყრდნობით, მათ ერთი „ალღო“ აქვთ, ისინი ყოველთვის სხვადასხვა გზით ჰპოვებენ გამოხატულებას, და, ფაქტობრივად, თავად არსად არ გამოიხატებიან. „კულტურები სიმბოლურად შეესაბამებიან ერთმანეთს. განსხვავებული კულტურები შინაგანად დაკავშირებული არიან ერთმანეთთან, რადგან ალეგორიის არსი იგივეა“ [ციტ.  2, გვ. 135].
            დასკვნა.  მე მგონია, რომ არც დასავლეთი და აღმოსავლეთი, არც მამაკაცი და ქალი, არც გონება და გული, არც ცივილიზაცია და ბუნებრიობა, არამედ მათი ერთიანობა: აღმოსავლეთი-დასავლეთი, ქალი-მამაკაცი, გული-გონება, ბუნებრიობა-ცივილიზებურობა (ან, უფრო უკეთესი - კულტურულობა, ურას, ანუ სინათლის, კულტი ) სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და ბუნებრივი ალტერნატივაა დღეს არსებული არა-სასიცოცხლო ცხოვრების და ხელოვნური „და-გაყოფის“, „და-კონფლიქტის“, რომელსაც მოაქვს დეგრადაცია და სიკვდილი ... ასეთი ცივილიზაციის სიკვდილი, მაგრამ მას მოსდევს სიცოცხლის ცივილიზაცია, ჰარმონიის ცივილიზაცია, ანდროგინური კულტურა, რომელშიც არ არის კონფლიქტი, არ არის ერთი წინააღმდეგობის მიერ მეორის, ერთი კულტურის მიერ მეორის ჩახშობა, ნიველირება და განადგურება, არამედ მათი ნაყოფიერი ურთიერთკავშირი და ურთიერთდამატება, რომლის სიმბოლოა „ტაი-ცზი“. და ეს არ არის სასწაული, არც ცუდია და არც კარგი. ეს ბუნებრივია!'"

დასარედაქტირებელი თარგმანი 03.07.2017  (C)  MFL
ავტორი ნ.შ


There are countless distractions and deceptions that keep the seeker away from Truth and Awakening in this Matrix Control System with various forces acting on humanity to keep us asleep, dreaming to be awake. It comes down to discernment and without inner work in order to "see the unseen" we cannot raise our Being to truly BE the change we want to SEE according to our higher nature and not our conditioned personality. At the same time "Being the change" entails facing reality and see things as they are, not as we hope, wish or want them to be. It’s a holistic approach. Just as we need to cleanse and detoxify our body and give it the proper nutrition, we also need to "detoxify" the world “out there” by separating truth (nutrition) from lies (toxins)...including the lies we tell ourselves, which is much harder work. In other words, we cannot fully anchor higher frequencies and come into full alignment with the Divine if we don't clear our vessel first (shadow, wounding, trauma, lies)....and it's a process.
This has also nothing to do with trying to “save the world”, but simply engaging in the process of conscious evolution, nor is it about “controlling external reality”, but acting in alignment with the universe. And we only become truly aligned if we engage in the work to see the universe as it sees itself, accessing Higher Knowledge (Gnosis, not intellectual knowledge), while engaging in the process of conscious soul embodiment (fusing the inner male and female) which entails shadow work. Being entails seeing the world as it is, spiraling out (and in) towards higher states of awareness and consciousness which aligns us more and more with our unique purpose in alignment with Divine Will as conscious transducers to create a new world that reflects more and more this Spirit-infused embodied state of Being. That is the path towards healing, wholeness, conscious reality creation, awakening and essentially true Love. It’s a process that is different for each as we all have our own lessons to learn and talents to develop in this Time of Transition.
In that sense everyone also has unique skills/talents (one's vocation/calling) which he/she can contribute to the whole, so we can support and help each other, moving from Service to Self, narcissistic self-indulgence and competition towards Service to Others and sharing where there is no need to compete and compare as sovereign Individuals, not following any form of authority, but guided from within, deeply connected to the Divine in a holistic inter-relationship with all that is. It’s about working together creating synergy, but also respecting each others individuality and process at the same time, keeping mind that not everyone is here to "awaken" during this current cycle. What may work for one, may not work for another. But to know this, we need to know our true self (hidden behind layers of the conditioned personality) and also make the effort to see the world as it is, so our actions are grounded in and coming from Being, connected to the Wholeness within and without, and essentially have real impact and power instead of fighting the "shadows on the wall" (which ultimately only feeds the Matrix).


ლიტერატურა
1. ნ.ბერდიაევი. შემოქმედების მნიშვნელობა./ ნ.ბერდიაევი// ნ.ბერდიაევი. თავისუფლების ფილოსოფია. შემოქმედების მნიშვნელობა. მოსკოვი, პრავდა, 1989, გვ. 254-534.
2. დ.ბერესტოვსკაია. კულტურათა დიალოგი: აღმოსავლეთი და დასავლეთი/დ.ბერესტოვსკაია// დ.ბერესტოვსკაია. ХХ საუკუნის მოაზროვნეები კულტურის შესახე. სიმფეროპოლი: იტ „არიალი“, 2010, გვ. 126-139.
3. ს.გროფი. ტვინის მიღმა: დაბადება, სიკვდილი და ტრანსცენდენცია ფსიქოთერაპიაში [თარგმ. ინგლისურიდან ა.ანდრიანოვმა და სხვ.]/ს.გროფი. მე-2 გამოც., მოსკოვი, ტრანსპერსონალური ფსიქოლოგიის ინსტიტუტი: ფსიქოთერაპიის ინსტიტუტის გამომცემლობა, 2000, 497 გვ.
4. დაო დე ცზინი [თარგმ. იან ხინ-შუნმა]//დაო: სამყაროს ჰარმონია. მოსკოვი: ეკსმო-პრესი. ხარკოვი: ფოლიო, 2000, გვ. 9-34.
5. გ.ზიმელი. ქალთა კულტურა/გეორგ ზიმელი//გ.ზიმელი. რჩეული, ტომი 2, ცხოვრების განჭვრეტა. მოსკოვი: იურისტი, 1996, გვ. 234-265.
6. ს.იკონიკოვა. გეორგ ზიმელი ქალური კულტურის დანიშნულების შესახებ [ელექტრონული რესურსი]/ს.იკონიკოვა. - წვდომის რეჟიმი:
http://www.sofik-rgi.narod.ru/avtori/konferencia/ikonnikova.htm.
 7. ჯ.მაკგოვანი. ჩინელები თავის სახლში: ნარკვევები ოჯახური და საზოგადოებრივი ცხოვრებიდან: [თარგმნა ინგლ. ვ.ლამანსკიმ]/ჯ.მაკგოვანიДж. Макгован. –სანქტ-პეტერბურგი: ა.ფ.დევრიენი, ХХ საუკუნის დასაწყისი – 225 გვ.
 8. პლატონი. ნადიმი /პლატონი//პლატონი. თხზულებები 3 ტომად, ტომი 2. მოსკოვი: მისლი, 1970. – გვ. 95–156.
 9. ე.ა.ტორჩინოვი. მსოფლიო რელიგიები: საზღვრებს მიღმა გამოცდილება: ფსიქოტექნიკა და ტრანსპერსონალური მდგომარეობა/ე.ა.ტორჩინოვი. – სანქტ-პეტერბურგი: ცენტრი „პეტერბურგის აღმოსავლეთმცოდნეობა“ , 1998. – 384 გვ.
 10. ფ.ტიუტჩევი. ლექსები/ფ.ტიუტჩევი. მოსკოვი: პრავდა, 1978. – 320 გვ.
 11. მ.ელიადე. მითი ანდროგინზე, ან ერთიანობის მისტერია. თავი „მითი ანდროგინზე“ [თარგმ. ფრანგ. ე.ვ.ბაევსკაიამ, ო.ვ.დავთიანმა] / მირჩა ელიადე. - სანქტ-პეტერბურგი,: ალეტეია, 1998. – 375 გვ.
  
https://www.slideshare.net/galinashavard/dialog-in-culture-11-102011-cpd-presentation-for


Dialog in culture. 11 10-2011. CPD presentation for a workshop

  1. 1. ДИАЛОГ КУЛЬТУР МИРОВОЗЗРЕНИЕ ВОСТОКА И ЗАПАДА ОБЩНОСТЬ КУЛЬТУР, КУЛЬТУРНАЯ СПЕЦИФИКА КУЛЬТУРНАЯ ДИСТАНЦИЯ, КОНФЛИКТ КУЛЬТУР, КУЛЬТУРНЫЙ ШОК ПРОБЛЕМЫ КУЛЬТУРНОЙ АДАПТАЦИИ 
 http://www.obshestvo.net/single-post/2016/08/19/%D0%9F%D0%BE%D0%BB-%D0%9C%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BE%D0%BD-%C2%AB%D0%9F%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC-%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%D0%BF%D0%BE-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BC%D1%83-%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%83%D1%89%D0%B5%D0%BC%D1%83%C2%BB-%D0%BE%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%B2%D0%BE%D0%BA-%D0%B8%D0%B7-%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8 

Пол Мейсон «Посткапитализм: путеводитель по нашему будущему» (отрывок из книги)

19.08.2016

http://www.myshared.ru/slide/497896/

Презентация на тему: " ПРОБЛЕМА ДИАЛОГА ВОСТОЧНОЙ И ЗАПАДНОЙ КУЛЬТУРЫ. «Запад есть Запад, Восток есть Восток, не встретиться им никогда. Лишь у подножья Престола Божья в день."
















вторник, 7 марта 2017 г.

მომხიბვლელობის საიდუმლოება- ეძღვნებათ საბედისწერო ქალებს 8 მარტთან დაკავშირებით

მომხიბვლელობის საიდუმლოება  (  For You baby)
 
1. გაუცნობიერებელი ჰიპნოზი 

მომხივლელობა მოუხელთებელი რამ არის. თუ სილამაზისთვის შეიძლება ობიექტური კრიტერიუმების დადგენა, რომლებითაც სილამაზის კონკურსებზე ხელმძღვანელობენ (მაგალითად, 90-60-90), მომხიბვლელობისთვის არ არსებობს არავითარი სტანდარტი. რატომაა, რომ ხელის მსუბუქი მოძრაობა ან თვალების მოჭუტვა  ერთ ადამიანში მოულოდნელად გვიზიდავს, ხოლო მეორეში გულგრილს გვტოვებს, ან შეიძლება გამოიწვიოს თუნდაც მტრული დამოკიდებულება?
მომხიბვლელობა პიროვნების თვისებაა გამოავლინოს თავისი სიმართლე და დაუცველობაც კი. მომხიბლავი ადამიანი თავს უფრო მეტად ავლენს, ვიდრე სხვა, ავლენს  რაღაც ბავშვურს, გამოცდილებით, ასაკით, სოციალური სტატუსით არ დაუჩრდილავს.
 რუსული ლიტერატურის ყველაზე მომხიბლავი გმირი ნატაშა როსტოვა პირველად ასე გვევლინება:
„შავთვალება, დიდი პირით, ულამაზო, მაგრამ მკვირცხლი გოგონა, თავის ბავშვურად გაშიშვლებული მხრებით, რომლებიც მოუჩანდა კორსაჟიდან ჩქარა სირბილის გამო, თავისი უკან გადაყრილი შავი კულულებით, გამხდარი შიშველი ხელებით და პატარა ფეხებით მაქმანიან პანტალონებსა და ღია ფეხსაცმელში ...“
 აქ სიმკვირცხლე უპირისპირდება სილამაზეს. ნატაშა გვხიბლავს ამ ენერგიული მოძრაობით. მომხიბლავი ადამიანის სახის, მიმიკის და ჟესტიკულაციის გამოხატვას შეიძლება გატაცებით უყურო, როგორც მოსალოდნელ ზღვის ტალღებს ან ცეცხლის მოციცმციმე ალს, რომელშიც გამოვლინდა სამყაროს დაუღალავი ცოცხალი ბუნება, უსასრულოდ მრავალფეროვანი, თუნდაც გამეორებული.
«Обаятельный, очаровательный, обворожительный» სინონიმებია, და ყველა მათგანის მნიშვნელობა სათავეს იღებს სიტყვებიდან «колдовать», «ворожить», ანუ მიუთითებს ზემოქმედების მაგიურ ძალაზე. საზოგადოდ მიღებული ეტიმოლოგია სიტყვისა «колдовство» არ არსებობს, მაგრამ იგულისხმება, რომ თავდაპირველად მისი მნიშვნელობა იყო «заговаривать». ეს იგივეა, რაც «обаивать», ანუ «околдовывать словами», ძველი რუსულიდან «баяти» («говорить»), აქედან მოდის «басня», «байка», «балагур», «баловать». სხვათა შორის, ასეთივეა საწყისი მნიშვნელობა სიტყვების «волховать», «волшебство» — «говорить сбивчиво, неясно». არსებითად, სხვაობა ჯადოსნობასა და მომხიბლელობა შორის მხოლოდ იმაშია, თუ ისინი როგორ „იწყებენ შელოცვას“: ნებსით თუ უნებლიეთ.  ჯადოსნობა იმიტომ იყო დაგმობილი პრაქტიკულად ყველა ერის მიერ, რომ განასახიერებდა ადამიანის თვითნებობას, რომელიც მიზნად ისახავდა სხვების ნების დამორჩილებას,  ზემოქმედებას მათზე „იძულებით“ და „ზებუნებრივად“, ბუნების და „ღვთის“ კანონის დარღვევით და, შესაბამისად, ავ სულთან თანამშრომლობით.
მომხიბვლელობა ჯადოსნობაა, რომელშიც არაფერია ძალადობრივი და ზებუნებრივი, არავითარი განზრახვა, ბოროტი ან კეთილი. ეს სასიცოცხლო პროცესების მომაჯადოებელი ძალაა, რომელიც ქვეცნობიერად ვლინდება პიროვნებაში. მომხიბლავი ადამიანის თანდასწრებით და, განსაკუთრებით, მასთან ურთიერთობაში, ჩვენ ნამდვილად ვგრძნობთ თავს მოჯადოებულად, თითქოს სხვა დროსა და სივრცეში ვიმყოფებით, სადაც ყველაფერი ცხოვრობს გაორმაგებული ძალით, სადაც გამჭვირვალე ბარიერია გარეგნულსა და შინაგანს შორის. მომხიბვლელობა გაუცნობიერებელი ჰიპნოზია, როდესაც ადამიანი ხიბლავს ირგვლივ მყოფთ ყოველგვარი განზრახვის გარეშე, მხოლოდ იმიტომ, რომ სიცოცხლით სავსეა, თავისი ენერგიით უნებლიეთ ანცვიფრებს სხვებს, ხდის მათ აზრების, გრძნობების, განწყობის ამ გამუდმებული მოძრაობის თანამონაწილედ. მომხიბლავი ადამიანები სპონტანურად მოქმედებენ, არ ახვევენ თავს საკუთარ აზრს, ზემოქმედებას არ ახდენენ აღქმაზე.
მომხიბვლელობა შეიძლება გამოიწვიოს გულჩვილობის მსგავსი გრძნობა. ჩვენ გვიჩუყდება გული, როდესაც ის წარმოთქვამს პირველ სიტყვას, გადადგამს  პირველ ნაბიჯებს. გული გვიჩუყდება, როდესაც ვხედავთ პატარა ცხოველებს, პატარა არსებებს, რომლებიც კეთილსინდისიერად ასრულებენ თავის მისიას და პოულობენ ადგილს ცხოვრებაში. გულს გვიჩუყებენ სუსტები, როდესაც ისინი თავის თავში ძალას აღმოაჩენენ.
მომხიბვლელობის უნებლიობა, უშუალობა, დაუსრულებლობაა, განუწყვეტელი „არა“, რომლის მეშვეობით ხორციელდება ცხოვრების საიდუმლოება, მისი მოძრაობა ჩვენ შესახვედრად. მომხიბვლელობა დაუცველობაა, რომელიც ფარ-ხმალს აყრევინებს. ბუნებამ ან ღმერთმა ჩაგვინერგა მოწყალების და მომხიბლაობის მექანიზმი - გახსნილობის, გულუბრყვილობის ერთობლიობის, სანდომიანი, გულის ამაჩუყებელი გამოვლინება, რომელიც იწვევს დახმარების, სითბოს გაზიარების  სურვილს.
მომხიბვლელობა ღირსებით, შინაგანი ძალით სავსე სისუსტეა; ან შინაგანი ძალა, რომელსაც არ ეშინია თავისი სისუსტის გამოვლინება.

2.  უნარი იყო ის, ვინც ხარ
მოპასანს აქვს მოთხრობა „პორტრეტი“, რომელიც მან მიუძღვნა მომხიბლაობის საიდუმლოებას. ჯერ მთხრობელი ხვდება მამაკაცს, რომელსაც ქალთა გულის მპყრობელის სახელი აქვს, და ცდილობს შეაღწიოს მისი მომხიბლაობის საიდუმლოებაში. „რა თქმა უნდა, ლამაზი არ იყო. საერთოდ არ გააჩნდა ელეგანტურობა ...“ შემდეგ ირკვევა, რომ მას არც განსაკუთრებული ჭკუა არ გააჩნია, არც გონებამახვილობა. მაშინ რაში გამოიხატება „ამ ადამიანის მომხიბლაობი საიდუმლოება?“ მასში იზიდავს გახსნილობა, ამასთან ყოველგვარი გულახდილობისა და აღსარების გარეშე. ის, უბრალოდ, რჩება ისეთი, როგორიც არის: „მასთან რამდენიმე წუთის საუბრის შემდეგ ვიგრძენი, რომ ჩვენ შორის დამყარდა გარკვეული სიახლოვე. ყველა კარი ღია იყო და მას რომ სურვილი გამოეხატა, მე, ალბათ, მოვუყვებოდი ჩემ შესახებ იმას, რასაც ჩვეულებრივ მხოლოდ ძველ მეგობრებს უყვებიან. ამაში რაღაც საიდუმლოება იყო. ბარიერი, რომელიც არსებობს ადამიანებს შორის <...>, ჩვენ შორის თითქოს არ არსებობდა, და, ალბათ არ არსებობდა მასსა და სხვა ადამიანებს შორის, რომლებსაც ის შემთხვევით ხვდებოდა“.
შემდეგ მთხრობელი მიდის ახალ ნაცნობთან სტუმრად, სადაც ნახავს მისი დედის  პორტრეტს, და მისთვის ნათელი ხდება, ვისგანაც მიიღო მან მემკვიდრეობით მომხიბლაობის ნიჭი:
„ქალი იმდენად მარტო იყო და იმდენად სახლში, რომ მთელ ამ დიდ სასტუმრო ოთახში ვერაფერს, გადაჭრით ვერაფერს ვამჩნევდი მის გარდა. იგი მარტო იყო აქ, ყველაფერს ავსებდა, ყველაფერს აძლევდა სიმყუდროვეს <…> როგორი უსასრულო მომხიბვლელობა, ნაზი და ალერსიანი, მოდიოდა ამ ბუნდოვანი პორტრეტიდან ...“
მომხიბვლელობა ნათელი აურაა, რომელშიც სხვა ადამიანი ადვილად არის ჩართული, როგორც საკუთარ სივრცეში (სიტყვა „აურა“ ძველ ბერძნულ მითოლოგიაში ნიშნავს „მსუბუქი ქარის ქალღმერთს“). მომხიბვლელობა თავს აყვარებს, რადგან ეს ჩვენთვის სხვა გახსნილი ადამიანის არსებობის უნებლიეობა, უშუალობაა, რომელიც ხსნის ყოველგვარ ბარიერს სულებს შორის, ხოლო ასეთი შერწყმის შესაძლებლობას განიცდიან, როგორც სიყვარულს.

3. სილამაზე და მომხიბვლელობა
სილამაზე ზოგადესთეტიკური კატეგორიაა, რომელიც ეკუთვნის, როგორც არაცოცხალ ბუნებას, ისე ცოცხალ არსებებს. მაგრამ მომხიბვლელობა დამახასიათებელია მხოლოდ ცოცხლებისთვის. ვარსკვლავები, ზღვა, მთები, ტყეები და მდელოები ძალიან ლამაზია, მაგრამ მათ ვერ ჩათვლი მომხიბლავად, თუ არა რომელიმე გადატანითი, ზეშთაგონებული, პერსონიფიცირებული მნიშვნელობით, (“ეს იყო მხიარული, ძალიან მომხიბლავი ვარსკვლავი“). მაგრამ უკვე ცხოველებშია შესამჩნევი მომხიბლაობის ნიშნები, რომლებიც განსხვავდებიან სილამაზისგან. რომელიმე შეუხედავი, მაგრამ ცელქი ეზოს ძაღლი შეიძლება ჯობდეს მომხიბლაობით ლამაზ დობერმან-პინჩერს.
ჩვენ უკვე აღვნიშნეთ, რომ «обаять» ნიშნავს  «заговаривать», ანუ საკუთარი თავის გამოხატვას სიტყვებით და მათი გავლენის ძალის წარმართვას სხვებზე. ამრიგად, მხოლოდ თვითგამოხატვის უნარის მქონე არსებებს შეუძლია იყონ მომხიბლავები. თავდაპირველად „მომხიბვლელობა“ ნიშნავდა სიტყვიერ შელოცვას, მაგრამ თანდათან დაკარგა  „სიტყვასთან“ კავშირი და ნიშნავდა უბრალოდ მომხიბლავ ზემოქმედებას, სიტყვებით თუ არა, ბგერებით, მიმიკით, ჟესტით ... თვითგამოხატვა გულისხმობს ყველა ცოცხალი არსებისთვის დამახასიათებელ გაორებას: შინაგანსა და გარეგნულზე, „ვისზე“ და „რაზე“.  მათ შორის ცოცხალი, მოძრავი ურთიერთობა მომხიბლაობის წყაროა. „ვინ“ მუდმივად იცვლის თავის გამოხატვის ფორმებს და ამიტომ წარმოგვიდგება, როგორც რაღაც აუწერელი, როგორც შესაძლებლობა, რომელიც განხორციელებას ვერ ჰპოვებს ვერც ერთ რეალობაში. ამით, ფაქტობრივად, განსხვავდებიან სულიერი არსებები უსულო საგნებისგან: მათში არის განუხორციელებელი გახსნილობა, „შეცდომის“ ენერგია, არასრულყოფილების სითბო.
პირიქით, სილამაზეს, თუ იგი არ არის დაკავშირებული მომხიბვლელობასთან, შეუძლია მოახდინოს რაღაც გაყინულის, უსიცოცხლოს შთაბეჭდილება, როგორც „რა“, რომელიც ჩრდილავს „ვინ“-ს. სისწორემ და სრულყოფილებამ, რომელიც გვიზიდავს კრისტალებსა და ყვავილებში, შეიძლება გამოიწვიოს გაუცხოება და ადამიანთა სახეების უარყოფა. მომხიბლავ ნატაშა როსტოვას  ლ.ტოლსტოის რომანში უპირისპირდება ლამაზი ელენ კურაგინა. ხაზგასმითაა აღნიშნული მისი სტატიკურობა, ქანდაკებასთან შედარება, თითქოს თავის სილამაზეს ატარებს, როგორც ნიღაბს. მას „მორგებული აქვს საკმაოდ უცვლელი ღიმილი ლამაზი ქალისა“. ის დადის „წელში გამართული, არავის უყურებს, მაგრამ ყველას უღიმის და თითქოს გულმოწყალედ აძლევს უფლებას დატკბეს მისი სხეულის, სავსე მხრების, ძალიან ღია, იმ დროის მოდის მიხედვით, გულმკერდით და ზურგით. რადგან სილამაზე დამახასიათებელია უსულო მოვლენებისთვისაც, ადამიანში ის შეიძლება აღიქმებოდეს, როგორც რაღაც მისგან ცალკე მყოფი, როგორც საგანი, რომელიც შეიძლება საქვეყნოდ გაიტანო და რომლის მანიპულირებაა შესაძლებელი. ამ თვალსაზრისით, სილამაზე ანგარებიანია, უნებლიეთ ელოდება სხვის შეფასებას, განეწყობა ამისათვის, სთავაზობს საკუთარ თავს საცქერად. ლამაზები იპრანჭებიან. სილამაზე დაძაბულია, რადგან გრძნობს აუცილებლობას თავის თავს შეესაბამებოდეს, მოიპოვოს აღიარება და მოწონება. ლამაზი ადამიანის გვერდით ხშირად თავს უხერხულად გრძნობ, თითქოს ვალი გაქვს (გაოცების, აღფრთოვანების). მომხიბვლელობა, პირიქით, ათავისუფლებს, მისი ვალი არავის აქვს, ის გულუხვია და არაფერს ელოდება სანაცვლოდ.
ი. კანტის  თანახმად, სილამაზე ფორმალურია, ის მიზანშეწონილობაა, რომელიც მოკლებულია წარმოდგენას მიზნების შესახებ, როგორიცაა, მაგალითად, ყვავილის, მარჯნის ან ორნამენტის სილამაზის თვითკმარობა. მომხიბვლელობა, პირიქით, მოძრაობის ენერგიაა, რომელიც თავს იჩენს ფორმის გადალახვაში. რა თქმა უნდა, პლასტიკური მოძრაობა  ასევე შეიძლება იყოს ლამაზი, როგორც ბალეტსა ან ტანვარჯიშში. მაგრამ მაშინ ჩვენ უნდა ვისაუბროთ თავად მოძრაობის ფორმაზე, რომელშიც თავისთავად მნიშვნელოვანია პროპორციულობა, სიმეტრია, ჰარმონია: არაფერი ზედმეტი. მომხიბლავია ისეთი სპონტანური მოძრაობა, რომელიც ცხადყოფს პოტენციურობას და სულის მეტამორფოზებს. ამ თემაზე ნ.ზაბოლოცკიმ დაწერა ცნობილი ლექსი „ულამაზო გოგონა“:
И пусть черты ее нехороши
И нечем ей прельстить воображенье, —
Младенческая грация души
Уже сквозит в любом ее движенье.
 აქ ყოველი სიტყვა მიუთითებს მომხიბვლელობა: «младенческая», «грация», «душа», «движенье»…
მომხიბვლელობა არ აქვს თავისი „სუბსტანცია“, თავისი კონკრეტული გამოვლინება. შეიძლება ითქვას, რომ სიმეტრია ასიმეტრიაზე ლამაზია, წვრილი წელი მსუქან მუცელზე, სქელი თმა მელოტ თავზე... მაგრამ ყველა ეს „პარამეტრი“ არ გამოიყენება მომხიბლაობისთვის, რადგან, როგორც სიცოცხლისუნარიანობის მაგია ის ვლინდება ყველაზე მოულოდნელ და საპირისპირო თვისებებში. არა მხოლოდ სისწრაფე და მოხერხებულობა, არამედ შენელება და მოუქნელობაც კი შეიძლება იყოს მომხიბლავი. რადგან თავად ცხოვრებაც კი ზოგჯერ აჩქარდება, ზოგჯერ ნელდება, ზოგჯერ გამოიხატება ბუნტში, ზოგჯერ მორჩილებაში ... სიჩქარე მომხიბლავია, როგორც სიმკვირცხლის განსახიერება, მაგრამ დამკვრელური წარმოების და ენერგიული მეწარმეების ფონზე, რომლებიც მუდმივად აჩქარებული არიან პროფიტის გამო, შენელება შეიძლება გამოიყურებოდეს მომხიბლავად, როგორც, მაგალითად, პლატონოვის ვოშჩევი, რომელიც სამსახურიდან გაათავისუფლეს „უძლურების ზრდისა და შრომის საერთო ტემპის დროს ჩაფიქრებულობის გამო“  („ქვაბული“).
XX საუკუნის მეორე ნახევრის  რუსული ლიტერატურის ყველაზე მომხიბლავი პერსონაჟია ვენიჩკა ეროფეევი, რომელმაც ეფექტურობის, გმირული შრომის ოფიციალურ კულტს დაუპირისპირა თავისი კრედო: „ყველაფერი <...> უნდა მოხდეს ნელა და არასწორად“. საუკუნეების განმავლობაში ენერგია მთელ მსოფლიოში იყო აღზევებული მის სხვადასხვა გამოვლინებაში: კინეტიკური და პოტენციური, სხეულის და სულის ენერგია, კოლექტივის და ინდივიდის ენერგია, რევოლუციის და მშენებლობის ენერგია,  კოსმიური და პოლიტიკური ენერგია... და ყველა ამ ათვისებული ენერგიის ქვეყანაში როგორც იქნა მოიძებნა ადამიანი, რომელმაც მოგვცა ენერგიის შემცირების მომხიბლავი მაგალითი. „ოჰ,მთელი სამყარო, ყველა ამ სამყაროში რომ იყოს ახლა ჩემსავით მშვიდი და გაუბედავი <...> რა კარგი იქნებოდა! არა ენთუზიასტებს, არა გმირობას, არა შეპყრობილობას! - საყოველთაო სიმხდალე“.  გაუბედაობა და სულმოკლეობა ცოცხალის გამოვლინებაა სამყაროში, სადაც ენერგია და გმირობა იძენს მექანიკურ და მოკვდინების თვისებებს.

4. ნაყალბევი. ქარიზმა
მომხიბლაობის გაყალბება არ შეიძლება, როგორც კი მას იყენებენ შეგნებულად, იგი უბრალოდ კი არ ქრება, არამედ იძენს უარყოფით სიდიდეს, უკუაგდებს, როგორც ნებისმიერი პოზიორობა. მცდელობა იყოს უშუალო მაშინვე გასცემს მის დაძაბულობას; და მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი თვალთმაქცი შეძლებს გაითამაშოს სისადავე,  ეს უკვე მსახიობის  ხელოვნებაა, არა პიროვნების მომხიბვლელობა.
რა თქმა უნდა, ბუნებრივსა და ხელოვნურ მომხიბვლელობას შორის არ შეიძლება ხისტი გამყოფი ხაზის გავლება. ხელოვნურობას შეუძლია ოდნავ გახსნას თავისი ბავშვური ბუნება და, თავის მხრივ, გახდეს მომხიბლავი. სამი წლის ბავშვს უკვე შეუძლია თამაში თავისი მომხიბლაობით, მახეში გაბმა. მაგრამ მოზრდილებში არსებობს განზრახ ბავშვურობის მანერულობაში გადაზრდის საშიშროება, და მაშინ თამაში თავისთავად წყდება, ბავშვურობა ზრდასრული ადამიანის სახეზე ნიღაბივით იყინება.
ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს „მომხიბლავის“ ფიგურა, რომელიც შეგნებულად იყენებს თავის თილისმას სხვის ნების დასამორჩილებლად, ქალთა გულების დასაპყრობად ან მათი ფულის ხელში ჩასაგდებად. ამ რიგს მიეკუთვნება პროფესიონალი, ოსტაპ ბენდერის მსგავსი ტიპის „მომხიბლავი თაღლითი“. მომხიბვლელობას მოკლებული თაღლითი შეიძლება იყოს პროფესიონალურად უვარგისი. მაგრამ თუ შეიძლება საუბარი  ასეთი ავანტიურისტების მომხიბლაობის შესახებ, ის არ შეიძლება მივიჩნიოთ პირველად მომხიბლაობად, რომელიც ქრება სიყალბესა და სიცრუეში, და აღორძინდება თვით ავანტიურის დონეზე. ქცევის ეს მსუბუქი, უდარდელი მანერა, „ალალბედზე“, თავისთავად შეიძლება აღიქვას, როგორც მომხიბლავი, რომელიც გვიჩვენებს ადამიანში რაღაც დაუცველს და ბავშვურს, რომელსაც, მიუხედავად ანგარებისა, შეუძლია აქციოს ცხოვრება აზარტულ თამაშად. მის თანამზრახველებთან და მოწინააღმდეგეებთან შედარებით, „დიდი კომბინატორი“ გამოიყურება სულით უფრო ახალგაზრდა, ბავშვურად ცელქ ადამიანად, მომხიბლავსა და დაუცველად მის უდარდელ ფანტაზიებში.
უნდა განვასხვავოთ მომხიბვლელობა ქარიზმისგან, რომელიც პოლიტიკურ ლიდერებს ახასიათებს. ეს არის სხვა ადამიანთა ნების დამორჩილების და თან გაყოლების განსაკუთრებული, „ზებუნებრივი“ ნიჭი; როგორც წესი, ეს პიროვნების დამორჩილების და კოლექტივის სულის მაგიური დაუფლების ინსტრუმენტია. მომხიბვლელობა ავლენს ადამიანის უშუალო, უნებურ არსებობას, ხოლო ქარიზმა ნების თვითდამკვიდრებაა, რომელიც დამახასიათებელია გუნდის ლიდერისთვის, განსაკუთრებით ტოტალიტარული ტიპის ლიდერებისთვის: მუსოლინის, ჰიტლერის, სტალინის, კასტროსთვის ... თუ მომხიბვლელობა სისუსტის ძალაა, ქარიზმა  ძალის ძალაა. და მაინც, ქარიზმას უჭირს მომხიბლაობის გარეშე. საბჭოთა პროპაგანდა ყოველნაირად ცდილობდა წარმოედგინა ლენინი მომხიბლავ, „ჰუმანურ“ ადამიანად, მისი ღიმილით, ენაჩლიგობით, მოჭუტული თვალებით ... «Знал он слабости, знакомые у нас, / как и мы, перемогал болезни»  (მაიაკოვსკი) - და ეს ყველაფერი იმისთვის კეთდებოდა, რომ დაემტკიცებინათ: „ის ყველაზე ჰუმანური ადამიანია“.
5. მორალის მეორე მხარეს. თამაში
მომხიბვლელობა, და ამაში მას საერთო აქვს სილამაზესთან, სიკეთისა  და ბოროტების მიღმაა. ნატაშა როსტოვა სრულებითაც არ არის სათნო, მაგალითად, მისი მეგობრის სონიასგან განსხვავებით,  რომელიც ემორჩილება გონებისა და მორალის ხმას, რჩება მისი შეყვარებულის ნიკოლაი როსტოვის ერთგული და ცდილობს შეაჩეროს ნატაშაში ვნებათა თამაში, გადაათქმევინოს გაქცევა ანატოლ კურაგინთან ერთად. მაგრამ სონია არ არის მომხიბლავი, ის „ფუჭყვავილაა“. მომხიბვლელობა მოკლებულია მორალურ ელფერს, როგორც ბავშვია, თავისი არსით, ამორალური: მან ჯერ არ იცის, „რა არის კარგი და რა არის ცუდი“.
რაშია, მაგალითად, პეჩორინის მომხიბლაობის საიდუმლოება? მას სტიქიური ბუნება აქვს, მის ნებასა და ცნობიერებაზე უფრო ღრმა: ის მიუწვდომელია თავად მისთვის, რაც ხიბლავს ქალებს და იზიდავს მაქსიმ მაქსიმიჩს და დოქტორ ვერნერს. პეჩორინის დღიურიდან  ნათელია, რომ ის გამოუცნობია საკუთარი თავისთვისაც კი. «... რატომ ვცხოვრობდი? რა მიზნისათვის დავიბადე?.. ალბათ, არსებობდა ის, ალბათ, მქონდა მაღალი დანიშნულება, რადგან ვგრძნობ ჩემ გულში დიდ ძალას ... მაგრამ მე ვერ გამოვიცანი ეს დანიშნულება ...“  პეჩორინი უაზროდ ხარჯავს თავის ცხოვრებას, ერევა კონტრაბანდისტების საქმეში, თავს შეაყვარებს თავადის ასულს მერის, რომლის მიმართ გულგრილია, და ბელას, რომელიც ძალიან მალე მობეზრდა, მონაწილეობს დუელში გრუშნიცკისთან, და ამავე დროს მოწყენილობას გრძნობს,  ყველაფერში შეაქვს ეჭვი და უკმაყოფილოა საკუთარი თავით. ეს სულიერი ტანჯვა, სიცოცხლისაკენ სწრაფვაა ადამიანისა, რომელმაც ვერ ამოიცნო თავისი მიზანი, გატაცებულია რაღაც უსარგებლო ქმედებებით, აცნობიერებს თავის ამაოებას და, მიუხედავად ამისა, მაინც მიისწრაფის თავგადასავლებისკენ. სწორედ ამაშია პეჩორინის მომხიბვლელობა.
ამრიგად, მომხიბვლელობას აქვს თავისი ბნელი მხარე, უარყოფითი მაგნეტიზმი. დოსტოევსკის პერსონაჟებიდან, ალბათ, ყველაზე მომხიბლავია სტავროგინი. მის შესახებ ნათქვამია: „არისტოკრატი, როდესაც მიდის დემოკრატიაში, მომხიბლავია!“ სტავროგინი პეჩორინის უფრო ღრმა, დემონიზირებული ვარიანტია. „მე ყველგან მოვსინჯე ჩემი ძალა <…> მოვსინჯე ჩემთვის და სხვების დასანახად, მაგრამ , როგორც მთელი ჩემი ცხოვრების მანძილზე, ის უსასრულო აღმოჩნდა. <…>  მაგრამ სად გამოვიყენო ეს ძალა - რაც არასდროს მინახავს, ვერც ახლა ვერ ვხედავ ...“ მაგრამ ეს უსასრულო მცდელობა, შეუზღუდავი ძალის და მისი გამოყენების უუნარობის  ერთობლიობა სტავროგინს მომხიბვლელობას ანიჭებს. მას რომ მოეძებნება მისი ძალის ღირსეული გამოყენება, ის გახდებოდა გმირი ან ბოროტმოქმედი, მაგრამ დაკარგავდა თავის ხიბლს, ამ თამაშს სხვადასხვა შესაძლებლობების  ზღვარზე.
მომხიბლავი ადამიანები ხშირად იწვევენ განცვიფრებას თავისი უსარგებლობით, „ზედმეტობით“. ასეთები არიან ცნობილი საბჭოთა ფილმების,  ოთარ იოსელიანის „იყო შაშვი მგალობელი“ და რომან ბალაიანის „ფრენა სიზმარსა და ცხადში“ გმირები, და ასევე ამავე თემაზე ბოლო დროს შექმნილი ალექსანდრე ველედინსკის კინორეფლექსია „გეოგრაფმა  გლობუსი ლოთობაში გაანიავა“. ყველა ამ გმირში იზიდავს სასიცოცხლო ძალის თამაში კონკრეტული მიზნის და პრაქტიკული გამოყენების გარეშე. ასეთი ენერგიული უსაქმურები განსაკუთრებით მომხიბლავები არიან, თუმცა, საბოლოოდ, მათ ანადგურებს სიცარიელე და მიზანის არარსებობა. ისინი უყვართ ქალებს და ბავშვებს, რადგან ცხოვრობენ არარაციონალურად და არაპროგნოზირებულები არიან; მათგან ყოველთვის ელი საჩუქარს, რადგან ისინი ადვილად უყადრებენ თავს. მათი მთავარი საქმეა ხელგაშლილად, მაგრამ ამაოდ ფლანგონ თავისი ცხოვრება. როგორც პოეზიაა (ა. დრაგომაშჩენკოს განმარტებით) ენის უაზრო ფლანგვა, ისე მომხიბლაობაა ცხოვრების უაზრო ფლანგვა.
თუ, კანტის თანახმად, სილამაზე მიზანშეწონილობის ფორმაა მიზნის გარეშე, მომხიბვლელობა სიცოცხლისუნარიანობის ფორმაა მიზნის გარეშე, ცხოვრების, რომელიც თავისთავად თამაშობს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ის თავის თავად არის მიზანი მისთვის. რა თქმა უნდა, საუბარი არ არის უაზრო ცხოვრებაზე, რომელიც გადადის  ავტომატიზმში და ემსგავსება კვდომას, როგორც გმირი „ივან ილიჩის სიკვდილში“. ეს ეხება სრულ, პირამდე სავსე, და არა მიზანს მოკლებულ, ღარიბ ცხოვრებას.
Сколько надо отваги,
Чтоб играть на века,
Как играют овраги,
Как играет река,
Как играют алмазы,
Как играет вино,
Как играть без отказа
Иногда суждено…
 პასტერნაკი. „ვაკხანალია“. 
მომხიბვლელობა ასევე „შეუჩერებელი“, თავშეუკავებელი თამაშია, რომელიც ადვილად სცილდება სიკეთისა და ბოროტების საზღვრებს. ცივილიზაციისათვის თამაშის ყოვლისმომცველი მნიშვნელობის შესახებ დაწერილია ი. ჰეიზინგის ცნობილი წიგნი «Homo Ludens» (1938). მიუხედავად იმისა, რომ თამაში თავის თავად უმიზნოა, მის შიგნით  მუდმივად ჩნდება თავისი მიზნები და ფუნქციები, როგორც სპორტსა ან თეატრში: თავად გაიმარჯვოს, აჯობოს სხვას, გარდაიქმნას პერსონაჟად ... მომხიბვლელობა ორმაგად უაზრო, ინსტინქტური თამაშია, რომელიც არ ემალება ცხოვრებას თეატრის სცენას ან ფეხბურთის მოედანს, ან ჭადრაკის დაფას ამოფარებული. ეს არ არის რაღაცის ან ვინმეს როლში თამაში, არამედ თამაშია, როგორც ცხოვრების თვისება. ამ შემთხვევაში, უფრო სწორი იქნებოდა ვთქვათ Vita Ludens:  ადამიანი კი არ თამაშობს, არამედ სიცოცხლე მასში,  მისი განზრახვისა და ნების გარეშე. სწორედ ეს არის მომხიბლაობის წყარო : სიცოცხლე მის შეუფერხებელ სიცოცხლისუნარიანობაშია. ეს ვიტალურობაა ვეტოს გარეშე.

6.   მომხიბვლელობა და მოხიბლულობა
  მომხიბლავ ადამიანს სურს მიბაძოს, ზოგჯერ წვრილმანებში, რომლის მეშვეობითაც იგი საშუალებას გვაძლევს მივუდგეთ საკუთარ თავს. გადამდებია ჟესტები, ინტონაცია, სიტყვები. ნებისმიერი პიროვნება, რომელმაც შეძლო მოეხიბლა მთელი ეპოქა, წარმოეშვა მიმბაძველთა ლეგიონი, - როგორიცაა დენდიზმის  დამფუძნებელი ჯორჯ ბრომელი, ან კოკო შანელი, ლილია ბრიკი. მათ შესახებ შეიძლება ითქვას, რომ მომხიბვლელობა იყო მათი პროფესია. მე ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე ვყოფილვარ სხვადასხვა ადამიანების მიერ «обїян», და გარკვეულწილად, გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად, გადავიღე მათი თვისებები. ამას არ უნდა  შევეწინააღმდეგოთ, რადგან, როდესაც ვითვისებთ სხვის თვისებებს, ჩვენ თავიდან ვქმნით ჩვენ თავს.
მომხიბვლელობა  სხვა პიროვნების გავლენაა, რომელიც თავს გვაყვარებს. მომხიბვლელობა ყველაზე ადამიანურია, რაც ადამიანს გააჩნია. ამ სტიქიური გავლენის წყალობით ჩვენ, ფაქტობრივად, ვხდებით ადამიანები ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, აღმოვაჩენთ ჩვენთვის სხვებს და საკუთარ თავს სხვებისთვის. მომხიბვლელობა ზოგადსაკაცობრიო ემპათიის უფრო ძლიერი გამოვლინებაა, ვიდრე წიგნებიდან, ფილმებიდან, ლექციებიდან ინდივიდებისა და კულტურების მრავალფეროვნების შესახებ ცოდნის მიღება. ადამიანის რასის ერთიანობა ხორციელდება სხვადასხვა უნებლიე, თითქმის გაუცნობიერებელი გატაცებებისგან, რომლებიც გადაიცემა გადამდები ღიმილით, ჟესტებით, მიმიკით. უფრო გახსნილი იყავით ასეთი ზემოქედებისათვის, ნება მიეცით მოგხიბლონ, უბრალოდ შეიწოვეთ ის ცოცხალი, თბილი, ბავშვური, რაც სხვა ადამიანებისგან მოდის. ეს ერთ-ერთი მთავარი სიხარულია იმისა, რომ ხარ ადამიანი.
კარგია იყო მომხიბლავი, მაგრამ არა ნაკლებ მნიშვნელოვანია იყო მოხიბლული, სხვის მომხიბლაობისადმი მგრძნობიარე. რა თქმა უნდა, ყველა ადამიანი არ არის მომხიბლავი, მაგრამ ეს ხომ მხოლოდ მათზე არ არის დამოკიდებული, არამედ ჩვენზეც. „მეშვიდე“ გრძნობის ამ ორგანოს გავარჯიშებისას ჩვენ შევძლებთ აღვიქვათ ისეთი ადამიანების მომხიბვლელობა, რომლებიც, ერთი შეხედვით, მოკლებული არიან ხიბლს. ყველა ნაკლებად მომხიბლავ ადამიანზე შეიძლება მოიძებნოს უფრო მოხიბლული, რომელსაც შეუძლია, როგორც გამადიდებელი მინით, აღიქვას მომხიბლაობის ნიშნები სხვა ადამიანში. მოხიბლულობა ადამიანის ერთ-ერთი თვისებაა, რომელიც, თავის მხრივ,  მომხიბლავ ადამიანად გვაქცევს.
მოყვასის  სიყვარული არ არის მხოლოდ მორალური მცნება. ამ შემთხვევაში იგი განსხვავებულად გაიჟღერებდა: შეასრულე შენი მოვალეობა, იყავი კეთილი და გულუხვი, თანაუგრძნე, დაეხმარე, და ა.შ. მაგრამ სხვაგვარადაა ნათქვამი: შეიყუარე. სიყვარული კი შეუძლებელია შეყვარებულობის გარეშე, სტიქიურის, ინტუიციურის,  გონივრულად არაფრით არ მოტივირებული სინაზით სხვა არსების მიმართ.  მომხიბვლელობა ისაა, რითაც სხვა ადამიანი, როგორც პიროვნება, და არა მამაკაცი ან ქალი, გვაყვარებს თავს. ამიტომ სხვისი მომხიბლაობისადმი მგრძნობიარობა, ადამიანების შეყვარება - ეს არის გზა მოყვასის სიყვარულის მცნების შესრულება.
ასე გადაეცემა წრეზე მომხიბვლელობა და ამით აძლიერებს საერთო გვარის კუთვნილების ჩვენ გრძნობას. სიძულვილის, რისხვის, წყენის, ძალადობისგან ჩვენ ხშირად გვიცავს  არა მოვალეობის გრძნობა და სიყვარულის მცნება, არამედ მარტივი, აუხსნელი, არამორალური და არარელიგიური „რაღაც“, რასაც ჩვენ ყველაზე ადვილად ვნებდებით და ამასთან არ ვგრძნობთ თავს დაამარცხებულად - მომხიბვლელობა."

 https://www.youtube.com/watch?v=Bxe5-wvoXeY

Осторожно роковая женщина!!! Черная вдова. В чем причины, что делать? Психотерапия


ავტორი  M. E ..  მომხიბვლელობის ფისლოსოფია







(დასარედაქტირებელი  თარგმანი   03.07.2017 (C) MFL
ეძღვნებათ საბედისწერო ქალებს 8 მარტთან დაკავშირებით
=====
"სიყვარული თავისი ბუნებით სულაც არ არის უვნებელი, რადგან მას საფუძველში უდევს შემდეგი წესი — გახადო ადამიანი შენზე დამოკიდებული
სტალინმა შეკრიბა მისი უახლოესი გარემოცვა და უთხრა მათ — ,,თქვენ თავს იტეხთ როგორ მართოთ ადამიანები, ისინი უნდა გახდნენ როგორც წყვილი თვალი, რომლისთვისაც ერთი ბრძანება საკმარისია დასახამხამებლად და გასახელად, საჭიროა მათთვის ვიყო ცოცხალი ღმერთი. ნათქვამია მეფე ღმერთი არ არის, მაგრამ არც მასზე ნაკლებია. ახლა მე გასწავლით როგორ უნდა მოექცეთ ხალხს.” და ბრძანა მიეყვანათ მისთვის ქათამი, მან ცოცხლად გაპუტა ქათამი, ყველა ბუმბული გააცალა და გაუშვა, მაგრამ ის არსად წასულა, რადგან მზეში აუტანლად ცხელოდა მისთვის, ხოლო ჩრდილში ციოდა, ამიტომ ის მიეკრა სტალინის ფეხსაცმელებს. შემდეგ გადაუყარა მარცვალი და სადაც წავიდა, ქათამიც იქეთ გაეკიდა ,,აი ასე უნდა მართო ადამიანები” –თქვა მან.
მოხიბვლა ნიშნავს, რომ ადამიანისათვის გახდეთ სასიცოცხლოდ საჭირო, ამასთან მას უფრო მეტად უნდა სჭირდებოდეთ, ვიდრე თქვენ ის.
ხალხი სიყვარულად აღიქვამს იმ შეგრძნებას, როცა თავად არიან მოწამლულნი ამ გრძნობით. ამ ეტაპზე ყველა ოცნებობს თავი შეაყვაროს მისი ინტერესის ობიექტს. მაგრამ რამდენად გაგრძელდება მათი სიყვარული მას შემდეგ, რაც ისინი მიზანს მიაღწევენ?როცა გვიყვარს ისევე უანგაროდ გავსცემთ, როგორც დედა გასცემს შვილისათვის. ეს კეთილშობილურია, მაგრამ ვიდრე რაიმეს გაცემას დავიწყებდეთ დარწმუნებული უნდა ვიყოთ, რომ მას ეს მსხვერპლი სჭირდება. თუ ეს ასე არ არის მოქმედების შემდეგი ეტაპი ასეთია — აკეთებ ყველაფერს, რომ მას ეს დასჭირდეს. ანუ ის უნდა გახადოთ თქვენზე დამოკიდებული.
თუ გსურთ ვინმეს თავი შეაყვაროთ იყავით მზად იმისთვის, რომ იგი თქვენზე სუსტი გახდება და ასეთ შემთხვევაში თქვენ ისევ გეყვარებათ იგი? თუ ამ კითხვაზე პასუხი უარყოფითია ე.ი. არც ახლა გიყვართ. ის უბრალოდ საჭირო ადამიანია იმ სპექტაკლისათვის, რომელიც იწვევს თქვენში სასურველი ემოციების გაღვიძებას და ამ შეგრძნებებს თავად ეძებდით. სინამდვილეში თქვენ არა ეს კონკრეტული ადამიანი, არამედ ის როლი გჭირდებათ, რომელსაც იგი თამაშობს." 




пятница, 27 января 2017 г.

ტექნიკა - რელიგია - ჰუმანისტიკა ორი მოსაზრება სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის სულიერ მნიშვნელობაზე

ტექნიკა - რელიგია - ჰუმანისტიკა
ორი მოსაზრება სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის სულიერ მნიშვნელობაზე 2009

  "შემდეგ ორ ტექსტს თემა და პერსპექტივა აერთიანებს. თემა: თანამედროვე ტექნიკის გავლენა სულიერი მოღვაწეობის ისეთ „კონსერვატიულ“ სფეროებზე, როგორიცაა რელიგია და ჰუმანიტარული მეცნიერებები. პერსპექტივა: რელიგიის და ჰუმანისტიკის ახალი, უფრო ფართო ჰორიზონტების დასაბუთება დღეს მათი ცივილიზაციის განაპირას განდევნის მიუხედავად. სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესი მათთვის არ არის ხელის შემშლელი, არამედ, პირიქით, მოუწოდებს საზოგადოებაში მათი მომავალი როლის განახლებისა და რადიკალური გადაფასებისკენ.

 ღმერთის არსებობის სამეცნიერო-ტექნიკური არგუმენტი. რელიგიური ცოდნა

        ადამიანს არ სჭირდება რაციონალური მოსაზრება იმისთვის, რომ ირწმუნოს ღმერთი, თუ რწმენამდე სულიერმა გამოცდილებამ მიიყვანა, სხვათა გამოცდილების აღქმამ და საღვთო წერილის და ტრადიციების გაცნობიერებამ. მაგრამ ადამიანი ერთიანი არსებაა, და მას სჭირდება რწმენისა და მისთვის ხელმისაწვდომი ცოდნის მთელი სისრულით დაკავშირება. პუშკინი წერდა: „გონება ეძებს ღვთაებას, გული კი ვერ პოულობს“. ხშირად კი პირიქითაა: გულმა იპოვა ღმერთი, გონება კი განაგრძობს ძებნას, ან იპოვა და დაკარგა. დაკარგვა ძნელი არ არის, როდესაც ყველა მხრიდან გესმის, რომ მეცნიერება თეორიულად ამტკიცებს, ტექნიკა კი  პრაქტიკულად ადასტურებს, რომ ღმერთი მხოლოდ ილუზიაა (აქ მომყავს ბიოლოგ რიჩარდ დოკინზის არც თუ დიდი ხნის წინ გამოსული წიგნის - „მეცნიერული ათეიზმის“ მანიფესტის სათაური) [1]). ჩემი აზრით, მეცნიერული პროგრესი სულ უფრო ნათლად გვიჩვენებს ჩვენი საკუთარი მზარდი ტექნიკური შესაძლებლობების მაგალითზე, რომ სამყაროს ჰყავს შემქმნელი. და ამის დაჯერება თანამედროვე მეცნიერული მონაცემების საფუძველზე ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე ჩვენი საქმეში ნაკლებად ჩახედული წინაპრებისთვის.
        მე უპირატესობას ვანიჭებ სიტყვას „არგუმენტი“ და არა „მტკიცებულებას“, რადგან ღმერთის არსებობის ზუსტად დამტკიცება შეუძლებელია (როგორც არ შეიძლება ბევრად უფრო მარტივი მათემატიკური ჭეშმარიტების დამტკიცება, გიოდელის დაუსრულებლობის თეორემების თანახმად). მაგრამ შეიძლება იმის ჩვენება, რომ ღმერთის არსებობა არა თუ არ ეწინააღმდეგება მეცნიერულად დაფიქსირებულ ფაქტებს და პროცესებს, არამედ შეიძლება ლოგიკურად იყოს გამოყვანილი მათგან ალბათობის მაღალი ხარისხით.
ტექნოლოგია, როგორც წესი, განიხილება, როგორც სფერო, რომელიც ასაზრდოებს ყველაზე რადიკალურ ათეისტურ შეხედულებებს. თუ ადამიანს შეუძლია მისი გონების და ენერგიის წყალობით გარდაქმნას სამყარო თავისი გეგმის მიხედვით, სად არის ამ დროს შემოქმედი, რატომ არის უმოქმედოდ, რაში ვლინდება მისი ნება? ადამიანის აქტიურობა, რომელიც სულ უფრო იზრდება ისტორიის მსვლელობისას, სულ უფრო ნაკლებ ადგილს უთმობს შემოქმედს აქტიურობისთვის. შენდება ახალი ბაბილონის კოშკი, ადამიანი იჭრება ცაში, და, თითქოს, არ არსებობს ძალა, გარდა ჯერ კიდევ გათვალისწინებელი და უმართავი ბუნებრივი პროცესებისა, რომელიც სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის ამ კოშკს გადააყირავებს.
მაგრამ რატომ უნდა უარყოს ტექნიკის წარმატებამ ღმერთის არსებობა, და არა, პირიქით, დაამტკიცოს მისი ასეთი ყოვლისშემძლეობის შესაძლებლობა, რომელიც ადრე სრულიად წარმოუდგენელი იყო იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც ჰქონდათ მხოლოდ შრომის პრიმიტიული იარაღი? როგორ უნდა ავუხსნათ, მაგალითად, მხვნელს ან ტყის მკაფავს, რომ ღმერთს შეუძლია წაიკითხოს ადამიანის ყველა ზრახვა? ან, რომ ადამიანს, როცა მოკვდება და მტვრად გადაიქცევა, მიუხედავად ამისა შეუძლია მისი სხეულის გარეშეც იცოცხლოს და შეინარჩუნოს პიროვნების მთლიანობა, სულის უკვდავება. ძველად ტექნიკა იყო პრიმიტიული და მატერიალური: ცული, გუთანი, ურო, ნამგალი. ჭეშმარიტად ინტელექტუალური მანქანები, ჭკვიანი მანქანები ცოტა ხნის წინ გაჩნდა, დაახლოებით ნახევარი საუკუნის წინ (ხომ არ შეიძლება ეწოდოს ინტელექტუალური ტექნიკა ორთქლმავალს ან ელექტროძრავას, ან საავიაციო ძრავას). ინტელექტუალური ტექნიკის ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოგონება: კომპიუტერები, ელექტრონული ქსელი, ვირტუალური სამყარო, - ყველაფერი ეს მოხდა ჩემი თაობის თვალწინ. ბევრს გაუადვილდა რწმენა იმისა, რომ არსებობს ღმერთი, ზებუნებრივი გონება, მას შემდეგ, რაც ისინი გაეცნენ ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობებს, თუნდაც ჯერ კიდევ ძალიან შეზღუდულს. თუ ადამიანს შეუძლია შექმნას რაღაც მისი მსგავსი, მაშინ იზრდება იმის ალბათობა, რომ  თავადაც შექმნილია.
      ჩემთვის, მაგალითად, გასაგებია, თუ როგორ შეიძლება ინფორმაცია დედამიწის მთელი მოსახლეობის შესახებ დაგროვდეს პატარა ელექტრონულ მოწყობილობაში, და როგორ შეიძლება ჩემი აზრების და ჩვევების გათვლა და მიხვედრა ძლიერი სერვერებით, რომლებიც ინახავენ ინფორმაციას ჩემ შესახებ. მე შემყავს რომელიმე სიტყვა, კომპიუტერმა კი წინასწარ იცის და ჩემზე უკეთესად,  რომელი სიტყვის აკრეფა მინდოდა, გამომდინარე ჩემ მიერ გამოყენებული სიტყვების სიხშირიდან. ან შევდივარ საძიებო სისტემაში, და ის საყიდლად მთავაზობს გარკვეულ ნივთებს, რომლებიც საკმაოდ ასოციაციურად და პოეტურადაც კი დაკავშირებულია იმ მოთხოვნებთან, რომლებიც ერთი თვის წინ გამაჩნდა. მას ახსოვს ის, რაც დამავიწყდა, მან იცის, რაც მინდა, მკარნახობს იმას, რა შემიძლია და უნდა გავაკეთო, ის ხდება ჩემი გონების თანამოსაუბრე, თუმცა ჯერ კიდევ საკმაოდ პრიმიტიულ საკითხებში. მაგალითად, რამდენიმე თვის წინ მე ვეძებდი ერთ-ერთი ავტორის წიგნს, დღეს კი ამაზონმა სხვა ავტორის წიგნი შემომთავაზა ამ საკითხთან დაკავშირებული. თუ ვეძებ სუნამოს „წითელი ყვავილი“, ერთი კვირის შემდეგ შეიძლება შემომთავაზონ ნოვალისის რომანი, რომელშიც საუბარია იდუმალ ცისფერ ყვავილზე. იქნებ ეს ზედმეტად მარტივია, მაგრამ არც ისე სულელური და უაზრო. მთელი ეს გლობალური ქსელი, ან ნოოსფერო, ან ინფოსფერო,  ან მსოფლიო ელექტრონული ბანკი სულ უფრო მოიცავენ ჩემ ინტელექტუალურ მოთხოვნებს და ჩვევებს, უკან მიბრუნებენ მათ გარკვეული კომენტარებით, წინადადებებით, ასოციაციებით, ხდებიან ჩემი ტვინის აქტიური ნაწილი, ავსებენ ჩემი ცოდნის, მეხსიერების,  ნაწილობრივ, ფანტაზიის ნაკლებობას. დროთა განმავლობაში, თან ძალიან მალე, კომპიუტერები შეიტყობენ ჩემ გრძნობით თავისებურებებს, შეხების მანერას, საყვარელ სუნს, გემოვნების უპირატესობათა ამოცნობას, მე მასთან ურთიერთობა მექნება კანით, ხმით, ჟესტებით, და ყველაფერი ეს შევა უსასრულოდ მზარდ, მოსაზრებულ, თავისებურად შემოქმედ მეხსიერებაში მსოფლიო ინტელექტისა, სინტელექტისა, ადამიანებისა და მანქანების ერთობლივი ინტელექტისა.
და ახლა, უახლეს ტექნიკასთან ურთიერთობის გამოცდილებიდან გამომდინარე, ჩემთვის ბევრად უფრო ადვილია წარმოვიდგინო, როგორ შეუძლია შემოქმედებით გონებას ურთიერთობა ჰქონდეს ჩემთან, წაიკითხოს ჩემი ყველა ფიქრი, და უპასუხოს მას, და გადმომცეს თავისი აზრები. გლეხისთვის, რომელსაც გუთნის მეტი არაფერი გააჩმდა და რომელმაც ნახა მხოლოდ ერთი მატერიალური საგნის ზემოქმედება მეორეზე, განუზომლად უფრო რთულია წარმოიდგინოს, რომ, როგორც სახარებაშია ნათქვამი, ყველა თმა მის თავზე დათვლილია, და ყოველი საიდუმლოება, რაც მის სულშია, შეიძლება გახდეს აშკარა. როგორ შეიძლება უამრავ ადამიანს ყველა თმა დაუთვალო? და შეაღწიო მათ გონებაში? საიდან მოდის ეს ყოვლისმხედველი და ყოვლისმცოდნე სული? როგორ შეუძლია მას იყოს ყველგან და თითოეულში? რა თქმა უნდა, გლეხს შეუძლია უბრალოდ ირწმუნოს ის  ყოველგვარი ახსნა-განმარტების და მტკიცებულების გარეშე, მაგრამ ჩემთვის და ჩემ თანამედროვეთათვის ასეთი შეხედულება ყოვლისმომცველ და ყოვლისშემძლე გონებაზე არა მხოლოდ რწმენის საკითხია, ეს არის საკმაოდ გონივრული, კარგად დასაბუთებული ვარაუდის  საგანი (თავს ავარიდებ სიტყვას „მტკიცებულება“). [2]. ახლა ჩვენ ვიცით, რამდენად კომპაქტურია ინფორმაციის შენახვის საშუალებები, როგორ შეიძლება ნივთიერების ერთ მარცვალში მოთავსდეს არა მხოლოდ მომავალი ხე, არამედ, თუ ეს ელექტრონული ნივთიერებაა, კომპიუტერის ჩიპი, კვანტური სისტემა და ა.შ., -. ათასობით და მილიონობით წიგნი, გეგმები, ინფორმაცია სამყაროზე, მის თითოეულ ნაწილაკზე, შეიძლება პოტენციურად ინახებოდეს ელექტრონულ მდოგვის თესლში (ანუმარცვლებს შორის ყველაზე პატარაში).
რა არის გასაკვირი იმაში, რომ უზენაეს არსებას, უმაღლეს გონებას შეუძლია შეინახოს არა მხოლოდ ჩვენი, არამედ სხვა სამყაროთა ურიცხვი მირიადების გეგმები, და შეაღწიოს თითოეული პიროვნების, ყველა გონიერი არსების საიდუმლოებათა საიდუმლოებაში, მათ წარსულსა და მომავალში. ადრე ადამიანს ჩაქუჩით და თოხით შეეძლო ამის მხოლოდ, როგორც ზღაპრის, სასწაულის, მითის, დაჯერება. ტექნიკა გვაახლოვებს ზებუნებრივს, ბუნებრივად აქცევს მას, საკმაოდ რაციონალურად გასაგებს. ახლა უკვე შეგვიძლია ვიცოდეთ ის, რაც მხოლოდ ძველად სწამდათ, მოც.პავლეს სიტყვებიდან იმის შესახებ, თუ როგორ გადავა ვარაუდი ცოდნაში: „რადგანაც ახლა ბუნდოვნად ვხედავთ, როგორც სარკეში, მაშინ კი პირისპირ ვიხილავთ; ახლა ნაწილობრივ ვიცი, ხოლო მაშინ შევიცნობ, როგორც თავად შევიმეცნები“ (1 გზავნ. კორინთ. 13:12).
საოცრად ზუსტი სიტყვებია. მე შეცნობილი ვარ ღმერთის მიერ, რომელმაც იცის ჩემ გულში რა ხდება, როგორც მის ქმნილებაში: მაგრამ მე მას ნაწილობრივ ვიცნობ, ხოლო „მაშინ“, ჟამთა დასასრულს,  „შევიცნობ, როგორც თავად შევიმეცნები“. ძველ ადამიანს შეეძლო მხოლოდ მიხვედრილიყო, რომ ის შეცნობილია, რადგან ვერც კი წარმოიდგენდა ცოდნის ისეთ ძალას და ყოვლისშემძლეობას სხვაგვარად, როგორც ღმერთში უსიტყვო რწმენას. თანამედროვე ადამიანი კი შეიცნობს იმას, თუ როგორ შეიცნობენ მას; მაგრამ უკვე კი არ ხვდება, არამედ საკუთარი ცოდნით უახლოვდება წარმოდგენას ღმერთის ყოვლისმცოდნეობის შესახებ. მეცნიერებამ და ტექნიკამ იმდენი ცოდნა მისცეს, რომ მისთვის უფრო ადვილია შეაფასოს თავისი ცოდნით, თუნდაც არასრულყოფილით, ღმერთის ყოვლისმცოდნეობა.
ყოველ შემთხვევაში, ჩვენს შორის უფსკრული უკვე არ არის, რომლის დაძლევა რწმენის ნახტომით არის შესაძლებელი, არამედ ძალიან მაღალი მთაა, რომლითაც შესაძლებელია გონების ეტაპობრივი აღმასვლა, მიუხედავად იმისა, რომ ვერასოდეს ვერ მიაღწევს მწვერვალს. ჩვენ შეგირდობას ვაღწევთ, რომლებსაც პირველად მიეცა საშუალება გამოეცნო ოსტატის მუშაობის მეთოდები - მის საიდუმლოებაში შეღწევა კი არა, არამედ იმის გაგება, სად ეძებოს ისინი. ამ თვალსაზრისით, მეცნიერებისა და ტექნიკის, მთელი ცივილიზაციის ისტორია იმ სახელოსნოში მუშაობის ელემენტარული უნარ-ჩვევების შესწავლაა, სადაც შეგირდათ აგვიყვანეს, რათა დავუფლებოდით სამყაროს შექმნის ხელობას.
ანალოგიურად, პრიმიტიულ ადამიანს ვერ გაეგო, როგორ შეიძლებოდა, რომ მომაკვდავ და ფიზიკურად გამქრალ ადამიანს გაეგრძელებინა ცხოვრება ისეთ უხილავ, შეუგრძნობელ სუბსტანციაში, რომელსაც ეწოდება სული. ამის შეიძლებოდა მხოლოდ რწმენა გქონოდა, იმ ვარაუდის და აღთქმის თანახმად, რომ სული ხვდება სხვა სამყაროში, მოგზაურობს, პოულობს თავის ადგილს სამოთხესა ან ჯოჯოხეთში, და ა.შ. ჩვენთვის, თანამედროვეთათვის და კომპიუტერული დისკებისა და ელექტრონული ქსელების მომხმარებლებისთვის, ბევრად უფრო ადვილია ინფორმაციასა და მის მატერიალურ მატარებლებს შორის სხვაობის გონივრული გაგება. თვალის დახამხამებაში ეს ინფორმაცია გადაიწერება დისკიდან დისკზე, ძველი მეხსიერებიდან ახალში, ან გადაიცემა კაბელით ან უკაბელო ტალღებით, ხოლო ძველი დისკები ნადგურდება. უკვე საუკუნეზე მეტია, რაც ჩვენ ვიცით უსასრულო მანძილზე მოძრავი უხილავი სხივების, სინათლის სიჩქარის, ხოლო ბოლო დროიდან ბნელი მატერიისა და ბნელი ენერგიის შესახებ, რომლებიც შეადგენენ სამყაროს უდიდეს ნაწილს. და იდუმალი შავი ხვრელები, რომლებსაც მივყავართ პარალელურ სამყაროებში! და კიდევ ვაკუუმი, რომელშიც ვირტუალური ნაწილაკები წარმოიქმნება! ხოლო დიდი აფეთქება, რომელმაც გამოიწვია ჩვენი სამყაროს შექმნა! და ამ სამყაროს ყველა ფიზიკური პარამეტრის საოცარი მორგებულობა მილიარდულ ნაწილებამდე, ამ სამყაროში ჩვენი, გონიერი არსებების, არსებობის შესაძლებლობა (ანტროპული პრინციპი)! ეს ყველაფერი კარგადაა ცნობილი, მაგრამ რატომ არ შეიძლება მეცნიერებამ ამ ფიზიკურად უტყუარი ფაქტების მაგალითზე საერთო ენა მონახოს თეოლოგიასთან?
გასული საუკუნის მეცნიერება გვასწავლიდა შეგვეცნო იმ საოცრებათა შესაძლებლობა და აუცილებლობა, რომელსაც ვერ გაწვდებოდა ძველი ადამიანის რწმენა. მაშინ რატომ უნდა განვიხილოთ ამ მეცნიერების მიღწევები, როგორც არგუმენტი რელიგიის წინააღმეგ, თუ, პირიქით, ის მხოლოდ ადასტურებს იმას, რომ მატერიალური სამყარო, რომლითაც შემოიფარგლებოდა უძველესი ადამიანის შემეცნებითი გამოცდილება, ამ ნამდვილი, უხილავი და შეუგრძნობელი სამყაროს მხოლოდ მცირე ნაწილია. ნუთუ ამით სულის უკვდავების რწმენა, ან თანამედროვე ენით რომ ვთქვათ, პიროვნების საინფორმაციო მატრიცის დაურღვევლობა მისი ერთ-ერთი მატერიალური მატარებლების, ანუ სხეულის, განადგურებისას, არ წარმოადგენს გონების სრულიად კანონზომიერ დასკვნას თანამედროვე ფიზიკის მონაცემებიდან? ნუთუ თანამედროვე გენეტიკა, რომელმაც ორგანულ არსებობაში აღმოაჩინა  ენის გენებით მართული მემკვიდრეობითობის კანონები, თავისებურად არ ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ „დასაწყისში იყო სიტყვა“, რომ სიტყვა წინ უსწრებს სხეულის არსებობას და განსაზღვრავს მის ადამიანის ნიშან-თვისებებს, ფიზიკურ თვისებებს?
ძველად, როდესაც ფიზიკური სამყარო იყო იმდენად დიდი, ყოვლადძლიერი, თვალშეუვალი, ბევრად უფრო რთული იყო სიტყვის ძალის, რაღაც იდუმალი ნიშნების დაჯერება, რომლებიც განსაზღვრავენ ადამიანის თვალის ფერს, თმის ფერს, მემკვიდრეობით დაავადებებს, ტემპერამენტს. სამყაროს რელიგიური სურათის აბსოლუტური დაუჯერებლობის მიუხედავად, ხალხს სწამდათ მისი, ახლა კი, რაც უფრო დამაჯერებელი ხდება, რატომ უნდა სწამდეთ ნაკლებად? ალბათ, მხოლოდ იმიტომ, რომ ჩვენ შეგვიძლია მეტი ვიცოდეთ, მაგრამ ვიცოდეთ მხოლოდ, რაც იყო რწმენაში. ეს ცოდნა სრულიად არ ეწინააღმდეგება რწმენას, არამედ შთანთქავს მას, განმარტავს, წმენდს, როგორც დაბინდულ მინას, და ხდის ბევრად უფრო გამჭვირვალეს ყოვლისმცოდნე ღმერთის,  ყოვლისშემძლე სიტყვის იმ ხედვას, რომელიც ადრე შეიძლება ყოფილიყო მხოლოდ რწმენის და ცრურწმენის საგანი.
კაცობრიობის რელიგიური მოძრაობა არ მიდის რწმენიდან ურწმუნოებისკენ, არამედ რწმენიდან ცოდნისკენ. უკვე დროა ვისაუბროთ რელიგიური ცოდნის და არა მხოლოდ რელიგიური რწმენის შესახებ. ცოდნის რელიგია არ არის რელიგია, რომელიც თაყვანს სცემს ცოდნას, არამედ რელიგიაა, რომელიც უფრო უტყუარად იგებს  მეცნიერებისგან იმის შესახებ, რომ წარსულში რელიგია შეიძლება მიღებული ყოფილიყო, როგორც რწმენა. მე ვიტყოდი, რომ ახლა კოგნიტური რელიგიის დრო დადგა, სადაც კოგნიტივიზმი ითამაშებს იმავე როლს, რასაც ადრე ფიდეიზმი. არც მეცნიერება და ტექნიკა არ იქნებიან ამ რელიგიის მტერი და არც გულგრილი მის მიმართ, თითქოს როგორც „სხვა კულტურისადმი“, რომელსაც  არ აქვს რელიგიასთან არაფერი საერთო. მეცნიერება და ტექნიკა სინთეზს ქმნიან რელიგიასთან, რადგან გონება სულ უფრო შეესაბამება რწმენას; და თუ იგი აუქმებს რწმენას, მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ის აერთიანებს მის შინაარსს და გარდაიქმნება რელიგიურ გონებად. მეცნიერული თეზისი დიდი აფეთქების შესახებ, რომელმაც გამოიწვია სამყაროს შექმნა არაფრიდან, - ეს არა მხოლოდ ფიზიკური, არამედ რელიგიური ცოდნის საგანია. ანთროპული პრინციპი, რომელიც ადასტურებს, რომ სამყარო შეიქმნა იმისთვის, რომ იქ ადამიანმა იცხოვროს, - ეს რელიგიური ცოდნაა. ცნობილ მატერიალურ მატარებელთა ინფორმაციის გამოყოფა და ამ მატარებლების უსასრულო მრავალფეროვნების დაშვება, რომლებიც გადასცემენ ინფორმაციას ადამიანის შესახებ არაფიზიკური და არაბიოლოგიური გზით, - ეს რელიგიური ცოდნის თეზისია. ასე დიდხანს შეიძლება იმ გზების ჩამოთვლა, რომელსაც რელიგიური რწმენა იყენებს თანამედროვე მეცნიერების სფეროში შესასვლელად, თავად კი რწმენიდან გადაიქცევა ცოდნად, თუნდაც მიახლოებით,  არასაბოლოოდ.
ტექნიკური პროგრესის განვითარებასთან ერთად კაცობრიობას სულ უფრო გაუჭირდება ღმერთზე წარმოდგენის გარეშე არსებობა. ყველა კომპიუტერული თამაშისა და სიმულაციის უმაღლესი ოსტატის გარეშე, რომლებსაც ეწოდება „გალაქტიკები“, „პლანეტები“, „ბუნების კანონები“ ამ სიმულაციათა მცხოვრებთა, ამ თამაშების პერსონაჟთა ენაზე, სადაც ყველამ ავტორისგან საჩუქრად მიიღო  თავისუფალი ნება და შემთხვევის არაპროგნოზირებადობა. რამდენადაც სულ უფრო სრულყოფილი, ცხოვრების მსგავსი გახდება ჩვენ მიერ შექმნილი ვირტუალური სამყარო და ჩვენი საკუთარი ავატარები (გარდასახვა) მასში, ჩვენ აღმოვაჩენთ ვირტუალური რეალობის თვისებებს ჩვენს გარშემო და ჩვენში. და მაშინ სამყაროში სულ უფრო ნათელი გახდება მისი შემქმნელის და მმართველის იქ ყოფნა. რაც უფრო მეტად გახდება ადამიანი ვირტუალური სამყაროს „ღმერთი“, მით უფრო რელიგიური გახდება თავად, აღიარებს ღმერთს საკუთარ თავში ისეთ რელიგიურ ფორმებში, რომლის წარმოდგენა ჩვენ ახლა ძალიან გაგვიჭირდება. შეეთავსება თუ არა ჰარმონიულად ეს რელიგიური ცოდნა რწმენას, რომელიც მემკვიდრეობით დაგვრჩა ისტორიული რელიგიებიდან,  ეწვევა თუ არა ეს ტექნოთეიზმი ლოცვით წინაპართა ტაძრებს, თუ აქცევს მათ მუზეუმებად, სხვა  საკითხია, რომელიც ცალკე უნდა იქნას განხილული. მაგრამ ცხადია, რომ მეცნიერებასა და ტექნიკას თავის თავად გააჩნიათ უზარმაზარი რელიგიური პოტენციალი. მეცნიერება ავლენს არსებობის კანონებს; ტექნიკა დემონსტრირებს გონების ძალას, რომელსაც შეუძლია ამ კანონების  საფუძველზე შექმნას ახალი ცხოვრება. ძნელია არ დაუკავშირო ერთმანეთს მეცნიერებისა და ტექნიკის ეს ორ მყარი მტკიცებულება, და გამოიტანო დასკვნა იმის შესახებ,  რომ ყოფიერების კანონები შექმნა კიდევ უფრო ძლიერმა გონებამ.
თუ მე შემიძლია რაღაცის შექმნა, რომელიც ჩემი მსგავსია, ხელოვნური ინტელექტის, ხელოვნური სიცოცხლის, ეს ზრდის იმის ალბათობას, რომ მეც შექმნილი ვარ, და რომ ბუნებრივი ცხოვრება და გონება, ასევე ქმნილების ნაყოფია. ეს არ არის მკაცრი მტკიცებულება, ხოლო მზარდი ალბათობა იმისა, რომ ბუნებრივი სამყარო, როგორიც ჩვენ ის ვიცით, და ჩვენც, ასევე შექმნილი ვართ, ისევე როგორც ის ვირტუალური სამყარო, რომელსაც ჩვენ ვქმნით და ვასახლებთ ჩვენი ავატარებით. ალბათობის არგუმენტი იყო განვითარებული პასკალის მიერ მის ცნობილ სანაძლეოში. თუ ღმერთი არ არსებობს, მაშინ მე, რომელიც მივდევ რელიგიურ გზას, ვკარგავ საბოლოო მიწიერი სიკეთის მცირე ნაწილს; მაგრამ თუ ღმერთი არსებობს, მე ვიძენ უკვდავების და სამოთხის უსასრულო სიკეთეს, ასე რომ უფრო მომგებიანია იმის აღიარება, რომ ღმერთი არსებობს. ჩვენ შემთხვევაში მომგებიანი კი არა, უფრო გონივრულია იმის აღიარება, რომ სამყარო, რაც უფრო მეტად აღმოჩნდება ჩვენ მიერ შექმნილი, მით უფრო სავარაუდოა, რომ ჩვენ თვითონაც შექმნილები ვართ. თუ ჩვენ შეგვიძლია ვირტუალური სამყაროების შექმნა, რომლებიც პრაქტიკულად არაფრით განსხვავდება რეალურისგან, გააჩნია იგივე სენსორული თვისებები, რა გვიშლის ხელს ვივარაუდოთ ფიზიკური სამყაროს შექმნაც? სანამ არსებობდა  რეალური სამყაროს (ფერწერა, ქანდაკება) მხატვრული და პირობითი მსგავსება, აშკარა იყო განსხვავება ადამიანის მიერ ხელთქმნილი ქმნილებებისა და სამყაროს შორის, და, ალბათ, შეიძლებოდა იმის ვარაუდი, რომ ის არ არის შექმნილი, რადგან ვირტუალური სამყაროები თავისი სირთულითა და სენსორული უტყუარობით უახლოვდებიან რეალური სამყაროს ონტოლოგიას, ამიტომ ამ უკანასკნელის შექმნა სულ უფრო სავარაუდო ხდება.
სულ უფრო რთულია სამყაროს წარმოდგენა ღმერთის გარეშე - ასეთია კაცობრიობის მთელი ტექნოევოლუციის მთავარი დასკვნა. ის, რომ ჩვენ თავად შევძლებთ გავხდეთ სიცოცხლის და გონების შემქმნელი (სადაც ნელ-ნელა, თუმცა წარმატების გარანტიის გარეშე მივყავართ თანამედროვე ტექნიკას), გამოდგება ღმერთის არსებობის ძლიერ მტკიცებულებად, მაგრამ რწმენა არ საჭიროებს ასეთ მტკიცებულებებს.
ზოგადად, რაც უფრო სრულყოფილია გონება, მით უფრო შეუძლია მას საკუთარ თავზე სხვა გონების უპირატესობის აღიარება. თავმდაბლობა არა მხოლოდ მორალური, არამედ ინტელექტუალური ზნეობრიობაა. იმისდა მიხედვით, თუ როგორ იზრდება ადამიანის ძლევამოსილება, ხელოვნური ინტელექტის შექმნის უნარი და ევოლუციის გზების შეცვლა, ჩვენ ვიწყებთ ძლევამოსილების სხვა ხარისხის გაცნობიერებას, რომელმაც ჩვენ შეგვქმნა.
დასასრულს, მე მინდა შევუერთდე გამოჩენილი მეცნიერის, ასტრონომის და მეცნიერების პოპულარიზატორის, კარლ საგანის აზრს, რომელიც მან გამოთქვა თავის წიგნში „ფერმკრთალი ცისფერი წერტილი“. მას მიაჩნია, რომ რელიგია ბევრს კარგავს, როდესაც არ ითვისებს თანამედროვე მეცნიერების მიღწევებს:
„როგორ მოხდა, რომ არც ერთ პოპულარულ რელიგიაში მისმა მიმდევრებმა, რომლებიც დაჟინებით აკვირდებოდნენ  მეცნიერებას, ვერ შენიშნეს: „ასე რომ, ყველაფერი აღმოჩნდა ბევრად უკეთესად, ვიდრე გვეგონა! სამყარო ბევრად უფრო დიდია, ვიდრე ამას ამტკიცებდნენ ჩვენი წინასწარმეტყველები, - უფრო დიდებული, ელეგანტური, რთული?? ამის ნაცვლად, ისინი ბურტყუნებენ: „არა, არა და არა! თუმცა ჩემი ღმერთი დიდი არ არის,  მე ის ასეთიც მაწყობს“. რელიგია, არა აქვს მნიშვნელობა,  ძველია თუ ახალი, რომელიც ადიდებს თანამედროვე მეცნიერების მიერ აღმოჩენილი სამყაროს სიდიადეს, გამოიწვევდა აღფრთოვანებას და დაესიზმრებოდა ტრადიციულ კულტებს“. [3].
აქ ყველაფერი სწორია, და მე მზად ვარ ყოველი სიტყვის ქვეშ მოვაწერო ხელი. მაგრამ რატომ ისმის „არა, არა და არა!“  მეორე მხრიდანაც? რატომ თავად კარლ საგანი თვლიდა საკუთარ თავს ურწმუნოდ? რატომაა, რომ ათეისტი ბიოლოგი რიჩარდ დონკინზი, რომელიც თანაგრძნობით ციტირებდა საგანს, უმეორებს თავის „არა, არა და არას!“ (სამჯერ კი არა, ათჯერ) ნებისმიერ, ყველაზე დახვეწილ, ამაღლებულ, არადოგმატურ რელიგიას (თავის წიგნში „ღმერთი როგორც ილუზია“, 2006)? რატომ იმეორებს მეცნიერების ყველა ათეისტი: „თუმცა ჩემი სამყარო მხოლოდ მატერიალურია, მე ასეთიც მაკმაყოფილებს“? რატომ არ სურთ მათ იმის აღიარება, რომ შემჩნეულ მატერიასთან ერთად ასევე არსებობს სუბიექტის სამყარო, რომელიც არ შეიძლება ადეკვატურად იყოს შემჩნეული გარედან, და მხოლოდ შიგნიდან შეიძლება იყოს განცდილი: სიყვარული, სიბრალული, სინდისი, სინანული, სასოწარკვეთა, იმედი? რატომ ავიწროვებენ ასე მეცნიერები თავის სამყაროს? - ყველაზე პრიმიტიულ მორწმუნეზე ბევრად უფრო მეტად, რომელიც მაინც აღიარებს, რომ არსებობენ სხვა სამყაროებიც, სასწაულები, არსებობს ღვთის უსაზღვრო სიყვარული და წყალობა. რატომ ავიწროვენ ისინი თავის ჰორიზონტს დარვინისეულ ევოლუციასა და ეგოისტურ გენამდე, როგორც ყველა იმ მისწრაფებების, შესაძლებლობების, გმირობის, აღმოჩენების მატარებლების მიზეზს, რომლებიც აქცევენ ადამიანს ასე  გასაოცარ, ფანტასტიურ, შემოქმედებით, ზვარაკ არსებად? რატომ მიმართავენ ისინი კითხვით „რატომ“ მხოლოდ მორწმუნეთ, და არა საკუთარ თავს? რა უშლის მათ, მეცნიერებს და მეცნიერების პროპაგანდისტებს, ხელს ყურადღებით დააკვირდნენ რელიგიას და შენიშნონ, რომ მეცნიერებაც ბევრს კარგავს, როდესაც უარს ამბობს მათთან ურთიერთქმედებაზე. კარლ საგანის ფრაგმენტის პერეფრაზირებას მოვახდენ:
  „ამრიგად, აღმოჩნდა, რომ ყველაფერი ბევრად უკეთესადაა, ვიდრე გვეგონა? სამყარო ბევრად უფრო დიდია, სულიერი, ვიდრე ამას ამტკიცედბნენ ჩვენი პოზიტივისტი მასწავლებლები, რომლებიც მხოლოდ მატერიას აღიარებდნენ, რომელსაც შევიგრძნობთ. ეს სამყარო, რომელიც უზენაესმა შემოქმედმა შექმნა და რომელსაც შეუძლია პირადად მე მომმართოს და, ამავე დროს,  შექმნას მირიადობით სამყარო, რომელმაც ყველაფერი იცის ჩემზე და ვუყვარვარ მას, მაგრამ არ უნდა ჩემი თავისუფლების შეზღუდვა, რომელმაც დამასახლა ამ სამყაროში, მაგრამ გამიხსნა გზა სხვა სამყაროებში, - ეს სამყარო უფრო დიდებულია, უფრო ელეგანტური, უფრო რთული, ვიდრე ეს წარმოუდგენია ქიმიკოსს ან ათეისტ  ბიოლოგს, რომლისთვის დასაშვებია მხოლოდ საოცრად მრავალფეროვანი სამყაროს მწირი, მცირე ნაწილის არსებობა“.
ეს კითხვებით მივმართოტ რელიგიის სწავლულ ოპონენტებს. და მოთმინებით დაველოდოთ პასუხს. იმ იმედით, რომ მეცნიერებისა და რელიგიის ურთიერთგაგება მოხდება ერთდროულად ორივე მხრიდან.
2. პროექციული თეორია  საბუნებისმეტყველო და  ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში
 ორასი წლის წინ, რომანტიკული ეპოქის ზღურბლზე, ფრიდრიხ შლეგელი, მისი ერთ-ერთი მოთავე, წერდა: „პროექტი ჩამოყალიბების პროცესში მყოფი ობიექტის სუბიექტური ჩანასახია. სრულყოფილი პროექტი ერთდროულად უნდა იყოს მთლიანად სუბიექტური და მთლიანად ობიექტური, ერთიანი განუყოფელი და ცოცხალი ინდივიდი“. [4].
დღეს ეს სიტყვები ისევე ახლებურად ჟღერს, როგორც XVIII-XIX სს. ზღვარზე, რადგან პროექციული ეპოქა კაცობრიობის ისტორიაში გრძელდება; უფრო მეტიც, პროექციული საწყისი სულ უფრო მიიწევს წინა პლანზე, შლის ზღვარს  სუბიექტურსა და ობიექტურს შორის. ბოლო წლებში სიტყვა „პროექტი“ ყველგან იხმარება, ავიწროვებს გონებრივი საქმიანობის ყველა სხვა ჟანრსა და ტიპს. პროექტად ისიც კი ითვლება, რაც ყოველთვის ითვლებოდა მუდმივ ან ნელა ცვალებად, „ბუნებრივ“ მოცემულობად, იქნება საუბარი კულტურაზე, ქვეყანასა თუ ენაზე. „პროექტი რუსეთი“. „აშშ როგორც პროექტი“. „ინგლისური ენა როგორც პროექტი“. „არქტიკა როგორც პროექტი“. „პლანეტა დედამიწა როგორც პროექტი“. „სამყარო როგორც პროექტი“.
თეორიული ცოდნა ასევე ხდება სულ უფრო პროექციული, გადადის მისი საგნის სისტემურ ცვლილებაში. ზოგადად, საგნის თეორია შეიძლება შეიქმნას მხოლოდ დროის ინტერვალში მოცემულ მდგომარეობასა და მის შემდგომ მდგომარეობას შორის. თეორია (ბერძნულიდან theoria) სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ჭვრეტას“, „განხილვას“. განჭვრეტა საჭიროებს დროს საგნის მშვიდი არსებობისთვის, მის სტაბილურ მდგომარეობას დამკვირვებლის თვალწინ. XXI საუკუნეში სულ უფრო ნაკლებად რჩება დროის შუალედი საგანსა და მასზე ზემოქმედებას შორის, რეალობასა და მის ტრანსფორმაციას შორის. ისტორიამ ისე  დააჩქარა თავისი მსვლელობა, რომ ახლა, როგორც საბუნებისმეტყველო-სამეცნიერო, ასევე ჰუმანიტარული თეორიის საგანი უფრო მეტადაა მასზე წინ, მის მომავალში, და არა წარსულში. თეორია კარნახობს ან ქმნის თავისი საგნის შესაძლებლობებს, და არ აცნობიერებს მას უკანა რიცხვით, რადგან თავად საგნის არსებობა საინფორმაციო სამყაროში გონების მიერაა შექმნილი, წარმოებულია ცნებათა სისტემიდან, კონცეპტების მუშაობიდან. თავად საინფორმაციო სამყაროც სულ უფრო ტრანსფორმაციულში, პროექციულში გადადის.
  გზა ასეთ პროექციულ მეთოდოლოგიისაკენ მეცნიერებაში არა მხოლოდ კვანტურმა ფიზიკამ გაკვალა 1920-1930 წწ., რომელმაც მიკროსამყაროს დონეზე აღმოაჩინა  დაკვირვების ობიექტებისა და სუბიექტების ურთიერთდამოკიდებულება, არამედ გაცილებით უფრო ადრე -  მენდელეევის მიერ ქიმიური ელემენტების პერიოდული სისტემის აღმოჩენის შემდეგ. პერიოდული სისტემა აგებულია ატომური წონის და ელემენტების ქიმიური თვისებების ისეთ განზოგადებაზე, რომლებიც ნაწილობრივ მიეკუთვნებიან უკვე ცნობილ ელემენტებს, ნაწილობრივ მათ, რომლებიც ჯერ კიდევ უნდა აღმოაჩინონ, ანუ თეორია მოიცავს პროგნოზირებადი თვისებების სფეროებს, რომლებიც სიმბოლიზირებულია ცხრილის ცარიელი უჯრედებით. უფრო მეტიც, ზოგიერთი ელემენტი, რომელიც იწინასწარმეტყველა მენდელეევის სისტემამ, საერთოდ არ არსებობს ბუნებაში ჩვეულებრივ ფიზიკურ მდგომარეობაში, მაგრამ მათი  სინთეზირება ხდება ხელოვნურად, როგორც მაგალითად, ახალი ელემენტებისა - 113 და 115 ატომების, რომელიც მიღებულ იქნა 2003 წელს  ამაჩქარებელზე და იარსება წამზე ნაკლებხანს. ისინი განსხვავდებიან 92 ელემენტისგან, რომელიც არსებობს დედამიწაზე. მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ მათი „დაბადება“, უფრო სწორად, სინთეზი ხელს შეუწყობს ფიზიკურ ძალთა და ურთიერთქმედებათა ერთიანი თეორიის შექმნას. ასე თეორია „ობიექტურიდან“ ხდება „პროექციული“, ანუ ვარაუდობს მის დაშენებას მომავალ პრაქტიკაში.
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში, კერძოდ ფიზიკასა და ბიოლოგიაში, კანონზომიერებათა ძიება უფრო ხშირად ხორციელდება რეალური პროცესების შედარების და მათი წარმოსახვითი ან ექსპერიმენტულად შექმნილ  ალტერნატივათა გზით. ბოლო დრომდე მეცნიერთა განკარგულებაში იყო მხოლოდ ერთი რეალობა: ერთი სამყარო, ცხოვრების ერთი, მიწიერი ფორმა, ადამიანის გონების ერთი ფორმა. მათი შესწავლა არ იძლეოდა ნივთიერების ბუნების ან სიცოცხლის ბუნების განზოგადებამდე მისვლის საშუალებას სწორედ იმიტომ, რომ ისინი ხელმისაწვდომი იყო დაკვირვებისთვის მხოლოდ მხოლობით რიცხვში, მაშინ როდესაც განზოგადება ითხოვს ერთი მოვლენის სხვადასხვა ფორმების შედარებას. ბოლო ოცი წლის განმავლობაში ბუნებრივი პროცესების კომპიუტერულმა სიმულაციებმა ბევრად უფრო ადვილი გახადეს ალტერნატიულ სამყაროთა და ცხოვრების ფორმების შედარება მიწიერ რეალობასთან და, შესაბამისად, გაფართოვეს შესაძლო განზოგადებათა დიაპაზონი. ბიოლოგ კრისტოფერ ლენგტონის, ხელოვნური ცხოვრების თეორიის დამფუძნებლის თქმით, „ნებისმიერი კანონზომიერების აღმოჩენა შესაძლებელია, როდესაც იკვლევ არა მხოლოდ არსებულ, არამედ შესაძლო ქიმიური ნაერთების უფრო ფართო რიგს. კანონზომიერება არსებობს, მაგრამ მისი მოძებნა შეუძლებელია მოვლენების იმ ძალიან მცირე ნაკრებში, რომელიც ბუნებამ თავდაპირველად მოგვაწოდა. ხელოვნური სიცოცხლე, და საერთოდ ის ფართო რიგი, რომელსაც მე ვუწოდებ სინთეზურ ბიოლოგიას, არის სწორედ კვლევის იმ საზღვრების მიღმა გასვლა, რაც ხდება ბუნებაში“ [5].
საქმე არა მხოლოდ ელექტრონულ ტექნოლოგიებშია, ისინი მხოლოდ გზას უხსნიან ახალ მეთოდოლოგიებს, რომელსაც შეიძლება ეწოდოს სინთეზური: შესაძლებელია არა მხოლოდ „სინთეზური ბიოლოგია“, რომელსაც ქმნის ლენგტონი, არამედ სინთეზური ფიზიკა, ქიმია ... სოციოლოგია, ლინგვისტიკა, პოეტიკა, ესთეტიკა ... ყოველი დისციპლინა ეძებს არა მხოლოდ უკიდურეს ერთეულებს, სამშენებლო ნაწილაკებს, ატომებს თავის სფეროში, არამედ მათი სინთეზის ისეთ მეთოდებს, რომლებიც გააფართოვებენ თვით შესასწავლ მოვლენათა ნაკრებს. ლენგტონი უფრო შორს მიდის: „მეცნიერებამ, როგორც ჩანს, უზარმაზარ პროგრესს მიაღწია, ანაწევრებს ნივთებს და მათ ნაწილ-ნაწილ შეისწავლის. მაგრამ ამ მეთოდოლოგიამ უზრუნველყო უფრო მაღალი დონის მოვლენათა მხოლოდ შეზღუდული გაგება, რომლებიც წარმოიქმნა ისტორიული შემთხვევითობის წყალობით. თუმცა შეიძლება ამ საზღვრების სინთეტიკური მეთოდოლოგიის გზების გადალახვა, რომელიც ახლებურად აერთიანებს ყოფიერების ახალ კომპონენტებს, რათა გამოიკვლიოს ის, რაც შეიძლებოდა რომ მომხდარიყო“ [6].
ახალ ელექტრონულ ტექნოლოგიებს რადიკალური ცვლილებები შეაქვთ ცოდნის სტრუქტურაში, რადგან საშუალებას იძლევიან მომენტალურად გარდაქმნან საუკუნეების მანძილზე დაგროვებული საინფორმაციო რესურსები. მონაცემთა ბაზა მყისიერად განახლდება ყოველი ახალი აღმოჩენისა და გამოგონებისას, მაშინ როდესაც ადრე, გუტენბერგის გალაქტიკაში, ეს პროცესი მრავალი წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა, და ერთი პუბლიკაცია მეორეს მოჰყვებოდა. თანაფარდობა მკვდარ ცოდნასა და ცოცხალ აზროვნებას შორის იცვლება ცოცხალის სასარგებლოდ, ისევე, როგორც თანაფარდობა „წარსულ შრომასა“ (მატერიალიზებული მანქანებში, ხელსაწყოებში, ცივილიზაციის მთელ მატერიალურ სიმდიდრესა და ტექნიკურ იარაღებში) და ცოცხალ ინტელექტუალურ შრომას შორის, რომელიც იყენებს ცოდნის ყველა ამ რეზერვს ახალი იდეების და ნივთების წარმოებისთვის. დავიმოწმებ ჯეიმს დუდერშაფტის, პროექტის „მილენიუმის“ და მიჩიგანის უნივერსიტეტის საპატიო პრეზიდენტის სიტყვებს: „მოხდება ძვრები ცოდნის წარმოებაში: იმის ცოდნისგან, რაც იყო, იმის ცოდნამდე, რაც არასდროს ყოფილა“. [7] ცოდნის ეს ორი ფორმა (ის, რაც არის და ის, რა ჯერ არ არის) ერთმანეთთან დაკავშირებულია. საჭიროა ბევრი რამის ცოდნა არსებულის შესახებ, რათა შევქმნათ რაღაც არაჩვეულებრივი. ამავე დროს, საჭიროა რაღაც არაჩვეულებრივის შექმნა, რათა არსებული სწორად იქნას გაგებული.
მერილენდის და მიჩიგანის უნივერსიტეტების მეცნიერებმა 2008 წელს ჩაატარეს ექსპერიმენტი კვანტურ ტრანსპორტირებაში, რომელიც ჰპირდება საოცარ პერსპექტივებს კომპიუტერულ ინდუსტრიაში. დადასტურდა კვანტური სუპერპოზიციის ფენომენი, რომლითაც ხდება ნაწილაკის უნარის აღწერა იმყოფებოდეს ერთდროულად ორ მდგომარეობში, რაც საშუალებას აძლევს კვანტურ ბიტს (კუბიტს) ერთდროულად შეინახოს ორი რიცხვითი ნიშანი. ამრიგად, კვანტური კომპიუტერის მწარმოებლურობა, რომელსაც აქვს 300 კუბიტი, იქნება ორის ტოლფასი მესამასე ხარისხში, ეს რიცხვი კი აღემატება ნაწილაკების რაოდენობას სამყაროში.
რას ვუპირებთ ყველა ამ კომპიუტერს, რომელთაგან თითოეულს პოტენციურად შეუძლია სამყაროში ყველა ნაწილაკის გამოთვლა? ისევ და ისევ უნდა მივადგეთ უკვე ცნობილის ზღვარს? თუ ობიექტური ცოდნის ეს მზარდი ძალა მხოლოდ პირველი ნაბიჯია პროექციული აზროვნების უსასრულო ძალისკენ, რომელსაც შეუძლია ახალ სამყაროთა შექმნა, ანუ, შეუძლია გასცდეს არსებული სამყაროს ზღვარს და მის შესახებ ცოდნას. ის, რაც ახლა ითვლება ცოდნად, გადავა სხვა არსებობის შესაძლებლობაში, ანუ, კი არ ახდენს თავისი საგნის აღწარმოებას, არამედ მის პროეცირებას და პროდუცირებას. მეცნიერება ახლა უფრო მეტად გარდაიქმნება ტექნოლოგიებად, ხდება უშუალო მწარმოებელი ძალა. ცოდნა სულ უფრო მეტად ხდება ცოდნა იმის შესახებ, რაც ჯერ არ არსებობს, რაც ჩნდება თვით შემეცნების პროცესში. ჩვენ ვიგებთ  ნანონაწილაკების თვისებების შესახებ მათი საინჟინრო-საკონსტრუქტორო დამუშავების პროცესში, როდესაც მისგან ვქმნით ახალ მასალებს. ჩვენ ვიგებთ გენების თვისებათა შესახებ გენომის სამუშაო მოდელის აგების და გენეტიკური მედიცინისა და ინჟინერიის განვითარების პროცესში. გარკვეული საგნის ცოდნა ხდება მისი შექმნის აქტი. ეს უკვე არ არის უცვლელი, სტატიკური რეალობის მხოლოდ ცოდნა, არამედ სააზროვნო კონსტრუირებაა, რომელიც შეიცნობს და ქმნის თავის ობიექტს აზროვნების ერთ პროექციულ აქტში.
როგორ აისახება ეს გადატრიალება  ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში? თეორია, რომელიც აყენებს თავის საგანს მასზე წინ და არა უკან, თეორიული პრაქტიკაა, ხოლო ჰუმანიტარული ცოდნის სფეროში არის ტრანსჰუმანისტიკა, ტრანსფორმაციული ჰუმანისტიკა, რომელიც ზემოქმედებას ახდენს მისი კვლევის საგნებზე. შიშს იწვევს იმაზე ფიქრი, თუ რა დაემართებათ  ჰუმანიტარიებს, როდესაც მათ თხოვენ -მცოდნეებიდან გადაკვალიფიკაცირებას -წამყვანებად: ენათწამყვანებად, ლიტერატურადწამყვანებად, ხელოვნებდწამყვანებად, აზროვნებადწამყვანებად. რამე მაინც გააკეთეთ იმ სფეროსთვის, სადაც თქვენ მცოდნე ხართ! ლინგვისტებო, გააფართოვეთ იმ ენის ლექსიკა და გრამატიკა, რომელსაც სწავლობთ, შეავსეთ იგი ახალი კონცეფტებით და ლექსემებით, ეცადეთ დაასაბუთოთ ახალი გრამატიკული კონსტრუქციები, რომლებიც გახდიან აზროვნებას უფრო მოქნილს და მრავალგანზომილებიანს. ლიტერატურათმცოდნეენო, შექმენით ახალი ლიტერატურული მიმართულება, გამოაცხადეთ რომელიმე წარმოუდგენელი -იზმი, რათა ახალგაზრდა პოეტები აენთონ ახალი ესთეტიკური ხედვით!
და საერთოდ, შესაძლებელია „ჭვრეტითი და ინდიფერენტული“ ლიტერატურული თეორიის შექმნა, როდესაც თითქმის ყოველ წელს ფართოვდება თავად ლიტერატურის ცნება, მდიდრდება ახალი ჟანრებით, კომპოზიციებით, ხელოვნების სხვა სახეობებთან, მედია-პრაქტიკასთან, სეტერატურასთან  კავშირით და ა.შ.? ამიტომაცაა, რომ თეორია მაშინვე ჩნდება პროექტის სახით, ანუ ობიექტის მიმართ აქტიური დამოკიდებულებით; ის ვერ ასწრებს გაფორმებას და სუფთა თეორიის სახით განმტკიცებას, რომელიც მაღლა დგას მისი საგნის უცვლელობაზე, როგორც ეს ადრე იყო ... - მაგრამ, როდის იყო ასე? ალბათ, მხოლოდ არისტოტელეს „პოეტიკაში“. ახალ დროში  თეორია უკვე მოვიდა ისეთ თავშეუკავებელ მოძრაობაში, რომ ლიტერატურის თეორიის ძირითად ეტაპებად, არსებითად, იქცნენ ლიტერატურული მანიფესტები, რომლებიც თავად ლიტერატურას უკვალავდნენ  ახალ გზას. ბუალო, პოუპი, გოეთე და შილერი (როგორც თეორეტიკოსები), ძმები შლეგელები, ჰიუგო, სენტ-ბოვი, ბელინსკი, ზოლა, მალარმე, ვ.ივანოვი, ა.ბელი ... ლიტერატურის მხოლოდ თეორეტიკოსები კი არ არიან, არამედ თვით მისი და მისი ახალი მოძრაობების პროქტოლოგები: კლასიციზმის, რეალიზმის, რომანტიზმის, ნატურალიზმის, იმპრესიონიზმის, სიმბოლიზმის ... ხოლო შემდეგ დგება ავანგარდისტული, მოდერნისტული და პოსტმოდერნისტული მოძრაობების რიგი, რომლებიც კიდევ უფრო შესამჩნევად პროეცირდებიან თეორიულ სახელოსნოებში. მარინეტიმ შემოგვთავაზა ფუტურიზმი, ბრეტონმა სიურეალიზი, ხოლო მათი პროექტები განხორციელდა შესაბამისი მოძრაობების პრაქტიკაში, არაგონისა და ელუარის პოეზიაში, დალის  ფერწერულ ტილოებში...
საოცარია, რამდენადაა დღევანდელი ჰუმანისტიკა შეფუთული არა თუ წარსულის, არამედ უფრო გვიანი საუკუნეების პარადიგმებში, როდესაც ყველაფერი ნელა იცვლებოდა და დროც საკმარისი რჩებოდა საგნის შესწავლსა და განზოგადებისთვის. სიტყვა „поза“ („შარშან“) აქაც შემთხვევით არ ჩნდება, რადგან ის, რაც ოდესღაც იყო ნელა მიმდინარე  ისტორიული დროის ბუნებრივი შეფასება, ახლა გამოიყურება უკვე როგორც დემონსტრაციული უარყოფა იმისა, თუ რა ხდება ტრანსფორმაციულ სამყაროში. რა თქმა უნდა, ჯანსაღი კონსერვატიზმი არც ჰუმანიტარულ მეცნიერებებს არ შეუშლის ხელს, ამიტომ მე არ მოვუწოდებ ანტიკოსების გამოყოფისკენ ანტიკურობიდან, პუშკინისტების პუშკინისტიკისგან და მათ გადატანას ენათმცოდნეობის და ლიტერატურათმცოდნების უახლეს მიმართულებებზე. მაგრამ როგორმე ხომ უნდა აისახოს ჰუმანიტარულ დისციპლინებში კაცობრიობის ტექნიკური, სოციალური და კულტურული დინამიკის სხვადასხვა ტემპები და, შესაბამისად, შეიცვალოს ენის, ლიტერატურის, აზროვნებისადმი მიდგომები!
ჩვენ დროს განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძლება შეიძინოს ახალი ტექნოგარემოს და  ვირტუალური სამყაროს ფორმირების ფილოსოფიურმა პრაქტიკამ. ისტორია გვიჩვენებს, რომ ზოგადი იდეებისა და კონცეფტების როლი არ ეცემა, არამედ იზრდება, რამდენადაც კაცობრიობა შედის ინფორმაციულ საუკუნეში. პირველი ამოცანა, რომელიც უნდა გადაწყვიტოს კომპიუტერული თამაშების შემქმნელებმა, მეტაფიზიკური ამოცანაა: როგორია ვირტუალური სამყაროს საწყისი პარამეტრები, სადაც ვითარდება თამაშის მოქმედება, რამდენი განზომილებაა მასში, როგორ თანაფარდობაში არიან სუბიექტი და ობიექტი, მიზეზი და შედეგი, როგორ მიდის დრო და იხსნება სივრცე, რამდენი მოქმედება, ნაბიჯი, დარტყმა ეძლევა მოთამაშეს მათი ბედის პირობებიდან გამომდინარე, და რა ითვლება სიკვდილის პირობად? ნებისმიერი კომპიუტერული თამაში, ნებისმიერი ვირტუალური მიკროსამყარო შეიცავს „სამყაროს“, „უნივერსალურობის“ თვისებებს, რომელიც ქმნის ფილოსოფიის სპეციფიკურ საგანს და საზრუნავს. ამასთან, ასეთ „მიკროსამყაროთა“ მასშტაბი სწრაფად იზრდება. მაგალითად, ცნობილი „Second Life“ („მეორე სიცოცხლე“) - სამგანზომილებიანი ვირტუალური სამყარო, რომელიც შეიქმნა 2003 წელს, მაგრამ ხუთი წლის შემდეგ მას თხუთმეტი მილიონი წევრი ჰყავდა 100 ქვეყანაში, უფრო სწორად, მათი ავატარები. ამ ტერიტორიაზე თავისი კანონები მოქმედებს, შენდება სახლები, იხსნება ბიზნესი, ტრიალებს საკუთარი ფულის ერთეული (ლინდენები, რომელიც შეიძლება გადაიცვალოს რეალურ დოლარზე). წლიურმა ბრუნვამ „მეორე სიცოცხლეში“ 2008 წელს მიაღწია 100 მილიონ რეალურ დოლარს (ძირითადად იხარჯება მიწის ნაკვეთების შეძენაზე, არა რეალურის, არამედ მხოლოდ ვირტუალურ სამყაროში ვირტუალური სახლების ასაშენებლად, ვირტუალური სავარგულის გასაშენებლად და ა.შ.). აქ საუბარია არა მხოლოდ ახალ ტრანსკონტინენტალურ და ტრანსნაციონალურ ტერიტორიაზე, არამედ სამყაროს განსაკუთრებულ მოწყობაზე, რომელიც მთლიანად, მათი შიდასამყაროს საფუძველზე, ითვალისწინებს ადამიანთა ნებას და საქმიანობას.
და, რა თქმა უნდა, ამ ალტერნატიულ სამყაროს აქვს საკუთარი ონტოლოგია და ეპისტემოლოგია, თავისი ლოგიკა, ეთიკა და ესთეტიკა, საკუთარი სივრცისა და დროის, შემთხვევის და ბედის  კანონები, - თავისი ფილოსოფიური მატრიცა, რომელიც გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად, საფუძვლად უდევს მის ტექნიკურ აგებულებას და პროგრამულ უზრუნველყოფას. ცოტა ხნის წინ, ამერიკის ზოგიერთ უნივერსიტეტში პროგრამირების კათედრებსა და ლაბორატორიებში დაიწყეს პროფესიონალი ისტორიკოსების მიწვევა გარკვეული თემატური თამაშების (მაგალითად, თამაშები შექსპირის პიესების მოტივების ან ნაპოლეონის ომების მოტივებზე მოითხოვს სპეციალისტების კონსულტაციას შესაბამისი ეპოქების მიხედვით) შესამუშავებლად. მაგრამ ამ ვირტუალური სამყაროების გავრცელებასთან ერთად ასევე მნიშვნელოვანი ხდება მათი მშენებლობაში უნივერსულობის და უნივერსალიეის ფილოსოფოს-სპეციალისტთა ჩართვა.
ადრე ტექნიკა დაკავებული იყო წვრილმანებით, პასუხობდა კონკრეტულ ყოველდღიურ საჭიროებებს - საკვებში, საცხოვრებელში, გადაადგილებაში, მტერთან წინააღმდეგ ბრძოლაში და თანატომელებზე ძალაუფლების მოპოვებაში. ფილოსოფია კი დაკავებული იყო სამყაროს ზოგადი საკითხებით, რომლიც შეცვლა მას არ შეეძლო: არსით, უნივერსალიებით, სივრცისა და დროის ბუნეით. ტექნიკა იყო უტილიტარული, ფილოსოფია კი - აბსტრაქტული. ახლა დადგა მათი დაახლოების დრო: ტექნიკის სიმძლავრე ვრცელდება სამყაროს ფუნდამენტურ თვისებებზე, ფილოსოფია კი იღებს საშუალებას არა გონებაჭვრეტით, არამედ ქმედითად განსაზღვროს და შეცვალოს ეს თვისებები. XX საუკუნის ბოლოს და, განსაკუთრებით, XXI საუკუნის ტექნიკა უკვე არ არის გამოყენებითი იარაღი, არამედ ფუნდამენტური ტექნიკაა, რომელიც მეცნიერების წინ წაწევის წყალობით მიკროსამყაროსა და მაკროსამყაროში, ტვინის სტრუქტურაში, გენეტიკისა და ინფორმატიკის კანონებში, აღწევს ცხოვრების საფუძვლებს და პერსპექტივაში შეუძლია შეცვალოს თავისი თავდაპირველი პარამეტრები ან მისცეს პარამეტრები სხვა სახის ცხოვრებას. ეს არის ონტოტექნიკა, რომელსაც შეუძლია შექმნას ახალი სივრცე-დროის კონტინუუმი; ახალი სენსორული გარემო და მისი აღქმის გზები; ორგანიზმების ახალი, გენეტიკურად გარდაქმნილი სახეობები; ხელოვნური ინტელექტის ახალი, ტექნიკურად გაშლილი ფორმები. აქედან გამომდინარე, ტექნიკა არ შორდება ფილოსოფიას, არამედ ისევ ხვდება მას თვით ცხოვრების ფესვებთან, იმ საწყისთან, რომლებიც ყოველთვის ითვლებოდა მეტაფიზიკის პრივილეგიად. იზრდება ფილოსოფიისა და ტექნიკის ახალი სინთეზის პერსპექტივა  - ტექნოსოფია და სოფიოტექნიკა, რომელიც ითვალისწინებს პირველად საწყის და პრაქტიკულად აფუძნებს მათ მატერიის, ცხოვრების და გონების ალტერნატიულ ფორმებში.
სამწუხაროდ, თანამედროვე (განსაკუთრებით, ანგლო-ამერიკული) ფილოსოფია, რომელშიც დომინირებს ანალიტიკური განხრა, არ არის მზად ასეთი ტექნოსოფიური ამოცანების გადასაწყვეტად და წამოსაჭრელადაც, რადგან დაკავებულია მხოლოდ ტექსტების ანალიზით, მათი სულ უფრო წვრილად დანაწევრებით. ამ დროს საუბარია სინთეზური ფილოსოფიის შექმნაზე, იმავე გაგებით, რომლითაც კრისტოფერ ლენგტონი საუბრობს სინთეზური ბიოლოგიის შესახებ, რომელიც არ შემოიფარგლება მხოლოდ იმით, რომ ანაწევრებს ცოცხალს ნაწილებად, არამედ აკავშირებს ცხოვრების ძირითად კომპონენტებს. ფილოსოფიას ახლა ასევე სჭირდება სინთეზური მეთოდოლოგია, რომელიც საშუალებას მისცემდა შეექმნათ ვირტუალური სამყაროს ონტოლოგია, ცხოვრების და ცნობიერების სხვა ფორმების მეტაფიზიკა, ჩაეყარა საფუძველი ალტერნატიული სამყაროებისთვის, ანუ უბრალოდ მიეღო აქტიური, მაგრამ საფუძვლიანი მონაწილეობა თანამედროვე ტექნოგარემოს შექმნაში. ენის ანალიზიდან ახალი ენების და ტრანსფორმაციული ტექნიკის და ცნობიერების სინთეზზე გადასვლა გარდაუვალია ფილოსოფიისთვის, თუ მას არ სურს მთლიანად გადაიქცეს ფილოსოფიის ისტორიად, ფილოსოფიური არქივების დაგროვებლად და შემსწავლელად.
პრინციპში, გარდამქმნელი, შეტევითი, „ავანგარდული“ მიდგომა ცოდნის საგნებისადმი არ ეწინააღმდეგება ჰუმანიტარული აზრის ტრადიციებს, რომელიც კაცობრიობის ავანგარდში იდგა დიდი ხნის განმავლობაში და აძლევდა მიმართულებას და მნიშვნელობას მის ისტორიულ განვითარებას. XVIII-XIX საუკუნეებში ჰუმანიტარული დისციპლინები: მეტაფიზიკა, ლოგიკა, პოლიტიკური და სოციალური ფილოსოფია, რელიგიის ფილოსოფია, ეთიკა, ესთეტიკა, ისტორია, ფსიქოლოგია, ფილოლოგია, ხელოვნებათმცოდნეობა და ლიტერატურათმცოდნეობა, კულტურისა და მხატვრული კრიტიკა, ენათმეცნიერება,  ყველა იყო მეცნიერება ადამიანისა და კაცობრიობის და არა ტექსტების შესახებ, როგორიც ჰუმანისტიკა გახდა XX საუკუნის ბოლოს. ჰუმანისტიკა აერთიანებდა სრულ ცოდნას ადამიანზე და იყო მისი თვითშემეცნების და სამყაროს გარდაქმნის „წინმსწრები სარკე“. ჰუმანისტიკა განსაზღვრავდა დიდი კულტურულ-ისტორიული ეპოქების მნიშვნელობას და ცვლილებას. განმანათლებლობის ეპოქა შექმნეს ფილოსოფიამ და ლიტერატურამ,  ვოლტერმა, რუსომ, დიდრომ. რომანტიზმის ეპოქა გამოაცხადეს ესთეტიკოსებმა, ლიტერატურათმცოდნეებმა, ენათმეცნიერებმა, პოეტებმა, დრამატურგებმა ...
შეიძლება იმის ვარაუდი, რომ XXI საუკუნეში მომდევნო ეპოქა კაცობრიობის ისტორიაში აღინიშნოს რომელიმე ესთეტიკური ტრაქტატის, ფილოლოგიური კვლევის, ფილოსოფიური აფორიზმის, პოეტური მედიტაციის  გამოჩენით? არა მიკროსოფტის ან გუგლის, არა გაეროს ან ნატოს, არა პოლიტიკოსების ან ტექნოლოგების, არამედ რომელიმე ახალი ნოვალისის, ბაირონის, ჰიუგოს, მადმუაზელ დე სტალის და ძმები შლეგელების მეშვეობით? არა, ამის წარმოდგენა არ შეიძლება. ჰუმანისტიკისგან არავინ არაფერს მოელის, ტექსტების წაკითხვის და ხელახლა წაკითხვის, ანალიზის და ინტერპრეტაციის გარდა. ჰუმანისტიკა ტექსტოლოგიად გარდაიქმნა და უკვე აღარ არის ადამიანთმცოდნეობა. იგი განაგებს მხოლოდ ტექსტებს და არქივებს, ამიტომ მას არსად არ მივყავართ.
ჰუმანისტიკასთან დაკავშირებით, რომელიც წარმოადგენს „ტექსტებს ადამიანის გარეშე“, საკუთარ პოზიციას მე განვსაზღვრავდი, როგორც კონსერვატიულ ავანგარდიზმს. კონსერვატიულს იმიტომ, რომ ჰუმანისტიკის ტრადიციებშია ავანგარდში ყოფნა, კაცობრიობის გაძღოლა. ვშიშობ, რომ ჰუმანიტარული მეცნიერებები აღარ ასრულებენ იმ როლს, რომლისთვისაც მოწოდებული იყვნენ - კაცობრიობის თვითშეგნებისა და თვითშემეცნებისა. ფილოსოფია უკვე აღარ წარმოადგენს აზროვნებას სამყაროს საფუძვლების, მიზნების და მნიშვნელობის შესახებ და ემსახურება წარსულის ფილოსოფიური ტექსტების ანალიზს. ესთეტიკა აღარ აზროვნებს მშვენიერზე, ტრაგიკულზე, კომიკურზე, გმირულზე და ხდება დისციპლინა, რომელიც სწავლობს ტექსტებს ესთეტიკაში. იგივე ეხება ეთიკას, რომელიც „მეტაეთიკის"
 რანგში უკვე არ ფიქრობს სიკეთეზე, ბოროტებაზე და მორალურ არჩევანზე, არამედ დაკავებულია ეთიკური ენის ანალიზით და დეკონსტრუქციით, სიტყვების „სიკეთე“, „ბოროტება“, „მორალი“ მნიშვნელობით.
ჰუმანიტარული მეცნიერებების ისტორიისა და საზოგადოების წინა ხაზიდან უკან დახევა, რეფორმისტული და ტრანსფორმაციული მნიშვნელობის დაკარგვა არა მხოლოდ ჰუმანიტარული ფაკულტეტებისთვის არის დანაკარგი, რომლებიც გარდაიქმნენ ნაკლებად ინიციატიური და კრეატიული, „არქივის“ ახალგაზრდების თავშესაფრად. ეს კაცობრიობისთვისაც არის დანაკარგი, რომელიც კარგავს მისი არსებობის მნიშვნელობას ისტორიაში, კულტურაში, ტექნიკაში, კომუნიკაციურ პროცესებში სწორედ ამ კომუნიკაციის ტექნიკური საშუალებების გიგანტური გაფართოვების გამო. უკვე თითქმის ყველაფერია შესაძლებელი, მაგრამ რისთვისაა ეს საჭირო? მრავლდება საშუალებები - ქრება მიზანი. მიკროსოფტი ან გუგლი, როგორც ტექნიკური კორპორაციები, თავისთავად ვერ შეძლებენ იმის ადამიანის მნიშვნელობის განსაზღვრას, რასაც ისინი აწარმოებენ. წარმოიქმნება ადამიანის მნიშვნელობა და მიზნების ვაკუუმი, რომლის შევსება ტექნიკას არ შეუძლია, ჰუმანისტიკას კი არ სურს. ის სიცარიელეს და ფინანსური ქაღალდების და ინსტიტუტების არაუზრუნველყოფილობას, რომელმაც დღეს გამოიწვია გლობალური ეკონომიკური კრიზისი, უკვე დიდი ხანია აქვს პარალელი ჰუმანიტარულ დაუცველობაში ჩვენს მაღალგანვითარებად ტექნიკურ ცივილიზაციაში. რომელ გლობალური კრიზისს გამოიწვევს ამჯერად არა მატერიალურ, არამედ ჰუმანიტარული ღირებულებების სფეროში ეს განხეთქილება?

შენიშვნები

1. რიჩარდ დოკინზი. ღმერთი როგორც ილუზია (2006). მ.: კოლიბრი, 2008.
2. რა თქმა უნდა, ყველა თანამედროვესთვის არა. ისეთ გამოჩენილ მეცნიერსაც კი, როგორიც რიჩარდ დონკინზია, არ შეუძლია მიიღოს ღმერთის არსებობა იმ მოტივით, რომ ეს მოითხოვდა ძალიან რთული, ყოვლისმომცველ გონებას. „ღმერთი, რომელსაც მუდმივად შეუძლია სამყაროს თითოეული ნაწილაკის კონტროლი და კორექტირება, არ შეიძლება იყოს მარტივი. მისი არსებობა მოითხოვს გრანდიოზულ ახსნას. უფრო უარესი (სიმარტივის თვალსაზრისით), ღვთის გიგანტური გონების სხვა ნაწილები ერთდროულად დაკავებულია თითოეული ადამიანის საქმეებით, გრძნობებით და ლოცვებით, ასევე ყველა უცხოპლანეტელის, რომლებიც, ალბათმ ცხოვრობენ ამ და სხვა ასი მილიარდი გალაქტიკაში“ (გვ. 215). დოკინზს უჭირს ასეთი ზებუნებრივი უნარის დაჯერება, მაგრამ რატომ არ შეუძლია მას ყურადღება მიაქციოს კომპიუტერს, რომელიც მის მაგიდაზე დგას და რომელსაც შეუძლია ერთ წამში მოძებნოს ის, რასაც ფიქრობდა ნებისმიერ თემაზე ათასობით ადამიანი, რომელთაგან ბევრი ცხოვრობდა ათასი წლის წინ. საკმარისია შეიყვანოთ სიტყვა ან იდეის სახელი და დააჭიროთ ღილაკს. და ეს იმ დროს, რომ ინტერნეტი გაჩნდა რაღაც 15-20 წლის წინ. მარტივი დასაშვებია, რომ ღმერთს  ჩვენი სამყაროს 15-20 მილიარდი წლის არსებობის მანძილზე  შეიძლება გასჩენოდა უფრო სრულყოფილი მოწყობილობები, ვიდრე ჩვენი კომპიუტერი.
და კიდევ ერთი, ღმერთს არ სჭირდება „სამყაროს თითოეული ნაწილაკის მდგომარეობის გამოსწორება“, ამისთვის არსებობს ნაწილაკების ურთიერთქმედების გონივრული და ზუსტი კანონები. მხოლოდ ძალიან ცუდი ლაბორანტი ყოველ წამს ადვნებს თვალს ლაბორატორიული პროცესის ყველა დეტალს და ხელით ასწორებს მას."


თარგმანი
MFL  2017